Mendel
Opat zakonu augustianów. Prace badawcze rozpoczął w 50 latach XIX w. Materiałem badań
był groch jadalny – pospolita samopylna roślina.
I prawo Mendla – prawo czystości gamet
W gametach allele tego samego genu nawzajem się wykluczają, co oznacza, że gamety mogą
zawierać tylko jeden allel danego genu (prawo segregacji genów allelicznych, prawo
segregacji cech)

czerwone

biała

P:

AA

aa

gamety

Czerwone

F

1

:

Aa

Aa

I prawo Mendla, a mejoza:



Gameta jest czysta to znaczy, że zawiera 1 allel z danej pary alleli,



Gameta powstaje w procesie mejozy: w anafazie z biwalentu po rozplątaniu się chiazm;
do poszczególnych biegunów przechodzi po 1 chromosomie homologicznym wraz z
leżącym na nim 1 allelem z danej pary alleli.

AA

Aa

mejoza I

biwalent

profaza I

A(-|-)A

A(-|-)a

metafaza I
anafaza I

A(-|-)A A(-|-)A

A(-|-)A a(-|-)a

mejoza II A(-) A(-) A(-) A(-)

A(-) A(-) a(-) a(-)

100% A

50% A 50% a

Zadanie 1
Barwa oczu u ludzi: A – oczy brązowe

a – oczy niebieskie

Jasnooki mężczyzna, którego rodzice mieli oczy brązowe ma z kobietą o oczach brązowych
dziecko niebieskookie. Ojciec kobiety ma oczy brązowe, a matka oczy niebieskie.
Jakie są genotypy dziadków, rodziców i dziecka?
aa x A.

Aa x Aa

P: Aa

aa

F1:

aa

Krzyżówka testowa
Polega na krzyżowaniu osobnika z pokolenia F1 z formą rodzicielską, która jest homozygotą
recesywną.
Krzyżówka testowa służy do:
a) Określenia ile typów gamet wytwarza heterozygota (2 typy – dwie klasy w stosunku

szczepień)

b) Rozróżnienia czy cechy odziedziczone są zależnie czy nie zależnie, gdy mamy do

czynienia z dwoma (lub więcej) parami alleli.

c) Rozróżnienia homozygoty dominującej i heterozygoty o tym samym fenotypie (AA i Aa)
Przykład:
a) AA x aa

F1:

100% Aa – brak rozszczepień, pokolenie jednolite

b) Aa x aa

F1:

½ Aa 1/2aa

1 :

1 genotyp i fenotyp

1. Dwa typy gamet u heterozygoty, bo dwie klasy rozszczepień.
2. Nie dotyczy.
3. Gdy heterozygota – rozszczepione; gdy homozygota – brak rozszczepień.

II prawo Mendla
Prawo niezależnego dziedziczenia się cech:



Geny jednej pary alleli dziedziczą się niezależnie od genów należących do drugiej

pary alleli pod warunkiem, że te pary alleli znajdują się na różnych parach chromosomów
homologicznych.



Cechy, za które odpowiedzialne są te geny mogą tworzyć ze sobą rożne kombinacje w

osobnikach drugiego pokolenia.

Rozłożenie genów na chromosomach przy dziedziczeniu niezależnym.
Dwie cechy (dwie pary alleli) barwy i wzrostu.
A – czerwona

B – wysoki

a – biała

b – niski

AaBb: AB, Ab, aB, ab.

9 x A.B.

genotyp do fenotypu czerwone wysokie

3 x A.bb

genotyp do fenotypu czerwone niskie

3 x aaB.

genotyp do fenotypu białe wysokie

1 x aabb

genotyp do fenotypu białe niskie

Rozszczepienie fenotypowe w F2:
9/16 A.B.

czerwone wysokie

- odtwarza rodzica

3/16 A.bb

czerwone niskie

- rekombinant

3/16 aaB.

białe wysokie

- rekombinant

1/16 aabb

białe niakie

- odtwarza rodzica

Po skrzyżowaniu dwóch osobników homozygotycznych pod względem dwóch par alleli
otrzymamy pokolenie F1. Po samozapyleniu pokolenia F1 otrzymamy pokolenie F2, w
którym wystąpi rozszczepienie cech, które charakteryzuje się obecnością 4 fenotypów
osobników w stosunku:

9:3:3:1

Klasy skrajne (9:1) odtwarzają fenotypy form rodzicielskich.
Klasy środkowe (3:3) – rekombinaty to osobniki łączące cechy obydwu form rodzicielskich w
różnych kombinacjach.
Krzyżówka testowa dla dwóch par alleli:



Dziedziczenie niezależne:
AaBb x aabb

AB

Ab

aB

ab

ab

AaBb

Aabb

aaBb

aabb

1 : 1 : 1 : 1



Dziedziczenie zależne
Aa x aa
Bb bb

A

B

a

b

a

b

AaBb

aabb

1 : 1

Wzór na ilość typów gamet wytwarzanych przez dowolnego osobnika:

2

n

n – liczba par alleli występujących w formie heterozygotycznej w genotypie danego osobnika
Aabb

2

1

= 2 typy

aabb

2

0

= 1 typ

Aa

2

1

= 2 typy

AabbCc

2

2

= 4 typy

aaBbccDd

2

2

= 4 typy

AaBbccDd

2

3

= 8 typów