Jeże często obserwujemy w naszych

przydomowych ogrodach, miejskich par-
kach, na poboczach dróg, w terenach wiej-
skich. Jesienią są szczególnie aktywne,
ponieważ przygotowują się do zimy, którą
przesypiają. Wrzesień i październik to mie-
siące, kiedy muszą się dobrze najeść, by
zbudować tkankę tłuszczową umożliwia-
jącą pokrycie zapotrzebowania energe-
tycznego w czasie zimowego snu. Dorosłe
osobniki nie mają z tym problemów, ale
młode bywają zagrożone. Masa ciała jeży
wynosi od 450 g do 1,5 kg. Jeśli jest ona
niższa od 450 g, to taki malutki jeżyk może
ostrej zimy nie przeżyć. Gdy znajdzie-
my jeża zimą, należy go ratować. Zwie-
rzątko można ulokować w kartonowym
pudle wymoszczonym zeschłymi liśćmi
lub sianem. Bardzo smakuje mu karma
dla psów lub kotów; z tym że jeżowi nie
podaje się do picia mleka, lecz czystą
wodę.

Jeż z zimowego snu budzi się z po-

czątkiem kwietnia. Aby bezpiecznie prze-
trwać zimę, musi wcześniej zbudować
sobie legowisko, które powinno być w
miarę ciepłe i niedostępne. Właściciele
ogrodów wiedzą, że zwierzęta te często
wybierają na kryjówki stosy kompostu lub
zgromadzone w kącie sterty gałęzi i su-
chych liści. Dlatego ekolodzy apelują, aby
w miejscach bytowania jeży jak najdłużej
wstrzymać się z ogrodowymi porządkami.
Można to odłożyć do późniejszej wiosny,
zapewniając zwierzętom bezpieczne schro-
nienie. Co więcej, nie zaszkodzi sklecenie

drewnianej skrzyneczki i umieszczenie
takiego domku pod ogrodową stertą.

Jeże nie omieszkają się później od-

wdzięczyć, pożerając szkodniki. Pod-
stawowe menu jeża to owady, których
pochłania naprawdę mnóstwo, ponieważ
ma duże zapotrzebowanie energetyczne.
W ciągu doby konsumuje ilość pożywie-
nia większą niż 1/3 masy jego ciała. Nie
gardzi też drobnymi kręgowcami, polując
na gryzonie polne. Kolejne jego przysma-
ki to ślimaki i dżdżownice. Kto narzeka,
że na jego teren dostają się żmije zygza-
kowate, powinien szczególnie pomagać
swoim jeżom, bo potrafią skutecznie za-
polować na te gady.

W ciągu dnia jeż śpi, aktywny zaczyna

być o zmierzchu i nocą. Wyrusza wtedy
na żer, sygnalizując to głośnym tuptaniem.
Pojawia się też w ciągu dnia, gdy coś lub
ktoś wypłoszy go z kryjówki.

Jeż żyje na ogół do 4 lat, ale może

dożyć nawet 8. Niestety, wiele młodych
jeży ginie zbyt wcześnie. Tuptanie w
ogrodzie to nie jedyny odgłos świadczący
o obecności jeżyka. Zwierzęta te wydają
różne dźwięki przypominające kichanie,
prychanie i mlaskanie. Przestraszone za-
czynają piszczeć. Jeże potrafią dobrze
pływać.

Główna ich ochrona przed wrogami

to nawet parę tysięcy 3-centymetrowych
kolców o grubości 2 mm. Wrogami są dra-
pieżniki, np. lisy czy tchórze. W sytuacji
zagrożenia zwierzę zwija się w kulkę. Do-
konuje się to przez skurcz silnego pod-

skórnego mięśnia okrężnego. W pozycji
tej zwierzę trwać może bardzo długo, a
zwinięcie jest tak dokładne, że nie wys-
taje żadna wrażliwa część ciała. Mimo
to najsprytniejsze drapieżniki mogą zabić
jeża, choć zawczasu zamieni się w kłującą
kulkę. Po prostu turlają go do stawu, rowu
lub kałuży. W wodzie jeż zawsze odru-
chowo się rozprostowuje i to go wtedy
gubi.

Polując na żmiję zygzakowatą, jeż

przyjmuje taktykę zmęczenia przeciw-
nika doskokami i unikami. Gad zużywa
swe siły i jad na nieefektywne atako-
wanie zwierzęcych kolców. Wtedy jeż
dopada zdobycz. Wbrew obiegowej opinii,
nie jest on niewrażliwy na jad żmii. Jest
jednak na nią odporniejszy niż inne zwie-
rzęta. Dawka jadu, która zabiłaby świnkę
morską, na jeża musiałaby być większa
aż 40 razy. Jeże tak skutecznie oczyszcza-
ją teren z węży, że nie omieszkano tego
wykorzystywać. W Bułgarii wypuszczano
jeże na nadmorskie skarpy, aby zwalczały
żmije, których nadmierna obecność unie-
możliwiała urządzenie kąpielisk. Akcja
przyniosła pożądany skutek.

Jeże zasługują na szacunek

i ochronę. Wkrótce obudzą się z zi-
mowego snu. Ponieważ mnóstwo
ich ginie pod kołami, apelujemy do
kierowców, by nocą jeździli uważ-
nie i w przypadku dostrzeżenia jeża
na jezdni, wyminęli tuptającego
zwierzaka.

POŻYTECZNE

JEŻE

Z szacunkowych danych przekazywanych przez obserwatorów przyrody wynikałoby, że mamy
coraz więcej jeży. Należy się z tego bardzo cieszyć, bo to jedno z najbardziej pożytecznych
zwierzątek.

EKOSPRINT

Zainteresowanych informujemy,

że w redakcji można nabyć zar-

chiwizowane na płycie CD-ROM

(format PDF) roczniki naszego

miesięcznika z lat 1997-2005.

Koszt płyty – 50 zł netto

(w tym wysyłka za pobraniem).

RYS. MALWINA JANOSKA, SP ZDÓW

KONKURS „MOJA ZIEMIA - MÓJ ŚWIAT” 2005

PAPIER

EKOLOGICZNY

22

MARZEC 2006

NR 3 (152)