12 Eksploatowanie maszyn i urządzeń ogólnego zastosowania

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Izabela Rosiak

Eksploatowanie maszyn i urządzeń ogólnego zastosowania
321[09].Z1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Zbigniew Iwasiuk
mgr inż. Apolonia Lewandowska

Opracowanie redakcyjne:
Izabela Rosiak

Konsultacja:
mgr inż. Maria Majewska

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[09].Z1.02
„Eksploatowanie maszyn i urządzeń ogólnego zastosowania” zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik technologii żywności.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Maszyny przepływowe

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Maszyny cieplne, wytwornice pary, urządzenia chłodnicze

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Urządzenia do zamrażania żywności

5.3.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów

7. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik technologii żywności 321[09].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, jakie są konieczne by uczeń mógł przystąpić do realizacji tej
jednostki modułowej;

−

cele kształcenia, które uczeń opanuje podczas kształcenia w tej jednostce modułowej;

−

przykładowe scenariusze zajęć;

−

propozycje ćwiczeń po każdym z rozdziałów, które pozwolą uczniom osiągnąć
umiejętności praktyczne związane z tą jednostką modułową;

−

przykładowe dwa sprawdziany osiągnięć, które umożliwią sprawdzenie wiadomości
i umiejętności opanowanych przez uczniów podczas realizacji programu jednostki
modułowej. Sprawdziany podane są w formie testu;

−

wykaz zalecanej literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać w celu poszerzenia swoich
wiadomości.
Przy realizacji jednostki modułowej mogą Państwo korzystać z zaproponowanych

w poradniku dla ucznia pytań sprawdzających oraz sprawdzianów postępów uczniów.

Poradnik zawiera wiadomości dotyczące dynamiki płynów, pracy pomp i sprężarek,

maszyn cieplnych, wytwornic pary, urządzeń chłodniczych oraz urządzeń do zamrażania
żywności. Ujęto również treści opisujące czynniki chłodnicze stosowane w chłodzeniu
i zamrażaniu żywności

W trakcie omawiania programu należy zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i urządzeń ogólnego
zastosowania.

Ważne jest by uczeń posiadł umiejętność korzystania z dokumentacji technicznej maszyn

i urządzeń.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np.: pokazu z objaśnieniem,
metody projektów, tekstu przewodniego, ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[09].Z1

Maszyny i urządzenia stosowane w przemyśle spożywczym

321[09].Z1.01

Eksploatowanie maszyn i urządzeń elektrycznych

321[09].Z1.06

Eksploatowanie maszyn i urządzeń stosowanych w procesach dyfuzyjnych,

fizykochemicznych i biotechnicznych

321[09].Z1.03

Wykorzystanie środków

transportu

w przemyśle spożywczym

321[09].Z1.04

Eksploatowanie maszyn

i urządzeń do obróbki

mechanicznej

321[09].Z1.05

Eksploatowanie maszyn

i urządzeń do obróbki

termicznej

321[09].Z1.02

Eksploatowanie maszyn i urządzeń ogólnego zastosowania

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji m.in.: norm, instrukcji, dokumentacji technicznej
i technologicznej,

−

czytać rysunki w dokumentacji technicznej,

−

wykonywać rysunki prostych części maszyn i urządzeń,

−

stosować uproszczenia i oznaczenia umowne w rysunku technicznym,

−

wyjaśniać budowę części maszyn, ich działanie i zastosowanie,

−

organizować stanowisko pracy w zakładzie przetwórstwa spożywczego zgodnie
z wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciw pożarowej,

−

określać zastosowanie maszyn i urządzeń stosowanych w przemyśle spożywczym,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa, higieny pracy i ochrony przeciwpożarowej podczas
eksploatacji instalacji elektrycznej, wodnokanalizacyjnej, gazowej i cieplnej w przemyśle
spożywczym,

−

posługiwać się programami komputerowymi do wykonania rysunku technicznego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

dokonać klasyfikacji maszyn ogólnego zastosowania wykorzystywanych w przemyśle
spożywczym,

−

określić budowę i zasadę działania maszyn ogólnego zastosowania,

−

określić parametry pracy maszyn ogólnego zastosowania,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia ogólnego zastosowania w przemyśle spożywczym

−

określić wymagania dotyczące instalacji rurociągów w zakładach przemysłu spożywczego,

−

rozróżnić sposoby chłodzenia i czynniki chłodnicze stosowane w przemyśle spożywczym,

−

scharakteryzować typy zamrażarek,

−

dobrać maszyny ogólnego zastosowania do procesów produkcji,

−

skorzystać z instrukcji serwisowych i Dokumentacji Techniczno-Ruchowej dotyczącej
eksploatacji maszyn ogólnego zastosowania,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi maszyn ogólnego
zastosowania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania: Technik technologii żywności 321[09]
Moduł: Maszyny i urządzenia stosowane w przemyśle spożywczym 321[09].Z1
Jednostka modułowa: Eksploatowanie maszyn i urządzeń ogólnego zastosowania

321[09].Z1.02

Temat: Wykorzystanie urządzeń zamrażających w procesach przemysłu spożywczego

Cel ogólny: dobranie urządzeń zamrażających, do wybranych procesów przemysłu

spożywczego

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

–

rozróżnić podstawowe metody zamrażania,

–

określić podstawowe typy urządzeń zamrażających,

–

wyjaśnić budowę i zasadę działania urządzeń zamrażających,

−

określić zastosowanie metod zamrażania i urządzeń zamrażających

−

określić czynności wykonywane podczas użytkowania zamrażarek z uwzględnieniem
higieny i bezpieczeństwa pracy.

Metody nauczania – uczenia się:

−

metoda projektów

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa

Czas: 6 x 45 minut

Środki dydaktyczne:

−

schematy budowy zamrażarek,

−

opis działania zamrażarek,

−

dokumentacje techniczno-ruchowe wybranych typów zamrażarek,

−

materiały piśmienne,

−

kontrakty,

−

sprawozdanie (przy prezentacji uczniów).

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie do projektu:

W przemyśle spożywczym do przeprowadzenia określonych procesów produkcyjnych,

jak również do przechowywania surowców i produktów niezbędne są urządzenia
zamrażające. Ich prawidłowe zastosowanie decyduje o jakości procesu, a tym samym
produktów spożywczych. Bardzo ważne jest by przestrzegać prawidłowej eksploatacji
urządzeń stosowanych do zamrażania.

2. Etapy pracy metodą projektów:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Etap I. Wprowadzenie do zagadnień tematycznych projektów (planowany czas – 1

godzina)

−

określenie celu ogólnego zajęć.

Etap II. Organizacja pracy oraz sformułowanie tematu projektu i ustalenie jego zakresu

(planowany czas – 1 godzina)

−

przedstawienie propozycji składu zespołów roboczych – wybór lidera grupy,

−

sprecyzowanie tematu projektu,

−

określenie zakresu projektu,

−

ustalenie terminu wykonania projektu,

−

określenie kryteriów oceniania projektów,

−

podpisanie kontraktów.

Etap III. Realizacja projektu - (planowany czas – 3 godziny + praca domowa)

−

wyszukiwanie i dobór informacji,

−

określenie możliwego rozwiązania problemu,

−

pisanie sprawozdania,

−

konsultacje z nauczycielem,

−

przygotowanie prezentacji.

Etap IV. Prezentacja projektów (planowany czas – 1 godzina)

−

prezentowanie, kolejno przez zespoły, swoich projektów przed całą klasą,

−

dyskusja, zadawanie pytań.

Etap V. Ocena projektów

−

ocena zespołów i poszczególnych uczniów (ocenie podlega sprawozdanie i prezentacja

projektu).

Etap VI. Sprawdzian założonych celów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik 1

OCENA PRACY UCZNIÓW

Kryteria oceniania:

1. Ocena pracy i przedsiębiorczości (0-16) punktów

•

umiejętność pracy w zespole,

•

stopień uzyskania zamierzonych celów,

•

dodatkowe poszukiwania informacji,

•

oryginalność pracy.

2. Wzajemne ocenianie pracy uczniów w grupie (0 – 8)punktów.
3. Ocena sprawozdania (0-8) punktów

•

poprawność treści,

•

samodzielność pracy,

•

estetyka „pracy”,

•

terminowość wykonania projektu,

•

sposób prezentacji.

4. Ocena prezentacji (0 – 8) punktów

•

logiczny i jasny sposób wypowiedzi,

•

umiejętność komunikowania się i współdziałania w zespole,

•

pomoce wykonane dla celów prezentacji,

•

formułowanie właściwych wniosków.

Ogółem:

−

Ocena pracy i przedsiębiorczości (0 – 16) punktów,

−

Wzajemne ocenianie pracy uczniów w grupie (0 – 8) punktów,

−

Ocena sprawozdania (0 – 8) punktów,

−

Ocena prezentacji (0 – 8) punktów.

razem: 40 punktów

35 – 40 – ocena celująca
30 – 35 – ocena bardzo dobra
25 – 30 – ocena dobra
20 – 25 – ocena dostateczna
15 – 20 – ocena mierna

0 – 15 – ocena niedostateczna

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik 2

KONTRAKT

ZAWARTY POMIĘDZY NAUCZYCIELEM A UCZNIEM (UCZNIAMI)

NA WYKONANIE PROJEKTU

Temat.......................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
w dniu..........................................................(dzień, miesiąc, rok)

Kontrakt zawarto pomiędzy...........................................

(nauczycielem)

i uczniami: ............................................................................

..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................

klasy....................

Na mocy niniejszego KONTRAKTU:

1. Uczniowie zobowiązują się do wykonania projektu zgodnego z opisem.

2. Uczniowie zobowiązują się do złożenia sprawozdania i zaprezentowania projektu

w dniu...................................................................................

3. Nauczyciel zobowiązuje się do opieki merytorycznej nad uczniem i ustala następujące

terminy konsultacji:
I konsultacja......................................................
II konsultacja.....................................................
III. konsultacja...................................................
..........................................................................

4. Nauczyciel zobowiązuje się do oceny projektu zgodnie z zawartymi w opisie kryteriami

Podpisy akceptujące treść kontraktu:

.............................................................. ...............................................................

(podpis ucznia) (podpis nauczyciela)

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik 3

PLAN SPRAWOZDANIA

1. Pierwsza strona z tytułem projektu i nazwiskiem autorów.
2. Spis treści.
3. Streszczenie projektu.
4. Podziękowania.
5. Wstęp (przedstawienie problemu, który jest tematem projektu oraz dotychczasowe

osiągnięcia).

5.1. Warunki projektu (precyzyjne określenie tematu i celu projektu, czas jego

wykonania i dla kogo jest przeznaczony).

5.2. Procedury badań (metody zbierania informacji, korzystanie ze zbiorów biblioteki,

śledzenie prasy, obserwacje, wywiady itp.).

6. Odkrycia i informacje (poszczególne partie odpowiednio zatytułowane – jasno i logicznie,

można przedstawić rysunki, schematy, wykresy itp.).

7. Wnioski (wnioski z badań i eksperymentów, dobre i złe strony projektu).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

321[09].Z1.02

Temat: E

ksploatacja kotłów parowych.

Cel ogólny: skorzystać z dokumentacji technicznej dotyczącej eksploatacji kotłów parowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

–

sklasyfikować kotły parowe,

–

określić budowę i zasadę działania kotłów parowych,

−

obsłużyć kotły parowe,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi kotłów parowych,

−

skorzystać z instrukcji serwisowych,

−

skorzystać z dokumentacji techniczno - ruchowej.

Metody nauczania – uczenia się:

−

metoda sytuacyjna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa zróżnicowana.

Czas: 45 minut

Środki dydaktyczne:

−

schematy budowy kotłów parowych,

−

instrukcje serwisowe,

−

dokumentacje techniczno-ruchowe,

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania,

Przebieg zajęć:

1. Czynności organizacyjne:

–

podział klasy na grupy,

–

podanie tematu,

–

wyjaśnienie celów lekcji i omówienie zasad pracy.

2. Praca w grupach:

–

wybór typu kotła parowego,

–

przeanalizowanie budowy i zasady działania wybranego kotła,

–

ustalenie zasad obsługi,

–

określenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi danego
kotła,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

określenie potencjalnych skutków nie stosowania przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.

3. Prezentacja pracy.
4. Ocena wykonanego zadania.
5. Praca domowa.

Wymienić i określić przeznaczenie niezbędnego oprzyrządowania kotła parowego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1.

Maszyny przepływowe

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozróżnij na podstawie schematów pompy. Zidentyfikuj i nazwij główne elementy

budowy (dla pomp wyporowych określ elementy tłoczące).

Rys. 9. Pompa ...................[6, s. 54]

1 - korpus, 2 – wirnik, 3 – uszczelnienie dławicowe

Rys. 10. Pompa ................. [6, s. 52]

1 – korpus, 2 – koła zębate

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zaprezentować wybrane

maszyny przepływowe.

Rys. 8. Pompa ............... [6, s. 51]

1 - sprężyna, 2 – wlot płynu roboczego,

3 – membrana,

4 – zawory płytkowe (klapowe)

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z klasyfikacją pomp,
2) zapoznać się ze sposobem wytwarzania ciśnienia przez pompy,
3) przeanalizować budowę i działanie pomp,
4) rozpoznać na schematach poszczególne pompy,
5) określić główne elementy budowy pomp,
6) zapisać i zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem

Środki dydaktyczne:

−

modele maszyn przepływowych,

−

podręcznik,

−

plansze lub foliogramy,

−

dokumentacje techniczne,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Odczytaj z wykresów zależność wysokości podnoszenia od wydajności, zapotrzebowania

mocy i sprawności dla pompy śrubowej.

gdzie: H – wysokość podnoszenia,

Q – wydajność,
N – moc,

– sprawność.

Rys. 11. Charakterystyki pompy śrubowej

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z parametrami pracy pompy,
2) odczytać z wykresu zależności pracy pompy,
3) przeanalizować zależności parametrów pracy pompy,
4) zapisać i zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

−

plansze lub foliogramy,

−

dokumentacje techniczne pomp,

−

podręcznik [6],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Na podstawie schematu sprężarki tłokowej zidentyfikuj główne jej elementy budowy

i przeanalizuj działanie tej sprężarki.

Rys. 12. Sprężarka tłokowa [2, s. 155]

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z budową i działaniem sprężarek objętościowych,
2) przeanalizować schemat sprężarki,
3) nazwać główne elementy sprężarki oznaczone na schemacie cyframi od 1 - 4,
4) przeanalizować działanie sprężarki,
5) zapisać nazwy elementów budowy wyparki i wyjaśnić zasadę jej działania,
6) przedstawić wyniki pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

model maszyny,

−

podręcznik [6],

−

dokumentacja techniczna sprężarki tłokowej,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Maszyny cieplne, wytwornice pary, urządzenia chłodnicze

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij obieg termodynamiczny silnika tłokowego, opisz zachodzące zmiany

w obiegu podczas pracy maszyny.

Rys. 17. Tłokowa maszyna cieplna (obieg termodynamiczny silnika tłokowego) [2, s.148]

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyjaśnić budowę i zasadę działania tłokowej maszyny cieplnej,
2) scharakteryzować obieg termodynamiczny silnika tłokowego,
3) zinterpretować krzywe na wykresie oznaczone nr 1, 2, 3,
4) przedstawić wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

film dydaktyczny,

−

plansza lub foliogram,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Określ zagrożenia jakie mogą wystąpić przy eksploatacji kotłów parowych i wskaż

sposoby ich zapobiegania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z budową i zasadą działania kotłów parowych,
2) przeanalizować różnice związane z konstrukcją i eksploatacją kotłów parowych,
3) określić zagrożenia jakie mogą wystąpić przy eksploatacji kotłów parowych,
4) określić sposoby zapobiegania zagrożeniom, które mogą wystąpić przy eksploatacji

kotłów parowych,

5) zapisać i przedstawić wnioski.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

tekst przewodni,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

dokumentacje techniczno – ruchowe kotłów,

−

podręcznik [5],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania i rysowania.

Ćwiczenie 3

Porównaj temperatury przechowywania produktów żywnościowych.

Tabela 1. Zalecane temperatury przechowywania produktów [2, s. 159]

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z zakresami temperatur zalecanymi w przechowywaniu wybranych

produktów spożywczych,

2) zapoznać się z optymalnym czasem przechowywania wybranych produktów spożywczych,
3) porównać dane z tabeli z wymaganiami norm dla produktów spożywczych,
4) zapisać i zaprezentować wnioski.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

plansza lub foliogram,

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 4

Porównaj zakres temperatur dla różnych czynników chłodniczych.

Tabela 2. Zalecane temperatury dla urządzeń chłodniczych [2, s. 159]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z optymalnymi zakresami temperatur dla różnych czynników chłodniczych,
2) zapoznać się z typami urządzeń, w których zalecane jest stosowane tych czynników,
3) określić przydatność wykorzystania czynników biorąc pod uwagę bezpieczeństwo ich

użytkowania,

4) zapisać i zaprezentować wnioski.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

−

plansza lub foliogram,

−

przybory do pisania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Urządzenia do zamrażania żywności

5.3.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ metodę zamrażania prowadzoną w urządzeniu zaprezentowanym na rysunku.

Nazwij tą zamrażarkę.

Rys. 23. Rynna zamrażarki ................... z oscylującym dnem [4, s. 239]

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z metodami zamrażania i rodzajami zamrażarek,
2) przeanalizować schemat działania zamrażarki,
3) określić rodzaj metody zamrażania i rodzaj zamrażarki,
4) zapisać rozwiązanie,
5) przedstawić wnioski.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

plansza lub foliogram,

−

podręcznik [4],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie schematu zamrażarki immersyjnej przeanalizuj zasadę działania. Nazwij

brakujące elementy w opisie na rys. 24.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 24. Zamrażanie immersyjne (metoda Ottensona) [4, s. 248]

1 - .................., 2 - ..................., 3 - przegroda, 4 - parownik, 5 - zbiornik z solanką

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z metodą zamrażania immersyjnego,
2) zapoznać się z budową i działaniem zamrażarki immersyjnej,
3) przeanalizować schemat zamrażarki,
4) nazwać brakujące elementy podane na schemacie zamrażarki,
5) przeanalizować działanie tej zamrażarki,
6) zapisać nazwy elementów i zasadę działania zamrażarki immersyjnej.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne,

−

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

−

plansza lub foliogram,

−

dokumentacja techniczna zamrażarki,

−

podręcznik [4],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Dokonaj klasyfikacji zamrażarek. Scharakteryzuj zamrażarki posługując się poniższą

tabelą.

rodzaj

zamrażarki

metoda

zamrażania

rodzaj pracy

(reprezentowany

przez zamrażarkę)

przykłady

zastosowania

dodatkowe

informacje

(stosowany

czynnik

chłodniczy)

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z rodzajami zamrażarki,
2) przeanalizować działanie zamrażarek,
3) określić rodzaj pracy zamrażarek,
4) określić przeznaczenie zamrażarek,
5) określić dodatkowe informacje o danej zamrażarce, m.in. stosowany czynnik chłodniczy,
6) wpisać zebrane wiadomości do tabelki,
7) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

−

modele maszyn,

−

plansze lub foliogramy,

−

katalogi zamrażarek,

−

podręcznik [4],

−

zeszyt,

−

przybory do pisania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Eksploatowanie maszyn

i urządzeń ogólnego zastosowania”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 13, 16, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 10, 12, 14, 15, 17, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. d, 4. a, 5. b, 6. a, 7. b, 8. b, 9. a, 10. b, 11. c,
12. d, 13. b, 14. b, 15. c, 16. d, 17. b, 18. a, 19. a, 20. b.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić

wymagania

stawiane

rurociągom

2. Zdefiniować parametr pracy pompy

3. Sklasyfikować pompy

Wskazać element budowy pompy
wyporowej

Wyjaśnić

zasadę

działania

pompy

odśrodkowej

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Wyjaśnić przeznaczenie sprężarki

Wskazać główny element budowy
sprężarki Roots’a

8. Zdefiniować parametr pracy sprężarki

Objaśnić zasadę działania maszyny
cieplnej

10. Określić przeznaczenie kotła parowego

11.

Określić główne elementy osprzętu
kotła parowego

12.

Wskazać

właściwości

czynników

chłodniczych

13. Wskazać czynnik chłodniczy

14.

Wskazać

kolejność

elementów

konstrukcyjnych

chłodziarce

sprężarkowej

15.

Wyjaśnić

działanie

chłodziarki

sprężarkowej

16.

Zidentyfikować element konstrukcyjny
zamrażarki konwekcyjnej

17.

Wskazać rodzaj zamrażarki w której
zachodzi zjawisko „płynięcia”

18.

Określić

surowiec

rodzaju

zamrażarki

19.

Określić

warunki

zamrażania

kriogenicznego

20.

Wyjaśnić zasadę działania zamrażarki
kriogenicznej

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej dwutygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

7. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru.

dydaktycznego (rozładuj niepokój, motywuj uczniów do rozwiązywania zadań).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
9. Sprawdź testy i dokonaj zbiorczego zestawienia wyników.
10. Przeprowadź analizę ilościową i jakościową zadań (m.in. wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności).

11. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych uczniów.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wyboru wielokrotnego (tylko jedna odpowiedz jest prawidłowa).
5. Test składa się z zadań o różnym stopniu trudności: zadania z poziomu

ponadpodstawowego i z poziomu podstawowego.

6. Odpowiedzi udzielaj na załączonej karcie odpowiedzi. Prawidłową odpowiedź zakreśl

„X”.

7. W przypadku pomyłki dotyczącej wyboru odpowiedzi poprzednio zaznaczoną odpowiedź

zakreśl „kółkiem” i zaznacz ponownie „X” właściwą odpowiedź.

8. Przestrzegaj podanej przez nauczyciela normy czasowej (40 min).
9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Porozumiewanie się z innymi uczniami lub korzystanie ze „środków pomocy” wiąże się

z otrzymaniem oceny niedostatecznej.

11. Jeżeli masz jakieś wątpliwości dotyczące testu spytaj nauczyciela.
12. Po skończonej pracy test wraz z kartą odpowiedzi oddaj nauczycielowi.

Życzę powodzenia

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Rurociąg powinien sprostać następującym wymaganiom:

a) charakteryzować się dużymi oporami ruchu,
b) umożliwiać dostarczenie energii cieplnej do czynnika transportującego,
c) zapewniać odpowiednią szczelność,
d) umożliwiać częsty demontaż elementów składowych.

2. Wysokość ssania pompy to:

a) różnica między wlotem pompy, a poziomem wody w zbiorniku,
b) różnica między wylotem pompy, a poziomem wody w zbiorniku,
c) różnica między wlotem pompy, a wylotem,
d) suma wysokości między wlotem pompy, a poziomem wody w zbiorniku,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Do pomp wyporowych nie zalicza się pompy:

a) tłokowej,
b) skrzydełkowej,
c) zębatej,
d) osiowej.

4. Elementem tłocznym jednej z pomp wyporowych jest:

a) membrana,
b) śmigło,
c) zawór ssawny,
d) króciec wylotowy.

5. Zalanie pompy cieczą w chwili uruchomienia jest konieczne przy pompie:

a) śrubowej,
b) odśrodkowej,
c) tłokowej,
d) skrzydełkowej.

6. Sprężarka umożliwia:

a) zwiększenie ciśnienia gazu,
b) zmniejszenie ciśnienia gazu,
c) zwiększenie objętości gazu,
d) zmniejszenie temperatury gazu.

7. Głównym elementem sprężarki Roots’a jest:

a) śruba,
b) para tłoków krzywkowych,
c) wirnik,
d) układ śmigieł.

8. Stosunek ciśnienia na wylocie sprężarki do ciśnienia na wlocie to:

a) wydajność,
b) spręż,
c) sprawność,

wysokość podnoszenia

9. Zapalenie mieszaniny par w komorze maszyny cieplnej spowoduje:

a) wzrost ciśnienia,
b) ujście ciśnienia,
c) ujście nadmiaru pary,
d) oczyszczenie mieszaniny.

10. Parę grzewczą otrzymuje się w:

a) silnikach parowych,
b) kotłach parowych,
c) wymiennikach ciepła,
d) pompach ciepła.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Do osprzętu kotła nie należy:

a) manometr,
b) wodowskaz,
c) zawór bezpieczeństwa,
d) właz.

12. Właściwością czynników chłodniczych jest:

a) wysoka temperatura krzepnięcia,
b) małe ciepło parowania,
c) niepalność,
d) duże ciśnienie skraplania.

13. Czynnikiem chłodniczym nie jest:

a) metan,
b) kwas siarkowy,
c) freon,
d) amoniak.

14. W chłodziarce sprężarkowej skraplacz znajduje się bezpośrednio za:

a) zaworem sprężającym,
b) sprężarką,
c) zaworem dławiącym,
d) parownikiem.

15. W komorze oziębianej w chłodziarce sprężarkowej panuje obniżona temperatura dzięki:

a) sublimacji czynnika chłodniczego,
b) oziębianiu czynnika chłodniczego,
c) parowaniu czynnika chłodniczego,
d) krzepnięciu czynnika chłodniczego.

16. Niezbędnym elementem zamrażania konwekcyjnego jest:

a) zastaw półek,
b) rynna,
c) przenośnik transportowy,
d) wentylator.

17. Zjawisko „płynięcia” żywności zachodzi w zamrażarkach:

a) konwekcyjnych tunelowych,
b) fluidyzacyjnych,
c) kontaktowych,
d) immersyjnych.

18. Zamrażaniu fluidyzacyjnemu poddaje się najczęściej:

a) krajankę warzywną,
b) tusze mięsne,
c) lody spożywcze,
d) sosy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Zamrażanie kriogeniczne wymaga:

a) dobrej wentylacji pomieszczeń,
b) ochładzania pomieszczeń produkcyjnych,
c) długiego czasu procesu,
d) specjalnego przygotowania.

20. Doprowadzenie ciekłego azotu jest stosowane w zamrażarkach:

a) immersyjnych,
b) kriogenicznych,
c) fluidyzacyjnych,
d) konwekcyjnych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Eksploatowanie maszyn i urządzeń ogólnego zastosowania

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Eksploatowanie maszyn

i urządzeń ogólnego zastosowania”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 12, 13, 14, 15, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 6, 9, 10, 11, 16, 17, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. c, 4. c, 5. b, 6. b, 7. a, 8. a, 9. d, 10. d, 11. c,
12. d, 13. a, 14. c, 15. b, 16. a, 17. b, 18. b 19. b, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Zdefiniowaćruch laminarny

2. Zdefiniować parametr pracy pompy

3. Sklasyfikować pompy

Wskazać elementy budowy pompy
wyporowej

Wyjaśnić

zasadę

działania

pompy

odśrodkowej

6. Określić przeznaczenie sprężarki

Wskazać różnice między rodzajami
sprężania

8. Zdefiniować parametr pracy sprężarki

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić

rodzaj

przemiany,

jaka

zachodzi w maszynie cieplnej

10. Określić przeznaczenie kotła parowego

11.

Dobrać główne elementy osprzętu kotła
parowego

12.

Wskazać

właściwości

czynników

chłodniczych

13. Wskazać czynnik chłodniczy

14.

Wskazać

kolejności

elementów

konstrukcyjnych

chłodziarce

sprężarkowej

15.

Wyjaśnić

działanie

chłodziarki

sprężarkowej

16.

Dobrać

element

konstrukcyjny

zamrażarki konwekcyjnej

17.

Określić rodzaj zamrażarki w której
zachodzi zjawisko „płynięcia”

18. Dobrać surowiec do rodzaju zamrażarki

19.

Określić

warunki

zamrażania

kriogenicznego

20.

Wyjaśnić zasadę działania zamrażarki
kontaktowej

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej dwutygodniowym

wyprzedzeniem.

udzielanie odpowiedzi.

7. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, motywuj uczniów do rozwiązywania zadań).

sprawiły uczniom największe trudności).

11. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych uczniów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instrukcja dla ucznia

i zadania z poziomu ponadpodstawowego.

6. Odpowiedzi udzielaj na załączonej karcie odpowiedzi. Prawidłową odpowiedź zakreśl

„X”.

7. W przypadku pomyłki dotyczącej wyboru odpowiedzi poprzednio zaznaczoną odpowiedź

zakreśl „kółkiem” i zaznacz ponownie „X” właściwą odpowiedź.

z otrzymaniem oceny niedostatecznej.

11. Jeżeli masz jakieś wątpliwości dotyczące testu spytaj nauczyciela.
12. Po skończonej pracy test wraz z kartą odpowiedzi oddaj nauczycielowi.

Życzę powodzenia

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Ruch laminarny płynu charakteryzuje się:

a) uwarstwieniem płynu,
b) turbulencją,
c) burzliwością przepływu,
d) zawirowaniami.

2. Wysokość ssania pompy to:

a) różnica między wlotem pompy, a poziomem wody w zbiorniku,
b) różnica między wylotem pompy, a poziomem wody w zbiorniku,
c) różnica między wlotem pompy, a wylotem,

d) suma wysokości między wlotem pompy, a poziomem wody w zbiorniku.

3. Do pomp wyporowych nie zalicza się pompy:

a) tłokowej,
b) skrzydełkowej,
c) osiowej,
d) zębatej.

4. Elementem tłocznym jednej z pomp wyporowych jest:

a) śmigło,
b) zawór ssawny,
c) membrana,
d) króciec wylotowy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Zalanie pompy cieczą w chwili uruchomienia jest konieczne przy pompie:

a) śrubowej,
b) odśrodkowej,
c) tłokowej,
d) skrzydełkowej.

6. Sprężarka umożliwia:

a) zmniejszenie ciśnienia gazu,
b) zwiększenie ciśnienia gazu,
c) zwiększenie objętości gazu,
d) zmniejszenie temperatury gazu.

7.Sprężanie wielostopniowe w stosunku do sprężania jednostopniowego wymaga:

a) mniejszego wkładu pracy,
b) większego wkładu pracy,
c) takiego samego wkładu pracy,
d) większego lub mniejszego wkładu pracy, zależy od sprężanego czynnika.

8. Stosunek ciśnienia na wylocie sprężarki do ciśnienia na wlocie to:

a) spręż,
b) wydajność,
c) sprawność,

wysokość podnoszenia

9. W maszynach cieplnych następuje zamiana energii:

a) elektrycznej na cieplną,
b) cieplnej na elektryczną,
c) mechanicznej na cieplną,
d) cieplnej na mechaniczną.

10. Parę grzewczą otrzymuje się w:

a) silnikach parowych,
b) wymiennikach ciepła,
c) pompach ciepła,
d) kotłach parowych.

11. Do osprzętu kotła nie należy:

a) manometr,
b) wodowskaz,
c) zawór bezpieczeństwa,
d) właz.

12. Właściwością czynników chłodniczych jest:

a) wysoka temperatura krzepnięcia,
b) małe ciepło parowania,
c) niepalność,
d) duże ciśnienie skraplania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Czynnikiem chłodniczym nie jest:

a) kwas siarkowy,
b) metan,
c) freon,
d) amoniak.

14. W chłodziarce sprężarkowej skraplacz znajduje się bezpośrednio za:

a) zaworem sprężającym,
b) zaworem dławiącym,
c) sprężarką,
d) parownikiem.

15. W komorze oziębianej w chłodziarce sprężarkowej panuje obniżona temperatura dzięki:

a) sublimacji czynnika chłodniczego,
b) parowaniu czynnika chłodniczego,
c) oziębianiu czynnika chłodniczego,
d) krzepnięciu czynnika chłodniczego.

16. Niezbędnym elementem zamrażania konwekcyjnego jest:

a) wentylator,
b) zastaw półek,
c) rynna,
d) przenośnik transportowy.

17. Zjawisko „płynięcia” żywności zachodzi w zamrażarkach:

a) konwekcyjnych tunelowych,
b) fluidyzacyjnych,
c) kontaktowych,
d) immersyjnych.

18 Zamrażaniu fluidyzacyjnemu poddaje się najczęściej:

a) tusze mięsne,
b) krajankę warzywną,
c) lody spożywcze,
d) sosy.

19. Zamrażanie kriogeniczne wymaga:

a) długiego czasu procesu,
b) dobrej wentylacji pomieszczeń,
c) ochładzania pomieszczeń produkcyjnych,
d) specjalnego przygotowania.

20. Proces zamrażania w zamrażarkach kontaktowych odbywa się dzięki:

a) okresowemu kontaktowi z czynnikiem chłodniczym,
b) bezpośredniemu kontaktowi z czynnikiem chłodniczym,
c) pośredniemu kontaktowi z silnie oziębionymi metalowymi powierzchniami,
d) bezpośredniemu kontaktowi z silnie oziębionymi metalowymi powierzchniami.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Eksploatowanie maszyn i urządzeń ogólnego zastosowania

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Czerwiński W., Dreszer J.: Podstawy techniki. PWSZ, 1972
2. Dąbrowski A.: Podstawy techniki w przemyśle spożywczym. WSiP, Warszawa 1999
3. Dłużewski M., Dłużewska A.: Technologia żywności. Cz. 2. WSiP, Warszawa 2001
4. Jastrzębski W.: Technologia chłodnicza żywności. WSiP, Warszawa 1991
5. Potyński A.: Podstawy technologii i konstrukcji mechanicznych. WSiP, Warszawa 1995
6. Wach J.: Aparaty i urządzenia przemysłu chemicznego i przetwórczego. WSiP, Warszawa

1996