Łacińska terminologia prawnicza

z elementami retoryki

informacje ogólne

NSP 2012/2013

Materiały do e-learningu (W. Dajczak)

Zasady ogólne

• - S

zczegółowe informacje na temat zakresu zajęć, kształtu i

wymagań zaliczenia są dostępne w USOS;

• - materiały do e-learningu mają funkcję wsparcia lub

uzupełnienia zajęć prowadzonych w formie wykładu. Nie
zastępują one w całości treści zajęć prowadzonych w formie
wykładu

- Szczególnej uwadze poddaję materiały dotyczące prawa

publicznego które z uwagi wymiar wykładu nie były nim
objęte

Zakres wykładu- po co łacińskie słowa i reguły

prawnikowi?

teksty prawa
rzymskiego

Corpus Iuris Civilis

Nauka prawa
powszechnego

Ius commune

Argumetnacja
prawnicza dziś

Antyczne korzenie

retoryki (Ars iudicii

oratoria)

Współczesne

spojrzenie na retorykę

prawniczą

Łacińskie terminy a

technika

argumetnacyjna

(oratorska)

Terminologia łacińska a zachodnia tradycja prawna

Tradycja ius civile

• Historyczną podstawą jest uprawniana po łacinie nauka ius

commune

Tradycja common law

• Historyczną podstawą jest angielskie prawo zwyczajowe

rozwijane przez sądy na które pewien wpływ miała
uprawiana po łacinie nauka prawa kanonicznego i ius
commune

Formowanie się narodowych języków prawniczych

Szkoła prawa natury - XVII, XVIII w.

• J. Domat, Les loix civiles dans leur ordre naturel, le

droit public et legum delectus

Usus modernus pandectarum, XVIII w.

• L.J.F. Höpfner, Theoretisch-praktischer Commentar

über die Heineccischen Institutionen

Łacińskie maksymy prawne przejęte do kodyfikacji

cywilnych jako „tropy” ogólnych zasad prawa

prywatnego

Ius commune

Kodyfikacje

narodowe

Poszukiwania

ogólnych zasad

prawa

prywatnego

Wymawianie liter w języku łacińskim

- ae, oe – jak długie e, np. causae, bonae fidei, wyjątek to np.: coercitio
wymawiane [oe]

•

- i – przed samogłoskami jak j, np. ius, iustitia; jak i, o ile samogłoska nie należy do
następnej zgłoski, np. alius, alium

•

- c - przed e, ae, oe wymawiamy jak c, np. cessat, census; przed a, o, u i przed
spółgłoskami jak k, np. causa, casus, contractus.

•

t – przed i, po którym następuje samogłoska wymawiamy jak c, np. vitium, w
innych prypadkach jak t, np. proprietas

v- wymawiamy jak w, np. venditio

Pojęcia i zwroty

Fas

Ius

Lex

Pojęcia i zwroty

Fas

Ius

Lex

Pojęcia i zwroty

- contra ius fasque – przeciw prawu boskiemu i

ludzkiemu

- fas est – jest rzeczą godziwą

- Per fas et nefas – wszelkimi środkami

godziwymi i niegodziwymi

Pojęcia i zwroty

Ius

Lex

Zwroty i pojęcia

• - ius est ars boni et aequi

• - ius recipsit aequitatem

• Ius et fraus nonquam cohabitant

• Male iure nostro uti non debemus

• - summum ius summa iniuria

Pojęcia i zwroty

Iustita est constans et perpetua voluntas
ius suum cuique tribuendi

Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere,
alterum non laedere, suum cuique
tribuere

Non omne, quod licet, honestum est

Pojęcia i zwroty

ius

Prawny

I. Porządek

Ius naturale

Ius civile

Ius sanguinis

ius soli

Ius gentium

Ius commune

Pojęcia i zwroty

ius

• I. Systematyka porządku prawnego

• Ius publicum - ius privatum

• Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat,

privatum quod ad singulorum utilitatem….

• Ius publicum privatorum pactis mutari non potest
• Privatorum conventio iuri publico non derogat

Pojęcia i zwroty

ius

• II. Znajomość porządku prawnego i staranność w korzystaniu

z niego

• Ignorantia iuris nocet

• Ius civile vigilantibus scriptum est – Nec stultis solere succurri

Pojęcia i zwroty

Ius

• III. rodzaje uprawnień

• Ius in personam - ius in rem

• Ius cogens – ius dispositivum

• Ius generale – ius speciale

Pojęcia i zwroty

ius - przykłady uprawnień

Ius disponendi; ius possidendi; ius fruendi; ius
acquisitum = ius quaesitum

Ius apellationis ; ius avocandi; ius provocationis

Ius cavendi; ius coercendi; ius gladii

Pojęcia i zwroty

Lex

Ustawa

Lex

Falcidia

Element

czynności

Lex

contractus

Konkretny

porządek

prawny

Lex patriae

Prawo

stanownione

Lex humana

Pojęc ia i zwroty

lex

• I

. Prawo stanowione

• I.1. reguły dotyczące obowiązywania prawa stanowionego

• -

lex posterior derogat priori (insp. - D.1,3,28)

• - lex posterior genralis non derogat legi priori speciali
• - lex specialis derogat legi generali
• - lex superior derogat legi inferiori
• - lex retro non agit = lex prospicit, non respicit (art. 3 kc)
• - cessante ratione legis cessat ipsa lex
• - lex iniusta non est lex
• - inter arma silent leges

Pojęcia i zwroty

lex

• I.1.2. szczególne reguły dotyczące obowiązywania prawa

karnego

• - nulla poena sine lege = nullum crimen sine lege (art. 1 kk)

• - nullum crimen sine poena

Pojęcia i zwroty

lex

• I.2.1. Reguły dotyczące innych problemów interpretacji

tekstów prawnych (prawa stanowionego)

• - benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum

conservetur

• - Scire leges non hoc est verba larum tenere, sed vim ac

potestatem

• - In legibus magis simplicitas quam difficultas placet

Pojęcia i zwroty

lex

• I.2.1. Reguły dotyczące innych problemów interpretacji

tekstów prawnych (prawa stanowionego)

• - consuetudo est optima legum interpres

• - ubi lex non distinquit, nec nos distinguere debemus = lege

non distinguente nec nostrum est distinguere

Pojęcia i zwroty

lex

• I.2.3. Zwroty określające przepisy ustawy z uwagi na sankcję

ich naruszenia

• - lex imperfecta
• - lex minus quam perfecta
• - lex perfecta
• - lex plus quam perfecta

Pojęcia i zwroty

lex

• II. 1 konkretny porządek prawny

• - lex causae
• - lex domicilii
• - lex fori
• - lex loci actus
• - lex loci celebrationis
• - lex loci contractus
• - lex patriae
• - lex rei sitae