1. Pojęcie instytucji. Instytucje formalne i nieformalne
Instytucje:
•
Normy społeczne i prawne, porządkujące i czyniące przewidywalnymi zachowania
jednostek oraz zasady społecznych interakcji; stanowią one podstawę porządku i ładu
społecznego, zwiększają spójność i integrację społeczną, zapewniają przewidywalność oraz
ochronę działalności gospodarczej; wyznaczają pola i granice oraz zasady gry politycznej i
ekonomicznej, a zarazem wymuszają ich przestrzeganie
•
Społeczne ramy kontroli, wyzwalania oraz ukierunkowania działań indywidualnych (J.
Commons)
•
Organizacje regulujące działalność podmiotów gospodarujących.; mają one sprzyjać
współpracy, zmniejszeniu kosztów działalności gospodarczej oraz redukować ryzyko
związane z nieprzestrzeganiem praw własności i niewywiązywaniem się podmiotów z
umów i zobowiązań
•
Mechanizmy współdziałania ludzi w procesach gospodarczych, system regulacji rynków;
określają zakres wolności, stopień regulacji, monopolizacji, intensywność konkurencji,
otwartość gospodarki.
Instytucje formalne to konstytucje, statuty, prawa oraz wszelkie regulacje wprowadzane przez
państwo; określają zasady i granice postępowania akceptowanego i nieakceptowanego przez
państwo. Przekroczenie tych granic wiąże się z sankcjami ze strony władzy. Tworzone są w oparciu
o normy społeczne, zewnętrzne w stosunku do jednostki.
Instytucje nieformalne mają swoje źródło w indywidualnej percepcji świata, na którą wpływają
tradycyjne wierzenia, wartości, poprzednie doświadczenia jednostki itp. Są częścią kultury
przekazywanej z pokolenia na pokolenie, wyznaczają granice tego co dobre i złe, wiążą się z
wyborem i wolą jednostki; mają duży wpływ na działanie reguł formalnych. Powstają spontanicznie
w wyniku ewolucyjnego procesu, należą do nich np. normy obyczajowe. W tym przypadku sankcje,
o ile występują, mają charakter społecznej dezaprobaty dla postępowania wyłamującego się z
uznanych społecznie reguł.
Od stopnia zgodności norm zinternalizowanych (nieformalnych) i prawnych (formalnych) zależy
stopień przestrzegania prawa. W tym zakresie, w którym normy moralne i prawne są zgodne, presja
wewnętrzna i zewnętrzna na postępowanie jednostek jest większa i bardziej jednoznaczna.
2. System społeczny. Interakcje, intensywność, struktura i sprzężenia zwrotne
między podmiotami systemu. Perspektywa ekonomiczna
System społeczny
składa się z wzajemnie i współzależnie powiązanych elementów rzeczywistości
społecznej tworzących społeczne struktury demograficzne, myślowe, organizacyjne i symboliczne
(kulturowe); czasem jest ujmowany w kategoriach dwu lub większej liczby jednostek, które
angażują się w mniej lub bardziej strukturalne interakcje w obrębie ograniczonego lub zamkniętego
środowiska społecznego.
Interakcja to podjęcie działania przez jedną osobę (podjęcie akcji) wywołujące reakcję u drugiej
osoby, która tym sposobem może stać się bodźcem dla reakcji pierwszej osoby itd. Można wyróżnić
kilka klasyfikacji interakcji społecznych. Są to: interakcje intrapersonalne – między jednostką a np.
jej sumieniem, interpersonalne (między ludźmi), wewnątrzgrupowe, międzyinstytucjonalne, między
jednostką a instytucją czy grupą. Podstawowe formy interakcji społecznych to natomiast
współdziałanie, rywalizacja i obojętność.
Struktura społeczna– układ wzajemnie powiązanych elementów składowych
czy
, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz
. Jest to też układ
pomiędzy poszczególnymi
lub
. Stosunek społeczny to układ zawierający
następujące elementy : 2 partnerów (osoby, grupy), jakiś łącznik, czyli przedmiot (postawa, interes,
sytuacja, wartość, pogląd, itp.) stanowiący platformę tego stosunku oraz pewien układ powinności i
obowiązków które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać. Stosunki społeczne dzielą się na:
stosunki rzeczowe (ekonomiczne) – własnościowe, produkcji (pracy), klasowo-warstwowe i
podziału dóbr – są to stosunki które tworzą się w wyniku pracy
stosunki osobowe (człowiek-człowiek) – stos. rodzinne, koleżeńskie, sąsiedzkie, środowiskowe a
także formalne i nieformalne.
Tabela systemu wartości i odpowiadających im systemom.
Nr 1 – system społeczno-polityczny
Nr 2 – system w krajach Azji Wsch. i Płd.-Wsch.
Nr 3 – system ideologiczny
system wartosci
system polityczny
system ekonomiczny
1 jednostka i jej wolność
najwyższą wartością
demokracja
gospodarka rynkowa
1 tolerancja
państwo obywatelskie
wolność gospodarcza
1 egalitaryzm polityczny
egalitaryzm polityczny prywatna własność
1 cnoty obywatelskie
rządy prawa
konkurencja
1 własność prywatna,
konkurencja
rywalizacja polityczna rynek
2 dobro publiczne
najwyższą wartością
państwo oświecone
gospodarka rynkowa
2 harmonizacja
poszukiwanie
harmonii i consensusu
państwo wspiera rozwój, własność
prywatną i rynek
2 ład społeczny
uzgadnianie
harmonizacja
2 wiedza i etyka
dobro publiczne przed
interesem własnym
2 merytokracja
3 ideologia
władza totalna,
autokratyczna
gospodarka centralnie zarządzana
3 nacjonalizm
ograniczanie wolności
obywatelskiej
ograniczenie wolności gospodarowania,
konkurencji, rynku, własności
prywatnej
3 cel uświęca środki
3 siła przed prawem
3 nietolerancja
System społeczny można podzielić na system demokratyczny i niedemokratyczny.
Cechy systemu demokratycznego:
- wolność ekonomiczna państwa
- jakość instytucji lepsza
- zróżnicowanie pod względem zakresu wolności politycznych, społecznych,
ekonomicznych, jakości instytucji i praworządności
Do tych systemów zalicza się: systemy wolnorynkowe, rynkowe, społecznej gospodarki
rynkowej (w tym kontynentalne, śródziemnomorskie), dobrobytu i etatystyczne
Cechy systemu niedemokratycznego:
- restrykcyjne
- niskie dochody per capita
- państawa ideologiczne, dyktatury wojskowe, rządy autokratyczne, teokracje
- panuje nietolerancja i feudalizmy religijne lub ideologiczne
- kraje stagnacji gospodarczej, nierówności społecznych, korupcji i bezprawia
3.Rynek jako sieć wymiany informacji, rynek jako system interakcji i wyceny wartości
rynkowej, rynek jako system interakcji określających warunki kontraktowe współpracy.
Rynek jest możliwością, w której producenci dochodzą do kontaktu z konsumentami i w związku z
tym dochodzi do określonych transakcji. Należy także wspomnieć, że każdy rynek to transakcje
kupna – sprzedaży. Na każdym rynku musi istnieć jakiś towar oraz cena, która ustalana jest poprzez
mechanizm rynkowy.
Rynek to ogół warunków ekonomicznych, w których dochodzi do zawierania transakcji
wymiennych między sprzedawcami oferującymi towary i usługi, a nabywcami reprezentującymi
potrzeby poparte odpowiednimi funduszami nabywczymi. Rynek dostarcza oferującym swoje
towary producentom i oczekującym na zaspokojenie swoich potrzeb klientom informacji o
podstawowych parametrach : popycie, podaży i cenie. Na rynku dochodzi do interakcji między
obecnymi na nim podmiotami. Sprzedawcy oferują do nabycia różne dobra (podaż), zaś nabywcy je
kupują (popyt). Przy określonym poziomie popytu i podaży dochodzi do ustalenia ceny.
“wartość rynkowa” odnosi się do rynkowej metody wyceny i związana jest z ceną możliwą do
uzyskania na “aktywnym rynku”. Rynek aktywny to rynek spełniający jednoczesne warunki:
przedmiot obrotu na rynku jest jednorodny (homogeniczny - nierozróżnialny), rynek jest płynny (w
dowolnym momencie są chętni do kupna i sprzedaży), ceny podawane są do publicznej
wiadomości.
Na rynku podmioty oferujące dane dobro do sprzedaży i podmioty zainteresowane jego nabyciem
wymieniając informacje ustalają na jakich warunkach dokonają transakcji. Warunki ich współpracy
określają umowy tzw. kontrakty.
Układ sterowania systemu decyduje o otwartości i intensywności powiązań i interakcji rynkowych.
Wpływa na warunki i podział korzyści zw. z jego działalnością. To państwo i społeczeństwo
dostosowują instytucje do zmian w otoczeniu i tym samym wpływają na zachowania podmiotów
gospodarujących i konsumentów. Gdy instytucje i rynek tworzą warunki pobudzające
przedsiębiorczość i zachęcają podmioty do inwestycji czy innowacji, to tym samym zwiększają
potencjał rozwojowy gospodarki.
4. Rynek jako podstawa społecznego podziału pracy i wymiany
Genezę rynku należy ściśle wiązać z rozwojem społecznego podziału pracy. W
zamierzchłych czasach człowiek sam wytwarzał wszystkie niezbędne do życia
przedmioty. Uzyskiwanie coraz lepszych wyników pod względem ilości wytwarzanych
dóbr oraz stopniowo narastająca specjalizacja doprowadziły do konieczności wymiany
produktów.
Dążenie do korzystania z cudzych wytworów pracy wymaga nawiązywania między
podmiotami stosunków wymiennych, tworzących rynek. Tak powstał rynek, który
powoduje, że podmioty życia gospodarczego nie muszą zaspokajać swych potrzeb
wytworami własnej produkcji, lecz mogą korzystać z efektów pracy innych podmiotów.
Społeczny podział pracy spowodował wyodrębnienie się sprzedawców i nabywców.
Sprzedawcy i nabywcy, a więc podaż i popyt tworzą splot współzależności, będących
podstawą istnienia rynku oraz funkcjonowania rynkowego mechanizmu alokacji zasobów
koordynującego poczynania sprzedających i kupujących
5. Wolny rynek a konkurencja i wybór
Wolny rynek i konkurencja. Te dwie rzeczy są silnie powiązane – mają tę samą podstawę, a
mianowicie szeroki zakres wolności gospodarczej, czyli możliwości swobodnego podejmowania
działalności przedsiębiorczej, a następnie – swobodnego podejmowania przez już powstałe
przedsiębiorstwa i inne jednostki gospodarcze – decyzji w takich sprawach, jak inwestycje,
produkcja, sprzedaż, kupno, warunki umów kupna–sprzedaży itp. Dzięki temu wolne od
wywołanej ingerencji państwa są trzy podstawowe siły, które istnieją w każdej gospodarce:
podaż, ceny, popyt; taki właśnie ich stan jest istotą wolnego rynku. Zablokowanie swobody ich
kształtowania się oznacza wyeliminowanie rynku z gospodarki na rzecz innego, gorszego
mechanizmu koordynowania i pobudzania działań gospodarczych. Głównym substytutem rynku,
znanym z czasów socjalizmu, był mechanizm nakazowo-rozdzielczy, w którym owe trzy siły były
kontrolowane przez państwo: podaż – przez zakaz prywatnej przedsiębiorczości oraz nakazy
produkcyjne wobec przedsiębiorstw, ceny – przez rozległą państwową regulację, popyt – przez
rozbudowany system przydziałów. (Podobny mechanizm istniał w czasie II wojny światowej w
krajach Zachodu). Usunięcie wolności gospodarczej rodzi więc biurokratyczną regulację
gospodarki. Z kolei, jeśli wolność ta jest odpowiednio szeroka i silnie strzeżona przez państwo, to
pojawia się zarówno rynek, jak i konkurencja, czyli wolnokonkurencyjny rynek. Dzięki owej
wolności nowi i istniejący dostawcy mogą bowiem – we własnym interesie – podejmować
działania (np. wprowadzać innowacje, obniżać ceny i koszty), których wyniki tworzą zagrożenie
konkurencyjne dla innych dostawców.
Wolność gospodarcza jest absolutnie koniecznym, ale niewystarczającym warunkiem istnienia
konkurencji na rynku: oprócz tego jest niezbędne, aby państwo nie unieważniało werdyktu rynku
przez finansowanie strat przedsiębiorstw, które przegrywają w rynkowej rywalizacji. Konkurencja
wymaga także twardych działań antymonopolistycznych.
•
Konkurencja jest rozumiana jako immanentna cecha
wolnego rynku, swojego rodzaju
mechanizm gwarantujący jego efektywność, stanowiący, jak powiada Stiglitz
(1986) podstawę, na której opiera się nasze przekonanie o przewadze kapitalizmu
nad innymi formacjami ekonomicznymi.
•
Jak zauważył Friedman (1962), konkurencja jako charakterystyka wolnego rynku
jest apersonalna; rynek konkurencyjny to taki, na który nie ma wpływu żaden jego
pojedynczy uczestnik, ale którego warunki funkcjonowania stanowią wypadkową
niezależnych działań tych uczestników. Natomiast konkurencja rozumiana jako
działanie (przedsiębiorcy, firmy) jest zorientowana na określone cele, wśród
których znajduje się pokonanie rywali, często dobrze znanych i konkretnych
•
Warunkiem funkcjonowania wolnego rynku jest aby uczestnicy transakcji posiadali wolność
samodzielnego dokonywania wyboru, aby sami mogli podejmować decyzje gospodarcze.
•
dzięki wolności wyboru konkurencja wymusza na przedsiębiorcach ciągłe podejmowanie
działań zgodnych z interesem społecznym. Brak tych cech eliminuje bodźce motywacyjne i
zainteresowanie społecznym rozwojem.
6. Instytucje a konkurencja, wybór, dyscyplina rynkowa, dynamika postępu ekonomicznego
i dynamiczna równowaga
Dla sprawnego funkcjonowania gospodarki zawsze ważne było istnienie odpowiedniego systemu
instytucjonalnego. Instytucje w gospodarce zajmują się dbaniem o produkcję, podział dóbr, usług i
obiegiem pieniądza. Systemy demokratyczne z założenia mają charakter otwarty. Zapewnia to
szeroki zakres wolności i ochrony jednostek, własności prywatnej, a przede wszystkim konkurencji.
Instytucje w takich systemach stwarzają warunki dla rozwoju różnych form i modeli społeczno-
gospodarczych. Jednak nawet w systemach niedemokratycznych, gdzie istnieje znacznie więcej
ograniczeń szczególnie w sferze życia politycznego i społecznego, możliwy jest stosunkowo
szeroki zakres wolności gospodarczych. Przykładem mogą być gospodarki Chin, Korei Płd. czy
Tajwanu.
7. Rynek i system rynkowy. Znaczenie konkurencji i instytucji(patrz pyt.9). Znaczenie
ochrony własności i praw stron zawartych umów, kontraktów cywilnoprawnych
Ochrona własności:
•
Własność jest instytucją, przez przyporządkowanie rzeczy czy zasobów ludziom daje im
panowanie nad tymi rzeczami i ułatwia efektywne wykorzystanie przedmiotów własności
•
W gospodarce opartej na wymianie dóbr i usług najważniejsze jest aby tytuły własności tych
dóbr i usług były w pełni zdefiniowane i przypisane konkretnym osobom, swobodnie
transferowalne oraz dobrze chronione i egzekwowane
•
prawo własności wpływa na:
poziom przedsiębiorczości
innowacyjność gospodarki
efektywność alokacji zasobów
poziom inwestycji i zatrudnienia
•
bezpieczeństwo praw własności jest jednym z najważniejszych elementów decydujących o
zakresie wolności gospodarczej
Znaczenie kontraktów i umów:
•
zapewnienie bezpieczeństwa działaniom gospodarczym w warunkach, kiedy zawodzą więzi
personalne i normy społeczne;
•
ułatwienie osiągnięcia prywatnych celów;
•
daje legalne podstawy dla naszych działań;
•
pomaga ludziom realizować cele poprzez wzrost zaufania do innych ludzi
•
ułatwia koordynację działań.
8. Konkurencja rynkowa jako podstawowa siła postępu ekonomicznego
Konkurencja jest uważana za jedną z konstytutywnych cech kapitalizmu decydujących o
przewadze tej formacji gospodarczej nad innymi. Działaniu konkurencji przypisuje się
efektywną alokację środków produkcji i postęp techniczny, stanowiące bezpośrednie
determinanty dobrobytu gospodarczego.
9. Funkcje rynku. Znaczenie wolności, konkurencji i instytucji
•
Koordynuje życie ekonomiczne poprzez wzajemne oddziaływania informacyjne ludzi i
instytucji w ramach danego porządku prawnego, prowadzące do zawierania, a następnie
realizacji umów
•
Zapewnia koordynację działalności gospodarczej
•
Sprzyja równowadze popytu i podaży
•
Uruchamia procesy konkurencji i rywalizacji między podmiotami
Korzyści wynikające z funkcjonowania wolnego rynku:
•
dokonuje się w wyniku dobrowolnie zawieranych transakcji pomiędzy
kupującymi a sprzedającymi przy dobrowolnie ustalonej przez nich
•
Kupujący i sprzedający nie podlegają żadnym ograniczeniom ani przymusowi ze strony
podmiotów zewnętrznych (np.
•
Warunki transakcji - w szczególności cena - zależą od obopólnej zgody kupującego i
sprzedającego
•
Prowadzi do najefektywniejszej ekonomicznie alokacji zasobów, jeżeli w wyniku działania
mechanizmu wolnorynkowego dochodzi do ustalenia struktury rynkowej zbliżonej do
doskonałej konkurencji
•
Rozumiany jako mechanizm alokacji zasobów może być regulatorem procesów
ekonomicznych w skali całej gospodarki
Konkurencja:
•
Czynnik prowadzący do równowagi rynku
•
Element pobudzający podmioty gospodarcze do działania, wdrażania innowacji mających na
celu poprawę ich pozycji rynkowej
•
Wymusza na przedsiębiorcach ciągłe podejmowanie działań zgodnych z interesem
społecznym
•
Sprawia, że każda transakcja ekonomiczna jest kontrolowana przez kalkulację dochodu,
rachunek zysków i strat
•
Prowadzi do efektywnej alokacji czynników produkcji
•
Przedstawiciele ekonomii klasycznej definiowali rynek jako samoczynnie działający
mechanizm regulowania procesów gospodarczych, którego głównym instrumentem była
wolna konkurencja
Rola instytucji
•
Wprowadzają ład w relacjach kontraktowych i dostarczają bodźców (politycznych,
społecznych i ekonomicznych) do wchodzenia w nie,
•
Ograniczają niepewności i ryzyka, a przez to wzrasta bezpieczeństwo obrotu
gospodarczego.
•
Ułatwiają prowadzenia działalności gospodarczej,
•
Zmniejszają koszty transakcyjne (oszczędność na kosztach transakcyjnych) poprzez
ułatwienie kontraktowania i łatwiejszy dostęp do rynków wymiany dóbr i usług, w efekcie
przyczyniają się do zwiększenia produktywności działalności gospodarczej,
•
Determinując koszty transakcji i produkcji, wpływają wraz z zastosowaną technologią na
rozwój gospodarczy;
•
Integrują rozproszoną wiedzę.
10. Rynek jako serwomechanizm. Ujęcie mechaniczne
Serwomechanizm - zamknięty układ sterowania ze sprzężeniem zwrotnym, w którym sygnałem
wyjściowym jest pewna mechaniczna wielkość taka jak położenie, prędkość czy przyspieszenie.
Często jest to po prostu przesunięcie.
Mechanizmy gospodarcze:
•
TO SPOSOBY WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA PODMIOTÓW
GOSPODARUJACYCH W RAMACH SPOŁECZNEGO PODZIAŁU PRACY
•
MECHANIZM GOSPODARCZE MAJĄ CHARAKTER RYNKOWY,
ADMINISTRACYJNY I MIESZANY
•
ZAKRES WOLNOŚCI I KONKURENCJA DECYDUJĄ O MOTYWACJACH ,
ROZPIETOŚCI DOCHODÓW I EFEKTYWNOŚCI MECHANIZMU KOORDYNACJI
DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
•
MECHANIZM GOSPODARCZY OBEJMUJE RYNEK CZYNNIKÓW PRODUKCJI I
RYNEK PRODUKTÓW I USLUG
•
SPRAWNE MECHANIZMY REDUKUJA KOSZTY TRANSAKCYJNE I RYZYKO
SYSTEMU GOSPODARCZEGO
•
SPRAWNE MECHANIZMY I KONKURENCJA PREMIUJĄ FIRMY
KONKURENCYJNE A ELIMINUJĄ FIRMYNIEKONKURENCYJNE
Bossak „Instytucje, rynki i konkurencja we współczesnym świecie”:
Rynek w klasycznej ekonomii postrzegany jest jako efektywny mechanizm koordynacji działalności
gospodarczej. Ma on charakter mechanizmu homeostatycznego, tj. zdolnego do samoregulacji i
zapewnienia utrzymania równowagi ekonomicznej. Aby mechanizm ten działał sprawnie niezbędny
jest szeroko pojęty zakres wolności gospodarczej i konkurencja. Ograniczenie konkurencji w tym
poprzez wszelkiego rodzaju monopole, bariery handlowe, wysokie podatki, nadmierną ingerencje
państwa zmniejszają sprawność mechanizmu rynkowego.
Współcześnie poglądy te uzupełnia ekonomia instytucjonalna. Podkreśla ona, że rynek nie
działają w próżni instytucjonalnej. Systemy prawne tworzące ład gospodarczy, jak i instytucje
państwa i publiczne określają nie tylko pole rynkowej gry ekonomicznej, ale także jej zasady.
Zapewniają także ich postrzeganie oraz regulują działanie mechanizmu rynkowego.
Układ sterowania systemu decyduje o otwartości i intensywności powiązań i interakcji
rynkowych. Wpływa też na warunki i podział korzyści związanych z jego działalnością. To państwo
i społeczeństwo dostosowują instytucje do zmian w otoczeniu i tym samym wpływają na
zachowania podmiotów gospodarujących i konsumentów. Gdy instytucje i rynek tworzą warunki
pobudzające przedsiębiorczość i zachęcają podmioty do inwestycji, innowacji, to tym samym
zwiększają potencjał rozwojowy gospodarki.
System gospodarczy kraju to przede wszystkim złożony system instytucjonalny i
mechanizm koordynujący współdziałanie wszystkich podmiotów biorących udział w społecznym
podziale pracy. To swego rodzaju układ cybernetyczny. To jak system działa oraz czy wykorzystany
jest jego potencjał, zależy od wiedzy, umiejętności, zamiarów i motywacji państwa i podmiotów
gospodarujących, jak i regulujących. W znacznym stopniu zależy od charakteru i stopnia powiązań
z rynkiem międzynarodowym.
Na system gospodarczy możemy więc spojrzeć jak na mechanizm o określonej strukturze
elementów i powiązań oraz interakcji oraz jak na układ, którego potencjał rozwojowy chcemy w
pełni wykorzystać, a także rozwinąć. W tym drugim ujęciu nadrzędnym celem sterowania i
regulowania jest zwiększenie potencjału rozwojowego systemu. Cel ten osiąga się poprzez zmianę
zasad, zakresu wolności ekonomicznej, konkurencji, stopnia monopolizacji i optymalizację systemu
instytucjonalno-regulacyjnego, a także zmiany stopnia powiązań rzeczowych, finansowych,
technologicznych i informacyjnych z rynkiem międzynarodowym.
11.Rynek i konkurencja oraz instytucje jako system społeczny i dynamiczny
Instytucje, rynek, konkurencja są częścią systemu instytucjonalnego państwa. Podobnie jak
całość instytucji państwa system gospodarczy nie jest tworem idealnym kształtowanym przez
filozofów i ekonomistów. Na jego kształt, kierunki zmian oraz funkcjonowanie wpływają nie tylko
przesłanki prakseologiczne, ale także czynniki polityczne i społeczne. Powstaje on w określonych
uwarunkowaniach historycznych w wyniku złożonego procesu społeczno-politycznego. W
znacznym stopniu jest efektem kompromisów politycznych, a nie rozwiązaniem modelowym.
System gospodarczy to porządek obejmujący ład prawny, rynek i konkurencję oraz
zinternalizowane wartości, tj. normy społeczne, które łącznie wpływają na motywacje,
zachowania i interakcje, koszty transakcyjne i ryzyko, a tym samym na przedsiębiorczość i
innowacyjność podmiotów w procesie gospodarowania.
Dobry system gospodarczy to taki, który sprzyja działalności gospodarczej,
przedsiębiorczości, rozwojowi współpracy, pobudza konkurencję, łagodzi konflikty, zmniejsza
ryzyko i koszty transakcyjne związane ze społecznym podziałem pracy. Czynniki, które decydują
o kształcie systemu instytucjonalno-regulacyjnego można podzielić na takie, które
demokratyczne społeczeństwo ma wpływ oraz na takie, które są poza jego wpływem, czyli
zewnętrzne.
W kształtowaniu systemu gospodarczego państwa wzrost znaczenia czynników
zewnętrznych w stosunku do wewnętrznych oznacza zmniejszenie zakresu pola suwerennych
wyborów. Oznacza jednocześnie otwarcie nowych możliwości rozwoju, związanych z
międzynarodowym podziałem pracy. Równoznaczny jest też ze wzrostem znaczenia przesłanek
prakseologicznych w kształtowaniu się instytucjonalnego systemu i polityki gospodarczej
państwa, a zarazem względnego zmniejszenia znaczenia czynników politycznych i społecznych.
Każdy naród, suwerenne społeczeństwo tworzy swój system gospodarczy. System ten nie
jest luźnym, przypadkowym zbiorem instytucji i podmiotów gospodarujących, lecz ma określoną
logikę, spójność i trwałość. Z otoczenia wyróżnia się jako całość funkcjonalna, skłądająca się z
wzajemnie sprzężonych elementów. Struktura tych sprzężeń nadaje systemowi pewne nowe
cechy jakościowe, które nie wynikają bezpośrednio z cech i charakterystyk jego elementów
składowych.
System badamy przede wszystkim z punktu widzenia jego spójności i sprawności oraz
zgodności z zachowaniami i dyspozycjami podmiotów (aktorów). Istotna jest nie tylko jego
struktura, ale także sieć powiązań i interakcji, ich częstotliwość, intensywność. System
ekonomiczny stanowi więc wewnętrznie spójny zbiór instytucjonalnych czynników określających
mechanizmy i działalność gospodarczą społeczeństwa. Wyznacza w znacznym stopniu cele, formy i
sposoby ich osiągania.
71. ESW i wprowadzenie euro a konkurencyjność krajów Unii
•
Europejski System Walutowy powstał 5 grudnia 1978 r. Jego celem było stworzenie strefy
stabilności walutowej w Europie oraz wzmocnienie współpracy pomiędzy państwami
członkowskimi w sferze polityki walutowej.
•
1 stycznia 1999 r. – wprowadzenie wspólnej waluty w 11 krajach UE, obecnie 17 z 27
krajów znajduje się w strefie euro
Pozytywny wpływ wspólnej waluty na konkurencyjność krajów UE:
•
Eliminacja bilateralnego kursu walutowego ogranicza koszty transakcyjne ponoszone przez
gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa
•
Spadek kosztów transakcyjnych skutkuje wzrostem wydajności pracy i trwałym
zwiększeniem poziomu PKB; sprzyja również większej akumulacji kapitału, a zatem także
przyspieszeniu tempa wzrostu gospodarczego
•
Wprowadzenie wspólnej waluty zmniejsza premię za ryzyko, a w efekcie następuje spadek
realnych stóp procentowych i przyspieszenie inwestycji, pod warunkiem jednoczesnego
wzrostu krajowych oszczędności lub napływu kapitału z zagranicy
•
Wprowadzenie euro znacząco pobudziło wymianę handlową pomiędzy krajami tworzącymi
unię walutową. Zwiększenie międzynarodowej wymiany handlowej jest ważnym kanałem
transferu wiedzy między krajami, co ma korzystny wpływ na tempo wzrostu PKB na
mieszkańca
•
Zmniejszenie ryzyka kryzysu walutowego i zwiększenie wiarygodności gospodarek
krajowych. Sprzyja to napływowi bezpośrednich inwestycji zagranicznych, szybszej
akumulacji kapitału i wzrostowi łącznej wydajności czynników wytwórczych
•
Wzmocnienie związku między cenami i kosztami produkcji w sektorze dóbr handlowych i,
w konsekwencji, wzrostu konkurencji pomiędzy krajami należącymi do unii monetarnej.
Sprzyja to lepszemu wykorzystaniu dostępnych zasobów, zwiększeniu wydajności
czynników produkcji i przyspieszeniu wzrostu gospodarczego, choć skala tych efektów jest
trudna do oszacowania
Niespójność gospodarek strefy euro sprawia, iż jednolita polityka makroekonomiczna w różnym
stopniu stymuluje poprawę konkurencyjności. Mimo to strefa jako całość nie straciła swej pozycji
do innych wysoko rozwiniętych obszarów gospodarczych.
72. System a miejsce i rola inwestorów instytucjonalnych w gospodarce
System:
•
Zasady i normy prawne
•
Organizacje regulujące współpracę i obrót finansowy między podmiotami gospodarczymi
•
System banku emisyjnego oraz rynku kapitałowego
•
Np. banki, instytucje rynku kapitałowego, fundusze inwestycyjne, emerytalne, instytucje
ubezpieczeniowe oraz nadzoru finansowego
Rola inwestorów instytucjonalnych:
•
Koordynują obroty finansowe
•
Reprezentują istotną część podaży i popytu, silnie oddziałuje na zwyczaje i standardy
uczestników obrotu
•
Zapewniają powszechnie akceptowany pieniądz, tj. środek dokonywania transakcji
między gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i skarbem państwa
Poprzez np.:
•
Wycenę i funkcje informacyjne
•
Równoważenie podaży i popytu na pieniądz
•
Stabilność cen, inflację
•
Poziom oszczędności
•
Alokację oszczędności
•
Koszty finansowe i ryzyko finansowe
•
Funkcje motywacyjne
•
Innowacyjność
•
Bezpieczeństwo systemu
•
Kontrolę i nadzór właścicielski
•
Horyzonty działania przedsiębiorstwa
Dla przykładu:
Bank Centralny…
EMITUJE I REGULUJE PODAŻY PIENIĄDZA
WPŁYWA NA STABILNOŚĆ CEN I KURSU WALUTOWEGO
FORMUŁUJE I REALIZUJE POLITYKĘ MONETARNEJ
PROWADZI RACHUNKI PAŃSTWOWE
JEST BANKIEM BANKÓW KOMERCYJNYCH
ZARZĄDZA KURSEM WALUTOWYM I REZERWAMI WALUTOWYMI
SPRAWUJE NADZÓR BANKOWY
WPROWADZA STANDARDY
73. Reformy polityczne, społeczne i ekonomiczne po erze rządów gen Franco i znaczenie
członkostwa w UE dla rozwoju gospodarczego Hiszpanii
•
1975- śmierć gen Francisco Franco, na tron wkracza Jan Karol I i powołuje nowego
premiera
•
1976 r.- ogólnonarodowe referendum, przyjęcie ustawy o reformie politycznej, rozpoczęcie
procesu rejestracji partii politycznych
•
15 czerwca 1977 r. – pierwsze demokratyczne wybory- sukces centroprawicowej koalicji
UCD, klęska ugrupowań lewicowych
•
1978- uchwalenie nowej konstytucji
Członkostwo w UE:
•
1 stycznia 1986 r. – przystąpienie Hiszpanii do UE
•
Napływ kapitału zagranicznego w pierwszych latach po przystąpieniu do struktur
europejskich spowodował wzrost inwestycji na terenie Hiszpanii. Wiązał się on także ze
zwiększeniem rezerw dewizowych i zmniejszeniem deficytu obrotów handlowych
•
Swój szybki rozwój gospodarczy Hiszpania zawdzięcza w dużej mierze pomocy otrzymanej
w ramach funduszy strukturalnych Środki z Funduszy Strukturalnych przeznaczane są w
Hiszpanii na następujące cele: Cel 1 – pomoc dla regionów zacofanych, Cel 2 –
restrukturyzacja zacofanych regionów przemysłowych oraz Cel 5b – wspieranie rozwoju
obszarów wiejskich. Między rokiem 1989 a 1993 Hiszpania w ramach pomocy
przeznaczonej na te cele otrzymała najwięcej spośród krajów Wspólnoty – 19 proc. kwoty
ogólnej Funduszy Strukturalnych.
•
W latach 1994-1999 Hiszpania była największym beneficjentem pomocy unijnej
•
Pozyskane środki pieniężne w ramach pomocy unijnej przeznaczane były głównie na
rozwój:
Infrastruktury( rozbudowa i modernizacja dróg, sieci kolejowej i
telekomunikacyjnej)
Czynnika ludzkiego( wsparcie edukacji na obszarach wiejskich, rozwój kształcenia
zawodowego, nowe techniki edukacyjne)
Otoczenia rolnictwa
•
Wsparcie finansowe przez Europejski Bank Inwestycyjny; środki przeznaczane na
infrastrukturę, przemysł, małe i średnie przedsiębiorstwa, ochronę środowiska naturalnego
•
Mimo początkowych trudności związanych z wysoką inflacją i bezrobociem Hiszpania
znacznie skorzystała na wstąpieniu do UE. Wsparcie finansowe przyczyniło się do wzrostu
inwestycji i poprawy konkurencyjności kraju, zaczął się bardzo szybki rozwój gospodarczy,
systematycznie polepszała się również stopa życiowa mieszkańców.
74. Model skandynawski. Społeczna demokracja i solidaryzm. System podatkowy i
transferów. Stosunki pracy
•
Wysoki poziom dochodów, prawo do szerokiego zakresu świadczeń publicznych
•
Wysoki poziom egalitaryzmu dochodowego ( najniższy stopień zróżnicowania dochodów w
grupie krajów OECD)
•
Szeroki zakres i zaangażowanie panstwa w pomoc dla wszystkich obywateli o niskich
dochodach
•
Liberalna polityka imigracyjna, która zapewnia napływ osób zatrudnianych w usługach,
szkolnictwie i ochronie zdrowia i sprzyja konkurencji na rynku pracy
•
Zaangażowanie państwa w ochronę zdrowia, edukację i pomoc społeczną sprzyja dużemu
zatrudnieniu w sektorze publicznym
•
System partycypacyjnej demokracji wiąże się z rozwojem państwa obywatelskiego,
zaangażowania w działalność samorządową, pozarządową oraz rozwojem systemów
partnerskich w miejscu pracy. Takie rozwiązania sprzyjają decentralizacji, zaangażowaniu
społecznemu w zakładzie pracy i życiu publicznym
•
Ograniczony udział państwa w działalności gospodarczej i tworzeniu dochodu, ale
dominujący w sferze
•
Wysoki poziom fiskalizmu; udział dochodów z PIT, podatków pośrednich i składek
ubezpieczeniowych w PKB należy w Szwecji do najwyższych na świecie. Niezwykle
wysoki poziom stawek VAT (25%) i akcyzy sprzyja ograniczeniu konsumpcji benzyny,
alkoholu i papierosów i zwiększeniu oszczędności i akumulacji, co podnosi cenową
konkurencyjność eksportu krajów skandynawskich na rynkach, na których podatek VAT i
akcyza są niższe
•
W latach 90. Ograniczenie podatków od działalności gospodarczej, które obecnie są niższe
niż w wiodących gospodarkach świata, podobnie jak opodatkowanie zysków kapitałowych,
co zwiększa atrakcyjność inwestycyjną i dynamikę rozwoju kraju
•
Państwo aktywnie oddziałuje na rynek i stosunki pracy, zachęca do zmiany miejsca pracy,
dodatkowych szkoleń, przekwalifikowania i podejmowania pracy w sektorze prywatnym.
Hojny system wsparcia bezrobotnych uzależniony jest od aktywnego szukania pracy i
współpracy z urzędami pośrednictwa pracy
•
Wysoki stopień uzwiązkowienia pracowników
•
System trójstronnych negocjacji między związkami zawodowymi, kapitałem i administracją.
Ich efektem jest duża elastyczność i mobilność na rynku pracy, wysoki poziom aktywności
zawodowej i niski bezrobocia. Trójstronna współpraca zmniejszyła też napięcia w
stosunkach praca-kapitał i ich przenoszenie na teren walki politycznej.
•
Jeden z najniższych w grupie OECD wskaźnik strat efektywnego czasu pracy w wyniku
strajków i sporów płacowych.
•
System odpisów części zysków firmy na fundusze finansujące nabywanie akcji przez
pracowników
•
Zasada solidarności płacowej, małe różnice w średnich płacach kobiet i mężczyzn
•
Kompleksowy program ubezpieczeń społecznych; ubezpieczeni pracownicy otrzymują
bardzo wysoki poziom płatności w stosunku do wcześniej otrzymywanego wynagrodzenia
(69%), hojne wsparcie od państwa w przypadku choroby, wypadku, urlopu macierzyńskiego
i stałej niezdolności do pracy
76. Kryzys zadłużeniowy początku lat 80. Geneza, skala, konsekwencje. Programy
dostosowawcze MFW i Banku Światowego oraz Stanów Zjednoczonych
•
Za moment pojawienia się światowego kryzysu zadłużenia uznaje się sierpień 1982r., kiedy
Meksyk (wówczas drugi - po Brazylii - najbardziej zadłużony kraj słabo rozwinięty) ogłosił,
że nie jest w stanie dalej obsługiwać swoich długów wobec zagranicy.
•
Kraje rozwijające się- zwiększenie zadłużenia z 336 mld USD w 1978 r. do 662 mld w 1882
Zewnętrzne źródła narodzin kryzysu zadłużeniowego:
•
skokowy wzrost światowych cen ropy w okresie 1973-1974r. oraz 1978-1979r. (dwa „szoki
naftowe”) i łatwiejszy dostęp do kredytów wskutek nadwyżek finansowych krajów OPEC
(tj. „petrodolarów”)
•
gwałtowne pogorszenie się terms of trade krajów dłużniczych na początku lat 80-tych w
stosunku do poprzedniej dekady;
•
duże podwyżki stóp oprocentowania kredytów w USA i na rynkach finansowych innych
krajów Zachodu (zwłaszcza w okresie 1979-1982r.)
•
załamanie się w krajach Zachodu koniunktury ekonomicznej na początku lat 80-tych i
występowanie strukturalnych barier wzrostu;
•
niewystarczające zasoby finansowe MFW na cele pomocy dla krajów zadłużonych i
mankamenty programów dostosowawczych;
•
zbyt słabe zaangażowanie rządów i banków prywatnych krajów Zachodu w poszukiwanie
skutecznych metod wychodzenia z pułapki zadłużeniowej.
Wewnętrzne przyczyny kryzysu zadłużeniowego:
•
brak odpowiednich strategii rozwoju (zwłaszcza proeksportowego) i poważne błędy w
dziedzinie polityki ekonomicznej rządów KSR i KS;
•
nasilenie się wewnętrznych barier rozwojowych i ograniczeń etatystycznych systemów
gospodarczych, dominujących w KS i KSR;
•
niewłaściwe wykorzystywanie zaciąganych kredytów zagranicznych, marnotrawstwo
środków finansowych i duża skala korupcji;
•
zbytnia pasywność władz publicznych i sektora prywatnego KSR i KS w zakresie
poszukiwania metod rozwiązania kryzysu zadłużeniowego.
Główne skutki:
•
Dramatyczne pogorszenie się zewnętrznej i wewnętrznej sytuacji gospodarczej krajów
relatywnie najbardziej zadłużonych.
•
W obliczu wysokich kosztów obsługi długów konieczne jest drastyczne ograniczanie
importu, zmniejszanie inwestycji i wydatków budżetowych na cele socjalne, co ogranicza
dynamikę wzrostu gospodarczego i powoduje pogorszenie się warunków życia ludności.
Próby rozwiązania kryzysu:
•
MFW zaangażował się głęboko w akcję rozwiązywania problemu zadłużenia, m.in. poprzez
próby odbudowy kontaktów między wierzycielami a dłużnikami oraz udzielanie pomocy
finansowej krajom dotkniętym przez kryzys. Zaangażowanie finansowe MFW w procesie
rozwiązywania problemu zadłużenia, ze względu na odnawialny charakter zasobów
Funduszu, było siłą rzeczy relatywnie niewielkie w stosunku do olbrzymich potrzeb
finansowych dłużników
•
W zamian za odroczenie spłaty zadłużenia, czy przyznanie nowych kredytów narzucono
krajom Południa nowy model polityki makroekonomicznej: plany dostosowania
strukturalnego (PAS - plan d’ajustement structurel). Głównym postulatem PAS było uznanie
eksportu za motor wzrostu gospodarczego kosztem rynku wewnętrznego. Pomocne miały
być w tym trzy kierunku działania: dewaluacja, deregulacja, prywatyzacja.
•
Plan Baker’a- zapewnienie z jednej strony dalszego dopływu kapitału pożyczkowego do
krajów dłużniczych, a z drugiej uporządkowanie, przy współudziale MFW ich gospodarek
•
Plan Brady’ego
77. Chile . Dyktatura wojskowa a radykalne reformy rynkowe. Kierunki zmian. Źródła
sukcesu.
•
1973 r.- objęcie władzy przez Augusto Pinocheta po przeprowadzeniu zamachu stanu
•
Jednym z głównych celów rządów wojskowych była likwidacja odziedziczonych
dotkliwych zakłóceń równowagi makroekonomicznej i przywrócenie gospodarki rynkowej
•
Reformy zainicjowano w 8 głównych dziedzinach:
Program stabilizacyjny ukierunkowany na ograniczenie narastającej inflacji (sięgającej
100 % rocznie)
Reformy sektora publicznego w celu osiągnięcia stabilności i efektywności tego sektora
i całej gospodarki
Reformy handlu, bodźce dla działalności zorientowanej na eksport i konkurującej z
importem
Reforma ubezpieczeń społecznych, przejście od zbankrutowanego systemu
repartycyjnego do opartego na indywidualnej kapitalizacji składek
Reforma sektora finansowego w celu poprawy efektywności pośrednictwa finansowego
Reforma rynku pracy, ułatwiająca restrukturyzację przemysłu o realokację siły roboczej
do sektorów zorientowanych na eksport
Szeroki program prywatyzacji służący wycofaniu państwa z działalności która mogłaby
być przejęta przez sektor prywatny i rozszerzeniu działalności w zakresie zapewnienia
najuboższym grupom społeczeństwa podstawowej opieki zdrowotnej, edukacji i
wyżywienia
Reformy sektora usług socjalnych, poprawa systemu bodźców w produkcji i
świadczeniu usług socjalnych oraz ukierunkowanie na najuboższe grupy społeczne
•
, reformy te zakończyły się pełnym sukcesem,
wszechobecnych wcześniej niedoborów na rynku detalicznym, ustabilizowania inflacji na
względnie niskim poziomie i początkowo dość szybkiego wzrostu gospodarczego – rzędu
3-4% rocznie. Reformy były spójne i drastyczne. Zlikwidowały "okopaną"
protekcjonizmem handlowym i
, której potęga polityczna
jak i ekonomiczna wywodziła się właśnie z tych źródeł. Przeciwnicy tych reform wskazują
jednak, że były one związane z drastycznym wzrostem bezrobocia, spadkiem realnych
płac większości ludności Chile i pogorszeniem warunków bytowych najbiedniejszych na
skutek wstrzymania jakichkolwiek dotacji społecznych. Dane statystyczne z lat 1973-
1980 pokazują, że dochód narodowy brutto wzrósł w tym czasie łącznie o ok. 35%, przy
wzroście bezrobocia z 4,3% do 33%.
78. Programy dostosowawcze w Ameryce łacińskiej w latach 80-tych
Do połowy lat 80. gospodarkę większości krajów Ameryki Łacińskiej cechowały bardzo
restrykcyjne systemy handlowe, uciążliwy, duży sektor rządowy oraz głębokie zakłócenia
równowagi makroekonomicznej w postaci wysokiej inflacji i poważnych deficytów w obrotach
bieżących bilansu płatniczego. Polityka ekonomiczna obejmowała kontrolę cen oraz silnie
protekcjonistyczny system handlu zagranicznego i restrykcyjną regulację rynku pracy. Model ten
doprowadził do nieefektywnej gospodarki, oraz uniemożliwiał osiągnięcie trwałego wzrostu
produkcji, zmniejszenia skali nierówności w podziale dochodu i ograniczenia strefy ubóstwa.
Kryzys zadłużenia z początku lat 80. przygotował w Ameryce Płd. grunt do wprowadzenia
szerokich reform, które spowodowały zmiany w tradycyjnym modelu rozwoju opartym na
substytucji importu i szerokim interwencjonizmie państwowym.
Programy dostosowawcze lat 80. przewidywały:
•
Elementy stabilizacyjne w celu redukcji deficytu obrotów bieżących, często z poparciem
MFW
•
głęboką redukcję deficytu finansów publicznych, wprowadzenie VAT
•
koordynację polityki monetarnej i kursowej nakierowanej na uzyskanie realnej deprecjacji
krajowej waluty, nie dopuszczającej jednocześnie do przyspieszenia inflacji; ograniczenie
dopływu pieniądza do gospodarki i korekty kursu walutowego
•
prywatyzację deficytowych przedsiębiorstw państwowych
•
reformy polityki instytucjonalnej
•
działania sprzyjające zwiększeniu roli rynków: wprowadzenie bardziej otwartego systemu
handlu, rozwój konkurencyjnych struktur rynkowych i restrukturyzacja sektora publicznego
•
reformę systemu ubezpieczeń społecznych w kierunku systemu kapitalizacji
indywidualnych składek emerytalnych
•
reformę handlu, obniżenie średniej stawki celnej, zastąpienie barier pozarynkowych
ograniczeniami taryfowymi, ujednolicenie wielorakich kursów walutowych
Po utrwaleniu efektów pierwszej fali reform, niektóre kraje zapoczątkowały przechodzenie do
drugiego etapu reform politycznych i instytucjonalnych, podejmując długo odkładane dzieło
poprawy funkcjonowania centralnej administracji rządowe i podaży usług z zakresu opieki
zdrowotnej, edukacji, wyżywienia i wymiaru sprawiedliwości.
Choć w całym regionie wprowadzano wszystkie typy reform, działania podejmowane w
poszczególnych krajach różniły się zakresem, nasileniem i kompleksowością. W efekcie wyniki
jakie uzyskano w poszczególnych krajach nie były jednakowe. W skali całego regionu, z wyjątkiem
Chile i Boliwii, nie dokonano znaczącego postępu w ograniczeniu skali ubóstwa.
79. Argentyna. Kryzys po wojnie o Falklandy. Reformy lat 90. Od protekcjonizmu i etatyzmu
do prywatyzacji gospodarki i rozwoju proeksportowego
•
marzec-czerwiec 1982 r. – wojna o Falklandy, zakończona zwycięstwem Wielkiej Brytanii
•
1983- obalenie rządów junty, przywrócenie demokracji
•
kryzys zadłużeniowy lat 80. – w celu zwalczenia stagflacji lat 70 wprowadzano kolejne
nieudane plany stabilizacyjne, finansowane przez zagraniczne banki. Powiększało to
zadłużenie państwa, co w połączeniu z destabilizacją polityczną nie dawało pozytywnych
efektów. Rezultatem była natomiast katastrofa gospodarcza lat 80., przejawiająca się
niewypłacalnością państwa, hiperinflacją i spadkiem realnych dochodów i PKB.
Reformy:
•
liberalizacja handlu zagranicznego- zniesienie części barier importowych i obniżenie stawek
celnych, zniesienie podatków eksportowych ( szczególnie w branży produktów rolnych)
•
prywatyzacja ponad 90% przedsiębiorstw państwowych, uzyskane w ten sposób dochody
przeznaczono na obsługę zadłużenia zagranicznego; prywatyzacja przyczyniła się do
znacznej poprawy efektywności przedsiębiorstw powodując jednocześnie wzrost stopy
bezrobocia
•
utworzenie strefy wolnego handlu (Mercosur) wraz z Brazylią, Paragwajem i Urugwajem w
celu podniesienia znaczenia handlu między państwami i przyciągnięcia kapitału
zagranicznego
•
reforma emerytalna – mieszany system redystrybucyjno-kapitałowy
•
reforma systemu podatkowego- wprowadzenie podatku VAT
•
wprowadzenie systemu izby walutowej- Bank Centralny zobowiązał się wymieniać peso na
dolary po sztywnym kursie 1:1, celem było przywrócenie wiarygodności argentyńskiego
systemu finansowego, BC stracił rolę pożyczkodawcy ostatniej instancji; system pomógł
zwalczyć hiperinflację
•
wzmocniono nadzór bankowy i zwiększono nałożone na banki wymagania kapitałowe,
zaostrzono również normy dotyczące obowiązku dywersyfikacji portfeli kredytowych
banków; wpłynęło to na wzrost kosztu kredytu bankowego
12.
Rynek i lad rynkowy jako system ekonomiczny
Rynek jest podstawowym mechanizmem autoregulacji i koordynacji w gospodarce kapitalistycznej.
Pełni 2 główne funkcje:
1) zapewnia koordynację działalności gospodarczej
2) uruchamia procesy konkurencji i rywalizacji między podmiotami gospodarczymi.
Stopień realizacji powyższych funkcji zależy od zakresu wolności i konkurencji, uwarunkowań
prawnych, infrastruktury rynkowej, jakości przepływów informacyjnych, przejrzystości rynku.
Instytucje, podmioty gospodarujące, sieć ich interakcji oraz powiązań informacyjnych, które
istnieją w ramach mechanizmu rynkowego, tworzą system ekonomiczny.
Wykres 4: System gospodarczy
System gospodarczy. Podsystemy, mechanizmy, uwarunkowania, cele.
MECHANIZM KOORDYNACJI
RYNEK
WOLNOŚĆ GOSPODARCZA
KONKURENCJA,
SPRAWNOŚĆ
KOSZTY TRANSKACYJNE,
RYZYKO
SYSTEM WARTOŚCI I
SYSTEM SPOŁECZNO-POLITYCZNY
SYSTEM GOSPODARCZY
PODSYSTEMY:
WŁASNOSCI,FINANSOWY,FISKALNY,PRACY,
WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ
POLITYKA
MAKROEKONOMICZNA
PRZEDSIEBIORSTWA
INWESTORZY
KONSUMENCI
PRACOWNICY
CELE
WZROST DOCHODU
REALNEGO PER
CAPITA
WARTOŚCI
PRZEDSIEBIORSTW
POPRAWA
JAKOŚCI ŻYCIA
STRUKTURA GOSPODARCZA
INTRASTRUKTURA
13.
System ekonomiczny. Rownowaga i dynamika systemu. Rownowaga a rozwoj
ekonomiczny. Ujecie cybernetyczne
System ekonomiczny (gospodarczy) to wewnętrznie spójny zbiór instytucjonalnych czynników
określających mechanizmy i działalność gospodarczą społeczeństwa oraz osiągane wyniki.
Obejmuje:
1) normy społeczne i ogólny porządek prawny tworzący reguły gry ekonomicznej
2) podmioty i struktury organizacyjne systemu instytucjonalno-regulacyjnego oraz wszystkie
podmioty prowadzące działalność gospodarczą
3) sposoby i mechanizmy współdziałania oraz konkurowania podmiotów prowadzących działalność
gospodarczą, powiązania i interakcje między nimi.
Ujęcie cybernetyczne:
- analiza wzajemnych powiązań i sprzężeń zwrotnych systemu gospodarczego i otoczenia
- zwraca uwagę na rolę informacji, otwartość, zdolność do zachowania równowagi i rozwoju
- wyróżnia mechanizmy samoregulacji oraz sterowania i relacje między nimi
- dwa rodzaje przepływów między systemem gospodarczym a jego otoczeniem: energetyczny i
zasobowy oraz informacyjny
- dynamika: przepływy między systemem a otoczeniem mogą być symetryczne, asymetryczne,
zrównoważone, nadwyżkowe, deficytowe, stabilne, bądź zmienne w czasie – wszystko zależy od
układu czynników zewnętrznych i wewnętrznych
- rynkowe układy homeostatyczne (samo wyrównujące się) – zmiany popytu i podaży
- w gospodarce kapitalistycznej mechanizmem autoregulującym jest rynek, natomiast instytucje
pełnią funkcje sterujące i wspomagające rynek w przywracaniu równowagi ekonomicznej
- większa swoboda gospodarcza i konkurencja zmniejsza znaczenie sterowania, i na odwrót – gdy
swoboda jest ograniczona, sterowanie odgrywa większą rolę, zmniejsza się za to zakres i
efektywność mechanizmów autoregulacji rynkowej
- pytania w analizie cybernetycznej: czy regulator (mechanizm samoregulujący + system
sterowania) ma zapewniać przede wszystkim równowagę, czy także rozwój?
14.
Liberalizm versus protekcjonizm. Uwarunkowania instytucjonalne
Rolą państwa jest poszerzanie zakresu wolności gospodarczych, rynku, konkurencji, oraz
pobudzanie przedsiębiorczości i dynamiki gospodarczej, co tworzy optymalne warunki rozwoju.
Wymaga to aktywności instytucji państwa, która powinna się przejawiać w ustalaniu podstawowych
reguł gry ekonomicznej, a także powoływaniu instytucji odpowiedzialnych za system finansowy,
podatki, budżet, współpracę międzynarodową, rozwój infrastruktury. Instytucje państwa powinny
podejmować działania, które sprzyjają bezpiecznemu obrotowi gospodarczemu i stabilizacji.
Protekcjonizm to polityka ochrony krajowych podmiotów gospodarujących i zatrudnienia przed
zagraniczną konkurencją. Głównymi narzędziami takiej polityki są cła, subsydia, premie
eksportowe, restrykcyjne przepisy dotyczące działalności gospodarczej.
Celem takiej polityki jest przede wszystkim zapewnienie wysokiego zatrudnienia w sektorach
tracących konkurencyjność. Protekcjonizm zmniejsza presję konkurencji, ale także ogranicza
przepływ zasobów od podmiotów i sektorów niekonkurencyjnych do tych, które mają duży
potencjał wzrostu – zmniejsza sprawność alokacyjną rynku. Powoduje zniekształcenia w wycenie
wartości rynkowej, motywacjach i podziale dochodu narodowego. Zwiększony udział instytucji
państwa w tworzeniu regulacji i sterowaniu rynkiem uzasadnia się niwelowaniem ułomności
mechanizmu rynkowego i dążeniem do osiągnięcia celów społecznych.
Liberalizm w ekonomii oznacza ograniczenie roli państwa w gospodarce do minimum – powinno
ono jak najmniej ingerować w gospodarkę, nie powinno być właścicielem ani bezpośrednim
zarządcą organizacji gospodarczych, aby nie zakłócać swobodnej rynkowej gry popytu i podaży
oraz konkurencji. Zadaniem państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego,
zewnętrznego oraz tworzenie ogólnych ram instytucjonalnych dla swobodnej działalności
gospodarczej. Instytucje państwa nie zastępują mechanizmu rynkowego, ich udział jest
ograniczony.
15.
Podział korzyści w wymianie międzynarodowej. Przewaga konkurencyjna. Znaczenie
poziomu rozwoju ekonomicznego i jakości instytucji.
Korzyści z wymiany międzynarodowej:
- import niewytwarzanych lub brakujących towarów i surowców, towarów tańszych, lepszych
jakościowo
- eksport – nowe rynki zbytu, umożliwia to pełne wykorzystanie zasobów zgodnie z teorią kosztów
komparatywnych, nadwyżka eksportowa zapewnia korzyści skali, wysokie i efektywne zatrudnienie
oraz wysoki poziom dochodów
- dostęp do zagranicznego kapitału, technologii i know-how
- wymiana z zagranicą sprzyja specjalizacji produkcji
- mniejsze ryzyko związane z wahaniami koniunkturalnymi, niestabilnością, kryzysami, klęskami
żywiołowymi
- poprawia się jakość organizacji, zarządzania i corporate governance
- zwiększenie intensywności konkurencji wymusza poprawę efektywności, zmniejsza negatywne
konsekwencje możliwych zachowań monopolistycznych lokalnych dostawców, osłabia presję
inflacyjną i sprzyja wzmocnieniu siły nabywczej pieniądza
Podział korzyści:
- kraje mające uprzywilejowaną pozycję konkurencyjną na arenie międzynarodowej (siła
gospodarcza, technologiczna, polityczna, duży udział w światowym PKB, istotna rola w
kluczowych sferach międzynarodowej współpracy) mogą wpływać na warunki wymiany i osiągać
stosunkowo większe korzyści niż inne
- kraje niekonkurencyjne nie są w stanie wykorzystać potencjalnych możliwości związanych z
międzynarodowym podziałem pracy, nieeleatyczność, niedostosowania strukturalne i
instytucjonalne mogą jeszcze dodatkowo pogarszać ich terms of trade
- istnieje więc asymetria w podziale korzyści, która wynika przede wszystkim z monopolizacji i
słabości systemowej
- w międzynarodowej gospodarce rynkowej istnieją mechanizmy przywracające równowagę
(przewagi konkurencyjne są najczęściej przejściowe), jednak ich działanie jest ograniczone
Kraje i ich źródła przewagi konkurencyjnej:
1) poprzemysłowe (USA, Japonia, Kanada, Francja, UK, Niemcy, Finlandia, Szwecja, Holandia) –
wiedza, innowacje, jakość, prawa patentowe, marki, znaki towarowe
2) wysoko uprzemysłowione (Irlandia, Włochy, Hiszpania, Korea Płd., Singapur, Taiwan, Australia,
Belgia) – produkty zaawansowane technologicznie, wysoka jakość i duża różnorodność
oferowanych produktów i usług
3) uprzemysłowione (PL, Czechy, Węgry, Portugalia, nowe kraje przemysłowe Azji i Ameryki
Łacińskiej) – eksport standardowych wyrobów przemysłowych, w tym także z tzw. wyższej półki
4) Chiny, Indie, Turcja, Indonezja, Wietnam, Pakistan – produkcja masowych, standardowych,
tanich produktów powszechnego użytku – niskie koszty pracy – wyroby gł. pracochłonne
5) Arabia Saudyjska, Libia, Iran, Kuwejt, Wenezuela, Algieria, Azerbejdżan, Nigeria – eksport
surowców i paliw
6) Sudan, Tanzania, Uganda, Kenia – eksport produktów rolnych i rzemieślniczych
7) Kanada, Australia, Rosja, Norwegia, Brazylia, Argentyna – bogate zasoby naturalne i nadwyżki
rolne
W ujęciu instytucjonalnym źródłem przewagi konkurencyjnej kraju jest wysoka jakość instytucji,
która sprzyja aktywności gospodarczej, przedsiębiorczości, innowacjom, wykorzystaniu wiedzy i
wysokich kwalifikacji. Mniejsze znaczenie mają w tym wypadku przewagi komparatywne
związane z nakładami pracy i kapitału – najważniejsze są wiedza, własność intelektualna,
instytucje, kapitał ludzki.
16.
Braki klasycznej i neoklasycznej ekonomii w świetle teorii systemów społecznych i
ekonomii instytucjonalnej
- ekonomia klasyczna i neoklasyczna nie doceniają znaczenia porządku prawnego i organizacji dla
rozwoju życia gospodarczego
- niewiele uwagi poświęcają analizie praw własności, postępu technologicznego, kosztom
transakcyjnym, ryzyku, problematyce agencji i nadzoru korporacyjnego
- pomijają znaczenie czynników społecznych i ich wpływu na gospodarkę
- formułują tezy o sprzeczności państwa i rynku: wolność, rynek, konkurencja są przez działalność
państwa przede wszystkim ograniczane, dlatego też rolę państwa i jego instytucji należy
minimalizować
17.
System społeczno-ekonomiczny i źródła jego dynamiki. Ewolucjonizm a radykalne reformy
systemowe
Systemy społeczno-ekonomiczne:
1) niedemokratyczne – niski poziom dochodów per capita, z reguły występuje tam stagnacja
gospodarcza, nierówności społeczne, korupcja, bezprawie
2) demokratyczne – zakres wolności ekonomicznej jest szerszy, a jakość instytucji z reguły lepsza
niż w krajach niedemokratycznych. Przy zbliżonym poziomie wolności ekonomiczne, różnią się
one m.in. elastycznością rynków pracy, kosztami ubezpieczeń społecznych, obciążeniami
fiskalnymi, stopniem równowagi i konkurencyjności – na tej podstawie wyróżniamy systemy:
- wolnorynkowe
- rynkowe
- społecznej gospodarki rynkowej (kontynentalne, śródziemnomorskie i E.Środkowej)
- dobrobytu
- etatystyczne
Kraje, podejmujące reformy instytucjonalne, zwiększają efektywność prawa, pobudzają
konkurencję oraz poszerzają zakres działania mechanizmów rynkowych oraz własności prywatnej –
mają one największą dynamikę wzrostu dochodu per capita. Kraje nie podejmujące reform, bądź
wprowadzające restrykcje, notują niższą dynamikę wzrostu dochodu.
(w dwóch podręcznikach autorstwa profesora nie znalazłam niestety nic odnośnie ostatniej części
pytania)
18.
Przyczyny i kierunki ewolucji systemów instytucjonalnych państw we współczesnym
świecie
Zakres działania i skuteczność instytucji państwa zmieniają się w procesie rozwoju oraz w wyniku
zmian układu sił ekonomicznych.
W ostatnich 30 latach w krajach wysoko rozwiniętych ekonomicznie występuje tendencja do
ograniczania zakresu funkcji państwa w sferze gospodarczej. Jeśli chodzi o sferę socjalną, to w
krajach, w których była ona niewielka, pojawia się coraz więcej instytucji pełniących funkcje
socjalne (USA, Japonia, Singapur, Korea Płd.), a w krajach, w których była ona rozbudowana,
obserwuje się jej ograniczanie (np. Europa Środkowa i Wschodnia, w mniejszym stopniu kraje
skandynawskie, Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania, Chiny).
Ponieważ w krajach rozwijających możliwości finansowania instytucji są ograniczone, ich duża
ilość przekłada się na niską jakość.
W krajach rozwijających się i byłych socjalistycznych, w których podjęto próbę ograniczania
zakresu funkcji państwa, odnotowano poprawę dynamiki gospodarczej. W niektórych krajach
słabiej rozwiniętych (Irak, Afganistan, Somalia, Sudan, Jemen) ograniczenie roli państwa
przełożyło się na spadek bezpieczeństwa wewnętrznego, kryzys gospodarczy i obniżenie jakości
życia)
19.
Konkurencja jako podstawowa siła rynkowa dynamiki i postępu ekonomicznego
Konkurencja:
- pobudza przedsiębiorczość
- dyscyplinuje zachowania podmiotów gospodarczych, zmusza je do tworzenia wartości dodanej,
poprawy efektywności gospodarowania
- sprzyja zwiększeniu nakładów inwestycyjnych, zatrudnienia i lepszemu wykorzystaniu pracy i
zdolności produkcyjnych
- w warunkach konkurencji nieefektywne podmioty gospodarcze są eliminowane
- prowadzi do wzbogacenia oferty produktów i usług, poprawy ich jakości
- zaostrzenie konkurencji umożliwia obniżkę cen i lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów
20.
Konkurencja rynkowa a instytucje
Konkurencyjność może opierać się na zasobach naturalnych i demograficznych (k. zasobowa –
Rosja, Brazylia) lub na organizacji i systemie ekonomicznym, jakości rozwiązań instytucjonalnych,
kapitale ludzkim (np. Japonia, Singapur, Szwajcaria).
Jakość rozwiązań instytucjonalnych ma istotny wpływ na sprawność mechanizmów rynkowych,
poziom kosztów transakcyjnych, alokację zasobów, szybkość reakcji podmiotów gospodarczych, a
więc także na pozycję konkurencyjną. Istotnymi czynnikami wpływającymi na konkurencyjność są
dane dotyczące rynku pracy, względnych rozpiętości dochodów i pokoju społecznego – a więc
aspekty regulowane przez system instytucjonalny.
Przy ocenie konkurencyjności systemu gospodarczego istotne znaczenie mają porównania wolności
gospodarczej, przedsiębiorczości, jakość instytucji, własności, ryzyka, atrakcyjności inwestycyjnej,
nadzoru korporacyjnego.
Liberalizacja rozwiązań instytucjonalnych zwiększa intensywność konkurencji, zarówno w grupie
wyrobów mało przetworzonych i standardowych, ale także wyrobów o wysokiej wartości dodanej,
zdywersyfikowanych, posiadających unikalne cechy.
40.
Prywatyzacja.Pojecie.Metody prywatyzacji
Prywatyzacja – proces przekształcania gospodarki państwowej w gospodarkę prywatną.
Prywatyzacja gospodarki oznacza:
- liberalizację, deregulację, demonopolizację
- przekształcenie własności państwowej w kapitalistyczną, prywatną lub grupową
- likwidację przedsiębiorstw państwowych
- powstawanie nowych przedsiębiorstw prywatnych – pobudzenie przedsiębiorczości
- napływ zagranicznych inwestycji prywatnych
- ograniczenie wydatków i deficytu budżetowego państwa
- eliminację nierentownych przedsiębiorstw państwowych, restrukturyzację
- prywatyzacja pobudza konkurencję i dynamikę gospodarczą oraz przyspiesza proces dostosowań
strukturalnych do wymogów rynku
- prywatyzacja dotyczy zarówno własności i strony podażowej, jak i podziału dochodu i popytu
Prywatyzacja w krajach transformujących się:
- programy powszechnej prywatyzacji – Polska, Węgry, Republika Czeska
- szokowe zmiany – była NRD, Rosja, Ukraina, kraje nadbałtyckie
- Chiny – specyficzna forma własności samorządowej, oparta na związkach wspólnot wiejskich i
miejskich
Rodzaje prywatyzacji:
1) pośrednia (inaczej kapitałowa) polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w
spółkę (komercjalizacja), a następnie zbycie jej akcji poprzez:
- ofertę publiczną
- przetarg publiczny
- aukcję publiczną
- negocjacje na podstawie publicznego zaproszenia
- przyjęcie oferty przez podmiot ogłaszający wezwanie
- sprzedaż akcji na rynku regulowanym
2) bezpośrednia, która następuje poprzez sprzedaż, wniesienie do spółki lub oddanie do odpłatnego
korzystania przedsiębiorstwa. Ten typ prywatyzacji dotyczy przede wszystkim małych i średnich
przedsiębiorstw.
41.
Kryzys gospodarczy lat 1929-33 a zmiany polityczne i gospodarcze w Niemczech, Japonii,
Włoszech . Kierunki zmian. Podobieństwa i różnice
Niemcy:
- w trakcie kryzysu – masowe bezrobocie, spadek dochodów, pogłębienie napięć społecznych i
politycznych
- w 1932 r. do władzy doszła NSDAP, która przystąpiła do realizacji programu budowy autostrad,
robót publicznych oraz rozbudowy armii. Zwiększono kontrolę nad bankami i wykorzystano ten
fakt do zwiększenia podaży finansowej na potrzeby ekspansywnego rozwoju przemysłu.
- interwencjonizm w Niemczech w tym okresie opierał się głównie na zwiększaniu popytu
inwestycyjnego (produkcyjnego). Popierano przemysł ciężki, hutnictwo, przemysł stoczniowy,
zbrojeniowy i lotniczy. Wprowadzono planowanie gospodarcze w cyklu 4letnim.
- państwo wpływało na gospodarkę także metodami nakazowymi i administracyjnymi.
- był to początek budowy państwa totalitarnego: pobudzono proces koncentracji gospodarki,
kontroli produkcji, ograniczono prawa własności i konkurencje. Monopole państwowe, korporacje i
grupy kapitałowe zapewniały władzy większą kontrolę nad kierunkami rozwoju gospodarki.
- dążenie do autarkii (samowystarczalność)
- dzięki tym reformom gospodarka niemiecka zwiększyła swój dochód, prawie całkowicie
eliminując bezrobocie – sukces gospodarczy wpłynął na wzrost poparcia dla Hitlera
- podsumowując: kryzys gospodarczy objawił się spadkiem aktywności gospodarczej, zatrudnienia i
dochodów, co było jedna z najistotniejszych przyczyn radykalizacji społecznej i politycznej
Japonia:
- kryzys ekonomiczny lat 1929-33 dla Japonii okazał się bardziej dotkliwy niż panika giełdowa i
kryzys bankowy z 1927
- wywołał głęboką zapaść ekonomiczną, społeczną i polityczną
- oskarżenia grup zaibatsu (duze grupy finansowe, handlowe, przemysłowe, kontrolowane przez
pojedyncze rodziny) o zdradę interesu narodowego (uczestnictwo w transakcjach spekulacyjno-
hedgingowych związanych z dewaluacją jena)
- strajki farmerów-dzierżawców przeciwko właścicielom ziemskim – interwencja państwa i zmiana
ustawodawstwa na korzyść farmerów
- pomysł popierania osadnictwa w Korei i Mandżurii (w 1931 japońska armia wkroczyła do
Mandżurii, wojna też trochę nakręcała koniunkturę)
- odejście od konserwatywnej polityki monetarnej, zwiększanie wydatków na infrastrukturę, pomoc
dzierżawcom rolnym, uwolnienie kursu jena, dewaluacja waluty (premier Hara i minister
Takahashi)
- wzrost wydatków budżetowych – emisja obligacji państwowych
- przeludnienie kraju oraz zła sytuacja gospodarki wzmocniły militaryzm japoński
- 1934 – pucz wojskowy, początek rządów autorytarnych: nowy rząd zwiększył wydatki na rozwój
przemysłu maszynowego, samochodowego, lotniczego, zbrojeniowego
- 1937: plan rozbudowy kluczowych przemysłów (Hayashi), rewolucja technologiczna
Włochy:
- we Włoszech sytuacja była nieco inna, już w 1922 do władzy doszedł Mussolini, więc kryzys
gospodarczy nie doprowadził do zawrotnych zmian w systemie politycznym i gospodarczym, bo
tam takie zmiany miały miejsce już wcześniej
- dążenie do autarkii
- znacjonalizowano część przemysłu za pełnym odszkodowaniem
- stworzono korporacje zrzeszające pracowników i pracodawców dla poszczególnych działów
gospodarczych w miejsce związków zawodowych i partii politycznych, przedstawiciele władzy
państwowej rozstrzygali spory, pracodawcom zakazano lokautów (masowe zwolnienia), a
pracownikom strajków i zrzeszania się, dość silny był sektor państwowy
- korporacjonizm – doktryna wywodząca się z chrześcijańskiej myśli społecznej, oparta na
założeniach solidaryzmu społecznego – system korporacyjny ułatwiał wywieranie odgórnego
wpływu na gospodarkę
- we Włoszech kryzys nie dotyczył jedynie produkcji przemysłowej, ale miał także charakter
agrarny – trwał do 1935
42.
Powojenna sytuacja gospodarcza Niemiec. Demilitaryzacja ,demokratyzacja , i liberalizacja
gospodarki Niemiec, Japonii i Włoch. Znaczenie Planu Marshalla i rezygnacji z reparacji
wojennych
Niemcy po II wojnie światowej:
- klęska wojenna spowodowała załamanie gospodarki, spadek produkcji, inflację, bezrobocie
- Niemcy utraciły część terenów wschodnich, rozpoczął się napływ fali uchodźców
- proces radykalnych zmian politycznych, społecznych i ekonomicznych
- ograniczenie sektora publicznego oraz udziału wydatków państwa w PKB
- 4d: demilitaryzacja, demokratyzacja, demonopolizacja, denazyfikacja
- podział kraju na 4 strefy – amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką; następnie utworzenie
NRD ze strefy radzieckiej (państwo socjalistyczne o planowej gospodarce) i RFN z pozostałych
(system federalny, państwo demokratyczne o gospodarce rynkowej)
Niemcy Zachodnie:
- rolę państwa ograniczono poprzez reprywatyzację, pobudzanie konkurencji, deregulację i
demonopolizację
-z czasem została zniesiona większość ograniczeń produkcji przemysłowej, narzuconych przez
traktat w Norymberdze
- 1948 przeprowadzono reformę stabilizacyjną i walutową (Dodge, Cohen, Goldsmith), która
zlikwidowała kontrolę cen i płac, wprowadziła zasadę zrównoważonego budżetu oraz
konserwatywnej polityki banku centralnego.
- Ludwik Erhard (minister do spraw gospodarki) – zniesienie systemu racjonowania, uwolnienie
cen, płac, polityka ograniczania wydatków budżetowych, otwarcie rynków i wzrost eksportu –
niemiecki „cud gospodarczy”
- państwo otrzymało także pomoc w ramach planu Marshalla
Japonia:
- demilitaryzacja, ograniczenie roli państwa, deregulacja, stopniowa liberalizacja
- ograniczenie sektora publicznego oraz udziału wydatków państwa w PKB
- w rękach państwa pozostały kolej, poczta, telekomunikacja, grupa banków publicznych
- bez zmian pozostała centralna administracja gospodarcza, ale bezpośrednia kontrola
przedsiębiorstw przez japońską administrację została zastąpiona kontrolą pośrednią
- amerykańskie władze okupacyjne zlikwidowały w Japonii wielką własność kapitalistyczną i
ziemską – demonopolizacja, deregulacja systemu, poszerzenie zakresu działania rynku
- władze okupacyjne często wykorzystywały środki nakazowe (kontrola dostępu do środków
finansowych, dewizowych, zaopatrzenia w podstawowe materiały i energię)
- 1949: reforma monetarna i budżetowa (Dodge), zapoczątkowano program reform podatkowych
Włochy:
- po wojnie Włochy utraciły część terenów (na mocy traktatu pokojowego z 1947) i musiały
zapłacić odszkodowania Jugosławii, Etiopii, Albanii, Grecji i Związkowi Radzieckiemu
- w wyniku referendum w 1946 państwo stało się republiką
- jak większość państw Europy Zachodniej, korzystały z planu Marshalla
- rozwinął się silny ruch socjalistyczny oraz komunistyczny (popierany przez ZSRR), pojawiał się
problem czy Włochy nie powinny pozostać neutralne w konflikcie Wschód-Zachód
- w latach 50. nastąpiła stabilizacja polityczna i gospodarcza
- w latach 70. szybki rozwój ekonomiczny państwa, głównie dzięki stałej modernizacji oraz
dostępowi do wspólnego rynku, wciąż widoczne były jednak dysproporcje między częścią północną
a południową (bieda, korupcja, mafia)
Plan Marshalla miał służyć odbudowie gospodarek Europy po II wojnie światowej, obejmował
pomoc w postaci surowców mineralnych, żywności, kredytów i dóbr inwestycyjnych. Był
realizowany w latach 1948-52, a 16 państw uczestniczących w programie założyło Europejską
Organizację Współpracy Gospodarczej.
Efekty:
- produkcja przemysłowa państw uczestniczących przekroczyła o 35% poziom przedwojenny, a
PKB o 15%
- wymiana handlowa między uczestnikami wzrosła o 70%
- powstrzymano inflację oraz rozwój konfliktów społecznych
- doszło do zbliżenia między administracją amerykańską a rządami państw europejskich
- w Europie Zachodniej plan wzmógł tendencje do pogłębiania współpracy politycznej i
gospodarczej
Bezpośredni wpływ planu na tempo wzrostu gospodarczego gospodarek Europy Zachodniej, m.in.
poprzez odbudowę zasobów kapitałowych czy projekty inwestycyjne, oceniany jest jako niewielki,
natomiast podkreśla się efekty pośrednie poprzez wzrost wydajności pracy czy odbudowanie
zaufania inwestorów dzięki ustabilizowaniu finansów publicznych i zwrotowi ku gospodarce
rynkowej. Przez kolejne dwie dekady wiele regionów
niespotykanego wcześniej wzrostu i dobrej koniunktury.
43.
System społecznej gospodarki rynkowej w Niemczech. Podstawowe cechy
Zgodnie z konstytucją niemiecką, system społeczno-gospodarczy kraju to społeczna gospodarka
rynkowa (SGR). Cechy:
- miejsce i rola państwa nie są jednoznacznie określone
- państwo gwarantuje pokój i harmonię społeczną
- państwo powinno skutecznie działać w interesie ogółu, ponad interesami związków zawodowych i
pracodawców
- silne państwo zapewnia wolność gospodarczą, konkurencję oraz efektywny system rynkowy
- wyznacznikiem siły państwa jest zdolność do zapewnienia rozwoju gospodarczego oraz
niezbędnego poziomu sprawiedliwości społecznej
- w sferze tworzenia dochodu gospodarka ma charakter rynkowy, w sferze podziału -
solidarnościowy
- wysoki udział państwa w bankowości, usługach socjalnych, ubezpieczeniach, budownictwie
- ustawa monopolowa, rozbudowane ustawodawstwo socjalne, duży stopień regulacji rynku pracy
Fazy SGR w Niemczech:
1) 1948-66: okres „cudu gospodarczego” – rozwój i wzrost eksportu
2) 1967-79: wzrost interwencjonizmu i wydatków socjalnych
3) 1979-89: ograniczanie roli państwa
4) 1990-99: zjednoczenie Niemiec, zwolnienie dynamiki rozwoju gospodarczego
5) 1999-2005: „trzecia droga” – reformy systemu podatkowego i świadczeń socjalnych,
wprowadzanie euro
6) 2006 – „wielka koalicja”, dążenie do deregulacji, ograniczenia fiskalizmu, zawieszenia
elastyczności rynku pracy, reformy ubezpieczeń społecznych
Cechy gospodarki niemieckiej:
a) system finansowy:
- silna pozycja banków, ograniczona rola rynku kapitałowego
- banki uniwersalne, łączące działalność depozytową, kredytową, inwestycyjną i ubezpieczeniową
- dużą rolę odgrywają instytucje finansowe z udziałem władz landów oraz banków spółdzielczych
- mniejsze jest znaczenie kapitału zagranicznego, jednak stopniowo wzrasta stopień
umiędzynarodowienia sektora
- mniejsza niż w krajach anglosaskich konkurencja, skłonność do podejmowania ryzyka i
innowacyjność (tradycyjnie większą wagę przypisuje się organizacji i stabilizacji)
- stopa oszczędności gospodarstw domowych – jedna z największych w OECD
b) system podatkowy i budżet:
- udział podatków w PKB Niemiec jest znacznie wyższy niż w krajach wolnorynkowych,
europejskich krajach rynkowych i Japonii
- szereg sektorów jak górnictwo, bankowość, budownictwo socjalne, rolnictwo, służba zdrowia,
transport korzysta z pomocy państwa i jest subwencjonowana; istnieją programy wspierania
innowacji
- wysoki poziom transferów socjalnych związany z wyrównywaniem dochodów byłych
mieszkańców NDR
c) stosunki i rynek pracy, ubezpieczenia:
- system współdecydowania i negocjacji między pracownikami i pracodawcami
- szczegółowe regulacje rynku pracy ograniczają elastyczność
- system ochrony praw pracowniczych zwiększył zakres świadczeń i kosztów ubezpieczeniowych
ponoszonych przez pracodawcę
- duża rola związków zawodowych i partii socjaldemokratycznych
- państwo zapewnia stosunkowo wysoki poziom bezpieczeństwa socjalnego (wysokość świadczeń
zależy od płaconej składki, a w części jest oparta na zasadzie solidarności społ.)
- reforma Merkel: zwiększenie elastyczności zatrudniania, zwalniania i czasu pracy, stopniowe
zmniejszanie zakresu przywilejów i świadczeń pracowniczych
44.
Społeczna gospodarka rynkowa a równowaga ekonomiczna i międzynarodowa
konkurencyjność gospodarki Niemiec
- współcześnie Niemcy uważane są za kraj o wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej, pogorszeniu
ulega jednak ocena ich międzynarodowej konkurencyjności
- polityka proeksportowa i polityka strukturalna sprzyjają ekspansji eksportowej przedsiębiorstw z
nowoczesnych sektorów gospodarki
- międzynarodową pozycję niemieckiej gospodarki umacniają wieloletni dynamiczny rozwój oraz
znaczne nadwyżki eksportowe uzyskiwane dzięki sprzedaży sprzętu inwestycyjnego, samochodów i
wyrobów chemicznych
- silne strony gospodarki to wysoka stopa oszczędności, efektywny system finansowy, rozwinięta
infrastruktura transportowa, telekomunikacyjna i naukowa
- wysoki poziom kwalifikacji zawodowych, dobra jakość kapitału ludzkiego, wysoka wydajność
pracy i zaawansowanie technologiczne zwiększają międzynarodową konkurencyjność gospodarki
Niemiec
- konkurencyjności sprzyjają pokój socjalny, społeczny i dobre stosunki w miejscu pracy
- wysoki poziom świadczeń socjalnych, składek ubezpieczeniowych, nadmierna regulacja rynku
pracy, prowadzą do wzrostów kosztów pracy, zmniejszenia elastyczności zatrudnienia i spadku
konkurencyjności
45.
Model corporate governance w Niemczech
Corporate governance (ład, nadzór korporacyjny) – część systemu instytucjonalnego gospodarki
rynkowej. Polega na zastosowaniu systemu nadzoru zarządzania, w którym uczestniczą podmioty
zaangażowane i zainteresowane rozwojem i budową wartości spółki. To także ład prawny,
określający wzajemne relacje organów spółki oraz prawa akcjonariuszy i interesariuszy.
Cechy niemieckiego modelu corporate governance:
- model łączy w sobie ochronę akcjonariuszy i pracowników – system partnerski
- dwupoziomowa struktura: organem kontroli i reprezentacji interesariuszy jest rada nadzorcza,
natomiast firmą kieruje zarząd
- dominującą formą własności jest własność prywatna, która jest jednak stosunkowo rozproszona
- w dużych spółkach akcyjnych i spółkach giełdowych reprezentacja pracownicza w radach
nadzorczych jest obowiązkowa
- kodeks spółek dopuszcza przedstawicieli banków do rad nadzorczych spółek z tytułu akcji
zastawionych pod udzielone jej kredyty; nadzór wierzycielski odgrywa istotną rolę, ponieważ w
Niemczech dominuje model finansowania działalności operacyjnej i inwestycyjnej przedsiębiorstw
przez banki
46.
Japonia .Amerykańskie powojenne reformy oraz pomoc gospodarcza i ich znaczenie dla
ekspansji gospodarczej
(patrz też pytanie 42)
Po II wojnie światowej do 1952 Japonia była okupowana przez USA (dowódca gen. MacArthur):
- demilitaryzacja, usunięcie nacjonalistów z administracji, kary dla zbrodniarzy wojennych
- zachowano instytucję cesarza jako gwaranta państwowości, symbolu ciągłości historycznej,
jednak pozbawiono go większości władzy na rzecz parlamentu
- przeprowadzono wybory, w których mogły wziąć udział kobiety, swoboda działalności partii
politycznych (demokratyzacja)
- ograniczenie produkcji przemysłowej, kontrola dostępu do środków finansowych, dewiz,
zaopatrzenia, wydatki wojskowe nie mogły przekroczyć 1%PKB
- reforma rolna: likwidowano wielką własność ziemską za odszkodowaniem dla właścicieli;
powstała nowa warstwa średnia chłopów, a dawni właściciele inwestowali otrzymane
odszkodowania w przemyśle
- zabiegi demonopolizacyjne: rozwiązanie zaibatsu lub zamiana ich na spółki akcyjne – radykalna
zmiana struktury własności; uchwalono prawo antymonopolowe było jednak często obchodzone
- USA popierało powstawanie związków zawodowych, jako przewagi dla monopoli
- 1948: reforma monetarna (stabilizacja, stały kurs jena do dolara) i budżetowa (Dodge),
zapoczątkowano program reform podatkowych (Shoup)
- w 1951 podpisano traktat pokojowy (bez ZSRR), który przywracał niepodległość, ale także
potwierdzał utratę zamorskich terytoriów przez Japonię; równolegle Tokio i Waszyngton podpisały
układ o wzajemnej współpracy i bezpieczeństwie, który, chociaż krytykowany w Japonii, wzmocnił
jej światową pozycję po powstaniu na świecie dwóch bloków – Japonia mogła szybko
przezwyciężyć kryzys i wejść w fazę przyspieszonego rozwoju
Programy pomocy USA dla Japonii:
GARIOA (Government and Relief in Occupied Areas) – aby zapobiec głodowi i niepokojom
społecznym
EROA (Economic Rehabilitation in Occupied Areas) – środki na import materiałów służących
gospodarczej odbudowie
47.
System i polityka gospodarcza a przebudowa struktury gospodarczej powojennej Japonii
Powojenny demokratyczny system i gospodarka rynkowa z niskim udziałem państwa we własności
i podziale, a także transferach dochodów, sprzyjał akumulacji kapitału oraz wydłużonemu czasowi
pracy. Był to okres dynamicznego rozwoju oraz aktywnej polityki gospodarczej państwa (1950-90).
1) lata 1945-54: zmiany ustroju gospodarczego i politycznego (patrz pytania 42 i 46
2) 1954-74: faza ekspansywnego rozwoju; jej źródła to zniesienie powojennych ograniczeń
narzuconych przez aliantów, reforma podatkowa, budżetowa, boom koreański, strukturalne i
modernizacja.
3) 1974-1985: dostosowania gospodarki do sytuacji na rynku energetycznym oraz zmian warunków
przewagi konkurencyjnej, wzrost roli rynku kapitałowego; Japonia dołączyła do światowych potęg
4) 1985-90: dalsza liberalizacja gospodarki, zgoda na aprecjację jena wobec dolara (endaka),
spekulacje na giełdzie i rynku nieruchomości (bubble economy)
Na początku lat 90. Japonia utraciła swoją wysoką dynamikę wzrostu – w zderzeniu z globalizacją i
nowymi wyzwaniami technologicznymi dotychczasowy system okazał się zbyt sztywny w stosunku
do nowych wyzwań. Dotychczasowe próby reform okazały się połowiczne i nieskuteczne.
Od 1990 japoński system instytucjonalny jest przekształcany w system kyosei, tzn. system harmonii
społecznej i gospodarczej:
- wzrost wydatków na cele społeczne
- spadek oszczędności i inwestycji
- rozwój edukacji
- skracanie czasu pracy
- większy nacisk na ochronę środowiska naturalnego
- w ostatnich 25 latach wzrost obrotów i płynności akcji na giełdzie, znaczenia firm
ubezpieczeniowych, funduszy emerytalnych i inwestycyjnych
- system podatkowy z wysokim udziałem podatków bezpośrednich i niskim pośrednich
- reformy zwiększają zakres wolności i jakoś instytucji oraz stopień jej otwartości
48.
Struktura własności i model corporate governance w Japonii
- podobnie jak w systemie anglosaskim, japoński system corporate governance umożliwia
przenikanie się rady nadzorczej oraz zarządu, a prezes spółki Est jednocześnie przewodniczącym
rady nadzorczej, której skład sam najczęściej wyznacza
– w praktyce rozwinął się typ przedsiębiorstw, w których, mimo braku formalnych podstaw, silną
pozycję w strukturze władzy mają menedżerowie i pracownicy
- japońskie przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji rynkowej działa zgodnie z długofalowym
interesem nie tylko właścicieli, ale także pracowników, których los jest ściśle sprężony z jego
rozwojem
- pracownicy działają dla dobra przedsiębiorstwa, które utożsamiają także z interesem własnym
- cele korporacji określane są w pierwszym rzędzie przez stakeholderów: kadrę zarządzającą i
pracowników
- model funkcjonowania przedsiębiorstwa i duży zakres autonomii pracowników tworzą układ
kontraktowy, charakteryzujący się równowagą praw i obowiązków między pracodawcą (kadrą
zarządzającą) i pracownikami
- japońskie zarządzanie charakteryzuje się z jednej strony stabilizacją zatrudnienia i
upowszechnieniem systemu starszeństwa, a z drugiej – efektywnym systemem do podejmowania
decyzji, elastycznością kosztów pracy, silną motywacją do udziału w zbiorowym wysiłku,
preferencją dla osiągnieć zespołowych a nie indywidualnych, dużą swobodą w inicjowaniu zmian
- rola rynku kapitałowego, w tym giełdy, jako mechanizmu kontroli korporacyjnej, jest niewielka –
korporacje posiadające mniejszościowe pakiety akcji oraz inwestorzy instytucjonalni zazwyczaj
pozostają bierni
- w Japonii najwięcej jest MŚP oraz niewielkich spółek kapitałowych, które często współpracują
jako poddostawcy wielkich firm
49.
Keiretsu. Struktura, konsekwencje dla konkurencji, efektywności i strategii działania
Keiretsu to grupa spółek powiązanych zależnościami biznesowymi i kapitałowymi. Ich
charakterystyczną cechą jest kluczowy udział banku i firmy handlującej oraz krzyżowa wymiana
akcji z innymi korporacjami należącymi do grupy. Keiretsu różnią się od zaibatsu tym, że nie
posiadają firmy holdingowej. Ich początki to rok 1953 (po odzyskaniu niepodległości). Przykłady:
Mitsubishi, Mitsui, Sumitomo.
Keiretsu było skoncentrowane wokół jednego banku, który udzielał kredytów członkom keiretsu, a
także posiadał w nich udziały. Centralny bank miał dużą kontrolę nad spółkami tworzącymi
keiretsu, pełniąc rolę jednostki monitorującej oraz podmiotu ratującego spółkę w sytuacjach
kryzysowych. Jednym ze skutków takiej struktury była minimalna ilość wrogich przejęć na rynku
japońskim, ponieważ żaden podmiot nie był w stanie konkurować z siłą banków. Obecnie keiretsu
nie są już tak zintegrowane i scentralizowane jak bezpośrednio po wojnie, co wynika z japońskiej
recesji w latach 90., kiedy pogorszyła się sytuacja wielu banków.
Centralizacja i koncentracja kapitału była popierana w myśl zasady, ze taki proces sprzyja
efektywności i umacnianiu międzynarodowej konkurencyjności gospodarki. Wytworzona struktura
i zasady funkcjonowania keiretsu stworzyły skuteczną i „niewidzialną” barierę przed zagranicznymi
konkurentami i inwestorami. W okresie globalizacji i internacjonalizacji japońska korporacja
posiada wiele cech utrudniających jej penetrację przez outsiderów. Japoński model gospodarczy, w
przeciwieństwie do angielskiego, charakteryzuje się niskim poziomem przejęć, bankructw ale także
start-upów w sektorze MŚP. Potwierdzeniem odmienności japońskiego podejścia do koncentracji
może być niewielka ilość wszczynanych postępowań antymonopolowych. Obecnie nadal zauważyć
można tendencje do koncentracji (np. największy z banków, Mizuho, wyłoniony z fuzji wielkich
domów handlowych).
50.
Stosunki pracy i jakość kapitału ludzkiego a konkurencyjność międzynarodowa gospodarki
Japonii
- istotną cechą japońskiego przedsiębiorstwa są partnerskie stosunki, współdziałanie i efektywne
wykorzystanie informacji; pracownicy mają wysoki zakres suwerenności i niezależności
- stosunki pracy różnią się od klasycznych stosunków kapitalistycznych: harmonijnie godza interesy
spółki, pracowników, menedżerów, banków i partnerów gospodarczych
- zasada równowagi praw i obowiązków
- rozwój zakładowych związków pracowniczych i współodpowiedzialność zatrudnionych za
pomyślny rozwój firmy sprzyjają upowszechnieniu zasady niższej dynamiki płac niż wydajności
pracy, pobudzając proces akumulacji i ekspansji inwestycyjnej przedsiębiorstw
- pracownik ma poczucie traktowania zgodnie ze wkładem, jaki wnosi w rozwój przedsiębiorstwa
- struktura zarządzania w japońskich przedsiębiorstwach jest hierarchiczna, ale jednocześnie
charakteryzuje się wewnętrzną decentralizacja decyzji związanych z działalnością operacyjną –
większe uprawnienia sprawiają, że pracownicy chętniej angażują się w sprawy firmy i wychodzą z
inicjatywą, niż np. w USA
- japońskie społeczeństwo charakteryzuje się niską rozpiętością dochodów, wysokim poziomem
aktywności zawodowej, względnie wysokim formalnym poziomem wykształcenia ale także
powszechnym i systematycznym jego uzupełnianiem – o prestiżu społecznym decyduje nie dochód,
ale właśnie wykształcenie; jest to więc społeczeństwo wykształcone, korporacyjne i egalitarne
Charakterystyczną cechą japońskich stosunków międzynarodowych z zagranicą jest asymetria:
strukturalnej nadwyżce eksportu towarowego i kapitałowego towarzyszy brak równowagi
bilateralnej w wymianie handlowej i kapitałowej. Stopa oszczędności jest wyższa od inwestycji,
Japonia jest krajem obfitego i taniego kapitały, jednak jak dotychczas jen nie odgrywa większej roli
w rozliczeniach międzynarodowych i rezerwach międzynarodowych.
21. Instytucje i polityka ekonomiczna państw a konkurencja,
przedsiębiorczość i innowacyjność tj. postęp ekonomiczny
1. Definicja instytucji:
a) (socjologiczna) względnie trwały stosunek społeczny lub powtarzające się zachowanie
mające charakter prawidłowości. (prakseologowie) organizacja mająca określony cel
gospodarczy i sprawność. (prawnicy) zestaw norm prawnych regulujący stosunki
społeczne
b) (ekonomia, prawo i socjologia):
i. podstawa porządku, ładu społecznego, odnosi się do utrwalonych sposobów
zachowań, wzorców, reguł. [dalsza część zapewne w pytaniu 1.]
ii. organizacje podejmujące działalność na rzecz całej społeczności. Wyróżnia się
instytucje publiczne oraz prywatne (przedsiębiorstwa, fundacje, stowarzyszenia etc.
iii. instytucjonalny system regulowania mechanizmów współdziałania ludzi w
procesach gospodarczych...
BTW. właściwie wszystko jest rozpatrywane mniej więcej na tych trzech szczeblach u
Bossaka: 1.Normy postępowania, zachowania. 2. Podmioty i przedmioty. 3.
Oddziaływania
2. Polityka gospodarcza - jest to zestaw działań państwa wpływających na sytuację
gospodarczą i rozwój kraju. Polityka gospodarcza może mieć dwa najważniejsze cele, w
zależności od horyzontu czasowego
a) • W długim horyzoncie czasowym, podstawowym celem polityki gospodarczej jest
osiągnięcie jak najwyższego poziomu rozwoju gospodarczego, czyli osiągnięcie
wysokiego tempa długookresowego wzrostu gospodarczego.
b) • W krótkim i średnim horyzoncie czasowym, najważniejszym celem jest eliminacja
nadmiernych wahań tempa rozwoju gospodarczego źródło NPPortal.pl
3. Przedsiębiorczość to realizacja wolności gospodarczej w działaniu Doing Business 2005
4. Państwo i tworzone przez nie instytucje powinny poszerzać zakres wolności gospodarczych,
konkurencji i rynku oraz pobudzać przedsiębiorczość i dynamikę gospodarzą. Ma tworzyć
optymalne warunki do rozwoju ekonomicznego i społecznego.
5. Wzrost znaczenia państwa w gospodarce powoduje zazwyczaj spadek przedsiębiorczości,
innowacyjności i konkurencyjności
6. Nadmierne ograniczenie roli państwa może przyczyniać się do wzrostu anarchii, ryzyka,
kosztów transakcyjnych i zmniejszenia aktywności gospodarczej.
7. Za aktywnością państwa przemawiają:
a) ułomności systemu rynkowego
b) dążenie do urzeczywistnienia celów społecznych partii rządzącej
8. Przeciw:
a) prakseologia (Prakseologia – nauka o sprawnym działaniu źródło Onet.Wiem) – Nie
wiem co dokładnie za tym stoi, ale tak pisze w książce Bossaka „argumenty o
charakterze prakseologicznym“
b) państwo ma sterować i regulować mechanizm rynkowy, ale nie może go zastępować
9. Protekcjonizm
a) zmniejsza presje konkurencyjną i powstrzymuje niezbędne procesy adaptacyjne
b) ogranicza przepływ zasobów z sektorów niekonkurencyjnych do tych o dużym
potencjale wzrostu
c) zmniejsza sprawność alokacji rynku
d) zniekształcenie w wycenie wartości rynkowej, motywacjach oraz podziale dochodu
narodowego
10. Ale... [o Japonii]: „po 1949 r. państwo japońskie prowadziło aktywną politykę gospodarczą,
której celem było zwiększenie udziału akumulacji w PKB, zmiany strukturalne, wzrost
zatrudnienia, modernizacja technologiczna oraz rozwój eksportu. Cele te zostały osiągnięte
w imponujący sposób. Równocześnie stopniowa liberalizacja systemu i aktywna polityka
państwa stworzyły nowe możliwości rozwoju dla japońskiego kapitału prywatnego.
Państwo nie zastępowało rynku, lecz wykorzystywało sterowanie i regulację rynku do
pobudzania przedsiębiorczości, innowacyjności i zmian strukturalnych“
11. Instytycje decydują o zakresie wolności jednostki i otwartości społeczeństwa
12. Wolność określona jest prawem. W społeczeństwach otwartych jest ona z reguły wyższa
13. Większa otwartość sprzyja przekształcenią instytucjonalnym, aktywności i ruchliwości
jednostek, a wraz z tym przedsiębiorczości i innowacyjności. Anarchia prowadzi jednak do
wynaturzeń.
14. „Wolność ściśle wiąże się z pojęciem przedsiębiorczości i konkurencji“
15. „Państwo ma być strażnikiem wolności, a nie siłą ograniczającą różnorodność,
przedsiębiorczość i konkurencję“
16. „Wolność, pluralizm i tolerancja są niezbędnymi warunkami przedsiębiorczości,
innowacji i konkurencji oraz wszelkiego postępu społecznego“
17. „Konkurencja wymusza na przedsiębiorcach ciągłe działanie zgdodnie z interesem
społecznym“
18. Otwartość-restrykcyjność prawa określa zakres wolności gospodarczej i rynku. W znacznym
stopniu wpływa na poziom przedsiębiorczości i inensywność konkurencji.
19. Ważna jakość prawa (szczegółowość, ograniczenie swobody zawierania umów, zwalniania,
podejmowania działalności gospodarczej) ograniczają przedsiębiorczość i innowacyjność
20. Tam gdzie jakość instytucji jest niska (np. korupcja) skuteczność realizacji zadań państwa
jest również niska. Przyczynia się to do nieefektywności.
21. Reformy neoliberalne w USA i UK z początku lat 80-tych pobudziły akumulacje i
inwestycje oraz wyzwoliły przedsiębiorczość i przyczyniły się do wzrostu zatrdunienia
22. Dla reform neoliberalnych potrzebny jest odpowiedni poziom instytucji np. prawa,
mechanizmów oraz tradycji i akceptacji społecznej dla skutecznego przeprowadzenia
reform. Liczą się również różnice w strukturze społ.-gosp. czy odrębności kulturowe (np.
Rosja i prywatyzacja sektora naftowego, Afryka Subsaharyjska i wykorzysanie reform do
stworzenia struktur patrymonialnych)
23. Liberalizacja rynków kapitałowych bez odpowiednich instytucji w postaci regulacji
zabezpieczających przed spekulacją może być przyczyną kryzysów (np. kryzysy 1997-98 w
Azji Wschodniej, Rosji i Ukrainie).
22. Demokracja i integracja ekonomiczna państwa a
różnorodność rozwiązań instytucjonalnych systemów
ekonomicznych i społecznych w Europie
1. Def. Demokracja – ludowładztwo, termin określający rodzaj rządów, w którym władza
należy do ogółu obywateli danego państwa (greckie demos – lud, kratos – władza).
onet.wiem
2. Def. Integracja ekonomiczna – tworzenie ponadpaństwowych struktur gospodarczych.
Występuje 5 podstawowych etapów integracji ekonomicznej:
1) strefa wolnego handlu – kraje wchodzące w skład strefy znoszą między sobą
ograniczenia ilościowe, pozostawiając jednocześnie narodowe taryfy celne oraz odrębną
politykę handlową wobec krajów trzecich,
2) unia celna – członkowie unii znoszą bariery w przepływie towarów i ustanawiają wspólną
taryfę celną oraz ujednolicają politykę handlową wobec partnerów zewnętrznych,
3) wspólny rynek – partnerzy uczestniczący w tym etapie integracji zapewniają swobodę
przepływu nie tylko towarów, ale i
oraz usług,
4) unia gospodarcza – uczestnicy unii decydują się na harmonizację narodowej polityki
gospodarczej,
5) pełna integracja ekonomiczna – kraje na tym etapie ujednolicają politykę gospodarczą i
powołują organ ponadnarodowy, którego decyzje są wiążące dla państw wchodzących w
skład ugrupowania integracyjnego. onet.wiem
Czyli można zapewne rozwodzić się, że unifikacja jest różna na różnych szczeblach
integracji. Tak przynajmniej uważam J.G.
3. Potencjalne przyczyny zróżnicowań: chociaż w Europie pewnie głównie historycznie
4. Określonym systemem wartości odpowiadają rozwiązania instytucjonalne w sferze
politycznej i ekonomicznej (nawiązanie do Monteskiusza, Marksa, Webera)
5. Otoczenie społeczne, tradycja, religia, życie rodzinne wpływają na zachowania, kształtują
osobowość, światopogląd, świadomość społeczną, poczucie przynależności, tożsamości,
odpowiedzialności, etykę, moralność, zachowania w grupie. Kształtują stosunek do władzy,
hierarchii, wieku, płci, współdziałania, nauki, ryzyka, oszczędności, wartości duchowych i
materialnych. Podobnie regligie są ważnym składnikiem świadomości społecznej, systemu
wartości, które wpływają na wybory społeczne i polityczne. Czyli wpływają na instytucje
6. M. Weber i W. Sombart mówili o „duchu protestantyzmu“...
7. Między społeczeństwami różnych kultur (tu kwestia dyskusyjna co się uzna za różne kultury
np. „kultura śródziemnomorska“ przeciwstawiona „kulturze skandynawskiej“ a w innym
rozumieniu cała europejska) występują różnice i podobieństwa w motywacjach.
8. Podobieństwa np. oparcie się na zasadach wolności, ochrony praw jednostki. Zakres jest
jednak różny
9. Spór pomiędzy liberałami, a konserwatystami o rolę państwa i cele jakie ma
urzeczywistniać. Różne opcja przeważają w poszczególnych krajach.
10. Różny stopień preferowanej ingerencji państwa w życie obywateli. Różny stopień reform
W książce raczej niewiele o tym. Trochę jeszcze z rozdziału o globalizacji
11. Globalizacja przyczynia się do zmniejszenia suwerenności państw. Konieczność
uwzględniania uwarunkowań związanych z globalną konkurecnją.
12. Przekazywanie uprawnień na szczeble ponadnarodowe sprzyja unifikacji, ale jednocześnie
przekazywanie uprawnień wspólnotom samorządowym. Potencjalny problem deficytu
demokracji
13. Ciężko jakoś więcej znaleźć w książce. Wydaję mi się to temat na lanie wody. Moje
propozycje:
a) wyjście z założenia, że w demokratycznym systemie kształt instytucji jest warunkowany
przez preferencje obywateli i podkreślać różnice
b) podkreślać rolę suwerenności
c) powolna unifikacja również np. przez kulturę
d) instytucje wspólnotowe (np. w UE)
e) różny stopień rozwoju społeczno gospodarczego
f) różne tradycje i historia (również to co po niej pozostało, a nie może zostać szybko
zmienione, albo nikt tego nie chce)
23. Instytucjonalne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorstw i
ich wpływ na konkurencyjność kraju
1. Większość rzeczy z pytania 21.
2. Def. Konkurencyjność jest to zdolność gospodarki do rywalizacji na światowych rynkach, a
w szczególności do sprzedaży własnych towarów i usług na tych rynkach. Czasem definiuje
się ją też jako zdolność do długookresowego wzrostu gospodarczego. Konkurencyjność jest
zjawiskiem szczególnie ważnym w procesie globalizacji nbportal.pl
3. Def. Konkurencyjność systemu gospodarowania – zmiany w poziomie kosztów
transakcyjnych i ryzyka, poziomu przedsiębiorczości i efektywności mechanizmów oraz
stosowanych środków w rywalizacji o korzyści płynące ze współpracy międzynarodwoej
podręcznik
4. Przy ocenie konkurencyjności systemu gospodarczego istotne znaczenie mają także
porównania wolności gospodarczej, przedsiębiorczości, jakości instytucji, własności,
ryzyka, atrakcyjności inwestycyjnej, nadzoru korporacyjnego, jakości instytucji,
zachowań podmiotów oraz różne czynniki pozaekonomiczne określające pozycję
międzynarodową kraju. Ponadto przy jej ocenie istotnymi informacjami są dane
porównawcze dotycznące poziomu i kierunku zmiany rocznego czasu pracy, poziomu
bezrobocia, względnych rozpiętości dochodów i pokoju społecznego. Moim zdaniem
najlepiej trzymając się tej definicji pisać o wszystkim co z innych punktów jest już wiadomo.
5. Formy własności przedsiębiorstw a ich konkurencyjność. np. Charakter właścicieli
(warunkowany przez instytucje) ma wpływ na konkurencyjeność przedsiębiorstw, a wraz z
nią na konkurencyjność kraju.
a) osoba fizyczna lub prawna nastawiona na zysk
b) państwo zwykle nastawione na inne cele niż zysk np. utrzymanie zatrudnienia, podaż
tanich produktów, dostarczanie dóbr publicznych
c) własność grupowa (np. samorządowa lub spółdzielcza) – realizacja określonych funkcji
(chyba nie trzeba nic dodawać – najlepiej samemu analizować na wszystkie sposoby)
6. Warto zwracać uwagę jeszcze na:
a) wolność ekonomiczną
b) stopień regulacji oraz ochrony prawa własności
c) procedury rozpoczyniania działalności gospodarczej
d) skuteczność prawnej egzekucji należności
e) instytucje rynku pracy (np. czas pracy, czy system kształcenia zawodowego)
f) egzekucja zobowiązań kontraktowych
g) innowacyjność gospodarki (np. otwartość systemu gospodarczego i napływ
zagranicznych kapitałów i technologii, odpowiednie zdolności absorbcji wiedzy,
umiejętność korzystania z wiedzy innych)
h) klimat i ryzyko inwestycyjne
i) potencjał gospodarczy
7. Np. w World Competitiveness Yearbook 2005 była kategoria „efektywność biznesu“ na
którą składały się: wydajność, rynek pracy, finanse, zarządzanie, wpyw globalizacji.
8. W World Economic Forum przy tworzeniu Global Competitiveness Report analizuje się
zdolność konkurencyjną krajów i przedsiębiorstw np. przy indeksie zdoulności
konkurencyjnej kraju patrzy się np. na postęp technologiczny (oraz na jakość instytucji
publicznych i otoczenie makroekonomiczne)
Liczony jest również Indeks konkurencyjności przedsiebiorstw MICI opiera się ona na
założeniu, że wydajność i tworzenie bogactwa zakorzenione są w jakości
mikroekonomicznego i konkurencyjnego otoczenia biznesowego firmy. Dwa
subindeksy: jakości otoczenia biznesowego oraz oceny zarządzania operacyjnego i strategii
przedsiębiorstw.
24. System praw własności, wolność gospodarcza, cele i
motywacje a efektywność gospodarki
1. Def. Prawo własności – uprawnienia do posiadania, korzystania oraz rozporządzania
rzeczami w granicach ustanowionych przepisami prawa i współżycia społecznego.
onet.wiem
2. „Wolność ekonomiczna, stopień regulacji oraz ochrony praw własności mają
fundamentalne znacznie dla przedsiębiorczości, klimatu inwestycyjnego“. Doing
Business in 2004: jakość instytucji, regulacji działalności gospodarczej i instytucji
regulacyjnych zapewniających realizację polityki gospodarczej są głównymi
determinantami dobrobytu.
3. Ochrona własności już w Kodeksie Hammurabiego (ok. 1792-1750 r. p.n.e.), oczywiście w
prawie rzymskim, podobnie w kulturach opartych na konfucjoniźmie. Kodeks Napoleona,
Common Law itd.
4. Ochrona wierzycieli i obrotu gospodarczego
5. Coraz większa rola własności intelektualnej
6. Współcześnie ograniczenia prawa własności (np. z powodu rozwoju prawa pracy, ochrony
środowiska, progresywnego opodatkowania)
7. Niska jakość prawa pobudza ludzi do angażowania się w działania przynoszące więcej strat
niż korzyści – Balcerowicz
8. Wolność. Systemy:
a) otwarty – wszystkie podmioty gospodarcze niezależnie od typu własności traktowane
równo
b) zamknięty – ograniczenia o charakterze zarówno podmiotowym jak i przedmiotowym w
podejmowaniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwa prywatne
c) regulowany – preferowanie (np. przez uprzywilejowany dostęp do subsydiów) własności
społecznej, publicznej lub państwowej
9. Typy przedsiębiorstw i ich motywacje/cele:
a) klasyczne kapitalistyczne przedsiębiorstwo prywatne – zysk
b) przedsiębiorstwo prywatne z ograniczoną autonomią działania
c) przedsiębiorstwa państwowe – np. dawanie zatrudnienia (ma też wpływ upolitycznienie)
d) spółki pracownicze – zależy od proporcji (zysk lub utrzymanie zatrudnienia)
e) spółdzielnie – interesy członków
f) przedsiębiorstwa samorządowe – zwykle gospodarka komunalna np. dostarczanie wody
g) spółki kapitałowe – wzrost wartości dla akcjonariuszy (dodatek J.G.; Bossak nie podał)
10. Trochę z tego co się nauczyłem na prawie. Może okaże się przydatne
11. Ryzyko wywłaszczenia, nacjonalizacji, zniszczenia mienia, kradzieży, uszkodzenia mienia,
pozbawienia pożytków z rzeczy w krajach o słabej ochronie własności (zwykle słabo
rozwiniętych). W gospodarce socjalistycznej (np. PRL) uprzywilejowanie państwowej i
uspołecznionej własności względem własności prywatnej.
12. Ograniczenia prawa własności we współczesnych państwach demokratycznych np.
ograniczone prawa do rzeczy innych osób, klauzule generalne „społeczno-gospodarcze
przeznaczenie“, prawa osób trzecich (np. nie można zasłaniać dopływu światła słonecznego
budynkom mieszkalnym), inne szczegółowe ograniczenia (np. na terenie parków
narodowych czy krajobrazowych, konieczność ubiegania się o wiele pozwoleń, łatwość
likwidacji przedsiębiorstwa w dowolnym momencie, ochrona lokatorów).
13. Ponownie: egzekucja należności, egzekucja długów, rozpoczynanie działalności
gospodarczej, wolność (omówiona w pytaniu 21.)
25. Otwartość systemu praw własności, struktura własności,
organizacja i stopień koncentracji a udział kraju w
międzynarodowym obrocie gospodarczym i jego zdolność
konkurencyjna
1. Otwartość systemu praw własności wiążę się z:
a) zakresem wolności związanych z posiadaniem, użytkowaniem, czerpaniem pożytków,
obrotem prawami własności
b) równouprawnieniem i stopniem uprzywilejowania różnych typów własności
c) szczegółowością regulacji prawnych
d) rolą państwa w gospodorce
e) stopniem monopolizacji gospodarki i intensywnością konkurencji
2. System otwarty – podejmowanie działalności gospodarczej przez własność prywatną,
grupową (społeczną) oraz publiczną na tych samych prawach. Swobodny wybór
preferowanego typu własności zarówno dla inwestorów krajowych jak też zagrniacznych.
Od lat 30tych do 70tych wzrost znaczenia własności państwoej, następnie liberalizacja.
Wpływ na poszerzenie otwartości miała rewolucja ICT
3. System zamkniętym – ograniczenia o charakterze zarówno podmiotowym jak i
przedmiotowym w podejmowaniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwa
prywatne. Dominował w krajach komunistycznych i socjalistycznych w których działalność
gospodarcza podlegała centralnemu planowaniu. Zniechęcał do przedsiębiorczości,
innowacji, poszukiwania lepszych, efektywniejszych form gospodarowania.
Administracyjne kierowanie gospodarką. Eliminacja rynku i konkurencji
4. System regulowany – preferowanie (np. przez uprzywilejowany dostęp do subsydiów,
finansowania, gwarancji) własności społecznej, publicznej lub państwowej. Zwykle rozległa
biurokracja, wysoka etatyzacja. Własność państwowa ogranicza wolność gospodarczą i
konkurencję
5. Typy przedsiębiorstw:
a) klasyczne kapitalistyczne przedsiębiorstwo prywatne
b) przedsiębiorstwo prywatne z ograniczoną autonomią działania
c) przedsiębiorstwa państwowe
d) spółki pracownicze
e) spółdzielnie
f) przedsiębiorstwa samorządowe
g) spółki kapitałowe
6. Struktura własności:
Wraz z rozwojem społecznym i cywilizacyjnym osłabia się klasyczne prawo własności. Jest
to wynik wzrostu uprawnień pracowniczych, socjalnych, rozwoju publicznej służby
zdrowia, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, ruchu ochrony konsumenta, wymogów
bezpieczeństwa, przepisów sanitarnych i ochrony środowiska naturalnego. Konkurencja
wymusza zaś wprowadzenie standardków związanych z uprawnieniami klientów np. co do
gwarancji, rękojmi, reklamacji, serwisu posprzedażowego itd.
Osłabienie klasycznego prawa własności ma wymiar podmiotowy oraz odnoszący się do
pola działania.
Osłabienie wynika również z rosnącego udziału państwa w podziale PKB.
7. Zamknięty system i socjalistyczna struktura własności tworzą koncentrację władzy w rękach
państwowej biurokracji. Ograniczają rynek, wolność gospodarczą, przedsiębiorczość i
konkurencję. Sprzyjają monopolizacji gospodarki.
8. W demokratycznym społeczeństwie wolność gospodarcza, rynek i konkurencja zapewniają
wybór typu i formy własności.
9. Monopolizacja gospodarki ogranicza konkurencję. Umożliwia uzyskiwanie przez
monopolistów dodatkowego zysku kosztem konsumentów. Ogranicza konkurencję i
przedsiębiorczość, inwestycję i dynamikę rozwoju, prowadzi do stagnacji, rozwarstwieania
dochodów oraz napięć społecznych.
10. Różne podejście w poszczególnych krajach:
a) USA – 1890r Ustawa Shermana – zakaz porozumień ograniczających konkurencję (w jej
wyniku m.in. podział Standard Oil of New Jersey). 1914r Ustawa Claytona i powołanie
Federalnej Komisji Handlu dla wzrostu skuteczności walki z monopolizacją
b) Niemcy – Przed I wojną światową ok. 400 karteli. W okresie hiperinflacji powołany tzw.
Sąd Kartelowy mogący rozwiązywać każdą umowę uznaną za szkodliwą dla
społeczeństwa. Mimo wszystko wzrost kartelizacji. Po 1933 przymusowa kartelizacja.
Po II wojnie światowej bezwzględny zakaz tworzenia karteli i kontrla anymonopolowa
c) Japonia – przed II wojną światową państwo popierało kartelizację (tworzenie zaibatsu).
Następnie narzucenie przez USA po II wojnie światowej przymusowego ustawodawstwa
antymonopolowego. Okazało się ono nieskuteczne. Powstały keiratsu. Stworzyły one
niewidzialną barierę przed zagrnicznymi konkurentami i inwestorami.
11. USA, Niemcy, UE uznają szkodliwość wszelkich odmian monopolizacji. W Japonii
uznawano koncentrację i centralizację za proces sprzyjający efektywności i umocnieniu
międzynarodowej konkurencyjności.
26. Systemy praw własności. Kierunki i przyczyny zmian.
1. Def. Prawo własności – uprawnienia do posiadania, korzystania oraz rozporządzania
rzeczami w granicach ustanowionych przepisami prawa i współżycia społecznego.
onet.wiem
2. Ochrona własności już w Kodeksie Hammurabiego (ok. 1792-1750 r. p.n.e.), oczywiście w
prawie rzymskim, podobnie w kulturach opartych na konfucjoniźmie. Kodeks Napoleona,
Common Law itd.
3. Ochrona wierzycieli i obrotu gospodarczego
4. Coraz większa rola własności intelektualnej
5. Współcześnie ograniczenia prawa własności (np. z powodu rozwoju prawa pracy, ochrony
środowiska, progresywnego opodatkowania)
6. System otwarty – podejmowanie działalności gospodarczej przez własność prywatną,
grupową (społeczną) oraz publiczną na tych samych prawach. Swobodny wybór
preferowanego typu własności zarówno dla inwestorów krajowych jak też zagrniacznych.
Od lat 30tych do 70tych wzrost znaczenia własności państwoej, następnie liberalizacja.
Wpływ na poszerzenie otwartości miała rewolucja ICT
7. System zamkniętym – ograniczenia o charakterze zarówno podmiotowym jak i
przedmiotowym w podejmowaniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwa
prywatne. Dominował w krajach komunistycznych i socjalistycznych w których działalność
gospodarcza podlegała centralnemu planowaniu. Zniechęcał do przedsiębiorczości,
innowacji, poszukiwania lepszych, efektywniejszych form gospodarowania.
Administracyjne kierowanie gospodarką. Eliminacja rynku i konkurencji
8. System regulowany – preferowanie (np. przez uprzywilejowany dostęp do subsydiów,
finansowania, gwarancji) własności społecznej, publicznej lub państwowej. Zwykle rozległa
biurokracja, wysoka etatyzacja. Własność państwowa ogranicza wolność gospodarczą i
konkurencję
9. Kierunki i przyczyny zmian: to ten sam podrozdział w podręczniku co „strurktura
własności“
Wraz z rozwojem społecznym i cywilizacyjnym osłabia się klasyczne prawo własności. Jest
to wynik wzrostu uprawnień pracowniczych, socjalnych, rozwoju publicznej służby
zdrowia, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, ruchu ochrony konsumenta, wymogów
bezpieczeństwa, przepisów sanitarnych i ochrony środowiska naturalnego. Konkurencja
wymusza zaś wprowadzenie standardków związanych z uprawnieniami klientów np. co do
gwarancji, rękojmi, reklamacji, serwisu posprzedażowego itd.
Osłabienie klasycznego prawa własności ma wymiar podmiotowy oraz odnoszący się do
pola działania.
Osłabienie wynika również z rosnącego udziału państwa w podziale PKB.
Znaczenie i rola sektora państwowego i prywatnego zależą od:
a) Stopnia otwartości systemu praw własności
b) Udziału sektora państwowego i prywatnego (państwo sprzyja monoplizacji)
c) Wielkość kraju (małe bardziej zdominowane przez podmioty państwowe
d) Gałęziowy rozkład własności (różnica efektywności sektora państwowego i prywatnego
zmienia się w gałęziach. Przedsiębiorstwa państwowe lepiej w kapitałochłonnych o
dużych korzyściach skali)
10. Zamknięty system i socjalistyczna struktura własności tworzą koncentrację władzy w rękach
państwowej biurokracji. Ograniczają rynek, wolność gospodarczą, przedsiębiorczość i
konkurencję. Sprzyjają monopolizacji gospodarki.
11. W demokratycznym społeczeństwie wolność gospodarcza, rynek i konkurencja zapewniają
wybór typu i formy własności.
12. Od 1914 poziom fiskalizmu w Europie i Ameryce Północnej wzrósł prawie 3krotnie
(rosnące zaangażowanie w podział dochodu narodowego, rozwój systemu świadczeń
socjalnych, zwiększenie znaczenia przedsiębiorstw państwowych, angażowanie państwa z
powodów „strategicznych“ i „społecznie wrażliwych“). Szczególny wzrost znaczneia od
czasu Wielkiego Kryzysu.
13. Reformy neoliberalne w USA i UK z początku lat 80-tych pobudziły akumulacje i
inwestycje oraz wyzwoliły przedsiębiorczość i przyczyniły się do wzrostu zatrdunienia
14. Liberalizacja rynków kapitałowych bez odpowiednich instytucji w postaci regulacji
zabezpieczających przed spekulacją może być przyczyną kryzysów (np. kryzysy 1997-98 w
Azji Wschodniej, Rosji i Ukrainie).
15. Zawsze można rozpisywać się o globalizacji itp. J.G.
27. Korporacje transnarodowe. Źródła przewagi
konkurencyjnej. Znaczenie uwarunkowań instytucjonalnych
i lokalnych. Metoda M. Portera
1. W myśl definicji UNCTAD („WIR 2007”), pod pojęciem KTN rozumie się
firmy„składające się z przedsiębiorstw macierzystych i ich zagranicznych filii (affiliates)”.
Przy tym mianem firmy macierzystej UNCTAD określa „przedsiębiorstwo, które kontroluje aktywa
innych jednostek w krajach innych niż kraj jego pochodzenia (home country) zazwyczaj poprzez
posiadanie własności pakietu kapitału zakładowego. Udział równy 10% lub więcej zwykłych akcji
spółki albo głosów w przedsiębiorstwie nie będącym spółką (unincorporated enterprise) ...jest
normalnie uznawany za próg niezbędny dla kontroli aktywów” slajdy dr Szostaka
2. Eksperci OECD w 2000 r. zaproponowali następującą definicję firm multinarodowych:„Pod
terminem tym rozumie się zwykle przedsiębiorstwa, mające siedzibę na terytorium więcej
niż jednego państwa i powiązane ze sobą tak, że umożliwia to koordynowanie ich działań w
różnoraki sposób” slajdy dr Szostaka
3. W książce właściwie nie ma nic będę pisał więc z innych źródeł:
4. Jednym ze źródeł przewagi jest tzw. globalna efektywność. Sprowadza się ona do
traktowania w sposób skonsolidowany i nadrzędny konieczności osiągnięcia rentowności
(lub zyskowności) na szczeblu całej korporacji.
Chociaż pozytywne wyniki poszczególnych filii i wewnętrznych centrów finansowych są
pożądane, ale przejściowo dopuszcza się możliwość wykazywania przez te ostatnie strat,
jeśli przyczynia się to do optymalizacji zysków w skali całej danej KTN (np. dzięki
wprowadzeniu na rynek nowych produktów, zdobyciu nowych rynków zbytu na wytwarzane
towary lub obniżeniu wysokości płaconych podatków poprzez stosowanie cen
transferowych). slajdy dr Szostaka
5. Główne źródła poprawy globalnej efektywności działalności KTN: obniżka kosztów
produkcji i oszczędności nakładów, wzrost wartości dodanej i uzyskiwanych przychodów,
wykorzystanie innowacyjności i elastyczności działania, nowe metody organizacji i
zarządzania, lepsza koordynacja, szybszy przepływ informacji wewnątrz korporacji,
wykorzystanie Internetu i handlu elektronicznego itp. slajdy dr Szostaka
6. Uwarunkowania instytucjonalne KTN wykorzystują poprzez zdolność do arbitrażu
(arbitrage). Chodzi tu o umiejętność wykorzystania przez nie istniejących na świecie różnic
pod względem warunków ekonomicznych, geograficzno-naturalnych, społeczno-
kulturowych i instytucjonalno-politycznych. czyli instytucji i lokalnych specyfik; slajdy dr
Szostaka
7. Najważniejsze znaczenie ma w tym kontekście umiejętność wykorzystania przez KTN - dla
obniżki kosztów produkcji i optymalizacji globalnej efektywności - zróżnicowania takich
parametrów ekonomicznych jak: ceny, kursy walutowe, stopy oprocentowania, podatki,
płace oraz pozapłacowe składniki wynagrodzenia, poziom i struktura dochodów ludności itp
slajdy dr Szostaka
8. Znalazłem dwie metody Portera
a)
5 sił Portera
Analiza odnosi się do otoczenia konkurencyjnego przedsiębiorstwa i stosowana jest jako
początkowy etap formułowania strategii konkurencji. Opiera się na modelu pięciu
wzajemnie oddziałujących na siebie czynników, które występują w każdym sektorze
ekonomicznym:
Rywalizacja w sektorze
Groźba nowych wejść
Siła przetargowa nabywców
Siła przetargowa dostawców
Zagrożenie ze strony substytutów
Zgodnie z tą koncepcją istnieje bezpośrednia i odwrotna zależność pomiędzy natężeniem
sił konkurencyjnych w sektorze a potencjałem rentowności tego sektora, stanowiącym o
jego atrakcyjności dla działających w nim przedsiębiorstw.
wikipedia.org
b) Metoda łańcucha wartości. Nie rozumiem więc nie próbuję streszczać. Spójrzcie sami:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Metoda_%C5%82a%C5%84cucha_warto
%C5%9Bci_M._E._Portera
9. Chyba przy tym pytaniu trzeba głównie kombinować
28. Nadzór korporacyjny i właścicielski a zarządzanie w spółkach
kapitałowych
1. Nadzór korporacyjny (ang. corporate governance) - to instytucja w spółkach publicznych
której zadaniem jest niezależna ocena, kontrola oraz wprowadzanie korekt w działanie
zarządów. Podstawowym elementem nadzoru korporacyjnego jest rada nadzorcza. Spółki
będące prywatną własnością wprowadzają taki organ w celu przejrzystości zarządzania w
firmie, aby interesariusze byli przekonani iż to oni mają wpływ na zarządzanie. Nadzór
korporacyjny pełni więc funkcję oddzielenia własności prywatnej od zarządzania w firmie
wikipedia
2. Nadzór sprzyja rozwojowi i budowie wartości spółek. Rozwiązuje problem rozdzielenia
własności i zarzadzania
3. W systemach anglosaskich pewne funkcje nadzoru sprawują tzw. dyrektorzy bierni (dbają o
zapewnienie zgodności celów działań zarządu z celami właścicieli. Prawo do nadzoru mają
wyłącznie akcjonariusze. W pewnym sensie nadzór zewnętrzny czyli wycena giełdowa
(przy złym zarządzaniu spadek ceny akcji i groźba wrogiego przejęcia)
4. W systemie kontynentalnym nadzór poprzez radę nadzorczą która jest wymagana przez
przepisy prawne. Przyjmuje ona i akceptuje plany strategiczne, biznesplan, sprawozdanie
finansowe, zatwierdza decyzje majątkowe, inwestycyjne i personalne. Może zlecać badanie
stanu spółki
Pracownicy również mają prawo do reprezentacji w radzie nadzorczej. Podobnie
wierzyciele o ile mogą wykonywać prawa z akcji posiadanych jako zabezpieczenie
5. W Japonii system formalnie zbliżony do anglosaskiego, ale w praktyce silna pozycja
menadżerów i pracowników
29. Wpływ systemu i polityki społ.-gosp. na poziom oszczędności,
inwestycje, przedsiębiorczość, innowacyjność i rozwój
1. Nie korzystam ze starego skryptu. Temat rzeka. Rzucam tylko propozycje
2. Systemy gospodarcze z dominującą rolą banków uniwersalnych (Europa kontynetnalna i
Japonia), a systemy z dominującą rolą rynków kapitałowych wpływają na sposób
oszczędzania i inwestowania
3. Kraje z dobrze rozwiniętymi systemami zabezpieczeń społecznych (szczególnie opartych na
repartycji) – zmniejszenie zachęt do oszczędzania a wraz z tym mniejsze zagregowane
oszczędności
4. Kraje z dobrze rozwiniętymi systemami zabezpieczeń społecznych opartych na filarach
(posiadające filar kapitałowy) – stosunkowo duże zagregowane oszczędności
5. Kraje bez systemu zabezpieczeń społecznych (np. Chiny) wymuszają wysoką stopę
oszczędności jako zabezpieczenie na wypadek choroby czy starości
6. Problemy demograficzne (stażenie się społeczeństw) i polityka prorodzinna w krajach
rozwiniętych dla ratowania systemów zabezpieczeń społecznych
7. Keynsowska równość inwestycji z oszczędnościami (gdy nie uwzględnia się otwarcia
gospodarki). Empiryczne występowania wysokiej korelacji pomiędzy stopniem rozwoju
gospodarczego kraju a stopą oszczędności w przeszłości
8. Nadmiernie rozbudowane systemy zabezpieczenia społecznego (np. chojne zasiłki dla osób
bezrobotnych) zmniejszają zachęty do pracy
9. Współczynnik Giniego jako wskaźnik nierówności społecznej. Im wyższy tym wyższe
zróżnicowanie dochodów. Może to wpływać na wzrost motywacji do działań
przedsiębiorczych
10. Progresywne systemy podatkowe
11. Wspieranie z budżetu państwa rozwoju innowacji (np. ośrodki akademickie, nowoczesne
gałęzie przemysłu, badania i rozwój) lub transfery socjalne albo wspieranie schyłkowych
gałęzi przemysłu
12. Do porównań: państwa Skandynawskie (rozbudowany socjal) -Chiny (niemal brak
zabezpieczenia społecznego, USA („Dolina Krzemowa“) -Europa Zachodnia
(„euroskleroza“)
13. Jako ciekawostka: M. Weber i „duch protestantyzmu“ jako przyczyna rozwoju gospodarki
kapitalistycznej w Europie Zachodniej (można rozwinąć mówiąc o potencjalnym wpływie
dziś) – warto pamiętać, że Weber to w pewnym sensie historia
14. Systemy wspierania inwestycji (np. gwarancje rządowe, wsparcie venture capital)
15. Poziom rozwiązań instytucjonalnych w poszczególnych krajach na przedsiębiorczość
16. Otwartość/zamkniętość systemów gospodarczych
17. Struktura własności (prywatna/państwowa)
18. Polityka kształcenia w danym kraju
19. Stabilność systemu gospodarczego i wysokość ryzyka w nim występującego a oszczędności
i inwestycje
20.
Możliwość „importu“ oszczędności z zagranicy
2. Otwartość i dynamika systemu ekonomicznego. Podstawowe czynniki zmian.
a. Otwartość:
a.i. Liberalizacja instytucjonalna – dostosowanie instytucji do potrzeb
związanych z ekspansją międzynarodowego biznesu i globalnej
konkurencji
a.ii. Dostosowanie instytucji do szans i zagrożeń o charakterze
globalnym
b. Dynamika:
b.i. Zależy przede wszystkim od społeczeństw
b.ii. Łączenie racjonalności(liberalizacji) ekonomicznej z suwerennością
polityczną i preferencjami społecznymi
b.iii. Przykład: referendum konstytucyjne we Fr i Hol wskazało, że
obawiają się nadmiernej liberalizacji, poddania gospodarek
krajowych nadmiernej konkurencji, utraty praw socjalnych
c. Czynniki zmian:
c.i. Przełom technologiczny
c.ii. Liberalizacja międzynarodowych stosunków ekonomicznych
c.iii. Poziom rozwoju ekonomicznego – im bardziej rozwinięte
cywilizacyjnie, tym większy potencjał sprostania wyzwaniom
związanym z globalizacją
c.iv. Reformy sprzyjające umocnieniu potencjału i wyzwalaniu inicjatywy i
przedsiębiorczości
c.v. Instytucje międzynarodowe (MFW, BŚ, WTO itp.) – zmiany kierunku
polityki (np. na przełomie lat 80ch, kiedy ukierunkowały się na
politykę neoliberalną/ porozumienie waszyngtońskie)
3. Problemy deficytu budżetowego i długu publicznego .Źródła i konsekwencje
(skrypt pytanie 76)
a. Deficyt budżetowy:
a.i. Źródła:
a.i.1.
Rosnące wydatki, zmiana terms of trade, importowana
inflacja, stagflacja (kryzysy naftowe!)
a.i.2.
Japonia: aprecjacja jena (efekt endaka), wzrost liczby
uprawnionych do świadczeń społecznych [lata 90-te]
a.ii.
Konsekwencje
a.ii.1.
2 nurty:
a.ii.1.a. Keynesistowski – w krótkim okresie zwiększa
zagregowany popyt
a.ii.1.b. Hipoteza neutralności ricardiańskiej
a.ii.1.c. Konsumenci w długim okresie oczekują, że
podatki wzrosną – ograniczą zatem konsumpcję, co
może doprowadzić do zmniejszenia całkowitego popytu
oraz recesji
b. Dług publiczny
b.i. Źródła:
b.i.1.
Zadłużenie państwa (potrzeby pożyczkowe)
b.i.2.
Nadmierny deficyt budżetowy (strumień) zwiększa
wielkość długu publicznego (zasób)
b.ii.
Konsekwencje
4. Systemy świadczeń i ubezpieczeń społecznych a rozwój rynku kapitałowego i
wpływ na aktywność zawodową, oszczędności ,poziom ryzyka i jakość życia
a. Def. – całokształt środków, instytucji i działań zabezpieczający
pracowników, ich rodziny i wszystkich obywateli w zakresie:
a.i. Ochrony zdrowia
a.ii. Emerytur i rent
a.iii. Pomocy rodzinnej, mieszkaniowej, edukacyjnej
a.iv. Pomocy dla bezrobotnych i odpraw przy zwalnianiu
a.v. Płatności związanych z chorobą, wypadkami przy pracy etc
b. 4 podstawowe typy:
b.i. Powszechny, zaopatrzeniowy – kierowane do osób ubogich i
finansowane z budżetu państwa/ rozwinięte jako pierwsze
b.ii. Pracowniczo-ubezpieczeniowy (zakładowy)
b.iii. Ubezpieczeń indywidualnych
b.iv. Charytatywno-opiekuńczy
c. 3 podsystemy (filary):
c.i. Powszechny - finansowane z budżetu państwa
c.ii. Zakładowy – pracodawcy i pracownicy
c.iii. Indywidualny – dodatkowe ubezpieczenia
d. 2 podstawowe modele systemów ubezpieczeń społecznych:
d.i. Charakter kapitałowy – oparty na funduszach i zasadach rynkowych
d.i.1.
System amerykański
d.ii. Charakter przepływowy/repartycyjny (PAYG) – oparty na zasadzie
solidarności społecznej i instytucjach państwowo-publicznych
d.ii.1.
System skandynawski/kontynentalna Europa
d.ii.2.
5. System społeczno-gospodarczy ,stosunki i rynek pracy a zatrudnienie i
bezrobocie. [rozdział 7 w: systemy gosp]
a. Stosunki pracy
a.i. Najuboższe
a.i.1.
Źródła dochodów z rolnictwa, rzemiosła i tradycyjnych
usług
a.i.2.
Działalność w rodzinnych
przedsiębiorstwach/wspólnotach
a.i.3.
Niski udział podatków i składek ubezpieczeniowych
a.i.4.
Poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych niski
a.i.5.
Wysokie, ukryte bezrobocie
a.i.6.
Ograniczona rola państwa w narzuceniu standardów na
rynku pracy
a.i.7.
Słabość państwa ogranicza swobodę wyboru miejsca
pracy, kształtowania umów, płac i in.
a.ii. Rozwijające się (różne podgrupy)
a.ii.1.
Najludniejsze kraje Azji + kraje środkowoazjatyckie,
bliskowschodnie, panafrykańskie, śr amerykańskie
a.ii.1.a. Standardy międzynarodowe wprowadzane
stopniowo
a.ii.1.b. Ograniczone świadczenia społeczne/ brak
obowiązkowych składek ubezpieczeniowych
a.ii.1.c. Szkolenia pracowników najczęściej po stronie
pracodawców (często zagranicznych)
a.ii.1.d. Kapitał (miejscowy i zagraniczny) często
uprzywilejowany – słabe państwo, powszechna bieda,
niedorozwój instytucji, słabość ekonomiczna państwa
(potrzeba akumulacji, inwestycji etc)
a.ii.1.e. Inwestycje zagr – absorpcja zagranicznych
technologii i know-how (szczególnie Chiny!)
a.ii.2.
Wschodzące kraje przemysłowe
a.ii.2.a. Azja Wsch i Płd-Wsch
a.ii.2.b. Wzrost gosp, wzrost wydajności pracy, wzrost
dochodów
a.ii.2.c. Stosowanie międzynarodowych standardów
rynku pracy
a.ii.2.d. Długi czas pracy, stosunkowo ograniczony
świadczeń socjalnych – długoterminowe oszczędności
społeczeństwa
a.ii.2.e. Regiony o najniższym bezrobociu – wysoka
dynamika wzrostu
a.ii.2.f. Ameryka Łacińska
a.ii.2.g. Niski poziom świadczeń społecznych,
nieprzestrzegane regulacje dot. Ochrony młodocianych
i kobiet w ciąży
a.ii.2.h. Elastyczne stosunki pracy + wysokie bezrobocie
a.ii.3.
Bogate kraje naftowe
a.ii.3.a. Niezwykle wysokie dochody z eksploatacji i
eksportu ropy naftowej (nie z pracy i wydajności)
a.ii.3.b. Często duży odsetek zatrudnionych pochodzi z
zagranicy
a.ii.3.c. Duże zróżnicowanie wynagrodzeń
a.ii.3.d. Wiele świadczeń społecznych
a.ii.4.
Kraje europy śr-wsch, była Jugosławia
a.ii.4.a. Transformacja systemowa, wyższy stopie
regulacji stosunków zatrudnienia
a.ii.4.b. Nowe kraje Unii – Europejska Karta Społeczna
a.ii.4.c. Stosunkowo wysoki poziom bezrobocia (8-18%)
ze względu na wysokie ukryte bezrobocie i
restrukturyzacje
a.ii.4.d. Czas pracy krótszy niż w innych NKP
a.ii.4.e. Wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa
(przy relatywnie niskich wynagrodzeniach, ze względu
na wysokie narzuty związane z ubezpieczeniami
społecznymi, z wyjątkiem krajów nadbałtyckich)
a.ii.4.f. Stosunkowo niski stopień aktywności zawodowej
a.iii. Kraje wysoko rozwinięte (4 podgrupy)
a.iii.1.
Efektywne rynki pracy i wydłużony czas pracy (USA,
Kan, Australia, NZ, HK, Izrael)
a.iii.1.a. Pobudzenie aktywności i dynamiki na rynku
a.iii.1.b. Stosunki pracy mają charakter liberalny – szeroki
zakres swobody kształtowania poprzez umowy o pracę
a.iii.1.c. Zakres świadczeń pracowniczych określony na
poziomie przedsiębiorstwa i stosunkowo niskie
a.iii.1.d. Wysoka elastyczność zatrudniania/zwalniania
a.iii.1.e. Wysoki poziom aktywności zawodowej
a.iii.1.f. Standardy MOP
a.iii.1.g. Duże rozpiętości w wynagrodzeniach, brak
ustawowych regulacji związanych z płacą minimalną,
pozapłacowe koszty nie przekraczają 25%
a.iii.1.h. Niski poziom bezrobocia
a.iii.1.i. Czas pracy dłuższy niż w kontynentalnej części
Europy
a.iii.2.
Wysoce regulowane rynki pracy, skrócony czas pracy,
zmniejszona efektywność rynków pracy (większość krajów
kontynentalnej UE-15)
a.iii.2.a. Stabilizacja stosunków pracy – praca
uprzywilejowana w stosunku do kapitału
a.iii.2.b. Model społecznej gospodarki rynkowej
a.iii.2.c. Rynek pracy przeregulowany, świadczenia na
rzecz pracowników stosunkowo wysokie
a.iii.2.d. Niska elastyczność i mobilność
a.iii.2.e. Wyższy poziom bezrobocia niż w
wolnorynkowych
a.iii.2.f. Sprzyja rozwojowi kapitału ludzkiego
a.iii.3.
Efektywne rynki pracy i wysoka jakość prawa pracy
(kraje skandynawskie i UK)
a.iii.3.a. System dobrobytu
a.iii.3.b. W porównaniu do modelu społ gosp rynk:
bardziej zrównoważone stosunki kapitał-praca, wyższa
elastyczność i mobilność pracy, niższe koszty
świadczeń pracowniczych
a.iii.3.c. Aktywna działalność komisji trójstronnych
państwa, pracodawców i pracowników
a.iii.3.d. Wysoki poziom zatrudnienia (wysoka aktywność
zawodowa)
a.iii.3.e. MOP i EKS
a.iii.3.f. Wysoka jakość kapitału ludzkiego i
społeczeństwo oparte na wiedzy
a.iii.4.
Nieefektywne rynki pracy (Jap, Korea Płd, Singapur)
a.iii.4.a. Niski poziom regulacji, niska elastyczność i
mobilność
a.iii.4.b. Zatrudnianie na całe życie, wynagrodzenie
zależy od wysługi lat, silne więzi między pracodawcą a
pracownikiem
a.iii.4.c. Stosowane rozwiązanie sprzyjają jednak
upodmiotowieniu pracownika i inicjatywie (systemy
TQM, kaizen)
a.iii.4.d. Wysoki poziom aktywność zawodowa, niskie
bezrobocie, wydłużony czas pracy, stosunkowo niski
poziom świadczeń
b. Aktywność zawodowa:
b.i. Im wyższy poziom rozwoju ekonom i udział usług, tym wyższy
poziom aktywności zawodowej
c. Czas pracy
c.i. Skrócenie czasu pracy w krajach wysoko rozwiniętych i Japonii
c.ii. W krajach biednych wzrost zatrudnienia w przemyśle i wydłużenie
czasu pracy pozwoliły na wyrwanie się zkręgu ubóstwa niektórym
6. Rynek a rozwój i jakość kapitału ludzkiego. Rola państwa [rozdział 8.4 w: systemy
gosp]
a. Im wyższy stopień urynkowienia gospodarki, tym wyższy stopień
finansowania edukacji, szkolnictwa i badań naukowych ze środków
prywatnych
a.i. zwiększa efektywność nakładów i zapewnia wysoki poziom edukacji i
badań
a.ii. im szersze pole rynkowych interakcji podmiotów gospodarujących i
wyższa jakość instytucji, tym większa aktywność i lepsze
wykorzystanie potencjału kapitału ludzkiego
b. edukacja i nauka
b.i. kraje Azji Płd-wsch
b.i.1.
duża waga przywiązywana do wykształcenia, warunki
stworzone dla rozwoju edukacji i badań naukowych
b.i.2.
wysoki potencjał kapitału ludzkiego
b.i.3.
tradycja oceny społecznej jednostki na podstawie
wykształcenia i działalności na rzecz wspólnego dobra
b.ii. Europa/Stany
b.ii.1.
Edukacja i wykształcenie są również ważne, ale nie tak
jak u Azjatów
b.ii.2.
Indywidualne osiągnięcia i sukces materialny są
najważniejsze
b.iii. Kraje OECD
b.iii.1.
Średnie wydatki na edukację i szkolnictwo
(publiczne/prywatne) wynoszą 5,5% (niższe niż na służbę
zdrowia)
b.iii.2.
Ze środków publicznych finansowane średnio 85% (NZ
– 100%, Port, Nor, Szw – 95%), natomiast w Korei Płd i USA
1/3 finansowane ze środków prywatnych
b.iii.3.
Najwięcej wydaje Korea Płd
b.iv. Stosunkowo wysoki poziom wykształcenia w byłych krajach
socjalistycznych
b.iv.1.
W Rosji, Ukr, PL, Ch, Indiach i Brazylii nakłady na
szkolnictwo w odniesieniu do PKB stosunkowo niskie
c. Wydatki na badania i innowacje
c.i. 2003 r. OECD – 2,24%; najwięcej Szwecja i Finlandia (odpowiednio
4,27% i 3,46%). Najmniej Irlandia, Grecja, Portugalia
c.ii. W krajach o najwyższych wydatkach na B+R od 2/3 do ¾ nakładów
pochodzi ze źródeł publicznych (Finlandia 70%, Japonia 74%, USA
64,5%, Szwajcaria 72%)
c.iii. Zapewnia wysoką konkurencyjność przedsiębiorstw i gospodarek
c.iv. UE – strategia lizbońska i próba budowy wspólnego obszaru badań i
innowacji oraz społeczeństwa informacyjnego
c.iv.1.
Fundusz Rozwoju UE – 12% środków budżetowych Unii
c.iv.2.
Współpraca w sferze akademickiej (proces boloński)
c.iv.2.a. Sprzyja podnoszeniu kwalifikacji i wyrównaniu
poziomów wiedzy, budowa przewagi komparatywnej na
wiedzy
d. Polityka imigracyjna i ekonomiczne uwarunkowania zjawiska „brain drain”
oraz migracji zarobkowych we współczesnym świecie
e. Polityka imigracyjna i Zjawisko „brain drain” (drenaż mózgów):
e.i. Wysoce wykwalifikowani pracownicy decydują się podjąć pracę za
granicą, bądź emigrować
e.ii. Różnice w zarobkach i warunkach pracy
e.iii. Kraje przyciągające: USA, Europa (w mniejszym stopniu)
e.iv. Kraje innowacyjne z rozwiniętym kapitałem ludzkim
e.v. Stypendia naukowe, staże w renomowanych instytucjach i
ośrodkach badawczych
e.vi. Zliberalizowane rynki pracy sprzyjają takim migracjom
f. Migracje zarobkowe
f.i. Na taką decydują się osoby niemające szans na znalezienie pracy
lub zapewnienie minimum egzystencji w kraju
7. Protekcjonizm i liberalizm a warunki konkurencji na rynku produktów i
czynników produkcji
a. Protekcjonizm a Liberalizm
a.i. Teoria kosztów komparatywnych – handel międzynarodowy przynosi
największe korzyści wówczas, gdy nie jest hamowany różnego
rodzaju ograniczeniami
a.ii. Argumenty na rzecz protekcjonizmu
a.ii.1.
Niesłuszne
a.ii.1.a. Zwiększyć zatrudnienie i produkcję poprze
zmniejszenie importów (efekt mnożnikowy) –
niebezpieczeństwo ceł odwetowych, które mogą
zmniejszyć konkurencyjność
a.ii.1.b. Ochrona pracy krajowej przed tanią siłą roboczą
z zagranicy
a.ii.1.b.i. Nie cena lecz wydajność się liczy
a.ii.1.b.ii. Praca nie jest jedynym czynnikiem produkcji
a.ii.1.c. Poprawa bilansu handlowego
a.ii.2.
Słuszne w określonych warunków
a.ii.2.a. Poprawa relacji wymiennych
a.ii.2.a.i. Duże kraje
a.ii.2.b. Przemysł raczkujący
a.ii.2.b.i. Na krótką metę przynosi ogólnospołeczne straty
a.ii.2.b.ii. Ryzyko odcięcia od sygnałów rynkowych –
obniżenie konkurencyjności, ryzyko zacofania
technologicznego
a.ii.2.c. Zapewnienie wpływów państwa
a.ii.2.d. Korekta ułomności rynku
a.ii.2.d.i. Maksymalizacja korzyści zewnętrznych i
minimalizacja kosztów zewnętrznych
a.ii.2.e. Cła antydumpingowe
a.ii.2.f. Wyrównanie subsydiów stosowanych za granicą
– niesprawiedliwa konkurencja
a.ii.2.f.i. Problem wyboru gałęzi czy branży
8. Instytucjonalne uwarunkowania międzynarodowej konkurencyjności gospodarki
[rozdział 2.7, 3.7 w: syst gosp]
a. Pozycja konkurencyjna
a.i. Miejsce gospodarki w gospodarce światowej
a.ii. Źródła przewagi i słabości komparatywnych danej gospodarki
a.ii.1.
Nie tylko charakter kosztowy
a.ii.2.
Zróżnicowanie asortymentowe, unikatowość, jakość,
marka, know-how, innowacje, działania marketingowe
a.ii.3.
Grupy krajów:
a.ii.3.a. Poprzemysłowe
a.ii.3.a.i. Konkurują wiedzą, innowacjami, prawami
patentowymi i znakami towarowymi
a.ii.3.a.ii. Aktywny udział przedsiębiorstw w
międzynarodowych grupach kapitałowych,
technologicznych etc
a.ii.3.a.iii. USA, Jap, Kan, Fr, UK, Szwajc, DE, Szwecja, Fin
a.ii.3.b. Wysoko uprzemysłowione
a.ii.3.b.i. Produkty zaawansowane technicznie, jakość i
różnorodność podaży produktów/usług
a.ii.3.b.ii. Irlandia, Wł, Hiszp, Austria, Korea Płd, Tajwan,
Australia, Belgia
a.ii.3.c. Uprzemysłowione:
a.ii.3.c.i. Eksport standardowych wyrobów
przemysłowych, w tym tych z „wyższej półki”
a.ii.3.c.ii. Czechy, Węgry, PL oraz nowe kraje przemysłowe
(NKP) Azji i Ameryki Łacińskiej (Meksyk, Brazylia,
Argentyna, Chile)
a.ii.3.d. Wyroby pracochłonne
a.ii.3.d.i. Masowe, standardowe i tanie produkty
powszechnego użytku
a.ii.3.d.ii. Chiny, Indie, Indonezja, Wietnam, Pakistan,
Turcja
a.ii.3.d.iii. Niskie koszty pracy
a.ii.3.e. Eksport surowców i paliw
a.ii.3.e.i. Arabia Saudyjska, Iran, Libia, Kuwejt, Nigeria itp.
a.ii.3.f. Eksport produktów rolnych i rzemieślniczych
a.ii.3.f.i. Sudan, Tanzania, Kenia
a.ii.3.g. Kraje uprzemysłowione dysponujące bogatymi
zasobami naturalnymi i nadwyżkami rolnymi: Kanada,
Rosja, Norwegia, Australia, Argentyna
a.ii.4.
Ujecie instytucjonalne:
a.ii.4.a. Instytucje sprzyjające wysokiemu poziomowi
aktywności, przedsiębiorczości i wykorzystaniu wiedzy i
kwalifikacji kapitału ludzkiego
a.ii.4.b. Przesunięcie źródeł przewag komparatywnych
związanych z nakładami pracy i kapitału w kierunku
źródeł takich związanych z wiedzą, własnością
intelektualną i kapitałem ludzkim
b. Zdolność konkurencyjna – czy podmiot jest w stanie sprostać wyzwaniom i
zagrożeniom oraz elastycznie dostosować się do nowych warunków w
sposób umożliwiający mu zwiększenie korzyści z międzynarodowej
współpracy
9. System gospodarczy a sposób zarządzania, rentowność i wartość
przedsiębiorstwa [slajdy jakieś?]
10.
Zasady ustrojowe a system gospodarczy państwa [1.5 w: syst gosp +
3PSGS…]
a. Zasady ustrojowe – konstytucja
a.i. Gwarancja stabilności politycznej
a.ii. Zakres i stopień wolności gospodarczej wyższe w społeczeństwach
demokratycznych aniżeli w społeczeństwach niedemokratycznych
a.ii.1.
Szeroki zakres wolności osobistej gospodarczej oraz
ochronę własności prywatnej
a.ii.2.
Rozwój wolnego rynku, innowacje, przedsiębiorczość i
postęp ekonomiczny
a.iii. Etatyzm i państwowa własność ograniczają wolność i konkurencję –
spadek sprawności gospodarki
a.iv. Apolityczność władzy administracyjnej – tradycja chińska
(mandarynizm), francuska, przedwojenna Polska
a.v. Różne systemy rządów(Europa Zachodnia i Ameryka Północna):
a.v.1.
Parlamentarno-gabinetowy
a.v.2.
Prezydencki
a.v.3.
Kanclerski
a.v.4.
Rozwiązania pośrednie
a.vi. Prezydencki (USA) i kanclerski (DE) – stosunkowo silne przywództwo
w dziedzinie polityki przemysłowej
b. Zadania państwa (w dziedzinie gosp)
b.i. Określenie ram prowadzenia działalności i obrotu gospodarczego
b.ii. Zapewnienie równowagi ekonomicznej
b.iii. Tworzenie warunków do wzrostu akumulacji, inwestycji etc
b.iv. Pobudzanie przedsiębiorczości, konkurencji
b.v. Prowadzenie działalności gospodarczej w sektorach uznanych za
strategiczne lub istotne, którymi sektor prywatny się nie interesuje
b.vi. Minimalizowanie przyczyn i zjawiska ubóstwa oraz marginalizacji
społecznej
b.vii. Rozwój świadczeń społecznych (emerytalnych, rentowych)
b.viii.
b.ix. Światopoglądowo:
b.ix.1.
Państwo liberalne
b.ix.1.a. Państwo powinno jak najmniej ingerować w
gospodarkę
b.ix.1.b. Zapewnić bezpieczeństwo życia i majątku
obywateli, obrona terytorium, utrzymanie porządku
wewnętrznego
b.ix.1.c. Ogólne ramy instytucjonalne
b.ix.2.
Konserwatyści
b.ix.2.a. Niechętne ingerencji państwa gospodarkę
b.ix.3.
Socjaldemokraci
b.ix.3.a. Neutralność państwa w kwestiach
światopoglądowych
b.ix.3.b. Państwo jako aktywny czynnik stabilizujący
koniunkturę i wysoki poziom zatrudnienia oraz sprzyjać
zmianom w strukturach gospodarki
b.x. W gospodarce podstawowym zadaniem państwa będzie tworzenie
podstaw prawnych, instytucjonalnych etc sprzyjających rozwojowi
ekonomicznemu
b.x.1.
W gospodarce rynkowej – ochrona własności
indywidualnej i gospodarczej
b.x.2.
Ograniczenie praktyk monopolistycznych, instytucje
zapewniające rozwój systemu finansowego i stabilności siły
nabywczej pieniądza
c. Państwo a rynek
c.i. Polityka państwa może przybierać formę protekcjonizmu (ochrona
krajowych podmiotów gospodarujących i zatrudnienia przed
zagraniczną konkurencją)
c.i.1.
Zniekształcenia w wycenie wartości rynkowej,
motywacjach oraz podziale dochodu narodowego
c.ii. W Europie silna pozycja socjaldemokracji i chrześcijańskiej
demokracji – rozwój koncepcji społecznej gospodarki rynkowej i
państwa dobrobytu
c.iii. Ustrój państwa a system gospodarczy:
c.iii.1.
Demokratyczny – rynkowy
c.iii.2.
Etatystyczny – biurokratyczny
c.iii.3.
Ideologiczne – socjalistyczne
c.iii.4.
Autokratyczne - państwowe
11.
Kryzys w Argentynie w 2001. Diagnoza źródeł kryzysu : system, polityka
społeczno-gospodarcza ,system i polityka kursowa , inne przyczyny ?
a. Lata 70-te
a.i. Pogorszenie terms of trade (artykuły rolne i surowce)
a.ii. Podwyżki stóp procentowych
a.iii. Wzrost sumy długu zaciągniętego przez Argentynę
b. Przyczyny kryzysu
b.i. Reżim kursowy
b.i.1.
Izba walutowa – formalne zobowiązanie kraju do
wymiany wybranej waluty obcej po sztywnym kursie. W
systemie tym istnieje także ścisła zależność podaży pieniądza
krajowego od wielkości posiadanych rezerw tej waluty
b.i.2.
Argentyna jako walutę rezerwową wybrała dolara
amerykańskiego, na którego peso było wymieniane w stosunku 1:1
b.i.3.
W wyniku usztywnienia kursu nominalnego względem dolara
nastąpiła znaczna realna aprecjacja peso
b.i.4.
Przewartościowanie waluty i spadek konkurencyjności
międzynarodowej skutkowały zmniejszeniem wpływów
przedsiębiorstw i zachęcały do unikania obowiązku podatkowego
(zwłaszcza, że wraz z planem wymienialności, dla poszerzenia bazy
podatkowej, wprowadzono podatek VAT
b.i.5.
Podmioty krajowe i rząd wolały zaciągać kredyty w walutach
obcych. Pod koniec 2001 r. jedynie 3% całego zadłużenia było
denominowane w peso
. Nagła dewaluacja stanowić mogła realne
zagrożenie dla wypłacalności państwa
b.ii. Dług publiczny
b.ii.1.
Reżim kursowy pomógł ograniczyć inflację
b.ii.2.
Niska ściągalność podatków pogorszyła problem długu
b.iii. System bankowy
b.iii.1.
Reforma systemu bankowego - Wzmocniono nadzór
bankowy i zwiększono wymagania kapitałowe
b.iii.2.
Były też problemy
b.iii.3.
rygorystyczne przepisy zwiększyły koszty ponoszone przez
banki komercyjne. Wpłynęło to na utrzymywanie wysokich stóp
procentowych. Przedsiębiorstwa wolały więc zaciągać tańsze kredyty
za granicą. Autorzy reformy systemu nie dostrzegli
niebezpieczeństwa z tym związanego. Niekorzystna struktura
depozytów i kredytów miała okazać się znacząca przy dewaluacji, a
nawet deprecjacji peso
b.iv. Szoki o podłożu politycznym
b.iv.1.
Zastosowano „współczynnik zbieżności” w celu
pobudzenia eksportu
b.iv.2.
odmienny kurs wymiany dla handlu zagranicznego na 1,08
peso za dolara. Pozostawiono jednak parytet 1:1 dla transakcji
finansowych
b.iv.3.
nasilały się obawy przed dewaluacją peso – wycofano
depozyty w peso(ucieczka obywateli od waluty krajowej)
b.v. przyczyny zewnętrzne
b.v.1.
załamanie w krajach azjatyckich. Skutkowało ono na rynku
światowym spadkiem cen surowców i żywności – głównych
produktów eksportowych Argentyny
b.v.2.
Kryzys w Rosji wpłynął na wzrost poziomu stóp
procentowych na międzynarodowym rynku walutowym – zwiększyło
to koszt obsługi zadłużenia zagranicznego także dla Argentyny
b.v.3.
Na rynku walutowym dolar cechował się systematyczną
aprecjacją. Spowodowało to analogiczną aprecjację peso do walut
państw europejskich, będących dla Argentyny drugim rynkiem zbytu.
Zmniejszyła się więc konkurencyjność cenowa argentyńskich
produktów w Europie, a co za tym idzie wolumen i wpływy z
eksportu
b.v.4.
kryzys walutowy w Brazylii, będącej największym rynkiem
zbytu dla produktów argentyńskich. Real brazylijski został
zdewaluowany o 40%. Wskutek tego dynamika eksportu spadła o
12%, a bezrobocie wzrosło do 14,3% w 1999 r
b.vi. Rola MFW
b.vi.1.
wspierał on niewłaściwą strategię gospodarczą. Nie
wykorzystał środków nacisku dla zredukowania wydatków
publicznych w Argentynie
12.
Reformy gospodarcze w Brazylii. Od protekcjonizmu importowego do
ekspansji eksportowej
a. 1945-64 – protekcjonizm, uprzemysłowienie, import substitution
a.i. Po II wojnie światowej uznano, że jedynym wyjściem dla gospodarki
Brazylii będzie zmiana struktury
a.ii. Import substitution przy pomocy procesów zmiany kursów
walutowych, w celu ochrony niektórych segmentów gospodarki
a.iii. Sztywny kurs walutowy oraz licencje importowe doprowadziły do
spadku eksportu, ujemny wpływ na bilans handlowy
a.iv. 1953 – ruchomy, wielo-kursowy kurs walutowy
a.v. Chroniono segmenty gospodarki, które zostały uznane za ważne dla
wzrostu gospodarczego: przemysł samochodowy, hutnictwo,
przemysł ciężki, przemysł chemiczny
a.vi. Wzrost gospodarczy w tym okresie >7%
a.vii. Problemy:
a.vii.1. Wzrost importu dóbr przemysłowych
a.vii.2. Niewystarczający wzrost eksportu wskutek polityki
kursowej
a.vii.3. Wpływ zagranicznego kapitału zwiększył zadłużenie
gospodarki
b. 1962-80 Stagnacja i wzrost
b.i. 1962-7 okres stagnacji
b.i.1.
Gospodarczy i polityczny zastój
b.i.2.
Przewrót wojskowy 1964 – reformy mające obniżyć
inflację, wspomóc rynki kapitałowe itp.
b.i.3.
Wspieranie inwestycji krajowych i zagranicznych,
reforma systemu kursu walutowego, promocja eksportu
b.ii. 1968-73 wzrost gospodarczy
b.ii.1.
Wzrost gospodarczy rzędu 11%
b.ii.2.
Sektory przemysłu: dobra konsumenckie, transport,
hutnictwo
b.ii.3.
Pomimo wzrostu eksportu, import wzrastał szybciej,
przez co bilans handlowy się pogarszał – nie było to jednak
znaczącym problemem, ze względu na wpływy kapitału
zagranicznego
b.ii.4.
Nierówności społeczne powiększyły się w tym okresie
b.iii. 1974-80 wzrost zadłużenia
b.iii.1.
W wyniku kryzysu naftowego 1973, terms of trade
Brazylii się pogorszyło + przewartościowana waluta źle
wpływała na eksport
b.iii.2.
Duży wzrost wartości importu
b.iii.3.
Kolejne reformy gospodarcze, promujące produkcję
podstawowych przemysłowych czynników produkcji (stal,
petrochemia) doprowadziły do wzrostu gosp ale też do
wzrostu zapotrzebowania na dobra importowane
b.iii.4.
Deficyt handlowy finansowany poprzez pożyczki
zagranicy (petrodolary)
b.iii.4.a. Wzrost zadłużenia pod koniec lat 70ch przez
wzrost kosztów obsługi zadłużenia (wzrosły stopy
procentowe
c. 1981-93 stagnacja, inflacja i kryzys gospodarczy
c.i. Początek lat 80ch (1981-4)
c.i.1.
olbrzymie zadłużenie, kryzys w Meksyku ograniczył
dostęp do funduszy zagranicznych, program naprawczy MFW
(1984):
c.i.2.
silny wzrost inflacji, rosnący dług publiczny, indeksacja
emerytur i pensji
c.i.3.
zadłużenie zagranicą zamieniło się w olbrzymie
zadłużenie krajowe – zagranicą zapożyczały się firmy
państwowe
c.ii. 1985-9
c.ii.1.
Walka z rosnącą inflacją (nieskuteczna)
c.iii. 1990-93
c.iii.1.
Nowy prezydent (dyktatura wojskowa upadła) – nowy
plan stabilizacyjny
c.iii.2.
Usunięcie barier dla przedsiębiorczości, wspieranie
konkurencji, prywatyzacja
c.iii.3.
„Plano Real” – 3 etapy
c.iii.3.a. Zrównoważony budżet
c.iii.3.b. Ogólna waloryzacja cen, rent, emerytur itp.
c.iii.3.c. Nowa waluta: Real
d. 1994-teraz gospodarka po „Plano Real”
d.i. Powiązanie reala z dolarem amerykańskim kursem sztywnym
d.ii. Inflacja została okiełznana
d.iii. Kryzys 1997/8 – mniej inwestorów zagranicznych, pożyczka od MFW
d.iv. 1999 – upłynnienie kursu reala, deprecjacja waluty
d.v. Obecnie stabilna, rosnąca gospodarka
13.
Scharakteryzuj systemy polityczne i społeczne i gospodarcze w NKP
a. Nowe Kraje Przemysłowe
a.i. Korea Płd, Tajwan, dwa państwa miasta: HK i Singapur
a.ii. Wysoka dynamika wzrostu PKB i jeszcze wyższa eksportu (polityka
proeksportowa)
a.iii. Systemy polityczne
a.iii.1.
Korea i Tawan do połowy lat 80ch rządzoen przez
dyktatorów
a.iii.2.
Singapur – niepodległość (1965), de facto rządzony w
sposób autorytarny
a.iii.3.
HK – kolonia brytyjska do 1997r, teraz specjalny obszar
administracyjny ChRL
a.iii.3.a. Administracja kolonialna realizowała model
gospodarki wolnorynkowej
a.iii.4.
Rola państwa zróżnicowana: największa była w Korei,
następnie w Singapurze, mniejsza na Tajwanie
a.iv. Wzrost gosp, wzrost wydajności pracy, wzrost dochodów
a.v. Stosowanie międzynarodowych standardów rynku pracy
a.vi. Długi czas pracy, stosunkowo ograniczony świadczeń socjalnych –
długoterminowe oszczędności społeczeństwa
a.vii. Regiony o najniższym bezrobociu – wysoka dynamika wzrostu
b. [z wikipedii – z braku laku]: NIC’s, kilka cech wspólnych
b.i. W większym stopniu ukierunkowane na rozwój przywilejów
obywatelskich i praw człowieka
b.ii. Silna władza polityczna
b.iii. Uprzemysłowienie (dość szybkie)
b.iv. Wzrastająca liberalizacja gospodarek
b.v. Duży udział BIZ
b.vi. Obniżające się wskaźniki ubóstwa
14.
Kryzys finansowy w NKP Azji Płd. Wschodniej w latach 1997/98 .Źródła i
konsekwencje. Rola czynników instytucjonalnych
a. Koncepcja kryzysów trzeciej generacji
a.i. Powstała jako reakcja na azjatyckie kryzysy walutowe
a.ii. W okresie poprzedzającym kryzys kraje te cechowała: wysoka
dynamika wzrostu gospodarczego, umiarkowana inflacja,
stosunkowo niskie bezrobocie
a.iii. Istniały reżimy walutowe, które wiązały kurs ich waluty narodowej z
koszykiem innych walut, a przedziały wahań były dość ściśle
określone
a.iv. Początkowo starano się to objaśnić spadkiem konkurencyjności:
a.iv.1.
Nasycenie rynku światowego towarami przemysłowymi
z tego regionu
a.iv.2.
Deprecjacja jena w stosunku do dolara w 1997 –
zmniejszyło zainteresowanie inwestorów tym rynkiem
a.v. Z biegiem czasu inne koncepcje dot. Strukturalnych słabości
systemu bankowego i struktury organizacyjnej wielu przedsiębiorstw
a.vi. Nadużycie moralne/pokusa nadużycia
a.vi.1.
Wiara banków, że państwo nie pozwoli upaść wielkim
konglomeratom (szczególnie w Korei Płd), przedsiębiorstwom
z kapitałem publicznym
a.vi.2.
Zwiększało to ryzyko powstawania złych kredytów oraz
nadmiernej koncentracji kredytów w stosunkowo niewielkiej
liczbie podmiotów
a.vi.3.
Banki zaciągały zagraniczne, nisko oprocentowane
kredyty, a uzyskane środki przeznaczały na znacznie wyżej
oprocentowane kredyty na rynkach krajowych
a.vii. Koncepcja kryzysów bliźniaczych
a.vii.1. Jednoczesne występowanie kryzysu walutowego i
kryzysu bankowego
a.vii.2. Krótkookresowe zadłużenie całego systemu danego
kraju w walutach zagranicznych przekracza krajowe zasoby
walut
a.vii.2.a.Niedopasowanie walutowe – waluta krajowa nie
może być używana do zaciągania zobowiązań za
granicą
a.vii.2.b.
Pokusa nadużycia
a.viii. Niekontrolowany wzrost zadłużenia
a.ix. Koncepcja owczego pędu
a.x. Efekt domina
a.x.1.
Wzrost prawdopodobieństwa kryzysu w jednym kraju,
jeśli wystąpi on w drugim
b. Konsekwencje
b.i. Pogorszenie stanu gospodarek
b.ii. Podważenie zaufania do krajów Azji Płd-Wsch
b.iii. Dyskusja nad celowością kursów sztywnych
b.iv. Postawienie pod znakiem zapytania słuszności zaleceń MFW
c. Korea Płd
c.i. Sekwencja wydarzeń poprzedzających kryzys
c.i.1.
Proeksportowa strategia rozwoju i równowaga
makroekonomiczna
c.i.2.
Strukturalne słabości koncernów koreańskich [czeboli]
c.i.3.
Relatywnie niski deficyt bilansu obrotów bieżących
(finansowany przepływem kapitału w postaci inwestycji
portfelowych)
c.i.4.
Wzrost roli kredytów krótkoterminowych i
spekulacyjnych oraz spadku rezerw w finansowaniu deficytu
bilansu obrotów bieżących
c.i.5.
Fala bankructw
c.ii. Przebieg i skutki kryzysu
c.ii.1.
Spadek rezerw walutowych wskutek obrony kursu wona
c.ii.2.
Ucieczka kapitału i zaniechanie obrony wona
c.ii.3.
Przyjęcie programu stabilizacyjnego MFW
c.ii.4.
Kryzys bankowy
15.
Współzależność nadbudowy instytucjonalnej, liberalizacji gospodarczej i
zmian w stosunkach produkcji ,wymiany i podziału na przykładzie Korei Pld. Rola
cheaboli w ekspansji gospodarczej w tym eksportowej
16.
Singapur. Rola państwa i rynku.
a.i. Po uzyskaniu niepodległości priorytetem państwa stało się
zbudowanie konkurencyjnej gospodarki i dołączenie do grona
państw wysokorozwiniętych
a.ii. Lee Kuan Yew (był premierem ponad 30 lat) odrzucił brytyjski model
państwa opiekuńczego
a.iii. Połączenie liberalnej polityki handlowej i finansowej z polityką
zapewnienia stabilności pieniądza oraz pobudzenia akumulacji i
inwestycji
a.iv. Sprzyjanie atrakcyjności inwestycyjnej kraju
a.v. Ograniczenie wydatków na cele wojskowe, na rzecz akumulacji i
inwestycji
a.vi. Było ułatwione przez brak tradycji popierania programów o
charakterze socjalnym – państwo nie włączyło się w realizację
polityki socjalnej
b. Obecnie
b.i. Wysoki poziom oszczędności do PKB jednym z najwyższych na
świecie (45%)
b.ii. Konkurencyjna gospodarka: konserwatywna polityka monetarna,
nadwyżki budżetowe, oszczędności, liberalne stosunki handlowe,
rynkowo kształtowany kurs walutowy
b.iii. Wysoki dochód per capita, wysokie wskaźniki zatrudnienia
b.iv. W gronie państw w których najprościej i najłatwiej podejmuje się i
prowadzi działalność gospodarczą
b.iv.1.
Państwo chroni właścicieli, wierzycieli i inwestorów
b.iv.2.
Uprzywilejowane warunki dla akumulacji i inwestycji
b.iv.3.
19,5% zysków efektywnie – podatek od działalności
gospodarczej
b.iv.4.
Nie ma ograniczeń czasu pracy, w
zatrudnianiu/zwalnianiu pracowników
b.v. Model państwa oświeconego
b.v.1.
Elitarna, profesjonalna administracja państwowa –
zapobiega korupcji
b.v.2.
Mimo to formalny udział państwa we własności,
podatkach, zatrudnieniu, wydatkach i transferach
społecznych jest niewielki – poziom fiskalizmu niski (<25%
PKB)
b.vi. W latach 90ch powiązanie waluty z dolarem amerykańskim
b.vii. Zdecydowano się na wprowadzenie obowiązku ubezpieczeń
indywidualnych opartych na systemie funduszowym („skok
cywilizacyjny”)
b.vii.1. Pracodawcy i pracownicy zobowiązani przeznaczać
20% kosztów osobowych na Fundusz Ubezpieczeń
Społecznych
b.vii.2. Indywidualne konta zablokowane do 55. Roku życia
b.vii.3. Obowiązkowe oszczędności ludności oraz wpłaty
pracodawców przekazywane są pod zarząd Centralnego
Funduszu Powierniczego (CFP)
b.vii.3.a.
„nacjonalizowane” i wykorzystywane
przez państwo w realizacji polityki gospodarczej
b.vii.3.b.
Większość inwestowana na giełdzie
b.vii.4. Składki ubezpieczeniowe należą do najwyższych na
świecie
b.viii. Odejście od modelu państwa rozwojowego na rzecz azjatyckiego
państwa dobrobytu
b.ix. Zamiast państwa demokratycznego, raczej państwo oświecone,
rządzone przez „mandarynów”
17.
Znaczenie czynników instytucjonalnych w sukcesie gospodarczym Taiwanu
a. Podstawy gospodarki zbudowane w czasie Japońskiej okupacji – rolnictwo,
przemysł
b. Lata 50te protekcjonizm, licencje na import
c. USAID i aktywna rola państwa (specjalne agendy ds. rozwoju i plany 4-
letnie)
d. Rynek pracy – elastyczny, nie chroniony nadmiernie – atrakcyjny dla
inwestorów
e. Z czasem nastąpiła liberalizacja rynku (1959)
f. Formy przedsiębiorstw – małe/średnie, rodzinne interesy, elastyczne
g. Inwestycje w B+R – Hsinchu Technology Park
18.
Rozwój gospodarki Chin w perspektywie historycznej .Przyczyny i
konsekwencje zastoju i regresu społeczno-gospodarczego Chin w latach 1500-
1950.Uwarunkowania instytucjonalne
a. Perspektywa historyczna
a.i. Średniowiecze [dynastia Ming (1368-1644)] – poziom rozwoju
materialnego Chin dorównywał najbogatszym krajom w Europie (np.
Wenecja, Holandia, Anglia)
a.ii. Dynastia Tsin (1645-1911) – autoizolacja kraju, stagnacja (a nawet
regres) gospodarcza
a.ii.1.
Kraje europejskie odnotowały ogromny postęp
cywilizacyjny, olbrzymia przepaść gospodarcza
a.iii. Początek i połowa XXw. – Chiny jako kraj biedny, zacofany i
peryferyjny
a.iii.1.
Od 1949r kraj komunistyczny – Komunistyczna Partia
Chin (KPCh)
a.iii.2.
Próba rewolucyjnej, dramatycznej mobilizacji
społeczeństwa
a.iii.2.a. „Wielki skok” (1958-1961) – próba
uprzemysłowienia terenów wiejskich, skończyło się
„Wielkim głodem”
a.iii.2.b. „Rewolucja Kulturalna” (1967-1971) – próba
zerwania z dawnymi tradycjami, odrzucenie
Konfucjanzmu
a.iii.2.c. Chiny osiągnęły ograniczony postęp, który
sprowadził się do likwidacji nędzy, głodu i bezrobocia
oraz budowy podstaw przemysłu
19.
Scharakteryzuj system polityczny i kierunki oraz etapy reform rynkowych
w Chinach
a. System polityczny
a.i. Niedemokratyczny, rządzony przez partię komunistyczną
a.ii. Od końca lat 70ch KPCh traci swój ideologiczny charakter i
przekształca się w partię władzy
a.iii. Cele: stabilizacja polityczna, społeczna i rozwój gospodarczy
a.iv. Konfucjanizm
a.iv.1.
Porządek polityczny i społeczny jako ład naturalny
a.iv.2.
Kult państwa oświeconego
a.iv.3.
Uświęca nie wolność indywidualną, lecz tradycję,
kulturę, kult przodków, kodeksy postępowania i harmonię
a.v. Efektywność gospodarcza (wg. Deng Xiaoping) związana z
otwartością, rynkiem, przedsiębiorczością, a nie dominującą rolą
sekotra publicznego
b. Reformy
b.i. Rolnictwo
b.i.1.
Od tego się zaczęło, rolnictwo podstawą utrzymania dla
większości społeczeństwa
b.i.2.
Upowszechnienie dzierżawy działek rolnych,,
wyzwolona w społeczeństwie przedsiębiorczość
b.i.3.
Produkcja na rynek, kształtownaie się cen w wyniku gry
podaży i popytu
b.ii. Specjalne strefy ekonomiczne (SSE)
b.ii.1.
1980 – otwarcie 4 stref ekonomicznych we wschodnich
prowincjach (Szenzen, Czuhai, Szantou, Siamen)
b.ii.2.
1984 – 14 nowych portów (w tym w Szanghaju,
Tiencinie, Kantonie)
b.ii.2.a. Demonopolizacja i rozwój wymiany handlowej z
zagranicą
b.ii.3.
1990 – Szanghaj jako wolna strefa ekonomiczna
b.iii. Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ)
b.iii.1.
Źródło nowych technologii i technik zarządzania
b.iii.2.
1993 – radykalne otwarcie na BIZ
b.iii.3.
Dewaluacja yuana w ramach systemu izby walutowej
wobec dolara (do czerwca 2005)
b.iii.4.
1997 – pokojowo przyłączona HK. Uzyskał gwarancję
poszanowania własności prywatnej i odrębności systemowej
w ramach państwa chińskiego
b.iv. Współpraca zagraniczna/regionalna
b.iv.1.
W ciągu 28 lat Chiny przekształciły się z zamkniętej
gospodarki w otwartą (udział eksportu w PKB wzrósł z 3 do
40%)
b.iv.2.
2001 – działalność w ASEAN i APEC
b.iv.3.
2003 – WTO, obniżenie ceł importowych w wymianie z
innymi krajami w regionie
b.iv.4.
2005 – koszyk walut, zamiast tylko dolara i poszerzyły
pasmo wahań
b.iv.5.
2006 – dopuszczona możliwość zakupu przez
zagranicznych inwestorów finansowych do 49% akcji
chińskich banków i firm ubezpieczeniowych
b.v. Wzrastająca dualność gospodarki Chińskiej
b.v.1.
SSE – szybki rozwój, wysoka konkurencyjność,
spadające koszty pracy poprzez wzrastającą wydajność
b.v.2.
Peryferyjne obszary – zdecydowanie wolniejszy rozwój,
rosnące koszty pracy
20.
Porównaj reformy społeczno-polityczno-gospodarcze w Chinach i krajach
Europy Środkowo Wschodniej oraz osiągnięte wyniki
a. Historycznie
a.i. Chiny weszły na drogę transformacji prorynkowej o dekadę
wcześniej niż kraje Europy Środkowo-Wschodniej
b. Różnice
b.i. Reformy ekonomiczne w Chinach nie zostały poprzedzone (jak w
Europie Śr-Wsch) zmianą ustroju politycznego
b.i.1.
Wystarczyła zmiana orientacji politycznej partii
rządzącej
b.i.1.a. Odrzucenie ideologii państwa ograniczającego
własność prywatną, wolność, przedsiębiorczość i
konkurencję
b.i.1.b. Idea państwa oświeconego
b.i.2.
Brak zmiany systemu społecznego i oficjalnych
programów prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych
b.i.3.
Nie było sprzedaży ziemi rolnikom
b.ii. W Europie Śr-Wsch powszechnie twierdzono, że odejście od
gospodarki centralnie planowanej możliwe tylko wtedy, kiedy zmieni
się ustrój społeczno-polityczny
b.ii.1.
Przykład Chin i innych gospodarek z tego regionu tego
raczej nie potwierdza
c. Wyniki
c.i. Gospodarka od samego początku realizacji refom liberalizacji i
deregulacji węzła w fazę ekspansji gospodarczej
c.ii. Nie zaszła (tak jak w wielu krajach Europy Śr-Wscho) faza recesyjno-
stabilizacyjna
c.iii. W Chinach i tak już niski udział wydatków państwa w PKB (25%),
stosunków niski deficyt budżetowy
c.iv. Niskie bezrobocie (ok. 4-5%), dla porównania obszar Europy Śr-
Wsch: ok. 8-18%
c.v. Brak reform politycznych
21.
Stany Zjednoczone. Protekcjonizm i liberalizm w gospodarce w
perspektywie historycznej
Czarne – liberalizm,
czerwone- protekcjonizm
•
wczesne ośrodki amerykańskiego liberalizmu narodziły się na południu kraju,
•
Wyrazicielami wczesnej myśli liberalnej byli :
•
wywołał wielkie rozdźwięki między północnymi, a południowymi
demokratami i zachwiał ich liberalnym wizerunkiem. Wybory wygrali republikanie w
osobie
, którego można, jak bardzo niewielu republikańskich
prezydentów, zaliczyć do liberałów.
•
renomę liberalnego i postępowego polityka, miał republikanin
prezydent w latach
•
z nastaniem lat 20. władzę przejęli republikańscy izolacjoniści,
•
polityka New Deal w USA w czasie wielkiego kryzysu lat 30 (zasiłki dla bezrobotnych,
, dofinansowywanie wielu przedsięwzięć, Social Security Act.).
•
Po wojnie – konferencja w Bretton Woods (utworzono MFW, Bank Światowy, sztywność
kursów walutowych)
( komentarz Klaudii: na znjęciach z Bretton Woods jest Keyns a on
jest za protekcjonizmem )
•
plan Marshalla w państwach Europy Zachodniej, UNRRA
•
, który sam zawsze
określał się jako liberał. Kennedy tak naprawdę nie ma bardzo wybitnych osiągnięć na
swym koncie, a i wplątał kraj w
. Ale i tak został uznany za liberalną
ikonę
•
Lata 80 – reganomika - Sporą część pierwszej kadencji Reagan poświęcił na poprawienie
wydajności amerykańskiej gospodarki, którą trapiło połączenie
). Podejście Reagana opierało się na zwiększaniu wydatków publicznych oraz
zmniejszaniu podatków w celu pobudzania inwestycji.
Scharakteryzuj ustawodawstwo antymonopolowe i jego znaczenie w Stanach
Zjednoczonych
•
Ustawodawstwo antymonopolowe (antytrustowe) – to regulacje odnoszące się do
firm prywatnych lub przedsiębiorstw polegające na ich kontroli lub ograniczeniu ich siły
•
Ustawodawstwo antymonopolistyczne bada z reguły każdy przypadek osobno,
ponieważ w analizie praktyk antymonopolistycznych bardzo trudnym jest przyjęcie
jednolitych kryteriów. Po raz pierwszy zostało ono określone w tzw.Ustawie Shermana z
1890 roku w
. Niemal wszystkie światowe ustawy tego typu
wzorowane były właśnie na tym amerykańskim dokumencie. Z czasem zezwolono jednak
na porozumienia wspierające postęp techniczny lub sprzyjające poprawie produkcji.
•
Rockefeller przerabiał 85% ropy naftowej produkowanej w Stanach
Zjednoczonych. W 1882 roku Rockefeller został zmuszony przez prawa stanowe mające
na celu ograniczenie rozrostu jego firmy do przekształcenia Standard Oil Co. w trust z
siedzibą w New Jersey zrzeszającym pod wspólnym kierownictwem szereg różnych firm.
W 1890 roku Kongres przyjął ustawę antytrustową nakładającą sankcje na działania
monopolistyczne. W 1911 roku trust został podzielony na trzydzieści cztery niezależne
firmy na mocy wyroku Sądu Najwyższego w sprawie monopolizacji przetwarzania ropy
naftowej.
New Deal i powojenny wzrost regulacji działalności gospodarczej.
Przyczyny i konsekwencje.
Przyczyny:
, który pozostawił miliony Amerykanów bez
pracy, w nędzy, a gospodarkę w stanie chaosu
Wielki Kryzys był kryzysem nadprodukcji – przyczyną było to, że państwa Ententy, były
bardzo zadłużone po pierwszej wojnie światowej, w związku z czym zamknęły swoje rynki
zbytu na towary amerykańskie, aby uniknąć dalszego zadłużania. Amerykanie myśleli, że
okres powojenny będzie okresem dobrej koniunktura w odbudowującej się Europie, ale się
przeliczyli i stąd kryzys nad produkcji. I w Czesie tego kryzysu nie było inflacji (nie
mogłam się powstrzymać!)
Proponenci programu uważali, że zapaść spowodowana została "wewnętrzną"
niestabilnością kapitalistycznego rynku oraz że interwencja rządowa jest konieczna do
ustabilizowania i usprawnienia
Program reform czyli konsekwencje wprowadzenia:
Wprowadzono zasiłki dla bezrobotnych,
, dofinansowywanie z funduszy
federalnych wielu przedsięwzięć. Wprowadzono liczne rozwiązania prawne mające na celu
regulację działalności przemysłu, rolnictwa i sektora bankowego (m.in. rozdzielono bankowość
inwestycyjną i handlową, wprowadzono ubezpieczenie depozytów bankowych oraz kontrolę giełd).
Oprócz tego wprowadzano także mechanizmy mające w założeniu stymulować tworzenie nowych
miejsc pracy, Social Security Act, prace w dolinie rzeki Tennessee. W konsekwencji rozdano
mnóstwo publicznych pieniędzy, żeby zapowiedz kryzysowi nadprodukcji – to znaczy płacono
ludziom, za to żeby robili cokolwiek, poza produkowaniem.
Rola rynków kapitałowych w gospodarce Stanów Zjednoczonych.
Inwestorzy instytucjonalni a zachowania i mechanizm rynku kapitałowego
, na którym dokonywane są emisje średnio- i
, przeznaczone na
. Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych wielu krajów), cezurą
od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu
finansowego wynoszący jeden rok.
Gospodarka Stanów Zjednoczonych to największa
.
USA dostarcza ok. 25% produktu światowego
podstawową walutą międzynarodowego
systemu monetarnego). Gospodarka USA charakteryzuje się dużo większym
ekonomicznym niż gospodarki w krajach
. Charakteryzuje też się o wiele niższymi podatkami, o
wiele mniejszą interwencją rządu w gospodarkę oraz brakiem tak rozległych zabezpieczeń
socjalnych jak w UE.
Aby gospodarka narodowa mogła się rozwijać, a nawet tylko utrzymywać dotychczas
osiągnięty poziom wymagane jest przeprowadzanie coraz nowszych inwestycji. Każdy
inwestor potrzebuje do swojej działalności środków pieniężnych, więc albo inwestuje z
niewykorzystanych wcześniej pieniędzy, albo korzysta z oszczędności innych. Zazwyczaj
zaoszczędzone środki przez osobę inwestującą nie są wystarczające, więc potrzebny jest jej
również cudzy kapitał, pochodzący od innych jednostek. Zachodzi więc konieczność
przepływu oszczędności, czyli kapitału, od tych, którzy tymczasowo z niego nie korzystają,
do tych, którzy chwilowo potrzebują go więcej, niż sami zdołali zaoszczędzić. Jednak
wykorzystanie cudzego kapitału kosztuje. Za skorzystanie z cudzych oszczędności trzeba
zapłacić bezpośrednio konkretnemu dawcy. Aby wymienić się kapitałem strony spotykają się
na rynku finansowym. Według W.F. Sharpe’a, rynek finansowy, to mechanizm
zaprojektowany do ułatwienia wymiany aktywów finansowych poprzez skonfrontowanie ze
sobą kupujących i sprzedających. Inaczej mówiąc jest to rynek, na którym pozyskuje się
kapitał, handluje aktywami finansowymi i ustala ich ceny. Obok rynku dóbr i usług oraz rynku
pracy, rynek finansowy jest trzecim najważniejszym elementem gospodarki rynkowej. W obu
definicjach rynku finansowego pojawia się kolejny termin – aktywa finansowe -
wymagający wyjaśnienia. Określa się w ten sposób reprezentację prawa do odebrania
przewidywanych, przyszłych korzyści, pod ustalonymi warunkami. W praktyce przyjęło się
utożsamiać aktywa finansowe z określeniem papiery wartościowe, które są szczególnymi
dokumentami, stwierdzającymi istnienie określonego prawa majątkowego w taki sposób, że
posiadanie dokumentu staje się niezbędną przesłanką realizacji prawa. Papiery wartościowe
ucieleśniają prawa podmiotowe, są więc nosicielami inkorporowanego w nich prawa i
wartości, które to prawo reprezentuje.
Instytucje a koszty transakcyjne i ryzyko systemu
Koszt transakcyjny – koszty wynikające ze współdziałania wielu podmiotów
gospodarczych.
Koszty te można podzielić z grubsza na następujące grupy:
•
koszty poszukiwania informacji – potrzebne na sprawdzenie czy dane dobro jest dostępne
na rynku, kto oferuje najlepsze warunki, etc. Są to typowe koszty badania rynku i
planowania umów.
•
koszty zarządzania i zawierania kontraktów – potrzebne, aby doprowadzić do zaistnienia
transakcji
•
koszty kontroli – ponoszone na dopilnowanie, aby druga strona wywiązała się z warunków
kontraktu. Mogą to być wszelkie koszty zarządzania, kontroli, monitorowania procesów i
wyników, ubezpieczenia od strat spowodowanych korupcją i oportunizmem.
Podział ten jest oczywiście bardzo umowny, w praktyce trudno jest rozdzielić jeden rodzaj kosztu
od drugiego
. Koszty transakcyjne stanowią podstawę dochodu prawników, instytucji
finansowych, policji, przedsiębiorców, kierowników, urzędników
– są nimi w zasadzie
wszystkie koszty poza ścisłymi nakładami na produkcję i transport. W krajach o mniej rozwiniętej
gospodarce lub mniej sformalizowanych koszty te są mniejsze, zawsze stanowią ponad połowę
dochodu kraju.
Stabilność systemu finansowego jest rozumiana jako stan, w którym system finansowy pełni
swoje funkcje w sposób ciągły i efektywny, nawet w przypadku wystąpienia nieoczekiwanych
i niekorzystnych zaburzeń o znacznej skali. Zakłócenia w pracy systemu finansowego
i zaburzenia efektywności świadczenia usług pośrednictwa finansowego negatywnie wpływają
na sytuację przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Dlatego wiodące
banki centralne
prowadzą analizy i badania w tym zakresie oraz publikują raporty o stabilności. Celem tych
działań jest wzmacnianie stabilności systemu finansowego poprzez dostarczanie informacji
o czynnikach ryzyka dla stabilności oraz ocenę odporności systemu finansowego na zaburzenia.
Upowszechnienie tego rodzaju wiedzy ma sprzyjać utrzymaniu stabilności finansowej, m.in.
dzięki lepszemu zrozumieniu skali i zakresu ryzyka w systemie finansowym. W ten sposób
zwiększa się prawdopodobieństwo samoistnej korekty zachowań uczestników rynku finansowego
podejmujących zbyt duże ryzyko, bez konieczności ingerencji podmiotów publicznych
w mechanizmy rynkowe.
Reformy i zmiany podatkowe w Stanach Zjednoczonych w latach 1980-2002
a dynamika i równowaga ekonomiczna
Okres prezydentury Ronalda Reagana stał pod znakiem niezwykle aktywnej polityki podatkowej.
Zmiany były nie tylko częste, ale także zasadniczej natury. W sierpniu 1981 uchwalono
bezprecedensową pod względem skali obniżkę podatków od dochodów indywidualnych. W
latach 1982-1984 dokonano kilku korekt systemu fiskalnego.
Ustawa podatkowa z roku 1981
•
Obniżenie wszystkich stawek podatkowych od dochodów indywidualnych o 5%
•
Obniżenie z 70 do 50% maksymalnej stawki opodatkowania dochodów z kapitału
•
Wprowadzenie indeksacji podatków od 1985
•
większenie ulg podatkowych dla małżeństw pracujących zawodowo,
Ogólnie rzecz biorąc dzięki silnemu ożywieniu gospodarczemu, które miało nastąpić, wzrost
podstawy opodatkowania miał zrekompensować straty wynikłe z redukcji stawek. Jednakże
formalnie wymienione podatki charakteryzowała dość wyraźna progresja. Najbardziej brzemienne
w skutki było ulgowe traktowanie dochodów z przyrostu wielkości kapitału (maksymalna stawka
20%), co stymulowało dążenie do lokowania bieżących dochodów w zyskujące na wartości aktywa,
np. nieruchomości, dzieła sztuki, papiery wartościowe i sprzedawanie ich po jakimś czasie po
wyższej cenie. Różnica, czyli przyrost wartości kapitału, była obciążona mniejszym niż normalny
dochód podatkiem.
Z czasem nasiliła się krytyka prowadzonej przez rząd polityki fiskalnej, przy czym na pierwszy
plan wysunął się narastający deficyt budżetowy, który mimo szybkiego wzrostu dochodu
narodowego osiągnął w 1984 r. wartość zbliżoną do 200 mld. dol.
Ustawa podatkowa z roku 1986
Federalny podatek dochodowy został spłaszczony i znacznie uproszczony. Z punktu
widzenia długofalowego znaczenia gospodarczego ustawa podatkowa z 1986 r. była jednym z
najważniejszych aktów Kongresu ostatnich lat.
Zmienił się w istotny sposób rozkład obciążeń fiskalnych; wzróść miał udział przychodów
budżetowych z podatków od zysków korporacji w latach 1986-1988 o 5%. Jednocześnie podatki od
dochodów indywidualnych spadną przeciętnie o 6,1%, jednakże dzięki faworyzowaniu grup o
najniższych dochodach paradoksalnie zostanie przywrócony pewien zakres progresywności tego
typu podatku. Likwidacja większości ulg i zwolnień ograniczyć miała bezproduktywną działalność
mającą na celu ucieczkę od podatków. W związku ze znacznym obniżeniem stawek wszelka pogoń
za "lukami" w systemie podatkowym staje się mniej opłacalna. Wprowadzone zmiany mają
największe znaczenie dla funkcjonowania przemysłu. W skali międzynarodowej reforma oznaczała
nasilenie presji na ich głównych partnerów gospodarczych. USA stają się krajem niskich podatków
i atrakcyjnych lokat kapitału.
Więcej niestety nie udało mi się znaleźć…
Scharakteryzuj amerykański system podatkowy. Porównaj go z
wybranymi krajami Europy Zachodniej i Azji
USA
Podatki stanowią około 27% PKB i jest to
poziom niższy o kilkanaście punktów procentowych niż
w Polsce (43,5%), a znacznie niższy niż w krajach Europy Zachodniej
44%, Wielka Brytania 36%). Podatki w Stanach Zjednoczonych dzielą się na federalne i stanowe,
pośrednie i bezpośrednie. Federalna progresja podatkowa dla osób fizycznych składała się w
2006 ze stawek 10%, 15%, 25%, 28%, 33% i 35%
Progi w Niemczech: (14 % oraz 42% oraz
45%).
Progi w Japonii (5%,10%,20%,23%,33%,40%)
Dla osób z dochodami powyżej 336 tys.
dolarów, poszczególne stany nakładają także własne podatki dochodowe progresywne lub
liniowe, maksymalnie 12%. Stawki podatkowe dla osób prawnych (firm) wynoszą od 15 do 39%.
(
Niemcy 15%)
(Japonia 18%, 22% , 30%)
występujący w większości stanów którego stawka wynosi do 7,25% (niektóre hrabstwa nakładają
nieco wyższą stawkę) i trafia częściowo do stanowej, a częściowo do miejskiej lub gminnej kasy;
płaci się go przy zakupach, podobnie jak podatek
Podstawowa stawka VAT w Niemczech (19%),
w Japonii 4%+1% lokalnego podatku od
konsumpcji.
. Poszczególne stany i
władze lokalne nakładają charakterystyczne tylko dla nich podatki na rzecz lokalnej
społeczności.
Wysokie są również podatki od nieruchomości, płacone w zależności od dzielnicy i metrów
kwadratowych: stanowią one zwykle ok. 1/3 wpływów budżetowych dla stanu.
Podatki rząd przeznacza na edukację, armię (procentowo więcej niż inne kraje), administrację,
infrastrukturę drogową, która należy do najlepiej rozwiniętych na świecie, zamówienia publiczne
u dużych koncernów na komputeryzację administracji, samochody dla różnych służb itd., a także
dopłaty do ich działalności oraz do rolnictwa.
Reformy i polityka społeczno-gospodarcza prezydenta B.Clintona
W pierwszym roku urzędowania Clinton przeforsował przez Kongres budżet zwiększający
opodatkowanie i zwiększający wydatki rządu w celu rozruszania amerykańskiej gospodarki,
borykającej się wciąż ze skutkami recesji.
Najbardziej ambitną inicjatywą Clintona w tym okresie była próba całkowitego zreformowania
amerykańskiego systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Specjalna grupa pod przewodnictwem
Hillary Clinton, żony prezydenta, przygotowała daleko idący pakiet reform, który miał na celu
przekształcenie amerykańskiego systemu ubezpieczeń prywatnych na model zbliżony do tego
używanego we wszystkich innych państwach uprzemysłowionych z dużo większą rolą dla rządu
federalnego. Zdecydowany opór interesów związanych z prywatnymi spółkami
ubezpieczeniowymi sprawił, że inicjatywa Clintona nie uzyskała poparcia w amerykańskim
Kongresie.
Podpisał także Omnibus Budget Reconciliation Act, dzięki któremu obniżył podatki dla 15
milionów najuboższych rodzin, umożliwił małym przedsiębiorcą cięcia podatkowe sięgające
nawet 90% , podniósł podatki dla najbogatszych 1.2% podatników. Dodatkowo, poprzez
wdrożenie ograniczeń wydatków, doprowadził do zrównoważenia budżetu na wiele lat.
Ustawa Glass Steagalla i jej konsekwencje. Liberalizacja amerykańskiego
systemu bankowego i jej wpływ na konkurencyjność gospodarki
Glass-Steagall Act – ustawa wprowadzona przez
1933 roku, której głównym postanowieniem był zakaz łączenia działalności komercyjnej banków
z
. Na mocy ustawy powstało Federalne Biuro do spraw Ubezpieczania
Depozytów (Federal Deposit Insurance Corporation), którego odpowiednikiem w Polsce jest
Innymi postanowieniami ustawy było:
•
Zakazanie bankom płacenia odsetek od wkładów a’vista
•
do ustalania maksymalnego oprocentowania depozytów bankowych
•
Zwiększenie progu minimalnego wkładu koniecznego do założenia banku narodowego
•
Uprawnienie zarządu
do zakazywania bankom
wykorzystywania kredytu otrzymanego od Systemu Rezerwy Federalnej w celu spekulacji
•
Banki będące członkami Systemu Rezerwy Federalnej otrzymały zakaz gwarantowania
emisji papierów wartościowych oraz kupowania ich na własny rachunek
Istotą tej ustawy było oddzielenie bankowości komercyjnej od bankowości inwestycyjnej,
a także stworzenie federalnego systemu ubezpieczenia depozytów. Na podstawie tego aktu
prawnego, zakres usług bankowych został ograniczony praktycznie do przyjmowania depozytów
oraz udzielania kredytów. Banki zostały pozbawione możliwości świadczenia usług
ubezpieczeniowych. Uznano, że usługi te mogą być świadczone wyłącznie przez towarzystwa
ubezpieczeniowe. Przyjęto założenie, że wzajemne odizolowanie instytucji finansowych, poprzez
ścisłe ograniczenie obszarów ich działalności, będzie rozwiązaniem bardziej bezpiecznym,
ograniczającym potencjalnie ujemne skutki konkurencji między nimi i w efekcie zapewniającym
większą
stabilność
całemu
systemowi
finansowemupaństwa.
Kluczowym uprawnieniem, którym banki dysponowały przez dziesięciolecia przed uchwaleniem
ustawy bankowej i które straciły na skutek jej wprowadzenia w życie, była możliwość nabywania
i zbywania akcji spółek, zarówno na rachunek własny, jak i na rachunek klientów, a także
przeprowadzania emisji papierów wartościowych. W efekcie banki amerykańskie straciły,
praktycznie na rzecz niebankowych firm pośredniczących (securities dealers) oraz banków
zagranicznych (głównie z Kanady oraz Europy Zachodniej), możliwość aktywnego działania na
rynku papierów wartościowych (z nielicznymi wyjątkami, dotyczącymi m.in. papierów
skarbowych). Banki zagraniczne zachowały bowiem prawo udziału w przeprowadzaniu i
gwarantowaniu emisji papierów, zarówno dłużnych, jak i udziałowych, emitowanych przez
amerykańskie przedsiębiorstwa.
Jak powstał system anglosaski?
Banki w USA nie mogły prowadzić operacji z papierami wartościowymi i w następstwie
tego powstały wyspecjalizowane jednostki zajmujące się tego typu instrumentami
finansowymi. Z kolei zniesienie administracyjnych barier funkcjonowania na rynku
finansowym w USA np. zdjęcie zakazu prowadzenia działalności z papierami
wartościowymi przez banki, zakazu maksymalnej stopy procentowej – deregulacja i
liberalizacja – wpłynęły na powstanie bankowości globalnej. Przyszłość to banki globalne
i lokalne – brak jest miejsca na banki pośrednie.
SYSTEM ANGLOSASKI, czyli anglo-amerykański, zorientowany rynkowo. Wyodrębnił
się w dobie kapitalizmu menedżerskiego i dominuje w fazie kapitalizmu
instytucjonalnego. Opiera się na działalności rynków finansowych, gdzie
zdobywane są środki finansowe.
Istotną rolę odgrywają tu banki specjalistyczne (inwestycyjne). Rola typowych
banków sprowadza się, więc do minimum tj. do realizacji funkcji płatniczej,
rozliczeniowej i do zaspokajania krótkoterminowego zapotrzebowania na
pieniądz. Banki specjalistyczne (inwestycyjne) zajmują się bezpośrednim
transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Prowadzą one głównie
operacje papierami wartościowymi. Inwestorzy lokują wolne środki pieniężne w
papiery wartościowe za pośrednictwem banków inwestycyjnych, a nie
komercyjnych.
Zalety:
nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji przedsiębiorstw,
sprzyjanie działaniu inwestorów,
pobudzanie innowacji finansowych.
System gospodarczy: ujęcie cybernetyczne a ujęcie strukturalno-
funkcjonalne
Podejście strukturalno-funkcjonalne
Podejście strukturalno-funkcjonalne wywodzi się z funkcjonalizmu lub inaczej szkoły
„strukturalno-funkcjonalnej”. Drugim źródłem inspiracji dla zwolenników tego podejścia jest
behawioralizm wpływowy od lat czterdziestych ubiegłego wieku kierunek w psychologii
amerykańskiej.
Ujęcie strukturalno-funkcjonalne kieruje swoją uwagę na opis struktur systemu politycznego i
wypełnianych przez nie funkcji. Jest ujęciem bardziej dynamicznym w porównaniu z tradycyjnym
podejściem instytucjonalnym.
W definicjach strukturalno-funkcjonalnych system polityczny rozumiany jest na dwa sposoby:
jako proces, „mechanizm przetwarzania impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne”,
bądź jako pewien zespół ról społecznych, „wypełnianych przez różne zawody, obywateli,
wyborców [...]”. W tej koncepcji działania systemu politycznego mają nadrzędne znaczenie
wobec jego struktury. W skrajnie funkcjonalistycznym stanowisku, prezentowanym przez G.
Almonda, struktura systemu politycznego objawia się przez funkcje, jakie ona wypełnia.
Struktura systemu jest więc jakby tylko refleksem realizowanych przez nią funkcji.
Abstrahując od problemu różnego pojmowania w literaturze przedmiotu słowa „funkcja”,
wyróżnia się najczęściej cztery podstawowe funkcje systemu politycznego: adaptacyjną,
integracyjną, regulacyjną i innowacyjną.
Zaletą omawianego podejścia jest traktowanie systemu politycznego jako dynamicznego
procesu społecznego zachodzącego w ramach poszczególnych wspólnot, takich jak państwo,
partia polityczna, związek zawodowy, czy zrzeszenie przedsiębiorstw.
Podejście cybernetyczne
Podejście cybernetyczne, nazywane również systemowym, ma swoje źródła w teorii komunikacji
i informacji (C. Shannon) oraz w cybernetyce (N. Wiener, R. Ashby). Zdaniem T. Langera jest ono
wariantem tzw. analizy input-output, która w odróżnieniu jednak od podejścia cybernetycznego,
wolna jest od zapożyczeń z cybernetyki i stanowi oryginalną metodę badawczą politologii.
Definicje cybernetyczne systemu politycznego eksponują zwłaszcza trzy jego cechy. Po pierwsze,
jego zdolność do utrzymywania stabilnej równowagi ze środowiskiem poprzez proces sterowania
i koordynacji. Po drugie, system polityczny postrzegany jest jako organizacja celowościowa,
która opierając się naciskom pochodzącym z otoczenia, dąży do rozwoju i zachowania własnej
tożsamości.
Traktuje ono system polityczny jako proces dwustronnego przepływu informacji i energii
pomiędzy otoczeniem społecznym a instytucjami władzy. Relacje, jakie między nimi zachodzą to
tzw. wejścia i wyjścia. Informacyjno - energetycznym wejściem do systemu są „żądania”, czyli
oczekiwania społeczne oraz „poparcia”. Wejścia mogą pochodzić od trzech źródeł od
społeczeństwa, elit politycznych i od środowiska międzynarodowego. Środkowym etapem
procesu jest przetworzenie, czyli „konwersja” żądań, w wyniku, której zostaje podjęta decyzja
polityczna. Następnym końcowym etapem są „wyjścia” powodujące zmiany w otoczeniu. Te
ostatnie zaś wpływają ponownie na system polityczny i proces zaczyna się od nowa. Zachodzi
tu, zatem zjawisko sprzężenia zwrotnego.
Rosnące zadłużenie i wzrost deficytu handlowego Stanów Zjednoczonych a
umocnienie konkurencyjności amerykańskiej gospodarki ?
Stany Zjednoczone są do dziś i jeszcze długo będą gospodarczym i politycznym liderem świata.
Nie ulega wątpliwości, że Stany Zjednoczone mają dziś przed sobą szereg ważnych problemów. I
nie jest to nic nadzwyczajnego, bo dzisiejszy świat jest konkurencyjny we wszystkich dziedzinach
życia społecznego i wymaga od każdego rządu i każdego kraju skutecznego ich rozwiązywania.
Analitycy zwracają uwagę przede wszystkim na wysoki poziom amerykańskiego deficytu
budżetowego i handlowego, wzrost ich długu publicznego, a także na przyszłe konsekwencje
zmian demograficznych.
Analitycy najbliższe lata widzą jednak optymistycznie. Mimo coraz niższego tempa wzrostu
gospodarczego w kolejnych kwartałach 2006 roku, gospodarka amerykańska jest w dalszym
ciągu bardzo silna. Ma też lepsze wskaźniki od innych krajów W ostatniej dekadzie wydajność w
USA rosła średnio o 2,5%, podczas gdy w Europie ok. 1%. W 1980 roku USA dawały 22%
produkcji, a obecnie 29%. W rankingach światowych USA są w ścisłej czołówce w nowych
technologiach oraz w tworzeniu i stosowaniu innowacji. Mają też gospodarkę uznawana za jedną
z najbardziej konkurencyjnych. By podtrzymać swój prymat w gospodarce, wydają najwięcej
pieniędzy na B&R. Jednak jeśli spojrzeć nieco dokładniej na sytuację w amerykańskiej
gospodarce, a także nieco dalej w przód i zastanowić się nad rosnącym deficytem, długiem
publicznym oraz kosztami jego obsługi, coraz większym deficytem handlowym, a także
wszystkimi konsekwencjami starzenia się społeczeństwa amerykańskiego, wówczas to widzenie
amerykańskiej gospodarki nie jest już tak optymistyczne.
Metody oceny wolności gospodarczej i jakości instytucji
Coraz więcej organizacji próbuje mierzyć wolność gospodarczą. Od kilkunastu lat
tworzone są indeksy, które mają służyć jako narzędzie umożliwiające zarówno analizy historyczne
(jak poziom wolności gospodarczej zmieniał się w czasie), jak i porównania międzynarodowe (jakie
są różnice w poziomie wolności gospodarczej pomiędzy krajami). Do najbardziej popularnych
indeksów wolności gospodarczej należą miary konstruowane przez Instytut Frasera (
Economic
Freedom of the World Index), Heritage Foundation (Index of Economic Freedom), Europejski Bank
Odbudowy i Rozwoju (Transition indicators) oraz Bank Światowy (miary Doing Business oraz
Governance Matters
).
Publikacja „Economic Freedom of the World”, wydawana od 1996 r. zawiera dane w
podziale na 5 głównych, obejmujących 41 cząstkowych kategorii wolności gospodarczej dla 141
krajów w latach 1970-2006. Do głównych kategorii należą:
rozmiar sektora państwowego
(zakres
wydatków państwowych, skala opodatkowania gospodarki i społeczeństwa oraz rola
przedsiębiorstw państwowych w gospodarce),
system prawny i ochrona praw własności, jakość
pieniądza, swoboda handlu międzynarodowego i przepływów kapitałowych oraz skala regulacji
gospodarczych
. Główną zaletą indeksu jest długość szeregu czasowego oraz stosunkowo duża
liczba krajów objętych analizą. Podstawowym mankamentem jest ograniczona porównywalność
podindeksów w czasie (z wyjątkiem najbardziej zagregowanej miary).
Od 1999 r. Bank Światowy publikuje raport „Governance Matters”, w oparciu o wskaźniki które
opisują jakość instytucji w 212 krajach w następujących kategoriach:
zakres swobód
obywatelskich, stabilność polityczna, jakość rządzenia, jakość regulacji, poszanowanie prawa oraz
stopień kontrolowania korupcji.
Autorzy raportu nie dokonują własnych ocen, a wartości
wskaźników obliczają na podstawie miar zebranych od innych organizacji zajmujących się oceną
rozwoju instytucjonalnego. Przykładowo, w najnowszej wersji raportu wykorzystano kilkaset
zmiennych z 35 baz danych publikowanych przez 32 różne organizacje. Są wśród nich m.in. miary
Instytutu Frasera, Heritage Foundation, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju oraz Banku
Światowego (Doing Business).
W. Brytania. Powojenny wzrost interwencjonizmu i funkcji opiekuńczych
państwa a konkurencyjność międzynarodowa gospodarki. Przyczyny i skutki
Powojenne ożywienie polityki regionalnej i wzrost interwencjonizmu państwowego w
regionach wywołało opublikowanie, jeszcze w 1944 r., Białej Księgi dotyczącej polityki
zatrudnienia (Employment Policy), która analizowała rozmieszczenie przemysłu i zasobów pracy
oraz nakłaniała, w myśl poglądów Keynesa, do bezpośredniego zaangażowania rządu w tworzenie
miejsc pracy w dzia
ł alności produkcyjnej.
Dzięki zabiegom ówczesnego rządu Partii Pracy wydano
ustawę o rozmieszczeniu przemysłu, w której wprowadzono pojęcie obszarów rozwojowych
rozszerzając terytorialny zasięg interwencji i wachlarz stosowanych instrumentów. Polityka
regionalna lat 1945-1950 została zdominowana przez system kontroli państwa stosowany wobec
lokalizacji inwestycji, a polegający na wydawaniu licencji budowlanych i przyznawaniu
certyfikatów na rozwój działalności przemysłowej (Industrial Development Certificate . IDC).
Miały one ograniczając budowę
nowych fabryk w stosunkowo lepiej rozwiniętym
Midlands i na
Południowym Wschodzie, a z drugiej strony zachęcać do inwestowania i tworzenia nowych miejsc
pracy na
obszarach rozwojowych
.
Powojenny rozwój gospodarczy Wielkiej Brytanii był silny, szybki, ale nierównomierny.
Morale w kraju i prestiż w świecie były bardzo wysokie. Straty i koszty wojenne były dotkliwe.
Pod względem finansowym dawano sobie z nimi radę. Połowę kosztów pokryto z podatków, resztę
w drodze sprzedaży zagranicznych aktywów i zaciągania pożyczek. W 1948 roku Anglia
przystąpiła do planu Marshalla* i w latach 1948-1950 uzyskała pomoc w wysokości 2688 mln
dolarów Wielka Brytania stała się welfare state (państwem dobrobytu), w którym zmieniono
strukturę podziału dochodu narodowego na korzyść warstw gorzej usytuowanych (bezrobocie
występowało tylko okresowo, zwiększono budownictwo mieszkaniowe, wyraźnie rosły zarobki).
Rozwój gospodarczy przebiegał jednak wolniej niż w innych krajach zachodnioeuropejskich, a
wzrost dobrobytu dokonywał się ponad realne możliwości ekonomiczne (płace rosły szybciej niż
dochód narodowy i wydajność pracy), co przy powracającym ujemnym bilansie handlu
zagranicznym i rosnącym zadłużeniu kryło groźbę kryzysu w gospodarce.
Przebudowa powojennego modelu społeczno-gospodarczego. Reformy
administracji M. Thatcher i ich wpływ na umocnienia gospodarki brytyjskiej.
W krajach Europy Zachodniej struktura administracji i samorządu terytorialnego od kilku
dekad podlega ciągłym reformom. W latach 80. XX w. Margaret Thatcher w Wielkiej Brytanii
rozpoczęła reformy polegające na wprowadzaniu do administracji publicznej technik
wykorzystywanych w sektorze gospodarczym. Rozwiązania miały zapobiec rozrostowi biurokracji
i służyć walce z rosnącym długiem publicznym oraz zwiększeniu zaufania do instytucji
publicznych, które było na dramatycznie niskim poziomie. Głównym celem reform było
zapewnienie wykonywania usług publicznych w sposób efektywny, przy możliwie najmniejszych
kosztach i jednocześnie zapewnienie jak najlepszej jakości. Jednym z kluczowych elementów
planu reform było wykorzystanie potencjału, jaki posiadają organizacje pozarządowe i
gospodarcze. W tym celu powoływano nowy rodzaj organizacji – quango (quasi
nongovernmental organisations, tłum. quasi-organizacja pozarządowa). Można opisać tę ideę
jako przekazywanie środków publicznych organizacjom pozarządowym na realizację takich
zadań publicznych, jak np. opieka zdrowotna czy edukacja. Element zaangażowania
mieszkańców i partycypacji był podstawowym elementem zmniejszenia kosztów funkcjonowania
administracji.
Tendencja ta została podtrzymana po zmianie ekipy rządzącej. Głównymi hasłami reformy
administracji publicznej była konieczność kreowania liderów lokalnych oraz zwiększenia udziału
obywateli w rozwiązywaniu problemów publicznych. Wprowadzono rządowy program na rzecz
wprowadzania budżetu partycypacyjnego (ferując informacje oraz pomoc we wprowadzeniu
rozwiązania). Wprowadzono także zasadę domniemania kompetencji, która do tej pory nie
funkcjonowała, chcąc w ten sposób zwiększyć możliwość inicjatywy i zaangażowania struktur
lokalnych. Ostatnim elementem zmian było wprowadzenie zarządzania sieciowego. Koncepcja ta
opiera się na założeniu, że struktury hierarchiczne w administracji publicznej są nieskuteczne.
Nie posiadają one wystarczających zasobów finansowych, merytorycznych oraz poparcia
(legitymizacji) społecznego, aby sprawnie wykonywać zadania publiczne.
Konsekwentnie realizowana polityka ekonomiczna pozwoliła obniżyć inflację do wielkości
jednocyfrowej, pobudzić wzrost gospodarczy i doprowadzić do znacznego spadku bezrobocia
(chociaż w najcięższym okresie sięgnęło ono pułapu 3.5 mln). Liberalne podejście do spraw
gospodarczych, przełożyło się na wzrost znaczenia przedsiębiorczości prywatnej, wspierania
konkurencyjności oraz skutkowało prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych.
W lata dziewięćdziesiąte Wielka Brytania weszła z prężną gospodarką, ustabilizowaną sytuacją
wewnętrzną oraz silną pozycją na arenie międzynarodowej.
Omów wpływ reformy własnościowej, finansowej ,fiskalnej oraz rynku pracy
na dynamikę i równowagę ekonomiczna Wielkiej Brytanii ?
Reformy i polityka gospodarcza T.Blaira. Trzecia Droga ?
•
POPRAWA SYTUACJI BUDŻETOWEJ I ZMNIEJSZENIE ZADŁUZENIA PUBLICZNEGO
•
ZMNIEJSZENIE POZIOMU INFLACJI
•
UMOCNIENIE FUNTA I KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARKI BRYTYJSKIEJ
•
WZROST TOTAL FACTOR PRODUCTIVITY
•
ZWIEKSZENIE WYDATKÓW NA SŁUŻBĘ ZDROWIA I EDUKACJĘ
•
OBNIŻENIE NAJNIŻSZYCH PROGÓW PODATKU DOCHODOWEGO I ZŁAGODZENIE
OBCIAZEN PODATKOWYCH EMERYTOW I RENCISTÓW
•
WPROWADZENIE PŁACY MINIMALNEJ.
•
RATYFIKACJA KARTY SPOŁECZNEJ TRAKTATU Z MAASTRICHT
Zwolennicy "trzeciej drogi" uznali, że oba systemy mają zarówno wady, jak i zalety, i że możliwe
jest zbudowanie systemu, w którym zostałyby połączone pozytywne strony kapitalizmu i
socjalizmu. Kapitalizm to - ich zdaniem - cykliczne wahania
dysproporcja dochodów, ale równocześnie wysoka efektywność gospodarki prowadząca do
wzrostu dobrobytu ogólnego. Z kolei socjalizm ograniczał wolność gospodarczą i wprowadzał
państwa w gospodarce, zapewniał jednak ludziom bezpieczeństwo socjalne.
Następstwem takiej organizacji gospodarki była jej niska efektywność. Twórcy "trzeciej drogi"
przekonywali, że można stworzyć system efektywny i jednocześnie sprawiedliwy, gdy jego
podstawą będzie prywatna własność, konkurencja i mechanizm rynkowy, a państwo będzie
miało obowiązki socjalne wobec społeczeństwa, polegające na wyrównywaniu poziomu życia.
Tak zorganizowana gospodarka miała pobudzać rozwój i zapewnić długookresową równowagę.
Wartości "trzeciej drogi" zostały przyjęte przez wielu
.Jedne z ostatnich przykładów to administracja prezydenta
, jak również poglądy
, rządy
, jak również
. W Polsce do programu Trzeciej Drogi odwołuje się
Idee "trzeciej drogi" są krytykowane przez niektórych
, którzy
. Słowa krytyki płyną także ze strony wielu
socjaldemokratów i zwolenników
, którzy oskarżają zwolenników
Porównaj reformy i politykę gospodarcza T.Blaira i G.Schredera ?
Nowa PGIS Blaira i Schrödera
Porażki ekonomiczne i polityczne zmusiły socjaldemokrację do kolejnej liberalizacji doktryny. Za
jej początek i wyraz przyjmuje się wspólny manifest programowy Tony’ego Blaira i Gerharda
Schrödera (1999), gdzie potępiono wcześniejsze ciągoty etatystyczne, skłonności do
biurokratyzacji gospodarki, wysokie podatki, nadmiernie rozbudowany system opieki socjalnej i
politykę inflacyjną. Można ocenić ten manifest jako akceptację, przez socjaldemokrację, zasady
wolnego rynku i własności prywatnej z akcentowaniem jedynie problematyki społecznej.
Świadectwem tej nowej polityki jest
redukcja przez niemiecką SPD całego szeregu
świadczeń socjalnych
czy
kontynuację polityki thaczeryzmu w Wielkiej Brytanii przez
Tony’ego Blaire’a
. Tradycyjny program etatystyczny socjaldemokracji staje się dziś program
lewego skrzydła partii tego typu. Niepowodzenia zamierzeń budowy państwa dobrobytu i
akceptacja zasad rynkowych – tradycyjnego wroga lewicy – socjaldemokracja stara się
powetować akcentowaniem problemów światopoglądowych w rodzaju obrony praw człowieka,
tolerancji, aborcji, praw kobiet i mniejszości seksualnych, a także zjednoczenia Europy. Oznacza
to przesunięcie akcentu z problematyki społecznej, gdzie socjaldemokracja poniosła
zdecydowaną porażkę, na problemy polityczne i światopoglądowe.
G.Schroeder
wprowadził m.in. wsparcie finansowe dla
, zliberalizował prawa dla związków
wprowadzeniu przez kraje federalne opłat za studia.
Obecnie Schröder kojarzony jest z programem
, który obejmuje cięcia w sferze
bezpieczeństwa socjalnego (opieka zdrowotna, zasiłki dla bezrobotnych, system emerytalny),
obniżkę podatków i zmniejszenie regulacji prawa pracy. Po wyborach w 2002 roku SPD zaczęła
tracić poparcie. Agenda 2010, która zaczęła się jako program
), stała się w oczach społeczeństwa procesem likwidacji
Ogólnie wszyscy piszą, że obaj rezygnują lewicowych ideałów i pchają gospodarkę w
stronę liberalizmu i końcowi państwa opiekuńczego.
Wielka Brytania a Unia Europejska .Polityka M.Thatcher i jej konsekwencje dla
międzynarodowej konkurencyjności gospodarczej kraju
Polityka prowadzona przez Wielką Brytanię zakładała nieangażowanie się w
ponadnarodowe struktury, szczególnie takie, które mogłyby zagrozić jej współpracy ze
. Z tych przyczyn Wielka Brytania odniosła się
sceptycznie do koncepcji zaproponowanych w
Wielka Brytania nie przystąpiła do
. Jest także jednym z trzech państw
dawnej piętnastki, które nie weszły do
. Wyrazem sceptycznego stosunku
Brytyjczyków do licznych inicjatyw Unii Europejskiej jest także pojawienie się takich określeń jak
, czy
. Innym symbolicznym przejawem są takie sytuacje jak np.
, na którą premier
spóźnił, unikając tym samym znalezienia się na wspólnej fotografii pamiątkowej.
Margaret Thatcher Wiele osób uważa ją za matkę opatrznościową gospodarki
brytyjskiej, po tym jak przeprowadziła reformy ekonomiczne, które wyciągnęły kraj z
długotrwałego marazmu gospodarczego. Szczególne uznanie zdobyła sobie także za radykalne
rozwiązanie wielu kwestii społecznych i całkowicie odmienna politykę socjalną. W latach 70-tych
Wielka Brytania była powszechnie uważana za "chorego człowieka Europy", panowała wówczas
opinia, że kraj ten może stać się wkrótce pierwszym państwem na świecie, które ze statusu
rozwiniętego przejdzie do kategorii krajów rozwijających się jednak ten czarny scenariusz nie
sprawdził się, a brytyjska gospodarka stała się jedną z najprężniejszych na starym kontynencie.
Zwolennicy "Żelaznej Damy" uważają, że stało się tak dzięki przeprowadzonym przez nią
reformom.
1979–1983
•
Środkiem do poprawy sytuacji ekonomicznej kraju miało być ograniczenie roli państwa w
gospodarce.
•
W zakresie polityki ekonomicznej nowa premier ogłosiła podwyższenie stóp
procentowych, aby zmniejszyć podaż pieniądza na rynku. Widoczne było także, że zechce
ona zwiększyć obciążenia w zakresie podatków pośrednich (natomiast mniejszy nacisk
zamierzano kłaść na podatki od dochodów osobistych), jako potwierdzenie tego podatek
został gwałtownie podniesiony do 15%
co natychmiast odbiło się na zwiększeniu
inflacji. Wpłynęło to także niekorzystnie na działalność przedsiębiorców (w szczególności
w przemyśle wytwórczym) i przyczyniło się do wzrostu bezrobocia do ponad 2 mln ludzi.
1983–1987
•
Thatcher była zdeterminowana do osiągnięcia celu jakim było ograniczenie władzy
•
Strajk górniczy z 1984r
. - Thatcher przygotowała się dobrze do jego stłumienia, mianowicie
już dużo wcześniej zgromadzono duże zapasy węgla, dzięki czemu nie było przerw w
dostawach prądu, tak jak w 1972 r. Ponadto prowadzono przemyślaną kampanię medialną,
wstrzymywała się z wszelkimi akcjami, które mogłyby doprowadzić do pogwałcenia
praw obywatelskich. Równocześnie w prasie i w telewizji zaczęły się ukazywać zdjęcia
grup uzbrojonych górników, którzy przemocą zmuszali swoich kolegów do wzięcia udziału
w strajku i powstrzymywania się od pracy. Strajk górników trwał ok. roku, po czym
strajkujący ustąpili nie uzyskując nic w zamian. Torysowski rząd zadecydował także o
zamknięciu wszystkich oprócz 15 kopalń, które zostały
w 1994 r
•
Thatcher kładła nacisk w polityce gospodarczej na działanie sił wolnorynkowych oraz na
przedsiębiorczość. Od czasu objęcia funkcji premiera eksperymentowała ona ze
sprzedażą małych przedsiębiorstw państwowych ich własnym pracownikom. Akcja ta
spotkała się z nadzwyczaj pozytywnym odzewem. Po wyborach 1983 r. rząd zachęcony
tymi sukcesami wyprzedał większość udziałów w publicznych firmach, które zostały w
większości znacjonalizowane w okresie lat 40. Wbrew niepochlebnym opiniom sprawiła
ona jednak, że budżet państwa "stanął wreszcie na nogi, a firmy które przedtem ledwo
wiązały koniec z końcem w rękach prywatnych ożyły i stały się rentowne.
1987–1990
•
W czasie trzeciej kadencji reformowano także system państwowej opieki społecznej i
pomocy bezrobotnym. Stworzono program aktywizacji i szkolenia osób pozostających bez
pracy, na który składała się także praca w pełnym wymiarze za zasiłek z dodatkiem 10-
funtowym. System ten był oparty na modelu amerykańskim tzw. workfare –
nakierowanym na pobudzenie aktywności i przedsiębiorczości wg hasła "aby coś
otrzymać, trzeba coś dać (zrobić)"
Irlandia. Wpływ przystąpienie do Unii Europejskiej na rozwój
Jeszcze 25 lat temu Irlandia była zacofanym krajem, uzależnionym od Zjednoczonego
Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, a jej przemysł i rolnictwo było słabo
rozwinięte. Wstąpienie do EWG oraz umiejętne wykorzystanie pomocy doprowadziło do
sukcesu gospodarczego. Irlandia odniosła również korzyści polityczne i społeczne.
"Zielona wyspa" uniezależniła się od Wielkiej Brytanii, zwiększając jednocześnie swoją
aktywność i znaczenie międzynarodowe. Irlandia zaangażowała się w politykę zagraniczną
Wspólnot Europejskich. Przyczyniła się m.in. do zawarcia porozumienia w sprawie Paktu
Stabilności i Wzrostu, który pozwolił na wprowadzenie wspólnej waluty i przejścia do III etapu
Unii Gospodarczej i Walutowej. Poza tym Irlandia aktywnie wspiera działania w dziedzinie
ochrony praw człowieka i kontroli zbrojeń. Irlandia, ze słabo gospodarczo rozwiniętego
kraju, przekształciła się w dynamicznie rozwijające się państwo Zjednoczonej
Europy, a w ciągu kilku lat stała się "celtyckim tygrysem" Europy. Członkostwo
Irlandii miało szczególne znaczenie zwłaszcza w odniesieniu do polityki rolnej oraz
funduszy strukturalnych. Pozwoliło na rozwój i modernizację irlandzkiej wsi -
dzięki wprowadzeniu do rolnictwa unijnych standardów ochrony środowiska i
podwyższeniu poziomu bezpieczeństwa żywności. Ponadto doprowadziło do
wzrostu zatrudnienia w gospodarce i usługach oraz poprawy jakości edukacji.
Wpływ członkostwa Irlandii w Unii na rozwój społeczno - gospodarczy
potwierdzają nie tylko wskaźniki gospodarcze, ale również ogólnie panujący
dobrobyt społeczny.
Ciekawe podsumowanie rozwoju Irlandii można zauważyć w dodatku pisma "The Economist"
poświęconego Irlandii, który w roku 1986 zatytułowano: "Najuboższy z najbiedniejszych", a
już dziesięć lat później podobny dodatek o owym kraju nazwano: "Gwiazdą Europy".
Ciekawostki:
Wskaźnik dochodu narodowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosił:
- w 1973 r. - 58% średniej WE
- w 2001 r. - 122% średniej UE
Skala poparcia społecznego dla integracji europejskiej i członkostwa Irlandii w UE w latach
1990-2002 wynosiła ok. 75-80%.
Traktat z Maastricht a polityka finansowa i fiskalna krajów UE
Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej, TUE,
. TUE wszedł w życie
przeprowadzonych referendach w 12 krajach członkowskich.
Główne cele i postanowienia
•
utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych,
•
umocnienie spójności gospodarczej i społecznej (kohezji),
•
utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej;
•
wprowadzenie wspólnej waluty euro od 1 stycznia 1999 roku;
•
określenie kryteriów konwergencji;
•
potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej,
•
realizacja wspólnej polityki zagranicznej;
•
realizacja wspólnej polityki bezpieczeństwa;
•
wzmocnienie ochrony praw;
•
wzmocnienie interesów obywateli państw członkowskich;
•
obywatelstwa Unii Europejskiej
•
rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości;
•
rozwój współpracy w dziedzinie spraw wewnętrznych.
Warunkiem pełnego uczestnictwa w UGiW jest wypełnienie przez państwo członkowskie
. Wyróżnia się kryteria konwergencji nominalnej oraz kryteria
konwergencji prawnej. Do pierwszej grupy zalicza się:
kryterium stabilności cen (inflacyjne)
- zgodnie z nim inflacja mierzona
wskaźnikiem HICP w ciągu roku poprzedzającego badanie nie może przekroczyć 1,5
pkt. procentowego inflacji w trzech państwach Unii Europejskiej o najbardziej
stabilnych cenach;
kryterium fiskalne
- państwo w momencie badanie nie może być objęte
kryterium kursu walutowego
- państwo przez minimum dwa lata musi uczestniczyć
- w tym czasie nie może dochodzić do
poważnych napięć oraz nie wolno samowolnie przeprowadzać
kryterium stóp procentowych
- w ciągu roku od momentu badania średnia
długoterminowa stopa procentowa nie może przekroczyć o więcej niż 2 pkt.
procentowe średniej z analogicznych stóp procentowych trzech państw Unii
Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach.
Z kolei zgodnie z kryteriami konwergencji prawnej należy zapewnić zgodność prawodawstwa
krajowego Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz ze Statutem Europejskiego Systemu
Banków Centralnych i Statutem Europejskiego Banku Centralnego.
90. Podstawowe typy stosunków pracy
1. Kraje najuboższe:
a) dochody głównie z rolnictwa, rzemiosła i tradycyjnych usług
b) ludność utrzymuje się z działalności w rodzinnym gospodarstwie, wspólnotach
sąsiedzkich i etnicznych. Mały odstetek zatrudniony w przemyśle. Znaczna część
społeczeństwa to analfabeci
c) poziom dochodów i wydajność są niskie
d) udział podatków i składek ubezpieczeniowych niski w granicach 15-20%. Podobnie
niski zakres świadczeń oferowanych przez państwo (np. edukcaja)
e) bieda i niski poziom rozwoju, słabość państwa ograniczają swobodę wyboru miejsca
pracy, kształtowania umów, płac i innych warunków pracy
2. Daleki wschód (m.in. Chiny)
a) standardy międzynarodowe wprowadzane stopniowo
b) skromny system ubezpieczeń społecznych. Ograniczony zakres świadczeń ze strony
państwa.
c) Czas pracy bardzo długi (przekracza 2100h w stosunku rocznym)
d) zagraniczni inwestorzy (korzystają z liberalizajcji, ulg i zwolnień, jednocześnie dają
zatrudnienie)
e) kapitał uprzywilejowany w stosunku do pracowników
f) reformy zachęcają przedsiębiorców do akumulacji i inwestycji
3. Azjatyckie tygrysy (Malezja, Tajlandia, Filipiny)
a) w ostatnich 30 latach wiele refeorm
b) ekspansja gospodarcza przyczyniła się do wzrostu zatrudnienia. Wysoka dynamika
wzrostu gospodarczego i wzrost płac. Dochodzenie do standardów pracy w krajach
rozwiniętych. Długi czas pracy. Kapitał jest uprzywilejowany.
4. Ameryka Łacińska
a) szeroki zakres ale niski zasięg świadczeń społecznych
b) nieprzestrzeganie regulacji chroniących młodocianych i kobiet
c) czas pracy niewiele krótszy niż w Azji
d) elastyczność stosunków pracy, wysokie bezrobocie
e) konstrast prowincji i wielkich miast
5. Europa Środkowo-Wschodnia
a) transformacja ustrojowa
b) liberalizacja ale racjonalizacja systemów ubezpieczeń społecznych
c) praca uprzywilejowana względem kapitału
d) stosunkowo wysokie bezrobocie, czas pracy stosunkowo długi, ale krótszy niż w Azji
e) wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa
f) niska aktywność zawodowa, niskie płace (przy poziomie wykształcenia i kwalifikacjach)
g) zwiększanie się rozpiętości dochodowej
6. Pozostałe tylko wymienie:
a) Rosja, Ukraina, Kazachstan
b) bogate kraje naftowe
c) kraje wysoko rozwinięte
1. efektywne rynki pracy i wydłużony czas pracy
2. regulowany rynek pracy, skrócony czas pracy, zmniejszona efektywność
3. efektywność rynku i wysoka jakość prawa pracy
4. nieefektywne rynki pracy (Japonia, Singapur, Korea Południowa)
91. Poziom regulacji a efektywność rynku pracy
tu chyba najlepszy skan z Bossaka:
a prócz tego to chyba własne przemyślenia np.
1. Przeregulowanie
2. Zbytnia ochrona pracowników
3. Powstawanie sfery „umów śmieciowych“ jako obrona przed przeregulowaniem
4. Związki zawodowe i sztywności
5. Instytycje rynku pracy (np. aktywne wsparcie dla bezrobotnych vide przekwalifikowanie)
6. Doradztwo zawodowe
7. Możliwość zatrudniania obcokrajowców
92. Omów podobieństwa i różnice transformacji
systemowej Polski, Rosji i Chin
1. Chiny
a) ruch reformatorski po śmierci Mao Zedonga kierowany przez Deng Xiao Pinga
b) 1980 początek tworzenia specjalnych stref ekonomicznych (możliwość inwestowania
tam inwestorów zagranicznych, wprowadzono tam wolną konkurencję)
c) kwiecień 1984 – 14 miast na wschodnim wybrzeżu wybranych jako „wolne“, cele:
modernizacja, ożywienie miejscowej przedsiębiorczości, wzrost produkcji eksportowej.
Następnie utworzono 6 specjalnych otwartych regionów. Stopniowe powiększanie liczby
otwartych miast, regionów i stref
d) w ciągu pierwszych 12 lat funkcjonowania napłynęło do Chin ponad 68mld USD. Do
końca 1990 roku Chiny zadłużyły się zagranicą na około 48mld USD
e) zachętami dla zagranicznych inwestorów były zwolnienia podatkowe, obniżki podatków,
refundacja podatków. Przywileje podatkowe również dla chińskich przedsiębiorstw gdy
tworzyły joint-venture z zagranicznymi. Zwolnienia były dostępne dla przedsiębiorstw
produkujących dobra high-tech lub eksportowe
f) państwo zagwarantowało, że nie będzie wywłaszczać z majątku bez odszkodowania
g) uchwalanie regulacji prawnych sprzyjających zagranicznym inwestorom np. prawo
wolnej wymiany waluty, „odsyłania“ zysków do kraju macierzystego
h) spowolnienie napływu zagranicznego kapitału po wydarzeniach na placu Tien-an-men w
1989roku
i) Inne problemy: ograniczony dostęp inwestorów do rynku wewnętrznego, korupcja
urzędników, kiepskie prawo cywilne i handlowe
j) Partia Komunistyczna stopniowo poszerzając swobody gospodarcze zachowała pełnię
władzy. Brak demokracji i swobód obywatelskich.
2. Rosja
a) objęcie rządów przez Michaiła Gorbaczowa w ZSRR
b) Głasnost (
os. jawność) – element reform Michaiła Gorbaczowa w latach 1985-1990,
którego ideą było ujawnienie faktów historycznych oraz dotyczących sytuacji
politycznej i gospodarczej ZSRR. Informacje te uprzednio były niedopuszczane do
publikacji (cenzura), a represje groziły za ujawnianie ich nawet w prywatnych
rozmowach. wikipedia
c)
Pieriestrojka
[1]
(ros. перестройка – przebudowa) – potoczna nazwa procesu
przekształceń systemu komunistycznego w ZSRR w latach 1985-1991. Początkowo
pierestrojka wraz z hasłami głasnosti (ros. jawności) i uskorienia (ros. przyspieszenia)
stanowiły symbol nowego kursu politycznego Komunistycznej Partii Związku
Radzieckiego (KPZR). Został on zapoczątkowany w 1985 przez Michaiła Gorbaczowa
po objęciu przezeń stanowiska sekretarza generalnego Komitetu Centralnego KPZR i
jego doradcę Aleksandra N. Jakowlewa. Podstawowe zasady pierestrojki określił
Gorbaczow w książce pt.: Przebudowa i nowe myślenie dla naszego kraju i dla całego
świata, opublikowanej w 1988.
Jej istotą była modernizacja gospodarki, częściowe jej urynkowienie, zwiększanie
swobód obywatelskich i ocieplenie stosunków z państwami zachodnimi. Pieriestrojka
stała się katalizatorem świadomości narodowej w republikach radzieckich, w pierwszym
rzędzie bałtyckich i zakaukaskich, doprowadzając do rozpadu ZSRR razem z systemem
innych komunistycznych państw satelickich ZSRR w Eurazji (tzw. blok wschodni)
(głównie poza ChRL), wojskowym Układem Warszawskim oraz systemem
gospodarczym RWPG. wikipedia
d) 1991 roku pucz Janajewa (próba obalenia Gorbaczowa i powrotu do twardej polityki)
oraz w grudniu układu białowieskiego
Układ Białowieski - głosił, że Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich jako
podmiot prawa międzynarodowego i byt geopolityczny przestał istnieć, a na jego
miejsce suwerenne kraje powołują WNP. Układ podpisali ze strony Rosji Borys Jelcyn,
Białorusi Stanisław Szuszkiewicz i Ukrainy Leonid Krawczuk. Do układu tego po
dwóch tygodniach w Ałma-Acie przystąpiły republiki azjatyckie ZSRR oraz Armenia,
Azerbejdżan i Mołdawia. Gruzja przystąpiła do WNP w 1993 roku. wikipedia
e) w latach 1990-91 ostry kryzys ekonomiczny (m.in. przez zerwanie powiązań w ramach
byłego ZSRR, brak odpowiednich kadr, problemy przemysłu zbrojeniowego,
rozpadające się kołchozy, wychodząca na jaw niska efektywność gospodarki i jej
nieodpowiednia struktura (nadmiernie rozbudowany przemysł ciężki)
f) Dla reform neoliberalnych potrzebny jest odpowiedni poziom instytucji np. prawa,
mechanizmów oraz tradycji i akceptacji społecznej dla skutecznego przeprowadzenia
reform. Liczą się również różnice w strukturze społ.-gosp. czy odrębności kulturowe. W
przypadku Rosji te wszystkie czynniki działały na niekorzyść.
g) 1992r pakiet reform m.in. - prywatyzacja, lieberalizacja cen. Przy prywatyzacji często
nieprawidłowości i oddawanie spółek w ręce oligarchów. Korupcja, niska jakość prawa i
jego przestrzegania
h) gospodarka opierała się na eksporcie surowców, których ceny wówczas były niskie.
Utrzymujący się kryzys gospodarczy
i) Kryzys Rosyjski w 1998 roku (m.in. 3-miesięczne moratorium na obsługę
zagranicznego zadłużenia)
j) pewna poprawa po dojściu do władzy Władimira Putina (zbiegającym się w czasie z
drożejącymi surowcami eksportowanymi przez Rosję)
3. Polska
a)
każdy zapewne coś na ten temat wie, więc główne elementy transformacji
ustrojowej:
Transformacja wolnorynkowa – proces przechodzenia z gospodarki centralnie
planowanej lub nakazowo-rozdzielczej do kapitalistycznej, czyli wolnorynkowej.
Transformacja polega na podjęciu szeregu działań takich jak:
uwolnienie cen, które od tej pory mają być regulowane przez popyt i podaż,
zwiększenie swobód gospodarczych i uczestnictwa w rynku osób fizycznych i
prawnych (np. przedsiębiorstw),
prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych,
dopuszczenie do rynku kapitału zagranicznego i umożliwienie inwestycji osobom
indywidualnym, spółkom czy innym przedsiębiorstwom,
otwarcie giełdy papierów wartościowych, na której można m.in. nabywać i
zbywać akcje spółek giełdowych.
Transformacja wolnorynkowa jest procesem skomplikowanym, długotrwałym i trudnym
nie tylko ze względów czysto techniczno-ekonomicznych, ale też polityczno-
społecznych. Z tych względów może być przeprowadzona jedynie częściowo lub nawet
cofana. wikipedia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Plan_Balcerowicza
w skrócie. Najważniejsze elementy planu Balcerowicza:
i. cele: stabilizacja makroekonomiczna (wyjście z szalejącej inflacji), transformacja z
gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej
ii. wyjście z grożącej zapaści gospodarczej, postępującej dolaryzacji i niedoborów
rynkowych
iii. główne składowe: usunięcie gwarancji istnienia przedsiębiorstw państwowych
niezależnie od wyników finansowych, zakaz finansowania deficytu budżetu państwa
przez NBP, wprowadzenie „popiwku“ (podatek od ponadnormatywnego wzrostu
wynagrodzeń), wymienialność złotego, likwidacja państwoego monopolu na handel
zagraniczny,
iv. skutki: zrealizowano główne cele, ale kosztem bankructw i likwidacji wielu
przedsiębiorstw, wysoka stopa bezrobocia, spadek stopy życiowej, tworzenie się
obszarów nędzy (np. na obszarach po-PGRowskich), spadek PKB w 1990 roku o
ponad 9%
93. System i polityka ekonomiczna a równowaga płatnicza
1. Polityka gospodarcza - jest to zestaw działań państwa wpływających na sytuację
gospodarczą i rozwój kraju. Polityka gospodarcza może mieć dwa najważniejsze cele, w
zależności od horyzontu czasowego
a) • W długim horyzoncie czasowym, podstawowym celem polityki gospodarczej jest
osiągnięcie jak najwyższego poziomu rozwoju gospodarczego, czyli osiągnięcie
wysokiego tempa długookresowego wzrostu gospodarczego.
b) • W krótkim i średnim horyzoncie czasowym, najważniejszym celem jest eliminacja
nadmiernych wahań tempa rozwoju gospodarczego źródło NPPortal.pl
2. System gospodarczy – to system zarządzania gospodarką, z charakterystycznymi typami
instytucji i mechanizmów regulacyjnych.
Dopełnieniem każdego systemu gospodarczego jest układ zjawisk sfer realnej gospodarki.
Scharakteryzowanie występujących w nim elementów pozwala na stosunkowo łatwy opis
istoty dowolnego systemu gospodarczego. Faktyczne systemy stanowią zawsze kombinację
elementów i rozwiązań występujących w układzie.
Można wyróżnić następujące typu systemów gospodarczych:
autonomiczny system gospodarczy (zwany także zdecentralizowanym lub czysto
rynkowym);
scentralizowany system gospodarczy. wikipedia
3. „Kluczowe znaczenie dla systemów gospodarczych mają instytucje“ Bossak
4. Def. Instytucji:
a) podstawa porządku, ładu społecznego, odnosi się do utrwalonych sposobów
zachowań, wzorców, reguł. [dalsza część zapewne w pytaniu 1.]
b) organizacje podejmujące działalność na rzecz całej społeczności. Wyróżnia się
instytucje publiczne oraz prywatne (przedsiębiorstwa, fundacje, stowarzyszenia etc.
c) instytucjonalny system regulowania mechanizmów współdziałania ludzi w
procesach gospodarczych...
5. System gospodarczy to również otwartość i restrykcyjność prawa, system wartości, normy
społeczne itp.
6. Def. Bilansu płatniczego - Usystematyzowane zestawienie transakcji ekonomicznych
dokonywanych w ściśle określonym czasie między krajami i zagranicznymi podmiotami
gospodarczymi. prezentacja o bilansie płatniczym
7. Równowaga bilansu płatniczego - to sytuacja, w której suma bilansu obrotów bieżących i
bilansu obrotów kapitałowych jest równa zeru. Polega na równoważeniu deficytów z
jednego okresu, nadwyżkami z drugiego. wikipedia
8. Moje propozycje:
a) protekcjonizm, a wolny rynek
b) dążenie do autarkii
c) atrakcyjność dla inwestorów długo- i krótkoterminowych
d) system kursowy waluty (np. sztywny)
e) popieranie eksportu (np. gwarancje dla eksporterów)
f) nadmierne zadłużanie się w obcych walutach (np. kraje Bałtyckie przed 2008r)
94. Reformy instytucjonalne a zdolność konkurencyjna Polski
1. Wymienię reformy z początku transformacji jako przykład
1. Transformacja wolnorynkowa – proces przechodzenia z gospodarki centralnie
planowanej lub nakazowo-rozdzielczej do kapitalistycznej, czyli wolnorynkowej.
2. Transformacja polega na podjęciu szeregu działań takich jak:
2. uwolnienie cen, które od tej pory mają być regulowane przez popyt i podaż,
3. zwiększenie swobód gospodarczych i uczestnictwa w rynku osób fizycznych i prawnych
(np. przedsiębiorstw),
4. prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych,
5. dopuszczenie do rynku kapitału zagranicznego i umożliwienie inwestycji osobom
indywidualnym, spółkom czy innym przedsiębiorstwom,
6. otwarcie giełdy papierów wartościowych, na której można m.in. nabywać i zbywać akcje
spółek giełdowych.
7. Transformacja wolnorynkowa jest procesem skomplikowanym, długotrwałym i trudnym nie
tylko ze względów czysto techniczno-ekonomicznych, ale też polityczno-społecznych. Z
tych względów może być przeprowadzona jedynie częściowo lub nawet cofana. wikipedia
1. zachęcam do przeczytania:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Plan_Balcerowicza
w skrócie. Najważniejsze elementy planu Balcerowicza:
a) cele: stabilizacja makroekonomiczna (wyjście z szalejącej inflacji), transformacja z
gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej
b) wyjście z grożącej zapaści gospodarczej, postępującej dolaryzacji i niedoborów
rynkowych
c) główne składowe: usunięcie gwarancji istnienia przedsiębiorstw państwowych
niezależnie od wyników finansowych, zakaz finansowania deficytu budżetu państwa
przez NBP, wprowadzenie „popiwku“ (podatek od ponadnormatywnego wzrostu
wynagrodzeń), wymienialność złotego, likwidacja państwoego monopolu na handel
zagraniczny,
d) skutki: zrealizowano główne cele, ale kosztem bankructw i likwidacji wielu
przedsiębiorstw, wysoka stopa bezrobocia, spadek stopy życiowej, tworzenie się
obszarów nędzy (np. na obszarach po-PGRowskich), spadek PKB w 1990 roku o
ponad 9%
2. 1999 r – reformy rządu Jerzego Buzka
a) reforma emerytalna (trzy filary)
b) reforma szkolnictwa (m.in. utworzenie
gimnazjów)
c) reforma służby zdrowia (utworzenie
kas chorych)
d) reforma administracyjna
3. Harmonizacja naszego prawa z prawem
Unii Europejskiej
4. Uchwalenie nowego Kodeksu Spółek
Handlowych w 2000 roku, nowelizacje
Kodeksu Cywilnego z 1964 r (m.in.
likwidacja uprzywilejowania państwowej i
spółdzielczen własności)
5. Walka z korupcją i innymi patologiami
(możemy sami ocenić czy udana czy nie)
6. Prywatyzacja przedsiębiorstw
państwowych
7. Przyciąganie inwestycji (np. specjalne
strefy ekonomiczne)
8. Wejście do UE
9. Z boku wypiska reform strukturalnych
Polski z raportu Transition Report
Europejskie Banku Odbudowy i Rozwoju z
1998 r, gdyby ktoś był szczególnie
zainteresowany
95. Opcje i strategie rozwojowe dla Polski 96. Jakie Twoim
zdaniem Polska powinna podjąć reformy by zwiększyć
dynamikę i równowagę ekonomiczną
To już zależy jakie kto ma poglądy. Zamieszczę tylko propozycje
1. Reforma
systemu
emerytalnego
(podniesienie
wieku
emerytalnego)
2. Aktywizacja
zawodowa
3. Dalsza
prywatyzacja/tworzenie „narodowych
chempionów“/unaradawianie sektora bankowego itp.
4. Reformy finansów publicznych
5. Reforma KRUS, emerytur mundurowych, górniczych itp.
6. Wspieranie zrównoważonych źródeł energii, nowoczesnych
technologii itp.
97. Wymiary i istota globalizacji. Wpływ na suwerenność i
system ekonomiczny oraz polityke społeczno-ekonomiczną
państw
1. Globalizacja – ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji
państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się "jednego
świata", światowego społeczeństwa; zanikanie kategorii państwa narodowego; kurczenie się
przestrzeni społecznej i wzrost tempa interakcji poprzez wykorzystanie technologii
informacyjnych oraz wzrost znaczenia organizacji ponad- i międzynarodowych, w
szczególności ponadnarodowych korporacji wikipedia
2. Istotny wpływ na przyśpieszenie globalizacji ma postęp w dziedzinie komunikacj i
transportu, liberalizacja systemów i polityki gospodarczej.
3. Globalny rynek zwiększa presje konkurencyjną wymuszając zwiększenie racjonalności i
efektywności, często wymaga również zmniejszenia swobody wyborów w sferze polityki
społeczno-gospodarczej i stanowienia prawa
4. Wymiar gospodarczy
Globalizacja w wymiarze gospodarczym polega w głównej mierze na ujednoliceniu rynków i
obracanych na nich różnorodnych towarów. Powoduje to zniesienie większość barier
występujących w handlu międzynarodowym, przez co w założeniu firmy z Azji czy Ameryki
Południowej mogą konkurować swoimi towarami na rynkach europejskich, czy amerykańskich. W
centrum globalizacji gospodarki nie znajdują się jednak lokalne firmy, a ponadnarodowe
korporacje, które swoje siedziby mają w zamożnych państwach północnej części świata. Pod
względem gospodarczym korporacje są silniejsze od większości państw. Poza tym w sferze
gospodarki kryzysy finansowe w jednej części świata powodują, że są one odczuwane globalnie.
Wymiar społeczno-kulturowy
Zarówno produkty sieci McDonald's stają się uniwersalne, jak i samo społeczeństwo
podlega makdonaldyzacji
Globalizacja w wymiarze społeczno-kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki,
wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się
ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe
międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym
kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa, amerykanizacji
czy konsumpcjonizmie. Tożsamość narodowa ustępuje wobec identyfikacji ze
społeczeństwem globalnym. Przeciwwagą dla takich zachowań jest spowodowany
globalizacją powrót do korzeni kultur lokalnych. Ulf Hannerz zakłada 4 scenariusze rozwoju
kulturowej uniformizacji:
wariant globalnej homogenizacji – zanikają kultury lokalne, replikując wzory
zachodniej kultury dominującej;
wariant nasycenia kulturowego – powyższy proces zachodzi powoli, przez kilka
pokoleń stopniowo eliminowane są lokalne wzorce kulturowe;
wariant deformacji kulturowej – w procesie dyfuzji, kultura zachodnia jest
przyjmowana po uprzednim przefiltrowaniu, w wyniku czego przyjmowane są
wartości niższego poziomu oraz dostosowanie zachodnich wzorców do lokalnych
tradycji;
wariant amalgamacji kulturowej – kultura zachodnia jest wzbogacana o elementy
kultury peryferii, a te przyjmują kulturę centrum selektywnie, dzięki dokonywaniu
jej interpretacji przez lokalnych twórców kultury
Wymiar polityczny
Członkami Światowej Organizacji Handlu jest większość państw świata, ale tylko nieliczne
mają wpływ na jej funkcjonowanie
W wyniku procesu globalizacji politycznej powstały takie organizacje międzynarodowe jak:
Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu.
Organizacje te wpływają na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność
państw narodowych. W tym kontekście często wymienia się również Unię Europejską
[26]
.
Powstały także inne unie kontynentalne: Unia Afrykańska (UA), Unia Narodów
Południowoamerykańskich (UNASUR). Duże ubogie niegdyś państwa stają się podmiotami
znaczącymi coraz więcej na arenie międzynarodowej – głównie Chiny, Indie, Brazylia.
Istotnym wymiarem globalizacji jest system organizacji pozarządowych wypełniający
funkcje uzupełniające i wyręczające instytucje państwa opiekuńczego. wikipedia
5. Wpływ na suwerenność: globalizacja przyczynia się do zmniejszenia suwerenności. Politycy
muszą w swoich decyzjach uwzględniać czynniki związane z globalną konkurencją,
postępem technicznym czy międzynarodową współpracą. Zmniejsza się również
skuteczność bezpośrednich interwencji państwa. Zmniejsza się rola regulacyjna państwa na
rzecz mechanizmów rynkowych. Jednocześnie przekazywanie coraz większej liczby
uprawnień na stopień międzynarodowy oraz loklany. Rozwój międzynarodowych instytucji.
6. Wpływ na systemy ekonomiczne: teza F. Fukuyamy o końcu historii nie sprawdziła się. Sam
autor uznał ją za nietrafną. Niektórzy twierdzą, że niekontrolowana władza systemu
rynkowego prowadzi do deficytu demokracji, ograniczenia podmiotowości społeczeństw
oraz przewagi kapitału. Konieczność reform dla umocnienia konkurencyjności państw w
warunkach globalnej konkurencji. Muszą one wyzwalać przedsiębiorczość
98. Czy globalizacja i globalna konkurencja oznaczają zmierzch
systemów narodowych czy tylko ich otwarcie
1. Moje propozycje:
2. Nie sprawdziła się teza o końcu historii Fukuyamy. Cały czas mamy państwa narodowe.
Stają się one jedynie coraz bardziej otwarte
3. Harmonizacja przepisów prawnych w ramach regionalnych czy światowych ugrupowań.
Brak dążenia do utworzenia „globalnego rządu“
4. Cały czas respektuje się suwerenność państw m.in. w orzeczeniach Międzynarodowego
Trybunału Sprawiedliwości. Zasady prawa miedzynarodowego publicznego.
5. Państwa mogą się izolować (chociaż jest to ekonomicznie nieopłacalne)
6. Dążenia niepodległościowe (np. w Szkocji) przeczą „zmierzchowi państw narodowych“
7. Uniformizacja kultury, ale tym większa duma w poszczególnych narodów z jej własnej
kultury i historii
8. Zdyskredytowanie się idei socjalistycznych i komunistycznych głoszących zmierzch państw
narodowych i dyktaturę proletariatu. W demokracji szanuję się odrębności narodowe
99. System gospodarki światowej
To jest już temat rzeka. Pozostawiam każdemu. Jeśli chcielibyście sugestii to napiszcie
100. Równowaga ekonomiczna w stosunkach rynkowych
1. Równowaga ekonomiczna, równowaga gospodarcza, stan gospodarki, w którym
zachowana jest równowaga globalnego popytu i globalnej podaży na wszystkich rynkach:
dóbr i usług oraz czynników wytwórczych (równowaga rynkowa), a także w wymianie z
zagranicą. Inaczej - jest to równoczesne występowanie równowagi wewnętrznej i
równowagi zewnętrznej. onet.wiem
2. Polecam:
http://biznes.pwn.pl/index.php?module=haslo&id=3969548
3. Równowaga wewnętrzna, stan gospodarki, w którym globalny popyt na produkty krajowe,
zarówno ze strony odbiorców krajowych, jak i zagranicznych, równy jest rozmiarom
produkcji zapewniającej pełne zatrudnienie (produkcji potencjalnej). onet.wiem
4. Równowaga zewnętrzna, stan wymiany danego kraju z zagranicą, w którym saldo obrotów
bieżących bilansu płatniczego wynosi zero. Gospodarka znajduje się w rónowadze
zewnętrznej, gdy suma wartości eksportu dóbr i usług oraz wpływów z tytułu własności (a
także pracy) obywateli danego kraju za granicą równa jest sumie wartości importu dóbr i
usług oraz wypływu pieniądza z tytułu własności (i pracy) cudzoziemców w danym kraju.
onet.wiem
5. Problemy:
a) nierównowaga bilansu płatniczego
b) nierównowaga na rachunku obrotów bierzących
c) system kursów walutowych
d) wspracia eksportu (nielegalne w ramach WTO) np. subsydia
e) ograniczenia importu (nielegalne w ramach WTO) np. cła, kontyngendy
f) nadmierne zadłużenie zagraniczne
g) integracja gospodarcza
h) problemy wewnętrzne zmniejszające konkurencyjność (np. mała przedsiębirczość i
innowacyjność)
101. Instytucjonalne przyczyny kryzysów ekonomicznych
1. Potencjalne przyczyny kryzysów:
a) stały kurs walutowy (gdy jest przewartościowany może spowodować kryzysy walutowe)
b) nadmierny deficyt na rachunku obrotów bierzących
c) nadmierny deficyt na rachunku przepływów pieniężnych
d) niewydolny system prawny (np. brak ochrony własności, utrudniona egzekucja
należności czy zobowiązań umownych), korupcja i inne patologie którym w
nieodpowiedni sposób przeciwdziała system prawny
e) zły system ubezpieczeń społecznych (np. nadmierny deficyt)
f) kryzysy energetyczne (przysłowiowe zakręcenie kurka)
102. Kryzys ekonomiczny a reformy instytucjonalne
1. Bazylea III – ma obowiązywać stopniowo od 2013 roku. Plany:
1. Główne założenia Basel 3 Restrykcyjna definicja funduszy własnych pierwszej kategorii
Wyłączenie dochodów Wyłączenie ujemnej wyceny 8% zamiast 4% krótkoterminowych
instrumentów finansowych Wyższy wymóg kapitałowy na transakcje na pochodnych i
akcjach Nowe wymogi dotyczące stosowania metody ratingów wewnętrznych
Stosowanie tej metody umożliwia w dużej mierze kształtowanie wymogu kapitałowego
przez bank Nowe wymagania dotyczące płynności Bank powinien być gotowy do
utrzymania wypłacalności przez 30 dni w przypadku szoku na rynku pieniądza Sankcje
za niespełnienie wymogów kapitałowych 3 © 2010 Deloitte Polska
2. Możliwe konsekwencje – wymiar globalny Wyższe wymogi na Poprawa przejrzystości
Zwiększenie normy transakcje na papierach Zwiększenie płynności kapitałów
(convertible bonds w TIER 1 wartościowych banków funduszach uzupełniających) i
pochodnych Zwiększenie Zwiększenie Zwiększenie Zwiększenie bezpieczeństwa
bezpieczeństwa sektora bezpieczeństwa sektora bezpieczeństwa sektora sektora
bankowego bankowego bankowego bankowego Zmniejszenie Konieczność
poszukiwania Zmniejszenie Ryzyko transferu rentowności inwesty- dodatkowego
kapitału po rentowności inwestycji problemów sektora bankowego cji w aktywa
bankowe wysokim koszcie w aktywa bankowe poza sektor bankowy Końcowy kształt
regulacji będzie zależał od głosów poszczególnych Państw Krytyczne jest wzięcie
udziału w opiniowaniu Basel 3 i badaniu QIS 16.04.2009 czerwiec 2009 5 © 2010
Deloitte Polska
3. Możliwe konsekwencje – polski sektor bankowy Polskie banki są w bardzo dobrej
kondycji, ale nie wszystkie spełniają warunki nowych norm ! 4 banki z TOP 10
względem funduszy własnych mogą nie spełnić kryterium TIER 1 > 8% !!! (dane za 3 i
4 kwartał 2009) Potrzeby kapitałowe międzynarodowych grup bankowych mogą
spowodować zmniejszony dopływ kapitałów do polskich banków Mniejsze banki będą
miały tym bardziej utrudniony dostęp do kapitału !!! Bodziec do łączenia się banków !!!
Olbrzymie wyzwanie dla sektora banków spółdzielczych Istnieje ryzyko
przeregulowania sektora, gdyż inne normy ostrożnościowe już teraz ograniczają istotnie
ryzyko działalności banków. 6 © 2010 Deloitte Polska
4. Reformy w UE:
1. Pakt Fiskalny
2. Plan utworzenia komisji ratingowej przy KE (prawdopodobnie spełźnie na niczym)
3.
Polityka ochrony klimatu (nadzieja, że nowe inwestycje rozruszają gospodarkę)
Document Outline
- 21. Instytucje i polityka ekonomiczna państw a konkurencja, przedsiębiorczość i innowacyjność tj. postęp ekonomiczny
- 22. Demokracja i integracja ekonomiczna państwa a różnorodność rozwiązań instytucjonalnych systemów ekonomicznych i społecznych w Europie
- 23. Instytucjonalne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorstw i ich wpływ na konkurencyjność kraju
- 24. System praw własności, wolność gospodarcza, cele i motywacje a efektywność gospodarki
- 25. Otwartość systemu praw własności, struktura własności, organizacja i stopień koncentracji a udział kraju w międzynarodowym obrocie gospodarczym i jego zdolność konkurencyjna
- 26. Systemy praw własności. Kierunki i przyczyny zmian.
- 27. Korporacje transnarodowe. Źródła przewagi konkurencyjnej. Znaczenie uwarunkowań instytucjonalnych i lokalnych. Metoda M. Portera
- 28. Nadzór korporacyjny i właścicielski a zarządzanie w spółkach kapitałowych
- 29. Wpływ systemu i polityki społ.-gosp. na poziom oszczędności, inwestycje, przedsiębiorczość, innowacyjność i rozwój
- System anglosaski, czyli anglo-amerykański, zorientowany rynkowo. Wyodrębnił się w dobie kapitalizmu menedżerskiego i dominuje w fazie kapitalizmu instytucjonalnego. Opiera się na działalności rynków finansowych, gdzie zdobywane są środki finansowe.
- Istotną rolę odgrywają tu banki specjalistyczne (inwestycyjne). Rola typowych banków sprowadza się, więc do minimum tj. do realizacji funkcji płatniczej, rozliczeniowej i do zaspokajania krótkoterminowego zapotrzebowania na pieniądz. Banki specjalistyczne (inwestycyjne) zajmują się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Prowadzą one głównie operacje papierami wartościowymi. Inwestorzy lokują wolne środki pieniężne w papiery wartościowe za pośrednictwem banków inwestycyjnych, a nie komercyjnych.
- Podejście strukturalno-funkcjonalne
- 90. Podstawowe typy stosunków pracy
- 91. Poziom regulacji a efektywność rynku pracy
- 93. System i polityka ekonomiczna a równowaga płatnicza
- 94. Reformy instytucjonalne a zdolność konkurencyjna Polski
- 95. Opcje i strategie rozwojowe dla Polski 96. Jakie Twoim zdaniem Polska powinna podjąć reformy by zwiększyć dynamikę i równowagę ekonomiczną
- 97. Wymiary i istota globalizacji. Wpływ na suwerenność i system ekonomiczny oraz polityke społeczno-ekonomiczną państw
- 98. Czy globalizacja i globalna konkurencja oznaczają zmierzch systemów narodowych czy tylko ich otwarcie
- 99. System gospodarki światowej
- 100. Równowaga ekonomiczna w stosunkach rynkowych
- 101. Instytucjonalne przyczyny kryzysów ekonomicznych
- 102. Kryzys ekonomiczny a reformy instytucjonalne
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Pytania.EIdz, Ekonomia instytucjonalna
Zagadnienia problemowe z ekonomii instytucjonalnej
Historia myśli ekonomicznej instytucjonalizm (5)
Ekonomia Instytucjonalna Dolegowski id 155837
Prezentacja ekonomia instytucjonalna na Moodle
25 Teorie w ramach nowej ekonomii instytucjonalnej i nowego instytucjonalizmu
23 Poziomy analiz w ekonomii instytucjonalnej
ekonomia instytucjonalna
Ekonomia Instytucjonalna Rynek w ujęciu instytycjonalnym
62775009-Opracowanie-Ekonomia-Instytucjonalna, Ekonomia instytucjonalna, Staniek
TEORIA ZACHOWANIE KONSUMENTA, Dokumenty - Bezpieczeństwo Narodowe, Ekonomia Instytucjonalna
Ekonomia instytucjonalna Dolegowski 2
Pytania.PSGdz, Ekonomia instytucjonalna, Bossak
24 Zroznicowanie ekonomi instytucjonalnej nowa ekonomia instytucjonalna i nowy instytucjonalizm
Ekonomia instytucjonalna Dolegowski 3
Ekonomia instytucjonalna1, Staniek
więcej podobnych podstron