Etapy procesu badawczego (cz.2)

4. Zmienne

Wiek

Płeć

Kolor skóry

Stan cywilny

Wykształcenie

Zainteresowania

4. Zmienne

rodzaje zmiennych

•

Dychotomiczna

(przyjmuje

dwie

wartości): kobieta/mężczyzna

•

Politomiczna

(przyjmuje wiele wartości):

wykształcenie

–

podstawowe/średnie/

wyższe

4. Zmienne

rodzaje zmiennych

•

Ilościowe

(możliwe do policzenia)

•

Zmienność ciągła

(nieskończona liczba

podzmiennych) – czas/wiek/wzrost

•

Zmienna skokowa

(liczba wariantów

jest ograniczona i może mieć tylko
wartość liczby całkowitej) – liczba dzieci

•

Jakościowe

(nie poddają się pomiarowi):

wykształcenie/płeć/pochodzenie
społeczne/wyznanie

4. Zmienne

rodzaje zmiennych

•

Niezależne (x)

- wpływają na wartości

zmiennej zależnej, powodując w niej
określone zmiany

•

Zależne (y)

- jest przedmiotem badania,

badacz chce je w wyniku badań wyjaśnić

4. Zmienne

rodzaje zmiennych

x

y

x

y

Związek pomiędzy zmiennymi

Kierunek dodatni

Wzrasta liczba opuszczonych godzin
Wzrasta liczb błędów w dyktandzie

Kierunek ujemny

Wzrasta liczba błędów w dyktandzie
Maleje ocena ze sprawdzianu

4. Zmienne

rodzaje zmiennych

•

pośredniczące

–

nie

wpływają

bezpośrednio

na

relacje

między

zmiennymi, jednak mogą zakłócać ich
wartość i kierunek

w badaniach może być przypuszczenie, że to nie tyle
czytanie dziecku na dobranoc opowiadań (zmienna
niezależna) wpływa na nie uspokajająco (zmienna
zależna), ile sama obecność przy łóżku dziecka osoby
czytającej

4. Wskaźniki

Operacjonalizacja

nadaje znaczenie danej

zmiennej poprzez wyszczególnienie jednej
lub większej liczby empirycznych odniesień,
charakteryzujących daną zmienną

Zmienne

•

Zadowolenie

•

Atmosfera w klasie

•

Inteligencja

•

Zainteresowania

Wskaźniki

?

4. Wskaźniki

Wskaźnikiem

jakiegoś

zjawiska

»Z«

będzie

takie

zjawisko

»W«,

którego

zaobserwowanie

pozwoli

w

sposób

bezwyjątkowy

lub

z

określonym

prawdopodobieństwem określić, że zaszło
zjawisko »Z«

4. Pomiar i skale pomiarowe

Rodzaje pomiaru:

1. Bezpośredni
2. Pośredni

4. Pomiar i skale pomiarowe

1. Pomiar bezpośredni

polega na mierzeniu

przedmiotów lub zjawisk za pomocą liczb
lub pewnych symboli.

a) Cechy ilościowe – ustalenie wartości

liczbowych tych zmiennych na skalach
cyfrowych

(liczba uczniów w klasie, liczba sal lekcyjnych, wartość

pomocy dydaktycznych)

b) Cechy jakościowe – ustalenie wartości

zmiennych

wyrażonych

za

pomocą

znaków, liter słów lub innych symboli

(na

przykład „wysoki średni niski" lub „zawsze często przeciętnie rzadko
nigdy")

4. Pomiar i skale pomiarowe

2. Pomiar pośredni

polega na mierzeniu

zjawisk

nie

wprost,

lecz

za

pomocą

wskaźników

(na przykład stopień uspołecznienia ucznia czy poziom

zrozumienia przez niego lekcji)

4. Pomiar i skale pomiarowe

Skale pomiarowe -

zbiór symboli lub znaków,

liter, słów czy kolorów, umożliwiających
dokonywanie pomiaru przedmiotu i jego
właściwości oraz porządkujących je według
określonego kontinuum.
Można wyróżnić 4 poziomy skal:

•

Nominalny

•

Porządkowy

•

Interwałowy

•

Ilorazowy

4. Pomiar i skale pomiarowe

Skala nominalna

najprostsza ze wszystkich skal pomiarowych.
Polega na przyporządkowaniu przedmiotom
i zjawiskom liczb lub symboli

Płeć: 1. Kobieta 2. Mężczyzna

Podział ten powinien być wyczerpujący
i rozłączny.

Działania arytmetyczne na skali nominalnej ograniczają się do
zliczania jednostek danej klasy i obliczania na tej podstawie
proporcji, struktury czy wartości modalnej

4. Pomiar i skale pomiarowe

Skala porządkowa (rangowa)

Zmienne, można uporządkować ze względu
na określone kryterium. Te skale pozwalają
uporządkować przedmioty i zjawiska według
ich ważności, rangi czy miejsca w szeregu

Wzrost: wysoki/średni/niski

Na skali tej trudno jest zmierzyć dystans
pomiędzy badanymi zmiennymi

Na skalach porządkowych można przeprowadzić więcej operacji
statystycznych niż na skalach nominalnych. Pozwalają one na
obliczanie mediany, kwantyli i współczynnika korelacji rangowej
Spearmana

4. Pomiar i skale pomiarowe

Skala interwałowa

umożliwia nie tylko porządkowanie zbioru
w relacjach większy mniejszy, ale także
ustalenie, o ile jednostek jeden przedmiot
bądź zjawisko jest większe bądź mniejsze od
drugiego.

Liczba punktów z testu: 10…20…30…40…50

Skala interwałowa umożliwia obliczani średniej arytmetycznej,
odchylenia standardowego, współczynnika korelacji Pearsona testu
t Studenta oraz innych testów parametrycznych

4. Pomiar i skale pomiarowe

Skala ilorazowa

jest podobna do interwałowej. Podobne są
także

zasady

przyporządkowania

liczb

badanym

przedmiotom

lub

zjawiskom.

Wyjątkiem tej skali jest to, że opiera się na
naturalnym

punkcie

zerowym,

na

tak

zwanym zerze absolutnym.

Czas wykonania zadania w minutach:
0…10…20…30…40…50

Skala ilorazowa umożliwia zastosowanie w obliczeniach wszystkich
potrzebnych operacji statystyczno-matematycznych

4. Pomiar i skale pomiarowe

Skala nominalna

Płeć: 1. Kobieta 2. Mężczyzna

Skala porządkowa (rangowa)

Wzrost: wysoki/średni/niski

Skala interwałowa

Liczba punktów z testu: 10…20…30…40…50

Skala ilorazowa

Czas wykonania zadania w minutach:
0…10…20…30…40…50

5. Próba badawcza

Populacja

Próba

badawcza

5. Próba badawcza

Populacja

- Całkowity zbiór jednostek

objętych

badaniem.

Populacja

jest

zbiorem wszystkich przypadków mających
pewne wspólne cechy.

Próba badawcza

- Podzbiór danych

pochodzących

z

populacji

całkowitej

i stanowiący podstawę do dokonania
uogólnienia

5. Próba badawcza

Populacja

Próba badawcza

wszyscy ludzie mieszkający
w Polsce

część mieszkańców Polski

wszyscy licealiści w województwie grupa licealistów w województwie

opolskim

studenci WSZiA

przedstawiciele studentów WSZiA

ogół instytucji w powiecie
opolskim

niektóre instytucje z powiatu
opolskiego

Parametr - Wartość zmiennej,

która charakteryzuje

populację całkowitą

Estymator - wartość zmiennej,

która charakteryzuje próbę

badawczą

5. Próba badawcza

Badania pełne

- przedmiotem badania są

wszystkie jednostki danej zbiorowości, na
przykład

wszyscy

uczniowie

szkół

podstawowych w Polsce, wszyscy studenci
pewnej szkoły wyższej,

Badania częściowe

- oparte są na części

zbiorowości

całkowitej,

czyli

na

próbie

badawczej

5. Próba badawcza – warunki reprezentatywności

Próba jest reprezentatywna gdy

1. Występują w niej wszystkie zmienne
będące

przedmiotem

badań,

które

znajdują się w populacji generalnej.

5. Próba badawcza – warunki reprezentatywności

Próba jest reprezentatywna gdy

2. Rozkład wartości zmiennych w próbie
jest taki sam, jak rozkład wartości
zmiennych

w

populacji,

którą

reprezentuje, bądź zbliżony do niego.

5. Próba badawcza – warunki reprezentatywności

Próba jest reprezentatywna gdy

3. Za w pełni reprezentatywną należałoby
uznać taką próbę, której wyniki uzyskane
na podstawie przeprowadzonych z jej
udziałem badań odpowiadałyby wynikom,
które otrzymałby badacz, gdyby przebadał
całą populację

5. Próba badawcza – dobór próby

Sposoby doboru próby

1. Dobór celowy

2. Dobór losowy

3. Na podstawie ochotniczych zgłoszeń

5. Próba badawcza – dobór próby

1. Dobór celowy

polega na zamierzonym doborze do
badań tych jednostek, które spełniają
określone kryteria oraz charakteryzują się
takimi, a nie innymi właściwościami,
a w przypadku których dobór losowy jest
niemożliwy.
Szczególnym

przypadkiem

doboru

celowego jest

dobór kwotowy

.

5. Próba badawcza – dobór próby

Dobór kwotowy

Populacja = 60% kobiet + 40% mężczyzn

Populacja =
60% kobiet
+ 40%
mężczyzn

Próba badawcza

100 osób =
60 kobiet +
40 mężczyzn

5. Próba badawcza – dobór próby

2. Dobór losowy

w

przeciwieństwie

do

nielosowego,

pozwala

na

określenie

prawdopodobieństwa,

z

jakim

każdy

element populacji ma szanse dostania się
do próby.

5. Próba badawcza – dobór próby

Techniki doboru losowego

W każdej z technik niezbędny jest

operat

losowania

- lista ponumerowanych od 1

do n elementów składających się na
populację, z której pobiera się próbę.

Możemy wyróżnić:

1. Dobór losowy prosty
2. Dobór systematyczny
3. Dobór warstwowy
4. Dobór grupowy

5. Próba badawcza – dobór próby

1. Dobór losowy prosty

h

ttp

:/

/a

rs

d

ec

o

ria

.b

lo

gs

p

o

t.c

o

m

/2011_

03_

01_

ar

ch

iv

e.h

tm

l

5. Próba badawcza – dobór próby

2. Dobór systematyczny
Polega na ustaleniu wielkości przedziału k,
to jest interwału wskazującego, co który
element populacji będziemy uwzględniać
w badaniu

=

(

ść

)

(

ść

ó

)

=

= 15

1 <

> 15

5. Próba badawcza – dobór próby

2. Dobór systematyczny

=

= 15

1 <

> 15

= 3

;

+ ;

+ 2 ;

+ 3 …

3; 18; 33; 48; 53; 68; 83; 98; 113; 133

5. Próba badawcza – dobór próby

3. Dobór warstwowy
Istotą

doboru

warstwowego

jest

podzielenie

populacji

całkowitej

na

rozłączne grupy zwane warstwami w taki
sposób, aby elementy należące do każdej
z grup były do siebie jak najbardziej
podobne.

5. Próba badawcza – dobór próby

3. Dobór warstwowy

Nauczyciele według typów szkól

Ogółem

500 000 osób

Próba badawcza

n = 2000

N

1

nauczyciele przedszkoli

40 000 osób

160

N

2

nauczyciele szkól podstawowych

150 000 osób

600

N

3

nauczyciele szkół gimnazjalnych

60 000 osób

240

N

4

nauczyciele szkól

ponadgimnazjalnych

80 000 osób

320

N

5

nauczyciele praktycznej nauki

zawodu

50 000 osób

200

N

6

nauczycieli placówek oświatowo-

wychowawczych

120 000 osób

480

500000

2000

=

1

250

5. Próba badawcza – dobór próby

4. Dobór grupowy
polega na wcześniejszym sporządzeniu
listy jednostek podlegających losowaniu
(listy

szkół

klasy,

organizacji

młodzieżowych, itp.), a następnie na
losowaniu indywidualnym szkół, placówek
czy organizacji młodzieżowych spośród
ogólnej ich liczby.

5. Próba badawcza – dobór próby

4. Dobór grupowy

Wylosowane grupy poddaje się badaniu
z uwzględnieniem wszystkich jednostek
wchodzących w skład danej grupy

5. Próba badawcza – dobór próby

3. Dobór oparty na dobrowolnych
uczestnikach

Osoby dobrowolnie deklarujące swój
udział w badaniach.

Próba badawcza oparta na ochotnikach
nie jest reprezentatywna