Pozorne odchylenie od praw Mendla:
- są wynikiem specyficznego działania genów
- geny mogą różnie oddziaływać na ujawnianie się cech i zmieniają fenotypowy stosunek

rozszczepień

- genotypowy stosunek rozszczepień nie ulega zmianie
-

prawa Mendla pozostają zachowane!

Niepełne dominowanie:
Zakłada istnienie równocennych alleli warunkujących wystąpienie danej cechy.

Cechy niepełnego dominowania:
- działa w obrębie jednej pary genów
- gen dominujący nie w pełni zasłania działanie genu recesywnego
- heterozygota Aa ma fenotyp pośredni pomiędzy fenotypem AA oraz aa

AA – czerwony
aa – biały
Aa – różowy

Przy jednej parze alleli w pokoleniu F2 genotypowy stosunek rozszczepień jest identyczny
jak fenotypowy stosunek rozszczepień i wynosi:

1

:

2

:

1

Czyli każdy genotyp ma odrębny fenotyp. Oczekiwany stosunek rozszczepień przy pełnym
dominowaniu powinien wynosić 3:1

Pełne dominowanie

Niepełne dominowanie

Typ PISUM

Typ ZEA

1:2:1

genotyp

1:2:1

¾

¼

fenotyp

¼

2

/

4

¼

3 :

1

1 : 2 : 1

Zadanie 1
Skrzyżowano roślinę o kwiatach czerwonych z rośliną o kwiatach białych.
R – czerwony, r – biały
R nie w pełni dominuje nad r i kwiaty heterozygoty są różowe. Jaki będzie wynik, gdy:
1) roślinę F1 skrzyżujemy z rośliną rodzicielską białą?

Rr x rr

(R) (r)

(r) Rr

rr

1

:

1

różowy biały

2) Rr x RR

(R) (r)

(R) RR Rr

1

:

1

czerwony różowy

Zadanie 2
U wyżlinu kwiaty o kształcie normalnym (N) dominują nad promienistym (n), wysokie
rośliny (W) dominują nad karłowatymi (w), barwa czerwona (C) nie w pełni dominuje nad
białą (c) i heterozygoty pod względem tej cechy są różowe.
Skrzyżowano dwie homozygoty: roślinę wysoką o kwiatach czerwonych i kształcie
normalnym z karłową o kwiatach białych i promienistych. Jaka część pokolenia F2 będzie
wyglądała jak F1?
WWCCNN x wwccnn
(WCN) x (wcn)
F1 WwCcNn wysokie, różowe, normalne

(WCN)

(wCN)

(WCn)

(wCn)

(WcN)

(wcN)

(Wcn)

(wcn)

(WCN)

WWCCNN

WwCCNN

WWCCNn

WwCCNn

WWCcNN

WwCcNN

WWCcNn

WwCcNn

(wCN)

WwCCNN

wwCCNN

WwCCNn

wwCCNn

WwCcNN

wwCcNN

WwCcNn

wwCcNn

(WCn)

WWCCNn

WwCCNn

WWCCnn

WwCCnn

WWCcNn

WwCcNn

WWCcnn

WwCcnn

(wCn)

WwCCNn

wwCCNn

WwCCnn

wwCCnn

WwCcNn

wwCcNn

WwCcnn

wwCcnn

(WcN)

WWCcNN

WwCcNN

WWCcNn

WwCcNn

WWccNN

WwccNN

WWccNn

WwccNn

(wcN)

WwCcNN

wwCcNN

WwCcNn

wwCcNn

WwccNN

wwccNN

WwccNn

wwccNn

(Wcn)

WWCcNn

WwCcNn

WWCcnn

WwCcnn

WWccNn

WwccNn

WWccnn

Wwccnn

(wcn)

WwCcNn

wwCcNn

WwCcnn

wwCcnn

WwccNn

wwccNn

Wwccnn

wwccnn

Geny współdziałające (kompromisowe)
Jedna cecha organizmu może być warunkowana przez dwie lub więcej par alleli
dziedziczących się niezależnie:
- na skutek współdziałania odrębnych genów powstaje NOWA wartość cechy organizmu
- nowa wartość powstanie wtedy, gdy w mieszańcu F1:



wystąpi po jednym allelu dominującym z każdej pary genów



lub wszystkie allele będą recesywne

- brak rekombinatów

Przykład: dziedziczenie grzebieni u kur
R – różyczkowy, r – pojedynczy, G – groszkowy, g – pojedynczy

P: GGrr x

ggRR

groszkowy różyczkowy
F1: GgRr
orzeszkowy

F2: 9

:

3

:

3

:

1

orzeszkowy groszkowy różyczkowy pojedynczy

R.G.

rrG.

R.GG

rrgg

Powinno być
rodzic rekombinat rodzic

9 :

3 :

3 : 1

Jest
nowy

rodzic

nowy

9 :

3 :

3 : 1

Zadanie 3
R.G. – orzeszkowy, rrG. – groszkowy, R.gg – różyczkowy, rrgg – pojedynczy
Skrzyżowano kury o grzebieniach:
1) RrGg x RrGg

(RG)

(rg)

(RG) RRGG RrGg
(rg)

RrGg

rrgg

3

:

1

orzeszkowy pojedynczy

2) RRGg x rrGg

(RG)

(Rg)

(rG) RrGG RrGg
(rg)

RrGg

Rrgg

3

:

1

orzeszkowy różyczkowy

3) rrGG x RrGg

(rG)

(rG)

(RG) RrGG RrGG
(rg)

rrGg

rrGg

2

:

2

orzeszkowy groszkowy

Zadanie 4
Skrzyżowano kury o grzebieniach:
Orzeszkowy x pojedynczym = ¼ orzeszkowy, ¼ różyczkowy, ¼ groszkowy i ¼ pojedynczy
Jakie są genotypy rodziców i potomstwa?
P:
RrGg x rrgg
F1:
¼ RrGg, ¼ Rrgg, ¼ rrGg, ¼ rrgg

Geny kumulatywne
Należą do różnych par alleli i działają identyczne na tą samą cechę, a efekt ich działania
sumuje się, jeśli występują w formie dominującej.
Im więcej genów dominujących, tym większa intensywność cechy.
Jedna cecha warunkowana jest przez minimum dwie pary alleli leżące na dwóch różnych
parach chromosomów homologicznych.

Przykład: barwa skóry u człowieka zależy od dwóch par genów kumulatywnych.
A,B – skóra czarna; a,b – skóra biała

P: AABB x aabb

czarna biała

F1: AaBb

Mulat

F2: 1/16 AABB

4 allele dominujące

4/16 AABB lub AaBB

3 allele dominujące

6/16 AAbb lub AaBb lub aaBB

2 allele dominujące

4/16 Aabb lub aaBb

1 allel dominujące

1/16 aabb

0 alleli dominujących

genotyp

fenotyp

9 :

3 :

3 : 1

skala intensywności danej cechy
1 :

4 :

6 :

4 :

1

czarna

gama brązów

biała

Zadanie 5
Wyniki krzyżówek pomiędzy Murzynami i Białymi wskazują, że różnice w barwie skóry
uzależniona jest od dwóch par genów kumulatywnych.
Jaki będzie kolor skóry potomstwa?:
a) Murzynki i Białego

AABB x aabb
Mulat

b) Mulatki i Mulata (gdy są heterozygotami)

AaBb x AaBb

(AB)

(Ab)

(aB)

(ab)

(AB) AABB AABb AaBB AaBb
(Ab) AABb AAbb AaBb Aabb
(aB)

AaBB

AaBb

aaBB

aaBb

(ab)

AaBb

Aabb

aaBb

aabb

1 :

4 :

6 :

4 :

1

czarna

gama brązów

biała

Zadanie 6
Jakie były genotypy rodziców:
Mulat x jasnobrązowa skóra = 1/8 skóra ciemnobrązowa, 3/8 Mulaci, 3/8 skóra jasnobrązowa,
1/8 skóra biała
P:

AAbb

Aabb (2)

(4) AaBb x aaBb (2)

aaBB

F1: 8

Zadanie 7
Kolor ziarna pszenicy zależy od trzech par genów kumulatywnych. Aa, Bb, Cc. Każdy z
dominujących genów powoduje czerwone zabarwienie ziaren. Ziarno białe to cecha w pełni
recesywna. Jakie są genotypy form wyjściowych jeżeli z krzyżówek otrzymano:
a) czerwony x czerwony = 3:1 = 4

2x2, 1x4
Aabbcc

Aabbcc

aaBbcc x aaBbcc
aabbCc

aabbCc

b) czerwony x czerwony = 7:1 = 8

2x4, 1x8
Aabbcc

AaBbcc

aaBbcc x AabbCc
aabbCc

aaBbCc

c) czerwony x biały = 3:1 = 4

2x2, 1x4
AaBbcc x aabbcc
AabbCc
aaBbCc