2010-11-30

1

Czym jest etyka?

kumulowane przez wieki niezwykle bogate
refleksje na temat moralności
oraz warunkujących je czynników i skutków,
które poglądy moralne wywołują,
spowodowały, że

nazwa „etyka” obrosła

w wiele znaczeń, nie zawsze ze sobą
możliwych do pogodzenia

W różnych kierunkach myśli filozoficznej
i humanistycznej zagadnienia etyczne są rozmaicie
przedstawiane i nierzadko odmiennie
interpretowane

Wystarczy jednak powiedzieć, iż współcześnie
mianem etyki określa się

ogół – całokształt

refleksji nad moralnością, doktrynami
etycznymi i poglądami moralnymi,
nad wartościami, normami i ocenami
etycznymi

Czym jest etyka?

łac. Ethica; gr. Ethos - „zwyczaj”

dział filozofii,

nauka o moralności

zajmuje się m.in.

problematyką wartości i norm

moralnych, obowiązujących w danej społeczności

system norm moralnych jakiejś osoby czy grupy lub

norm uznawanych w pewnym okresie np. etyka lekarska

etykę jako trzeci dział – obok fizyki i logiki –
wprowadził do filozofii starożytnej Arystoteles
(384 – 321) i nazywał ją filozofia praktyczną

Pojęcia kojarzone z etyką

Fundamentalnym pojęciem, którym
posługuje się etyka we wszystkich jej
działach jest

moralność

Pojęcie to jest wieloznaczne i nieostre

Powodem tego jest kilka okoliczności

2010-11-30

2

Moralność

kiedy o kimś mówimy, że jest „moralny” lub „niemoralny”,
przypisujemy mu pewne

predyspozycje psychiczne lub

behawioralne

w potocznym rozumieniu

za moralne uchodzi wszystko to,

co nie jest niemoralne np. tchórzostwo, czy okrucieństwo są
niemoralne, bo taka jest powszechna opinia, to moralne są
odwaga i dobroć

analogicznie,

to, co moralne, jest w potocznym słownictwie

przeciwstawiane temu, co uchodzi za nieobyczajne,
nieprzystojne

moralne jest to, co ma wartość umoralniającą,
czy moralizatorską np. przypowieści moralne, czy maksymy
moralne

Moralność

Przykłady te pokazują, że słowo „moralność”
bywa używane w dwóch zasadniczo
odmiennych znaczeniach:

w sensie

opisowym

w sensie

wartościującym

Moralność w sensie opisowym

oznacza dominujące w danej

epoce i środowisku społecznym
przekonania o tym:

jakie postępowanie jest

moralnie wskazane,

a jakie jest niewłaściwe

Moralność w sensie wartościującym

moralne jest to, co na gruncie
określonego systemu etycznego jest
oceniane moralnie dodatnio (+),
co jest uznawane za absolutne
dobro etyczne, co powinno być
pożądanym celem ludzkich
dążeń

Moralność - definicja

sposób postępowania jednostki ludzkiej
przyjęty przez większości za normę,

częścią

dziedzictwa kulturowego danej

organizacji kulturowej,

wywołuje

negatywne lub pozytywne emocje

innych jednostek,

nie jest lub jest

sprzeczna z naturą człowieka

nie jest lub jest

szkodliwa z punktu widzenia

organizacji kulturowej danej społeczności

Czym jest moralność?

zespół ocen, norm i zasad określających zakres
poglądów i zachowań uważanych za właściwe

całokształt zachowań i postaw jednostki lub grupy,
oceniany według jakiegoś społecznie
funkcjonującego systemu ocen i norm moralnych

zbiór zasad (norm), które określają co jest:

dobre, prawidłowe, nieszkodliwe

złe, nieprawidłowe, szkodliwe

2010-11-30

3

Teoria rozwoju moralnego
Lawrence Kohlberga

skonstruował teorię moralnego
rozwoju dziecka

ujmuje rozwój moralny na
3 poziomach, z których każdy
obejmuje 2 stadia rozwoju
moralnego dziecka

rezultatem końcowym jest
ukształtowanie człowieka
dojrzałego z klarownym
poczuciem dobra
i sprawiedliwości

Teoria rozwoju moralnego
Kohlberga

Poziom moralności

przedkonwencjonalnej

Poziom moralności

konwencjonalnej

Poziom moralności

pokonwencjonalnej

Moralność przedkonwencjonalna

Wiek przedszkolny i młodszy wiek
szkolny

Dziecko kieruje się „chceniem”, bo coś
jest przyjemne oraz unikaniem, bo coś
jest przykre

Moralność
przedkonwencjonalna

Moralność unikania kary – człowiek
uzasadnia sądy z punktu widzenia
irracjonalnego

strachu przed karą

posłuszeństwo i kara

ludzie postępują moralnie ze strachu przed

karą

to, czy czynność jest dobra, czy zła zależy od jej

skutku

inni nie są brani pod uwagę

Moralność
przedkonwencjonalna

Moralność własnego interesu – człowiek uzasadnia sądy
z punktu widzenia

nagród i przewidywanych korzyści

osobistych

instrumentalizm (postawa naiwnie egoistyczna)

człowiek postępuje moralnie, gdyż widzi, że leży to w
jego interesie (relatywizm moralny)

zachowanie dobre to działanie, które ma na celu dobro
własne, a nie innych

potrzeby innych są brane pod uwagę, jeśli rezultat ich
działania jest korzystny dla własnego dobra

Moralność konwencjonalna

Wiek - 13-16 rok życia

jednostka zaczyna orientować się w
konwencjach społecznych, dopasowuje
pragnienia do konwencji

2010-11-30

4

Moralność konwencjonalna

Moralność harmonii interpersonalnej – człowiek
uzasadnia sądy z punktu widzenia przewidywanego
braku

aprobaty ze strony osób pozostających

w bezpośrednich relacjach oraz na podstawie
wyobrażeń o „znaczących” i „grzecznych” osobach

Orientacja "dobrego chłopca/dziewczyny"

czynność jest oceniana jako dobra albo zła ze względu na
intencje jednostki

cenione są społecznie akceptowane standardy zachowania

działania moralne, to takie, które odpowiadają
oczekiwaniom rodziny, czy innej ważnej grupy

Moralność konwencjonalna

Moralność prawa i porządku – człowiek uzasadnia
sądy z punktu widzenia uznanych autorytetów,
obowiązujących norm i pełnionych ról społecznych

Pojawia się szacunek dla autorytetów oraz
przekonanie, że reguły społeczne muszą być
przestrzegane

Zwraca się uwagę nie tylko na motywy działania
jednostki, ale również na standardy zewnętrzne

Moralność pokonwencjonalna

zasady moralne, ideały

wiek powyżej 16 roku życia

człowiek jest w stanie spoglądać na to, co w danym
społeczeństwie jest konwencjonalne

człowiek może być autonomiczna moralnie

człowiek może porównywać własne zasady moralne
z zasadami innych

Moralność pokonwencjonalna

Moralność umowy społecznej – człowiek uzasadnia
sądy z punktu widzenia

ogólnych norm, które są

uznane i zweryfikowane przez ogół członków
społeczeństwa przy uwzględnieniu relatywnej wartości
osobistych opinii jednostek

To, co jest słuszne,

zależy od opinii większości

w danej grupie społecznej

Moralność pokonwencjonalna

Moralność uniwersalnych zasad etycznych –
podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia
ustalonych i uogólnionych przez siebie zasad
etycznych

O postępowaniu decydują wybrane przez jednostkę
zasady etyczne

Gdy obowiązujące prawo wchodzi w konflikt z tymi
zasadami jednostka postępuje zgodnie z tymi drugimi

Teoria rozwoju moralnego
Kohlberga

1

• posłuszeństwo i kara

2

• instrumentalizm

3

• szukanie aprobaty

4

• zgodność z prawem

5

• kontrakt społeczny

6

• uniwersalne sumienie

2010-11-30

5

Kolejne pojęcie to obyczajowość

ogół obyczajów,

ogólnie przyjętych tradycyjnych

sposobów postępowania, zachowania się
w określonych sytuacjach,

charakterystycznych

dla danej społeczności, terenu, okresu itp.

obyczaj jest

elementem kontroli społecznej -

jego naruszenie powoduje zazwyczaj negatywną
reakcję ze strony grupy

obyczaje są

przekazywane z pokolenia na

pokolenie i ulegają zmianom bardzo powoli

Moralność vs. obyczajowość

moralności nie należy mylić z obyczajami

pytanie:

normy obyczajowe odpowiadają jednak na
pytanie „

Co wypada robić/nie robić?”

normy moralne „

Co jest źle robić/nie robić?"

łamanie zasad:

przy łamaniu normy obyczajowej ma się
poczucie wstydu

przy łamaniu normy moralnej

poczucie winy

Etyka vs. moralność

etyki nie należy mylić z moralnością

moralność to z formalnego punktu widzenia zbiór
dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju:
„Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani
zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają

celem

etyki jest:

dochodzenie do źródeł powstawania moralności

badanie efektów, jakie moralność lub jej brak wywiera na
ludzi

szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych,
na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób
tworzyć zbiory nakazów moralnych

Etyka vs. moralność

poglądy etyczne przybierają zwykle

formę teorii,

na którą składa się zespół pojęć i wynikających
z nich twierdzeń, na podstawie których można
formułować zbiory nakazów moralnych

teorie etyczne mogą być zarówno próbą
udowadniania słuszności funkcjonujących
powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą
stać w ostrej opozycji do powszechnej
moralności, kwestionując zasadność części bądź
nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w
danym społeczeństwie nakazów

Podział etyki (1)

Etyka
normatywna

Etyka
opisowa

Metaetyka

2010-11-30

6

Etyka normatywna

dyscyplina filozoficzna, która zajmuje się :

formułowaniem i uzasadnianiem reguł postępowania

analizą norm i ocen w innych wypowiedziach etycznych

stawia się w niej takie problemy jak:

Czy istnieje / czym jest najwyższe dobro? Jak można je poznać?

Jakie jest powołanie człowieka? Co powinno być celem ludzkich
dążeń?

Co to jest szczęście?

Na czym polega odpowiedzialność moralna?

Jakie warunki musza być spełnione, aby dane działanie mogło
być uznane za spełniające wymogi etyczne?

Etyka opisowa

naukę o moralności, zwana także niekiedy

etologią

zajmuje się badaniem moralności jako takiej - norm,
ocen, wartości uznawanych przez ludzi za moralne

docieka:

Jak kształtują się poglądy moralne?

Jaką odgrywają rolę w relacjach międzyludzkich?

Jakie są przyczyny uznawania jednych, a nieuznawania
innych poglądów moralnych?

Pod wpływem jakich czynników poglądy te ulegają
zmianie?

podejmowane są głównie badania socjologiczne,
psychologiczne i historyczne

Metaetyka

jako trzeci podstawowy dział etyki ukształtowała się
stosunkowo późno, bo dopiero w XX wieku

zajmuje się

logiczną analizą języka etyki, a więc:

opisem znaczenia terminów etycznych , ich funkcją

w języku oraz sposobami definiowania terminów
etycznych

zagadnieniem prawdy w etyce - Czy sądy etyczne są
zdaniami w sensie logiki?

sposobami uzasadniania ocen, norm i wartości
etycznych

Metaetyka

Trzema rodzajami wypowiedzi etycznych, które są
najczęściej przedmiotem analiz logicznych,
semantycznych i syntaktycznych, są:

zdania opisowe np. „Każdy człowiek stara się uniknąć
hańbiących go czynów i wyrzutów sumienia”

oceny np. „Lepiej jest krzywdy doznać, niż ja wyrządzać”

normy np. „Jeśli chcesz być szanowany przez ludzi,
powinieneś dotrzymywać zobowiązań i danego słowa”

Stanowiska na gruncie metaetyki

We współczesnej metaetyce zarysowały się trzy
przeciwstawne stanowiska

kognitywizm

emotywizm

intuicjonizm

Kognitywizm

uznaje, że

zdania zawierające

terminy etyczne takie jak dobro,
zło, sprawiedliwość, słuszność,
mają charakter poznawczy,
można więc

dowodzić ich

prawdziwości lub fałszywości

2010-11-30

7

Intuicjonizm

zakłada, że człowiek posiada pewną
wewnętrzną zdolność,

zmysł

moralny, czy właśnie etyczną
intuicję, która

pozwala mu

stwierdzić, co jest moralnie
dobre, a co złe

Emotywizm

głosi, że

sądy etyczne są tylko wyrazem osobistych,

subiektywnych doznań, preferencji i ocen, które nie mogą być
poparte żadnymi logicznymi i empirycznymi racjami

sądy te nie mogą być ani prawdziwe, ani fałszywe, ponieważ nie
stwierdzają niczego obiektywnie istniejącego, o niczym nie
komunikują; są jedynie

sprawozdaniem z przeżywanych

stanów emocjonalnych

bezowocna jest próba rozstrzygnięcia podstawowych kontrowersji
etycznych - można je co najwyżej opisywać poprzez wskazanie:

do czego dążą strony sporu?

co jest jego przedmiotem?

co go wywołało?

jaki będzie jego prawdopodobny skutek?

Podział etyki wg T.Kotarbińskiego (2)

Według Tadeusza Kotarbińskiego (1886 – 1981), na
fundamentalne zagadnienia etyki, tak jak ona
była uprawiana w ciągu stuleci, składają się 3
działy:

1.

1.

Felicytologia

Felicytologia

2.

2.

Prakseologia
moralna

Prakseologia
moralna

3.

3.

Deontologia

Deontologia

Felicytologia

bywa określana także hedonistką, eudajmonologią,
a współcześnie biotechniką

jest nauką (wiedzą)

o życiu szczęśliwym, wolnym od

cierpień

konstruuje ona reguły postępowania prowadzące do
wypracowania osobistej satysfakcji, zadowolenia,
psychicznego dobrostanu

szczęście jest najwyższą wartością i ostatecznym
celem ludzkich dążeń, dlatego etyka powinna wskazywać
ludziom sposoby osiągnięcia tego celu - etyk powinien
nauczać sztuki życia szczęśliwego

Prakseologia moralna

nauka o

praktycznych walorach różnych działań

tworzy ona strategie postępowania z punktu
widzenia ich sprawności, racjonalności
i skuteczności

zajmuje się technicznymi aspektami ludzkich
działań i ich zgodnością z istniejącymi normami
moralnymi, „dobrą robotą” w sensie materialnym,
technicznym i etycznym

Deontologia

wiedza o powinnościach, które należy spełniać,
występując w rozmaitych rolach społecznych
np. studenta, nauczyciela, matki, ojca

wskazuje, jak zasłużyć na miano porządnego
człowieka, osoby uczciwej, odpowiedzialnej,
wiarygodnej, takiej na której można polegać

celem refleksji deontologicznych jest

formułowanie

zasad powinnościowego – właściwego, słusznego
postępowania, dlatego mieści się w niej znaczna część
problematyki odnoszącej się do kodeksów etycznych
i etyki zawodowej

2010-11-30

8

Podział etyki wg R. Carnapa (3)

Ze względu na

zakres

obowiązywania norm

moralnych

Ze względu na

źródło

pochodzenia norm

moralnych

Ze względu na

ocenę

zachowań ludzi

Podział ze względu na:

zakres

obowiązywania
norm moralnych

teorie

obiektywistyczne

teorie

subiektywistyczne

źródło

pochodzenia

norm moralnych

naturalizm

antynaturalizm

emotywizm

ocenę

zachowań ludzi

motywizm

efektywizm

nominalizm

•

teorie obiektywistyczne

•

teorie subiektywistyczne

Teorie obiektywistyczne

zakładają, że

normy etyczne mają

charakter uniwersalny

można je wywieść z ogólnych założeń,
a następnie zastosować do wszystkich
ludzi

Teorie subiektywistyczne

zakładają one, że

normy etyczne są

wytworem poszczególnych ludzi

prowadzi to do wniosku, że:

jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one

wynikiem podobnej zawartości umysłów
większości ludzi

nie ma czegoś takiego jak wspólne normy
i każdy posługuje się swoim prywatnym
systemem nakazów moralnych

•

naturalizm

•

antynaturalizm

•

emotywizm

2010-11-30

9

Naturalizm

systemy takie próbują wywodzić
normy moralne z nauk
przyrodniczych i społecznych

Antynaturalizm

systemy takie starają się dowodzić, że
normy moralne muszą pochodzić z
„góry” np. od Boga lub z przesłanek
ściśle racjonalnych bez odnoszenia
się do danych eksperymentalnych

Emotywizm

systemy te traktują

nakazy moralne jako:

wyraz i przedłużenie ludzkich

emocji lub

efekt działania ludzkiej psychiki i w
związku z tym nie ma sensu szukać ani
naturalistycznych, ani antynaturalistycznych
źródeł tych nakazów, a

moralność jest po

prostu jednym ze zjawisk
psychologicznych

•

motywizm

•

efektywizm

•

nominalizm

Motywizm

systemy motywistyczne zakładają, że o
moralnej ocenie danego czynu decyduje
przede wszystkim

motyw, intencja

według tych teorii nie można uznać czynu
za moralnie słuszny, niezależnie od jego
końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z
dobrą intencją

Efektywizm

systemy efektywistyczne zakładają, że o
moralnej ocenie danego czynu decyduje
wyłącznie jego

efekt, konsekwencja

jeśli czyn został dokonany bez intencji
lub nawet ze złą intencją, ale przyniósł
dobry efekt, to można go uznać za moralnie
słuszny

2010-11-30

10

Nominalizm

systemy takie abstrahują zarówno od motywu,
jak i efektu

traktują one

dobro i zło jako niedefiniowalne

pojęcia pierwotne

dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po
prostu to, co

jest zgodne z nakazami tego

systemu

wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia
w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu
zgodność tego czynu z nakazami moralnymi

Stanowiska w etyce

problem

uniwersalności norm etycznych

i norm moralnych jest jednym
z donioślejszych zagadnień

pytanie,

czy istnieją takie normy, które

powinny obowiązywać wszystkich ludzi
zawsze i wszędzie, oraz – w przypadku
odpowiedzi pozytywnej –

jakie są to

normy, od dawna nurtowało nie tylko
etyków

4 stanowiska w etyce

•

skrajny
absolutyzm

1

•

skrajny
sytuacjonizm

2

•

umiarkowany
sytuacjonizm

3

•

immoralizm

4

Skrajny absolutyzm -
pryncypializm

zakłada, że

zasady etyczne mają uniwersalny, ponadczasowy

charakter

do głównych reprezentantów skrajnego absolutyzmu etycznego
zalicza się Immanuela Kanta, który głosił, że

źródłem zasad

moralnych jest rozum, a normom etycznym przysługuje
walor powszechnego obowiązywania

naczelna dyrektywa moralna, nazwana przez niego
imperatywem kategorycznym, nakazuje,

by każdy postępował

tak, jakby jego postępowanie miało stać się prawem
powszechnym – czyli obowiązującym wszystkie istoty rozumne

absolutyzm etyczny uznaje istnienie

wiecznych,

niezmiennych, niezależnych od człowieka prawd etycznych

Skrajny sytuacjonizm

relatywizm

głosi on, że z etycznego punktu widzenia

każda

sytuacja, w jakiej znajduje się człowiek, jest
niepowtarzalna i z takich, czy innych względów
wyjątkowa

najbliżsi temu stanowisku są egzystencjaliści
i postmoderniści, według których

wszystkie lub

nieomal wszystkie normy etyczne obowiązują
w sposób względny

2010-11-30

11

Umiarkowany sytuacjonizm

umiarkowany relatywizm

przyjmuje, że normy etyczne średniego poziomu, które sytuują
się między normami ściśle skonkretyzowanymi, a normami
najogólniejszymi i których jest najwięcej, są bardzo często
normami konfliktowymi, co oznacza, iż nie można ich
równocześnie spełnić

w niektórych sytuacjach nie można być równocześnie
prawdomównym i oszczędzać bliźniemu cierpień

z tego powodu

walor powszechnego obowiązywania można

przypisać tylko normom szczegółowym, które dokładnie
określają, jak w danej sytuacji powinien zachować się
konkretny adresat normy

Immoralizm

zakłada, że

reguł etycznych nie można w żaden

sposób uzasadnić, pozbawione są przeto wszelkiej
wartości

w wersji skrajnej immoralizm staje się amoralizmem,
który żąda zniesienia wszelkiej etyki, a także etycznych
ograniczeń nakładanych na postępowanie człowieka

wybitnym przedstawicielem tej orientacji jest
Fryderyk Nietzsche (1844 – 1900) - negował on pojęcia
winy, kary, dobra i zła

„Dlaczego mam postępować raczej dobrze niż źle” –
pytał ironicznie

Zawodowy kodeks etyczny

poszukiwanie podobieństw i odmienności norm
etycznych i moralnych w stosunku do innych rodzajów
norm wydaje się mieć we współczesnych czasach
mniejsze znaczenie poznawcze i praktyczne niż
problematyka

zawodowych kodeksów etycznych

powstają bowiem zupełnie nowe zawody, a
dotychczasowe profesje ulegają daleko idącym
zmianom, choćby w związku z nowymi formami
kształcenia, nowymi technologiami oraz internalizacją
uprawnień zawodowych

Zawodowy kodeks zawodowy

w tych nowych warunkach wytworzyła się w wielu
środowiskach potrzeba kodeksowego zapisania
podstawowych uprawnień i obowiązków zawodowych

w Polsce ekspansja problematyki etyki zawodowej oraz
kodeksów etycznych to zjawisko charakterystyczne dla
przełomu XX i XXI wieku, świadczy o tym między
innymi fakt, iż w programach studiów na poziomie
nawet licencjackim jest wprowadzony obowiązkowy
wykład z tego przedmiotu

Zawodowy kodeks zawodowy

mianem

Etyki zawodowej określa się zbiór norm

i reguł, które określają:

jakie są moralne powinności przedstawicieli danego
zawodu?

kto stoi na straży ich przestrzegania?

jakie konkretnie sankcje mogą być zastosowane wobec
sprawcy niewłaściwego, czy nagannego zachowania?

Uporządkowany zbiór takich reguł, czy przepisów
procedury, które wyznaczają obowiązki moralne
związane z czynnościami zawodowymi, nazywa się
kodeksem etycznym danego zawodu

2010-11-30

12

Zawodowy kodeks zawodowy

na

kodeksowe normy deontologiczne najczęściej

składają się:

skonkretyzowane normy etyki ogólnej, dostosowane do

specyfiki danego zawodu

nowe reguły normatywne istniejące w danym zawodzie

Kodeks etyczny:

wylicza zazwyczaj

uprawnienia przedstawicieli danego

zawodu

rozstrzyga sytuacje konfliktowe jak np.:

którym wartościom w zaistniałych okolicznościach przyznać

pierwszeństwo?

jak reagować na pogwałcenie reguł uczciwej konkurencji? naruszenie

zaufania?

jak rozwiązywać najistotniejsze dylematy, które pojawiają się w

trakcie wykonywania czynności zawodowych?

Kodeksy etyczne odgrywają fundamentalną rolę zwłaszcza
w zawodach, których wykonywanie łączy się z
dysponowaniem oraz ochroną zasobów i dóbr mających
duże znaczenie ogólnospołeczne

w Polsce takie zawody mają szczególny status prawny i mogą
być nazywane

zawodami zaufania publicznego, który to

termin, wobec użycia go w art. 17 ust. 1 Konstytucji, ma także
określone znaczenie prawne

Wartości, które są w gestii uprawiających te zawody
i zostały powierzone ich pieczy, to:

zdrowie i życie np. etyka lekarska, etyka aptekarska,

etyka psychologa

wolność np. etyka sędziego, etyka adwokacka

bezpieczeństwo np. etyka policyjna, etyka notariusza

oddziaływanie na osobowość np. etyka
nauczycielska, etyka mediatora, etyka pracy
duszpasterskiej, etyka dziennikarska

Kodeks etyczny

Kodeks etyczny

określa zasady leżące u podstaw

formułowania sądów moralnych

Kod etyczny opisuje się poprzez:

określenie wartości centralnej

określenie cnót kardynalnych

określenie grzechów głównych

wartość centralna

cnoty kardynalne

grzechy główne

etyka produktywności

etyka godności

etyka powszechnego

dobra

etyka kolektywistyczna

etyka autonomii

Etyka produktywności

• Produkcja dóbr

Wartość

centralna

• Użyteczność, skuteczność,

pracowitość, oszczędność, sukces

Cnoty

kardynalne

• Lenistwo, marnotrawstwo,

porażka

Grzechy

główne

2010-11-30

13

Etyka godności

• Życie w godny sposób

Wartość

centralna

• Duchowość, czystość, honor

Cnoty

kardynalne

• Pogoń za dobrami

materialnymi, utrata honoru

Grzechy

główne

Etyka powszechnego dobra

• Dobro społeczności jako

całości

Wartość

centralna

• Poszanowanie norm

społecznych

Cnoty

kardynalne

• Łamanie norm

społecznych

Grzechy

główne

Etyka kolektywistyczna

• Dobro własnej grupy

Wartość

centralna

• Dobro i interes grupy, lojalność

wobec członków grupy, konformizm

Cnoty

kardynalne

• Nielojalność wobec członków grupy,

nonkonformizm

Grzechy

główne

Etyka autonomii

• Dobro innej jednostki – dobro

człowieka

Wartość

centralna

• Poszanowanie wolności i praw,

pomaganie, lojalność wobec drugiego
człowieka

Cnoty

kardynalne

• Krzywdzenie ludzi, łamanie praw,

nielojalność

Grzechy

główne