Page 1

Biologia

Obwodowy Układ Nerwowy

Gabriel Nowak

Zakład Cytobiologii i Histochemii, Collegium

Medicum Uniwersytet Jagielloński

Układ Nerwowy

podział anatomiczny

• Centralny Układ Nerwowy

(Ośrodkowy)

-

kontrola i integracja (mózg + rdzeń)

• Obwodowy Układ Nerwowy

Układ Nerwowy

podział czynnościowy

Somatyczny

• piramidowy

• pozapiramidowy

Autonomiczny

• sympatyczny

• parasympatyczny

Układ Nerwowy

• Eferentny:

• autonomiczny

• motoryczny, somatyczny

• Aferentny, sensoryczny, czuciowy

Obwodowy Układ Nerwowy

• Autonomiczny

- kontrola funkcji niezależnych

od naszej woli;

• adrenergiczny

(sympatyczny, współczulny)

• cholinergiczny

(parasympatyczny,

przywspółczulny)

• Motoryczny

- kontrola funkcji zależnych od

naszej woli (mięśni prążkowanych)

• Sensoryczny

- dostarczanie informacji do CUN

Autonomiczny Układ Nerwowy

• Sympatyczny

- pobudzenie w przypadku

wzmożenia aktywności fizjologicznej

• Parasympatyczny

- pobudzenie w przypadku

obniżenia aktywności fizjologicznej
(wypoczynku, snu)

• [Śródścienny -sploty neuronów żołądkowo-

jelitowych, powiązany z z układami
sympatycznym i parasympatycznym, ale może
funkcjonować niezależnie]

Page 2

Autonomiczny Układ Nerwowy

• Ośrodki

-

podwzgórze

, śródmózgowie i

boczne rogi rdzenia kręgowego

• Zwoje

- dzielą nerwy na część przedzwojową i

pozazwojową

• Zwój

- jest pewnego rodzaju transformatorem

zmieniającym za pomocą neuroprzekaźnika
chemicznego potencjał czynnościowy neuronu
centralnego (ośrodkowego) na potencjał
czynnościowy neuronu obwodowego.

Neuronal connections

• motor somatic

CNS axon terminal|effector

• autonomic

CNS

S

CNS

PS

CNS|pre-gang|ganglia|post-gang|terminal|effector

1 neuron

2 neuron

Peripheral Nervous Systems

CNS

motor

autonomic

sympath-
etic

para
symp-
athetic

ACh

ACh

ACh

ACh

ACh

ACh

NA

ADR

adrenal
gland

striated
voluntary
muscle

N

N

N

N

M

M

heart ,smooth muscle and glands

sweat glands

nadnercza

Neuroprzekaźniki w Układzie

Autonomicznym

Zwoje -

Ach

Sympatyczny -

NA

, Ach

ATP, NPY

Parasympatyczny -

Ach

NO, VIP

5HT, GABA, DA

Neuropeptyd Y

Naczynio-aktywny
peptyd jelitowy

Autonomiczny Układ Nerwowy

część I

• Układ Sympatyczny (adrenergiczny)

M

C

T

L

S

III

VII

IX

X

pelvic
ganglia

eye

lacrimal
& salivary
glands

salivary
gland

heart
lung
GI tract

GI tract
bladder
genitalia

symp
chain

head, eye
salivary
gland

heart
lungs

adrenal

liver
GI tract
bladder
genitalia

pre
vertebral
ganglia

blood vessels
sweat glands (level)

sympathetic

parasympathetic

Rdzeń przedłużony

Odcinek krzyżowy

Odcinek piersiowy i lędźwiowy

Przykręgowy
pień sympatyczny
(słup boczny)

Pierwszy
neuron

Page 3

action
potential

calcium entry

Ca++

recapture

uptake

T

in vesicle

T in cytoplasm

post-
synaptic
receptors

diffusion

Pre-
synaptic
receptor

up-take

axo-
plasmic
flow

pre-cursor

synthesis

T

T

bio-
transform-

ation

release
mechanisms

external calcium

action
potential

calcium entry

Ca++

NA recapture
uptake 1

NA in vesicle

NA in cytoplasm

NA

pre-
synaptic
receptors

diffusion

NA

alpha2

tyrosine

tyrosine

DOPA

dopamine

tyrosine hydroxylase

dopa decarboxylase

dopamine-b-oxidase

mono
amine
oxidase

uptake

a1
a2
b1
b2

catechol
-O-methyl
transferase

axoplasmic
flow

post-
synaptic
receptors

action
potential

NA

pre-
synaptic
receptors

alpha2

a1
a2
b1
b2

axoplasmic
flow

post-
synaptic
receptors

(-)

beta2

(+)

Receptory adrenergiczne

Receptory adrenergiczne

β

α-2

Receptory adrenergiczne

Receptory adrenergiczne

-

-

β

β

β

β

β

β

β

β

cAMP + R-C-Protein kinase

C + Enzyme

Enzyme

-PO

4

Biologic effect

R - regulatory subunit

C - catalytic subunit

fosfodiesteraza

fosfodiesteraza

Page 4

Receptory adrenergiczne

Receptory adrenergiczne

-

-

α

α

α

α

α

α

α

α

1

1

Phospholipase C + PI4,5P

2

IP

3

DAG

Stored calcium

Biologic effect

PI4,5P

2

- phosphatidylinositol

4,5-bisphosphate

PK-C - Protein kinase C
Ca-PK - Ca-dep. Prot. kin.

Free Ca

Activated Ca-PK

Activated PK-C

IP

3

-inositol triphosphate

DAG - diacylglycerol

Zmiany wrażliwości receptorów

Nadwrażliwość

- nasilenie reakcji na

agonistę (zwiększenie gęstości receptorów,
zwiększenie powinowactwa)

Podwrażliwość

- osłabienie reakcji na

agonistę (zmniejszenie gęstości
receptorów, zmniejszenie powinowactwa)

Zmiany wrażliwości receptorów

W wyniku działania leków
(wielokrotnych padań)-

zmiany

adaptacyjne (np. rezerpina -
nadwrażliwość rec. adrenergicznych)

W wyniku działania czynników
patologicznych

- (np. nadciśnienie -

podwrażliwość presyn. rec. α

α

α

α2;

astma oskrzelowa - podwrażliwość
rec. β

β

β

β2

)

Efekty pobudzenia receptorów

α

α

α

α-adrenergicznych

Naczynia krwionośne

skurcz

Oskrzela

skurcz

hamowanie

wydzielania śluzu

Serce

wzrost

pobudliwości

Macica

nasilenie

skurczów (u ciężarnej)

α

α

α

α1

Efekty pobudzenia receptorów

α

α

α

α-adrenergicznych

Oko

rozszerzenie

źrenicy

Gruczoły ślinowe

wzrost
wydzielania

Glikogenoliza

pobudzenie

CUN

aktywacja

α

α

α

α1

Efekty pobudzenia receptorów

α

α

α

α-adrenergicznych

CUN

efekt
hipotensyjny,
sedatywny

Naczynia krwionośne

skurcz

α

α

α

α2

Page 5

Efekty pobudzenia receptorów

α

α

α

α-adrenergicznych

Płytki krwi

nasilenie

agregacji

Trzustka

ham. wydz.

insuliny

presynaptyczne

hamowanie
uwalniania

neuroprzekaźnika

α

α

α

α2

Efekty pobudzenia receptorów

β

β

β

β-adrenergicznych

Serce

wzrost

kurczliwości,

przewodnictwa, automatyzmu,

pobudliwości

Naczynia krwionośne

rozkurcz

Jelita

rozkurcz

β

β

β

β1

Efekty pobudzenia receptorów

β

β

β

β-adrenergicznych

Serce

wzrost

kurczliwości

Naczynia krwionośne

rozkurcz

(mięśnie szkielet., wątroba,
nacz. obwodowe)

Mięśnie gładkie

rozkurcz

(oskrzela, jelita, macica)

β

β

β

β2

Efekty pobudzenia receptorów

β

β

β

β-adrenergicznych

Mięśnie szkieletowe

wzrost
kurczliwości

Glikogenoliza

nasilenie

Lipoliza

nasilenie

Insulina

wzrost wydz.

Glukagon

wzrost wydz.

β

β

β

β2

Efekty pobudzenia receptorów

β

β

β

β-adrenergicznych

Glikogenoliza

nasilenie

Lipoliza

nasilenie

Glukagon

wzrost wydz.

β

β

β

β3

Autonomiczny Układ Nerwowy

część II

• Układ Parasympatyczny (cholinergiczny)

Page 6

M

C

T

L

S

III

VII

IX

X

pelvic
ganglia

eye

lacrimal
& salivary
glands

salivary
gland

heart
lung
GI tract

GI tract
bladder
genitalia

symp
chain

head, eye
salivary
gland

heart
lungs

adrenal

liver
GI tract
bladder
genitalia

pre
vertebral
ganglia

blood vessels
sweat glands (level)

sympathetic

parasympathetic

Rdzeń przedłużony

Odcinek krzyżowy

Odcinek piersiowy i lędźwiowy

Przykręgowy
pień sympatyczny
(słup boczny)

Pierwszy
neuron

Mięśnie
szkieletowe

Naczynia
krwionośne

Gruczoły
potowe

Rdzeń
nadnerczy

Gruczoły
ślinowe

Układ
motoryczny

Układ
współczulny

Układ
przywspół-
czulny

ACh

(N)

NA

ACh
(M)

(N)

ACh

ACh

(M)

(N)

ACh

ACh

(N)

(N)

ACh

OUN

R

Ó

ś

N

I

C

E

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

E

M

I

Ę

D

Z

Y

U

K

Ł

A

D

E

M

P

R

Z

Y

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

,

R

Ó

ś

N

I

C

E

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

E

M

I

Ę

D

Z

Y

U

K

Ł

A

D

E

M

P

R

Z

Y

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

,

R

Ó

ś

N

I

C

E

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

E

M

I

Ę

D

Z

Y

U

K

Ł

A

D

E

M

P

R

Z

Y

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

,

R

Ó

ś

N

I

C

E

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

E

M

I

Ę

D

Z

Y

U

K

Ł

A

D

E

M

P

R

Z

Y

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

,

R

Ó

ś

N

I

C

E

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

E

M

I

Ę

D

Z

Y

U

K

Ł

A

D

E

M

P

R

Z

Y

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

,

R

Ó

ś

N

I

C

E

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

E

M

I

Ę

D

Z

Y

U

K

Ł

A

D

E

M

P

R

Z

Y

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

,

R

Ó

ś

N

I

C

E

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

E

M

I

Ę

D

Z

Y

U

K

Ł

A

D

E

M

P

R

Z

Y

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

,

R

Ó

ś

N

I

C

E

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

E

M

I

Ę

D

Z

Y

U

K

Ł

A

D

E

M

P

R

Z

Y

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

,

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

I

M

O

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

M

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

I

M

O

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

M

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

I

M

O

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

M

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

I

M

O

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

M

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

I

M

O

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

M

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

I

M

O

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

M

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

I

M

O

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

M

W

S

P

Ó

Ł

C

Z

U

L

N

Y

M

I

M

O

T

O

R

Y

C

Z

N

Y

M

U

K

Ł

A

D

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

Y

U

K

Ł

A

D

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

Y

S

Y

N

A

P

S

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

S

Y

N

A

P

S

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

S

Y

N

A

P

S

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

S

Y

N

A

P

S

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

S

Y

N

A

P

S

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

S

Y

N

A

P

S

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

S

Y

N

A

P

S

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

S

Y

N

A

P

S

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

(ze względu na szybkość hydrolizy ACh)

„szybkie”

(ok. 1 ms)

„wolne”

- płytka

nerwowo-mięśniowa

- zwoje

- mięśnie gładkie
- kom. gruczołów

wydzielniczych

- serce

N

CH

3

CH

3

CH

3

O

H

+

transferaza acetylocholinowa

S

H

C o A

N

CH

3

CH

3

CH

3

O

H

+

C

O

S

C

H

3

CoA

C

O

C

H

3

OH

acetylocholinesteraza

+

+

+

cholina

cholina

kwas octowy

acetylocholina

Synteza i rozkład acetylocholiny

N

CH

3

CH

3

CH

3

O

C

H

3

O

+

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

receptory metabotropowe
(związane z aktywacją białek G)

M

M

1

1

-

-

M

M

5

5

M

M

1

1

, M

, M

3

3

, M

, M

5

5

Aktywacja fosfolipazy C (PLC)

PIP

2

DAG

IP

3

•

Ca

+2

•

Aktywacja kinaz C

• Aktywacja kinaz

zależnych od
Ca

+2

/kalmoduliny

M

M

2

2

i M

i M

4

4

Hamowanie cyklazy
adenylanowej

cAMP,

aktywacja kanałów K

+

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

Y

C

H

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

Y

C

H

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

Y

C

H

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

Y

C

H

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

Y

C

H

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

Y

C

H

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

Y

C

H

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

Y

C

H

Atropina, HHSD

Atropina, Galamina,

AF-DX116

Atropina, Pirenzepina,

Dicyklomina

ANTAGONISTA

ANTAGONISTA

ACh

ACh

ACh, Oksotremoryna,

Mc NA343

AGONISTA

AGONISTA

• Zwiększenie

wydzielania gruczołów

• Skurcz mięśni gładkich

• Rozkurcz naczyń

krwionośnych (przez

EDRF=NO)

• Działanie:

chronotropowe (-)

dromotropowe (-)

inotropowe (-)

• Hamowanie

presynaptyczne

• Hamowanie czynności

neuronów

• Pobudzenie OUN

(? pamięć)

• Wydzielanie soku

żołądkowego

• Perystaltyka przewodu

pokarmowego

DZIAŁANIE

DZIAŁANIE

FUNKCJONALNE

FUNKCJONALNE

• Gruczoły egzokrynne

• Mięśnie gładkie

• Śródbłonek

naczyniowy

• Serce (przedsionki,

tkanka przewodząca)

• Zakończenia

presynaptyczne

neuronów

• OUN (kora, hipokamp)

• Zwoje wegetatywne

• Komórki okładzinowe

żołądka

LOKALIZACJA

LOKALIZACJA

M

M

3

3

M

M

2

2

M

M

1

1

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

E

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

E

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

E

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

E

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

E

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

E

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

E

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

E

receptory jonotropowe
(związane ze wzrostem
przepuszczalności błony dla jonów)

(neuronalny)

N

N

n

n

i

i

N

N

m

m (mięśniowy)

pentamery składające się z dwóch
podjednostek α

α

α

α i po jednej

podjednostce β

β

β

β, γ

γγ

γ i δ

δδ

δ

równoczesne przyłączenie dwóch
cząsteczek ACh powoduje zmianę
konformacji receptora z otwarciem
kanału jonowego i napływ Na

+

a później Ca

2+

Page 7

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

Y

C

H

C

Z

Y

N

N

O

Ś

C

I

O

W

A

C

H

A

R

A

K

T

E

R

Y

S

T

Y

K

A

R

E

C

E

P

T

O

R

Ó

W

N

I

K

O

T

Y

N

O

W

Y

C

H

Tubokuraryna,

α-bungarotoksyna

Heksametonium,

Trimetafan

ANTAGONISTA

ANTAGONISTA

Ach, TMPP

ACh, DMPP(dimetylofenylopipe-razyna),
Epibatydyna,

Cytyzyna

AGONISTA

AGONISTA

• Depolaryzacja płytki

ruchowej i skurcz

mięśnia szkieletowego

• Przewodnictwo zwojowe

• Torowanie

presynaptyczne w OUN

• Uwalnianie katecholamin

z rdzenia nadnerczy

DZIAŁANIE

DZIAŁANIE

FUNKCJONALNE

FUNKCJONALNE

• Połączenie nerwowo-

mięśniowe

• Zwoje autonomiczne,

niektóre presynaptyczne

zakończenia neuronów

cholinergicznych

• Rdzeń nadnerczy

• OUN

LOKALIZACJA

LOKALIZACJA

N

N

m

m

N

N

n

n

Punkty uchwytu i efekty działania leków
w odniesieniu do cholinergicznej synapsy
nikotynowej

CAT - acetylotransferaza cholinowa
AChE - acetylocholinesteraza

W

P

Ł

Y

W

L

E

K

Ó

W

N

A

P

R

Z

E

K

A

Ź

N

I

C

T

W

O

W

P

Ł

Y

W

L

E

K

Ó

W

N

A

P

R

Z

E

K

A

Ź

N

I

C

T

W

O

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

C

H

O

L

I

N

E

R

G

I

C

Z

N

E

WPŁYWAJĄCE NA RECEPTORY
CHOLINERGICZNE

• Naśladowanie działania Ach

(muskaryna, nikotyna,

syntetyczne analogi Ach)

• Blokowanie działania Ach

(atropina, tubokuraryna)

WPŁYWAJĄCE NA UWALNIANIE
I ROZKŁAD ACh

• Zwiększanie uwalniania poprzez wpływ na

własności elektryczne presynaptycznych zakończeń
nerwowych

(4-aminopirydyna i substancje pokrewne)

• Hamowanie acetylocholinesterazy

(neostygmina)

• Hamowanie uwalniania ACh poprzez blokowanie jej

syntezy

(hemicholinium – blokuje wychwyt choliny)

• Zmniejszanie magazynowania pęcherzykowego

(wesamikol)

• Hamowanie mechanizmów uwalniania

(toksyna jadu

kiełbasianego, jony magnezu, antybiotyki
aminoglikozydowe)

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

K

O

M

I

M

E

T

Y

K

I

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

K

O

M

I

M

E

T

Y

K

I

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

K

O

M

I

M

E

T

Y

K

I

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

K

O

M

I

M

E

T

Y

K

I

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

K

O

M

I

M

E

T

Y

K

I

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

K

O

M

I

M

E

T

Y

K

I

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

K

O

M

I

M

E

T

Y

K

I

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

K

O

M

I

M

E

T

Y

K

I

(

L

E

K

I

P

O

B

U

D

Z

A

J

Ą

C

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

)

(

L

E

K

I

P

O

B

U

D

Z

A

J

Ą

C

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

)

(

L

E

K

I

P

O

B

U

D

Z

A

J

Ą

C

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

)

(

L

E

K

I

P

O

B

U

D

Z

A

J

Ą

C

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

)

(

L

E

K

I

P

O

B

U

D

Z

A

J

Ą

C

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

)

(

L

E

K

I

P

O

B

U

D

Z

A

J

Ą

C

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

)

(

L

E

K

I

P

O

B

U

D

Z

A

J

Ą

C

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

)

(

L

E

K

I

P

O

B

U

D

Z

A

J

Ą

C

E

R

E

C

E

P

T

O

R

Y

M

U

S

K

A

R

Y

N

O

W

E

)

DZIAŁAJĄCE BEZPOŚREDNIO

DZIAŁAJĄCE BEZPOŚREDNIO

DZIAŁAJĄCE POŚREDNIO

DZIAŁAJĄCE POŚREDNIO

S

T

Y

M

U

L

A

C

J

A

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

C

Z

N

A

S

T

Y

M

U

L

A

C

J

A

P

A

R

A

S

Y

M

P

A

T

Y

C

Z

N

A

ACh

ACh

i jej estry,

i jej estry,

alkaloidy

alkaloidy

Inhibitory

Inhibitory

acetylocholinesterazy

acetylocholinesterazy

(

(

IAChE

IAChE

)

)

DZIAŁAJĄCE POŚREDNIO

DZIAŁAJĄCE POŚREDNIO

CHOLINESTERAZA

CHOLINESTERAZA

BUTYRYLOCHOLINESTERAZA

BUTYRYLOCHOLINESTERAZA

BChE

BChE

Pseudocholinesteraza wykazująca znacznie

mniejszą specyficzność

wobec substratów

(butyrylocholina, prokaina, suksametonium,
Propanidyd, ACh)
Występowanie: wątroba, skóra, mózg, mięśnie
gładkie przew.pokarm., surowica krwi

ACETYLOCHOLINESTERAZA

ACETYLOCHOLINESTERAZA

AChE

AChE

Enzym działający

względnie specyficznie

względem ACh i jej pochodnych estrów,
np. metacholiny
Występowanie: OUN, zwoje autonomiczne,
przywspółczulne synapsy pozazwojowe,
płytka nerwowo-mięśniowa

HYDROLAZY SERYNOWE

Miejsce aktywne

AChE

AChE

–

–

część anionowa (kwas glutaminowy)
część estrowa (pierścień histydyno-imidazolowy, grupa OH-seryna)

CHOROBA ALZHEIMERA

CHOROBA ALZHEIMERA

Zaburzenia funkcji podkorowych neuronów cholinergicznych

z obszaru jądra Meynerta oraz układu septohipokampowego

(zmniejszenie aktywności acetylotransferazy cholinowej,

głównie w korze i hipokampie)

IAChE

IAChE

Potencjalizacja aktywności cholinergicznej

G

A

L

A

N

T

A

M

I

N

A

G

A

L

A

N

T

A

M

I

N

A

(Galantaminum hydrobromicum, Nivalin, Reminyl)

D

O

N

E

P

E

Z

I

L

D

O

N

E

P

E

Z

I

L

(Aricept)

M

E

T

R

I

F

O

N

A

T

M

E

T

R

I

F

O

N

A

T

NIEODWRACALNE INHIBITORY

NIEODWRACALNE INHIBITORY

AChE

AChE

– organiczne estry kwasu fosforowego,

tworzą kompleksy z częścią estrową –
trwale fosforylują enzym, przywrócenie aktywności AChE
zależy od syntezy nowych cząsteczek enzymu

(kilka tygodni)

• Zostały zsyntetyzowane do celów militarnych – gazy bojowe (Tabun, Sarin, Soman)
• Obecnie stosowane jako środki ochrony roślin – owadobójcze (insektycydy),

przeciw gryzoniom (rodentycydy) itp.

Chlorotion, malation, fosteks, paration, systoks, bidrin

zagrożenie toksykologiczne –

nagromadzenie dużych ilości

Ach

wpływ na:

przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe, przekaźnictwo zwojowe

i na OUN (łatwo przechodza przez bariere krew-mózg), działanie
neurotoksyczne (demielinizacja nerwów obwodowych)