1

Bud

żet Unii Europejskiej

2

Źródła finansowania działalności UE

Dzia

łalność UE finansowana jest z budżetu ogólnego i pięciu źródeł

pozabud

żetowych:

• Europejskiego Funduszu Rozwoju

• Europejskiego Banku Inwestycyjnego

• Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego

• Operacji kredytowych i pożyczkowych na rynkach finansowych

• Europejskiego Baku Odbudowy i Rozwoju

3

Najwa

żniejszą rolę w systemie finansowym UE odgrywa

bud

żet ogólny.

• Początkowo każda z trzech Wspólnot Europejskich (EWWiS, EWG,

EWEA) mia

ła oddzielny budżet.

• W następstwie połączenia w 1967 r. instytucji tych Wspólnot

po

łączeniu uległy ich budżety. Poza budżetem ogólnym znajdował

si

ę budżet operacyjny EWWiS. Budżet ten funkcjonował do roku

2002.

• Do roku 1970 działalność Wspólnot była finansowana wyłącznie ze

sk

ładek .

• Uzyskane w ten sposób środki przeznaczane były przede wszystkim na

finansowanie Wspólnej polityki rolnej (pocz

ąwszy od roku 1962).

4

W kwietniu 1970 r. Rada podj

ęła decyzję o ustanowieniu

tzw. systemu zasobów w

łasnych, który miał stopniowo

zast

ąpić bezpośrednie wpłaty krajów członkowskich do

bud

żetu.

• System zasobów własnych oznaczał, że do budżetu trafiały

w sposób automatyczny dochody pochodz

ące z określonych źródeł.

• W ten sposób została zapewniona autonomia finansowa Wspólnot,

gdy

ż finansowanie budżetu nie zależało od każdorazowych

negocjacji z krajami cz

łonkowskimi w kwestii wysokości wnoszonych

przez nich wp

łat do budżetu.

• Ustalony

system

finansowy

funkcjonowa

ł

do

pocz

ątku

lat

osiemdziesi

ątych, kiedy to przeprowadzono kolejne reformy.

5

Obecnie UE posiada tzw. zasoby w

łasne, z których finansuje wydatki.

Z prawnego punktu widzenia zasoby te nale

żą do UE. Państwa

cz

łonkowskie gromadzą je w jej imieniu i przekazują do unijnego

bud

żetu.

Zasoby w

łasne dzielą się na trzy rodzaje::

• Tradycyjne zasoby własne – pochodzą z opłat celnych pobieranych

od towarów sprowadzanych z krajów nienale

żących do UE.

• Zasoby oparte na podatku od wartości dodanej (VAT) – w

postaci jednolitej stawki procentowej stosowanej do ujednoliconej
warto

ści dochodów z tytułu VAT osiąganych przez każde państwo

cz

łonkowskie.

• Zasoby oparte na dochodzie narodowym brutto (DNB) –

uzyskiwane poprzez zastosowanie jednolitej stawki procentowej do
DNB ka

żdego państwa członkowskiego.

6

Do bud

żetu wpływają także inne dochody, takie jak podatki od

wynagrodze

ń pracowników instytucji UE, kary finansowe nakładane na

pa

ństwa członkowskie za łamanie prawa konkurencji i innych przepisów.

7

Zasady bud

żetowe:

• Zasada jedności (jednolitości) budżetu: wszelkie dochody i

wydatki musz

ą być ujęte w jednym budżecie, zapisane w jednym

dokumencie

bud

żetowym odnoszącym się do każdego roku

bud

żetowego.

• Zasada

jednoroczno

ści

–

bud

żet

jest

opracowywany

i

przyjmowany na jeden rok bud

żetowy i środki muszą zostać

wykorzystywane w tym okresie,

• Zasada uniwersalności – podobnie jak w budżetach krajowych,

oznacza,

że dochody i wydatki są wobec siebie autonomiczne, tzn.,

że poszczególne kategorie wydatków nie mogą być związane z
konkretnymi przychodami i odwrotnie.

Łączna kwota przychodów

musi zapewni

ć płynność budżetu, tzn. na pokrycie wszystkich

wydatków.

8

• Zasada równowagi budżetowej, dochody i wydatki zapisane w
bud

żecie muszą znajdować się w równowadze

• Zasada szczegółowości (specyfikacji) – poszczególne środki

przeznaczone s

ą na określone cele. Wyspecyfikowanie wydatków i

dochodów ma zapewni

ć przejrzystość budżetu i wykorzystaniu go

jako narz

ędzia realizacji przyjętych celów.

• Zasad jednostki rozliczeniowej – budżet sporządza się i wykonuje

w euro

• Zasada należytego zarządzania finansami – środki budżetowe

wykorzystuje

si

ę zgodnie z zasadą należytego zarządzania

finansami, tj. gospodarno

ści, efektywności i skuteczności

• Zasada przejrzystości budżetu – budżet i budżety korygujące oraz

sprawozdania finansowe publikuje si

ę w dzienniku Urzędowym UE.

9

Uchwalanie bud

żetu UE (Traktat o funkcjonowaniu UE)

Wieloletnie ramy finansowe

• Wieloletnie ramy finansowe mają na celu zapewnienie dokonywania

wydatków w sposób usystematyzowany i w granicach jej zasobów
w

łasnych

• Ramy ustala się na okres co najmniej pięciu lat
• Roczny budżet Unii jest zgodny z wieloletnimi ramami finansowymi

10

Roczny bud

żet UE

• Do dnia 1 lipca wszystkie instytucje i organy UE obliczają (zgodnie z

w

łasnymi procedurami wewnętrznymi) szacunkową wartość swoich

bud

żetów na przyszły rok.

• Komisja konsoliduje te szacunkowe wartości i opracowuje projekt

bud

żetu rocznego, który przedkłada Radzie i Parlamentowi

Europejskiemu do dnia 1 wrze

śnia (w praktyce Komisja stara się

przedstawi

ć projekt budżetu do końca kwietnia lub do początku

maja).

11

Czytanie bud

żetu w Radzie

• Rada przyjmuje stanowisko w sprawie projektu budżetu wraz z

ewentualnymi poprawkami i przekazuje je Parlamentowi
Europejskiemu nie pó

źniej niż 1 października.

• Rada informuje także Parlament Europejski o powodach, które

uzasadniaj

ą jej stanowisko.

Czytanie bud

żetu w Parlamencie

• Parlament ma 42 dni na przyjęcie budżetu lub przekazanie swoich

poprawek Radzie.

• Rada może przyjąć poprawki w terminie 10 dni i przyjąć projekt

bud

żetu.

12

Komitet Pojednawczy

• Jeżeli Rada nie przyjmie poprawek Parlamentu, tworzy się Komitet

pojednawczy, w sk

ład którego wchodzą członkowie Rady (lub ich

przedstawiciele) oraz taka sama liczba cz

łonków Parlamentu

Europejskiego.

• Komitet pojednawczy ma za zadanie opracować wspólny projekt w

terminie 21 dni.

• Po uzgodnieniu (na początku listopada) wspólnego projektu w

komitecie pojednawczym, Rada oraz Parlament maj

ą 14 dni na jego

przyj

ęcie lub odrzucenie. Parlament może przyjąć budżet nawet jeśli

Rada odrzuci wspólny projekt.

• Jeśli Rada lub Parlament odrzuci wspólny projekt a drugi organ władzy

bud

żetowej nie będzie w stanie podjąć decyzji, budżet zostaje

odrzucony i Komisja musi przedstawi

ć nowy projekt budżetu.

13

Je

śli na początku roku budżetowego budżet na ten rok nie zostanie

ostatecznie przyj

ęty, wydatki miesięczne nie mogą przekroczyć 1/12

środków zapisanych w budżecie na poprzedni rok budżetowy.

14

Procedura bud

żetowa

Komisja

Projekt bud

żetu

Rada

Czytanie projektu bud

żetu – poprawki

Parlament

Czytanie poprawek

TAK

NIE

(wi

ększość oddanych głosów)

(wi

ększość członków)

Bud

żet przyjęty

Rada przyjmuje poprawki
Parlamentu w terminie 10 dni

Procedura
pojednawcza

Parlament i Rada

Wspólny projekt

13 listopada
do 4 grudnia
(21 dni)

TAK (w terminie 14 dni)

1 wrze

śnia

1 pa

ździernika

13 listopada (42 dni)

NIE

Parlament i Rada
przyjmuj

ą projekt (lub

nie s

ą w stanie

podj

ąć decyzji)

Rada odrzuca
projekt, ostateczny
g

łos należy do

Parlamentu

Przyj

ęcie budżetu

Rada przyjmuje
projekt

Rada i Parlament
odrzucaj

ą projekt

Odrzucenie projektu bud

żetu

18 grudnia
(14 dni)

15

• Komisja wykonuje budżet we współpracy z Państwami Członkowskimi na

w

łasną odpowiedzialność i w granicach przyznanych środków , zgodnie z

zasad

ą należytego zarządzania finansami.

• Komisja przedkłada corocznie Parlamentowi Europejskiemu i

Radzie rozliczenia za poprzedni rok bud

żetowy odnoszące się do

wykonania bud

żetu.

• Parlament Europejski na zlecenie Rady, udziela Komisji

absolutorium z wykonania bud

żetu. W tym celu Rada i Parlament

badaj

ą rachunki, bilans finansowy i roczne sprawozdanie Trybunału

Obrachunkowego.

• Przed udzieleniem Komisji absolutorium, Parlament Europejski

mo

że żądać przesłuchania Komisji w sprawie wykonania wydatków

lub funkcjonowania systemów kontroli finansowej.

16

Odpowiedzialno

ść za zarządzanie budżetem

• Ostateczna odpowiedzialność za wykonanie budżetu spoczywa na

Komisji Europejskiej.

• W praktyce większość unijnych funduszy (około 76%) jest

wydawana w ramach tzw. zarz

ądzania dzielonego. Zasada ta

polega na tym,

że to władze państw członkowskich, w większym

stopniu ni

ż Komisja odpowiadają za zarządzanie wydatkami.

17

Kontrola zewn

ętrzna

• Oprócz regularnych audytów i kontroli wewnętrznych roczne

sprawozdania finansowe i zarz

ądzanie zasobami UE podlegają

zewn

ętrznej i niezależnej kontroli Trybunału Obrachunkowego.

• Co roku Trybunał Obrachunkowy sporządza sprawozdanie dla

Parlamentu i Rady.

• Wraz z nimi wydaje opinię zwaną poświadczeniem wiarygodności ,

która dotyczy:

Wiarygodno

ści rachunków oraz

Legalno

ści i prawidłowości transakcji leżących u podstaw rozliczeń

18

Rozliczenie przed Parlamentem Europejskim

• Kiedy roczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego jest już

opublikowane, a roczne rachunki zamkni

ęte, Rada przedstawia

Parlamentowi Europejskiemu swoje zalecenia.

• Na tej podstawie Parlament Europejski wyraża opinię na temat tego,

jak Komisja zarz

ądzała budżetem w danym roku budżetowym

• Jeśli Parlament uzna, że zarządzanie to było prawidłowe, udziela

Komisji absolutorium.

19

20

Finansowanie bud

żetu w roku

2011

Inne (podatki
pracowników

instytucji UE,

sk

ładki państw

spoza UE na

niektóre programy

unijne, kary

finansowe dla

przedsi

ębiorstw)

1%

zasoby oparte na

podatku VAT

11%

op

łaty rolne i

cukrowe oraz c

ła

12%

zasoby oparte na

DNB

76%

21

Tabela 1. Struktura wydatków z bud

żetu UE w 2006r.

Wyszczególnienie

Wydatki w mln euro % bud

żetu

Rolnictwo

50 991

45,5

Polityka strukturalna

35 640

31,8

Polityki wewn

ętrzne

8 889

7,9

Dzia

łalność zewnętrzna 5 369

4,8

Administracja

6 657

6,0

Rezerwy

458

0,4

Pomoc przedakcesyjna 2 893

2,6

Kompensacje

1 074

1,0

Razem

111 970

100,0

22

Tabela 2. Wydatki w ramach bud

żetu UE w latach

2000-2006 i 2007-2013

Agenda 2000

Perspektywa finansowa 2007-
2013

1. Rolnictwo

1. Trwa

ły rozwój

2. Dzia

łania strukturalne

1a. konkurencyjno

ść na rzecz

wzrostu i zatrudnienia

3. Polityki wewn

ętrzne

1b. spójno

ść na rzecz wzrostu i

zatrudnienia

4. Polityki zewn

ętrzne

2. Zachowanie i zarz

ądzanie

zasobami

5. Administracja

3. Obywatelstwo, wolno

ść,

bezpiecze

ństwo i sprawiedliwość

6. Rezerwy

4. Unia jako partner globalny

7. Pomoc przedakcesyjna

5. Administracja

8. Kompensacje

23

Wydatki bud

żetu w roku 2011

Zasoby naturalne:

rolnictwo, rozwój

obszarów

wiejskich,

środowisko i
rybo

łówstwo

41%

UE na arenie

mi

ędzynarodowej

6%

Obywatelstwo,

wolno

ść,

bezpiecze

ństwo i

sprawiedliwo

ść

1%

Inne, w tym koszty

administracyjne

6%

Konkurencyjno

ść

i spójno

ść

46%

24

Tabela 2. Wydatki w ramach bud

żetu UE w latach

2000-2006 i 2007-2013

Szacunkowe wydatki na 2011 r

Mld
euro

%

1. Trwa

ły rozwój

64,5

46

1a. konkurencyjno

ść na rzecz wzrostu i

zatrudnienia

13,5

1b. spójno

ść na rzecz wzrostu i

zatrudnienia

51

2. Zachowanie i zarz

ądzanie zasobami

58,7

41

3. Obywatelstwo, wolno

ść,

bezpiecze

ństwo i sprawiedliwość

1,8

1

4. Unia jako partner globalny

8,8

6

5. Administracja

8,2

6

Razem

141,9

100

25

Trwały wzrost

Obejmuje on:

Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia –
wspieranie badań, szkolnictwa, innowacyjności i mobilności

Europejski

fundusz

dostosowania do

globalizacji

5%

Promowanie

zrównowa

żonych

sieci

transportowych i

energetycznych w

UE

18%

Poprawa jako

ści

edukacji i szkole

ń

9%

Agenda polityki

spo

łecznej

u

łatwiająca

spo

łeczeństwu

przewidywanie

zmian i

zarz

ądzanie nimi

2%

Nacisk na badania

naukowe i rozwój

technologii

54%

Inne dzia

łania i

programy

4%

Zdecentralizowani

e agencji

2%

Zamykanie

obiektów

j

ądrowych

2%

Konkurencyjno

ść i

innowacje

4%

26

Spójność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia –
rozwijanie potencjału gospodarczego w całej UE.

Pomoc

techniczna ;

0,20%

Cel "europejska

wspó

łpraca

terytorialna";

2,50%

Cel

"konkurencyjno

ś

ć regionalna i

zatrudnienie";

18,30%

Cel

"konwergencja"

fundusze

strukturalne;

61,60%

Cel

"konwergencja"

fundusz

spójno

ści;

17,40%

27

Zasoby naturalne i ich ochrona

finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej (WPR)

finansowanie polityki rybołówstwa i ochrony środowiska

Rybo

łówstwo;

1,60%

Środowisko;

0,50%

Inne dzia

łania i

programy;

0,10%

Rozwój

obszarów

wiejskich;

23,50%

Wydatki

zwi

ązane z

rynkiem i

pomoc

bezpo

średnia;

74,30%

28

Obywatelstwo, wolność,

bezpieczeństwo i sprawiedliwość

Wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość – finansowanie polityki
migracyjnej oraz bezpieczeństwa i sprawiedliwości

Solidarno

ść i

zarz

ądzanie

przep

ływami

migracyjnymi

54%

Bezpiecze

ństwo i

ochrona swobód

9%

Prawa podstawowe i

sprawiedliwo

ść

11%

Zdecentralizowane

agencje

17%

Inne dzia

łania i

programy

9%

29

Obywatelstwo – środki m.in. na politykę kulturalną, programy
popularyzujące kulturę i sztukę europejską oraz informowanie i
dialog z obywatelami UE

Informowanie o

polityce UE i wi

ększy

kontakt z obywatelami

15%

Inne dzia

łania i

programy

4%

Zdecentralizowane

agencje

17%

Instrument finansowy

ochrony ludno

ści

3%

Media 2007

17%

Wspieranie

europejskiej kultury i

ró

żnorodności

32%

Zapewnienie dost

ępu

do podstawowych

towarów i us

ług

12%

30

UE jako partner na arenie

międzynarodowej

Pomoc rozwojowa UE dla państw rozwijających się

Polityka sąsiedztwa

Pomoc przedakcesyjna

Wydatki na pomoc humanitarną

Pomoc

makroekonomicz

na; 2,10%

Instrument na

rzecz wspó

łpracy

z pa

ństwami

uprzemys

łowiony

mi; 0,30%

Pomoc

humanitarna;

10,30%

Inne dzia

łania i

programy ; 2,80%

Rezerwa na

pomoc

nadzwyczajn

ą;

3,30%

Wspólna polityka

zagraniczna i

bezpiecze

ństwa;

3,90%

Demokracja i

prawa cz

łowieka;

2%

Instrument na

rzecz

stabilno

ści; 1%

Instrument

wspó

łpracy w

dziedzinie

bezpiecze

ństwa

j

ądrowego;

2,40%

Instrument

przedakcesyjny;

19,70%

Europejski
Instrument

S

ąsiedztwa i

Partnerstwa

(ENPI); 21,40%

Instrument

wspó

łpracy na

rzecz rozwoju;

30,80%

31

Administracja

Zapewnia środki na funkcjonowanie aparatu administracji KE, Rady,
Parlamentu i innych instytucji UE, a także na świadczenia socjalne
dla unijnych urzędników.

Pozosta

łe

instytucje

37%

Emerytury

(wszystkie
instytucje)

15%

Szko

ły

europejskie

2%

Komisje

46%

32

Wspólna Polityka Rolna UE od 2007 r. jest

finansowana za pomoc

ą dwóch oddzielnych

funduszy:

• Europejskiego Funduszu Rolnego

Gwarancji (EFRG) i

• Europejskiego Funduszu Rolnego na

rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
(EFRROW).

33

Europejski Fundusz Rolny Gwarancji

finansuje nast

ępujące wydatki:

• Interwencje w zakresie regulacji rynków

rolnych,

• Refundacje eksportowe,

• Płatności bezpośrednie dla rolników

przewidziane w ramach WPR,

• Wkład finansowy w wybrane działania

informacyjno-promocyjne na rzecz
produktów rolnych.

34

Ponadto Europejski Fundusz Rolny

Gwarancji finansuje m. in.

• niektóre działania weterynaryjne, np. zwalczanie

i kontrol

ę chorób zwierzęcych czy ochronę

fitosanitarn

ą,

• promocję produktów rolnych,

• wprowadzanie i utrzymywanie systemów

informacyjnych rachunkowo

ści rolniczej,

• wydatki związane z rybołówstwem.

35

Europejski Fundusz Rolny Gwarancji

(EFRG) nie pokrywa wydatków zwi

ązanych

z kosztami administracyjnymi i kosztami

zatrudnienia, poniesionymi przez pa

ństwa

cz

łonkowskie i przez beneficjentów

ubiegaj

ących się o środki z EFRG.

36

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju

Obszarów Wiejskich wspiera zrównowa

żony

rozwój obszarów wiejskich.

Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich przyczynia

si

ę do realizacji następujących celów:

• Poprawy konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa poprzez

wspieranie restrukturyzacji, rozwoju i innowacji,

• Poprawy środowiska naturalnego i terenów wiejskich

poprzez wspieranie gospodarowania gruntami;

• Poprawy jakości życia na obszarach wiejskich oraz

ró

żnicowania działalności gospodarczej.

37

Wk

ład EFFROW oblicza się na podstawie kwoty

kwalifikuj

ących

si

ę wydatków publicznych.

Stawk

ę wkładu EFFROW ustala się dla każdej osi:

1. w przypadku osi 1 (konkurencyjno

ść) i osi 3

(ró

żnicowanie i jakość życia) a także dla pomocy

technicznej maj

ą zastosowanie odpowiednie pułapy:

• 75% - 50% kwalifikujących się wydatków publicznych

38

W przypadku osi 2 (poprawa

środowiska naturalnego i

terenów wiejskich) oraz osi 4 (Leader) mo

żna

dofinansowa

ć ze środków UE:

– 80% - 50% kwalifikujących się wydatków publicznych

• Minimalna wysokość wkładu EFFROW na poziomie osi

wynosi 20%.

• Środki pomocy technicznej podjęte z inicjatywy Komisji

mog

ą być finansowane w 100%. Wydatki, które zostaną

sfinansowane z EFFROW nie mog

ą być współfinansowane

z funduszy strukturalnych UE.

Wykres 1. Wydatki w ramach Europejskiego Funduszu

Rolnego Gwarancji, w latach 2007-2011 (w tys. euro)

39

40

Cele Wspólnoty Europejskiej, na lata 2014-2020

Aktualne cele Unii Europejskiej zosta

ły określone w

dokumencie

„Europa 2020”, w którym stwierdzono, iż w

2020 roku Wspólnota powinna osi

ągnąć:

• Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lata - 75%,

• 3% PKB przeznaczyć na badania i rozwój,

• Cele 20/20/20 w zakresie klimatu i energii, (zmniejszenie

emisji dwutlenku w

ęgla o 20%, zwiększenie udziału

odnawialnych

źródeł energii w całkowitym zużyciu energii

do 20% i zwi

ększenie efektywności wykorzystania energii o

20%.

41

• Co najmniej 40% osób z młodego pokolenia powinno

uzyska

ć wyższe wykształcenie,

• Zmniejszenie o 20 mln osób zagrożonych ubóstwem.