1

Program socjoterapeutyczny

dla młodzieży sprawiającej trudności

wychowawcze

2

Wstęp

W pracy z dziećmi wielokrotnie obserwuje się trudności życiowe z jakimi zmaga

się pewna grupy uczniów. Są to osoby, które doświadczają chaosu w rodzinie, w

szkole, często też w grupie rówieśniczej. Wynikiem takiego oddziaływania staje się

kłopotliwe zachowanie, słabe wyniki w nauce i odrzucenie. Szkoła jest dla takich

dzieci miejscem niepo

wodzeń w zadaniach i kontaktach społecznych, a

porównywanie siebie z innymi wypada niekorzystnie. Brak stałości środowiska

wychowawczego powoduje dezorientacje w świecie społecznych norm i wartości, nie

rozumienie sensu przestrzegania zasad moralnych. Brak

orientacji wyraża się

niezrozumieniem emocji jakie przeżywają ludzie z ich najbliższego otoczenia w

związku z ich zachowaniem, które to często narusza standardy zachowań

akceptowanych społecznie.

Z myślą o takiej grupie osób powstał poniższy program

socjo

terapeutyczny. Głównym założeniem jest poprawa funkcjonowania grupy

uczniów w szkole, na tyle by mogli dalej kontynuować w niej swoją edukację.

3

Ogólna charakterystyka programu

Okres dojrzewania to szczególnie natężenie pojawienia się nowych

pato

logicznych zachowań. Ujawnia się najmocniej, kiedy dziecko rozpoczyna naukę

w gimnazjum. Inni nauczyciele, nowe środowisko, często też zmiana grupy

rówieśniczej może stać się przyczyną powstawania trudności w pełnieniu roli ucznia,

w wyniku tych zmian cz

ęsto pogarszają się wyniki w nauce. Buntu wobec świata

dorosłych nasila się, a to rodzi sytuacje trudne, z którymi zarówno młodzież, jak i

dorośli nie potrafią sobie poradzić.

Jak wspomniałam na wstępie, często obserwuje się zmagania z

trudnościami zarówno nauczycieli, jak i uczniów. W rozmowach między

nauczycielami padają stwierdzenia „nie umiem sobie poradzić”, „nie wiem, co mam

zrobić”, „nie jestem w stanie poprowadzić lekcji w tej klasie”, „chciałabym jej pomóc,

ale nie wiem jak”. Bezsilność i niemoc kadry pedagogicznej skłania do zastanowienia

się nad tą sytuacją i jej przyczyną.

W trakcie rozmów z uczniami, którzy sprawiali najwięcej trudności

poznałam kłopoty z jakimi przyszło im się zmagać szkole. Młodzież najczęściej

mówiła o niezrozumieniu przez dorosłych, o niesprawiedliwym traktowaniu przez

nauczycieli, o tym, że nie mogą przyzwyczaić się do nowych warunków, że źle czują

się w swojej klasie. Bardzo ważnym problemem była niemożność „dogadania się” z

nauczycielami i rówieśnikami oraz słabe wyniki w nauce, które powodowały konflikty

w domu rodzinnym. Niektóre osoby poddały się mówiąc: „to nie ma sensu i tak sobie

nie poradzę”, „nauczyciele mnie nie lubią”, „wolę iść na wagary niż dostać pałę”.

Miałam wrażenie, że te dzieci są tak samo bezradne jak ich nauczyciele. Ciągłe

porażki i niepowodzenia spowodowały, że zrezygnowały z podejmowania działań,

które mogłyby zmienić ich sytuację. Najprostszym wyjściem według nich są wagary,

kłamstwa, wulgarne i agresywne zachowanie, symulowanie choroby, lekceważenie

poleceń nauczycieli.

4

Przejawianie takich kłopotliwych zachowań powoduje konflikt w sferze

kontaktu z nauczycielem polegający na trudnościach w komunikowaniu się,

wyrażaniu swoich oczekiwań i potrzeb, a brak wiary we własne siły skłania ucznia do

przyjmow

ania postawy wycofującej bądź agresywnej.

Aby pomóc takim uczniom i wychodząc naprzeciw ich problemom

napisałam program.

5

Cele programu



Rozwojowe

zaspokojenie potrzeby przynależności do grupy rówieśniczej i jej

aprobaty,

zaspo

kojenie potrzeby nawiązania bliskiego kontaktu z osobą dorosłą,

zaspokojenie potrzeb wyrażania siebie, intymności,

zaspokojenie potrzeby aktywności społecznej,

budowanie poczucia wspólnoty grupowej.



Edukacyjne

zdobycie umiejętności porozumiewania się i konstruktywnego

rozwiązywania konfliktów z dorosłymi i rówieśnikami,

uczenie różnych sposobów odreagowywania negatywnych emocji,

doskonalenie umiejętności rozpoznawania i nazywania emocji,

dostarczenie wiedzy nt. skutecznej i nieskutecznej komunikacji,

zdoby

cie umiejętności wyrażania uczuć negatywnych.



Terapeutyczne

budowanie pozytywnego obrazu siebie i zwiększenie poczucia własnej

wartości,

stworzenie okazji do odreagowania napięć emocjonalnych,

zaspokojenie potrzeby bycia ważnym.

6

Metody

Proponowana met

oda przeprowadzenia ćwiczeń jest metodą aktywną,

polegającą na uczeniu się przez własne doświadczanie i wyciąganie z przeżywanych

sytuacji autonomicznych, subiektywnych wniosków.

Techniki zastosowane to:

- praca w kręgu i „rundki” jako sposób dzielenia się z innymi swoimi

doświadczeniami,

- „burza mózgów” pozwalająca zaktywizować grupę i wyzwolić jej potencjał

twórczy,

- psychodrama umożliwiająca odgrywanie scenek na temat rzeczywistych

problemów nurtujących członków grupy,

- zabawa, która pozwoliła by uwolnić się od codziennych problemów życiowych,

surowych wymogów stawianych przez otoczenie

- gry psychologiczne które, posłużą realizacji określonych celów rozwojowych,

edukacyjnych i korekcyjnych.

Aby program był efektywny, zajęcia powinny być przeprowadzone przez dwie osoby,

które funkcjonowałyby w grupie na zasadzie uczestnictwa.

Spotkania najlepiej gdyby odbywały się jeden raz w tygodniu, po 90

minut, w dniu wspólnie ustalonym przez grupę. Jako miejsce spotkań najlepiej

wybrać jedną z sal w Gimnazjum, wyposażoną w materace, krzesła i inne przedmioty

potrzebne do prowadzenia zajęć.

7

Tematyka zajęć

I.

Zajęcia integrujące grupę (5 spotkań).

1.

Poznanie się wzajemne, wytworzenie atmosfery bezpieczeństwa,

zaufania i otwartości.

2.

Praca nad budowaniem poczucia własnej wartości, adekwatna ocena

swojej siły i słabości.

3.

Wzmacnianie samodzielności i indywidualności.

II.

Emocje i uczucia (4 spotkania).

1.

Rozpoznawanie i nazywanie przeżywanych uczuć.

2.

Konstruktywne wyrażanie i odreagowanie emocji.

3.

Umiejętność relaksacji.

III.

Konflikty

i umiejętność radzenia sobie z nimi (5 spotkań).

1.

Zdobycie umiejętności negocjowania i konstruktywnego

porozumiewania się.

2.

Zdobycie wiedzy na temat barier komunikacyjnych.

3.

Zdobycie umiejętności rozwiązywania konfliktów.

IV.

Zamknięcie pracy z grupą (2 spotkania).

1.

Spotkanie podsumowujące pracę grupy.

2.

Zakończenie zajęć.

8

Realizacja programu

Spotkanie pierwsze proponuję poświęcić na ustalenia. Aby ustalenia

były ważne warto jest zawrzeć kontrakt z uczestnikami. Ze względu na potrzebę

stworzenia atmosfery b

ezpieczeństwa i wzajemnego zaufania wśród członków grupy

warto ustalić, że będzie to grupa zamknięta oraz jeśli ktoś będzie chciał zrezygnować

z zajęć uczyni to po drugich zajęciach, a jeśli przyjdzie na trzecie spotkanie będzie to

znaczyło, że zdecydował się być do końca programu.

Pierwsze pięć spotkań powinny służyć bliższemu poznaniu się,

wytworzeniu poczucia zaufania i otwartości, dlatego w tej części przeważać będą

zabawy utrwalające imiona wszystkich uczestników, zabawy dające możliwość

poznania upodo

bań i zainteresowań, odkrycia swoich mocnych stron, zdolności i

umiejętności. Dostrzeganie własnych zalet i właściwego prezentowania ich innym

osobom. Zabawy mające na celu pozbycie się napięcia, odreagowanie emocji i

poprawienie nastroju w grupie.

Kolejne

spotkania przeznaczone są na rozpoznawanie i nazywanie

emocji oraz konstruktywne porozumiewanie się. Ponieważ jednym z ważniejszych

problemów są konflikty z nauczycielami, uznałam za stosowne zaplanować

ćwiczenia, w których można by posiąść umiejętność negocjowania, konstruktywnego

porozumiewania się z osobami dorosłymi.

Podsumowaniem zajęć są dwa ostatnie spotkania grupy przeznaczone

na analizę zdobytych umiejętności oraz na podzielenie się swoimi odczuciami

dotyczącymi formy zajęć.

9

Scenariusze zajęć

SPOTKANIE 1

Cele:

poznanie się wzajemne, „przełamywanie lodów”;

wytworzenie atmosfery bezpieczeństwa, zaufania i wsparcia;

umiejętność otwartego porozumiewania się.

Pomoce:

duży arkusz papieru, kredki, 2 chusteczki.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie grupy,

przedstawienie się, podanie celu naszych spotkań.

2.

Zabawa „Na biwak zabiorę”.

Pierwsza osoba przedstawia się: Mam na imię, np. Kasia, na biwak zabiorę

kanapkę. Kolejne osoby powtarzają imię Kasi i to co ze sobą zabierze oraz

swoje imię i przedmiot zaczynający się pierwszą literą ich imienia.

3.

Zabawa „ Gorące krzesła”.

Jedna osoba stoi w środku, pozostałe siedzą na krzesłach. Osoba stojąca

zadaje pytanie np.

Kto lubi tańczyć? Osoby, które lubią tańczyć wstają i

szybko zamieniają się miejscami, również osoba ze środka zajmuje miejsce.

Ten kto zostanie bez krzesła prowadzi dalej zabawę.

4.

Zabawa „ Trzy pytania do...”.

Osoba chętna udziela odpowiedzi na trzy pytania zadane przez uczestników.

Pytania mogą dotyczyć różnych dziedzin, a odpowiadający ma prawo

odmówić odpowiedzi na zadane pytanie. (Po zakończeniu zabawy można

podzielić się swoimi spostrzeżeniami z tej zabawy, dobrze podkreślić jest

wspólną rzecz dla całej grupy lub większości członków.)

10

5.

Zawiązanie kontraktu, ustalanie norm grupowych.

Każdy zastanawia się i pisze na kartce propozycje zasad jakie powinny być

przestrzegane w tej grupie, aby wszyscy czuli się tu dobrze i bezpiecznie.

Zgłoszone propozycje spisujemy na jedną listę, uzupełniamy nowymi

pomysłami, następnie każdy składa swój podpis pod zawartym kontraktem.

6.

Zabawa „ Ogon smoka”.

Grupę dzielimy na dwa zespoły. Każdy zespół to jeden smok, który na końcu

ma ogon w postaci chusteczki. Zadaniem smoka jest urwać ogon

przeciwnikowi i ochronić swój własny.

7.

Zabawa „Supeł”.

Wszyscy stają ciasno, zamykają oczy i szukają dłoni innej osoby. Kiedy każdy

trzyma się za dłonie, otwieramy oczy i próbujemy rozwiązać supeł bez

puszczania rąk.

8.

Zakończenie zajęć.

Stojąc w kole, trzymamy się za ręce i jedna osoba przesyła iskierkę, która

obiega całe koło i wraca do osoby, która ją posłała.

11

SPOTKANIE 2

Cele:

rozwój zaufania, otwartości;

wzajemne poznanie się, empatia;

umiejętność prowadzenia dialogu;

przezwyciężanie nieśmiałości, zabawa.

Pomoce:

kartka z „puzzlami” dla każdego uczestnika, długopisy.

Przebieg zajęć:

1.

Powitanie uczestników przez posłanie „iskierki” w innej formie wymyślonej

przez prowadzącego, np. „uścisk kciuków”.

2.

Rozpoznanie poziomu energii poprzez dokończenie zdania: W tej chwili mam

ochotę na ............... lub termometr samopoczucia.

3.

Zabawa „Studio głupich kroków”.

Wszyscy stoją w kręgu, jeden za drugim. Pierwsza osoba wymyśla najbardziej

niedorzeczne kroki, pozostali naśladują ją. Zabawa trwa aż każdy

zaprezentuje swój pomysł.

4.

Ćwiczenie „Puzzle”.

Zadanie ma na celu znalezienie

osób o podobnych zainteresowaniach,

wyglądzie, upodobaniach, itp. Po ukończeniu ćwiczenie należy omówić pod

kontem:

Czego dowiedziałam się wypełniając puzzle? Czy coś mnie

zaskoczyło?

5.

Zabawa „Znaki zodiaku”.

Zabawa polega na pantomimicznym przedstawieniu swojego znaku zodiaku,

pozostałe osoby zgadują, co to za znak. Gdyby ktoś miał trudność w

pokazaniu grupa pomaga jej podsuwając różne pomysły.

12

6.

Zabawa „Morderca”.

Z grona osób na ochotnika zgłasza się tzw. stróż prawa, pozostali siedzący w

kole - to mieszk

ańcy. Kiedy mieszkańcy śpią do miasta przybywa morderca

(wyznaczony przez prowadzącego poprzez dotknięcie). Po przebudzeniu

morderca zaczyna zabijać (mrugając okiem do swoich ofiar), zadaniem stróża

jest jak najszybciej wykryć mordercę.

7.

Podsumowanie zajęć poprzez dokończenie zdania: Najbardziej podobało mi

się ............... .

8.

Zakończenie spotkania – stojąc w kole trzymamy się za ręce, pochylamy się i

wyskakując w górę wykrzykujemy „hura”.

13

SPOTKANIE 3

Cele:

budowanie poczucia własnej wartości;

adekwatna ocena swoich sił i słabości;

akceptacja własnej osoby;

wzmacnianie samodzielności i indywidualności.

Pomoce:

kartki papieru i długopisy.

Przebieg zajęć:

1.

Rozpoczęcie zajęć poprzez symboliczne narysowanie swojego obecnego

samopoczuci

a. Kartki wrzucamy do pojemnika, każdy wyciąga jedną i próbuje

odgadnąć samopoczucie danej osoby. Na koniec pytamy: Czy wszyscy

zgadzają się z tymi odkryciami, czy ktoś chciałby coś powiedzieć?

2.

Zabawa „Kółko i krzyżyk”.

Grupę dzielimy na dwie drużyny, jedna to „kółko”, druga „krzyżyk”. Do zabawy

potrzebujemy 9 krzeseł ustawione w trzy rzędy. Prowadzący podaje hasło, np.

„kółko”, a grupa decyduje, które krzesło zajmie jeden z ich członków. Dobrze

jest powtórzyć grę zaczynając od zespołu, który przegrał.

3.

Ćwiczenie „Moje imię”.

Na kartce pionowo piszemy swoje imię, potem do każdej litery imienia

dopisujemy swoją cechę (zwracamy uwagę, aby była to pozytywna cecha, czy

charakteru, czy wyglądu). Po zakończeniu ćwiczenie należy omówić pod

kontem:

Czy łatwo ci było wykonać to ćwiczenie, jeśli nie to co sprawiło ci

najwięcej trudności?

4.

Zabawa „Sałatka owocowa”.

Uczestników dzielimy na cztery grupy owoców, np. jabłka, banany, śliwki,

gruszki. Wszyscy siedzą w kole, prowadzący na krześle w środku i miesza

14

owoce, kiedy krzyknie

„sałatka owocowa” wszyscy zamieniają się miejscami

razem z osoba ze środka. Dalej zabawę prowadzi ktoś, kto został w środku.

5.

Ćwiczenie „Ogłoszenie”.

Należy napisać krótkie ogłoszenie, w którym przedstawisz się jako przyjaciel.

Potem kartki wrzu

camy do pudła, każdy losuje dla siebie jedno i głośno czyta

je i próbuje odgadnąć, do kogo ono należy.

6.

Ćwiczenie „Dwa koła”.

Tworzymy dwa koła, jedno jest wewnątrz drugiego. Koło zewnętrzne przesuwa

się w lewą stronę ma za zadanie powiedzieć każdej osobie ze środka coś

miłego. Potem następuje zmiana ról. Po zakończeniu zadajemy pytanie: Czy

łatwo ci było mówić miłe rzeczy innej osobie? Co czułeś, kiedy tobie mówiono

cos miłego?

7.

Zakończenie zajęć.

Przesłanie „iskierki” w nowej formie wymyślonej przez kolejnego uczestnika

grupy.

15

SPOTKANIE 4

Cele:

rozpoznawanie i nazywanie przeżywanych uczuć;

umiejętność mówienia o przeżywanych emocjach;

umiejętność relaksacji.

Pomoce:

balony, kłębek wełny, wycinki z gazet.

Przebieg zajęć:

1.

Powitanie rundką, polegającą na dokończeniu zdania:

Najmilszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .

Najsmutniejszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .

2.

Ćwiczenie „Rozpoznaj, co ta osoba czuje”.

Wycinki z gaze

t rozkładamy na środku, każdy wybiera dla siebie jeden

obrazek i próbuje określić: Co ta osoba czuje i dlaczego tak mówisz, po czym

to poznałeś?

3.

Ćwiczenie „Wymyśl historię”.

. Prosimy uczestników, aby każdy wymyślił historię do swojego obrazka i

opowiedzi

ał ją.

4.

Zabawa „Balony”.

Każdy otrzymuje balon, który należy nadmuchać i przywiązać sobie do kostki.

Prowadzący podaje instrukcję, że zadaniem każdej osoby jest zniszczyć jak

najwięcej balonów, starając się oszczędzić swój własny. Po zakończeniu

pytamy: Ja

k się czułeś, kiedy udało ci się zniszczyć czyjś balon? Co czułeś,

kiedy zniszczono twój balon?

5.

Zabawa „Fale na oceanie”.

Wszyscy siedzą na krzesłach w kręgu. Dwa krzesła są puste. Jedna osoba

jest w środku. Kiedy prowadzący mówi: fale w lewo, wszyscy przesuwają się w

lewo, podobnie na słowa fale w prawo. Osoba ze środka próbuje zająć

16

miejsce w kręgu. Kiedy jej się to uda, osoba z jej prawej strony wchodzi do

środka, a zabawa toczy się dalej.

6.

Ćwiczenie relaksacyjne „Masaż pleców”.

Wszyscy siedzą w kręgu, jeden za drugim i wykonują masaż barków. Potem

odwracają się i to samo wykonują w drugą stronę. W tym ćwiczeniu można

wykorzystać odpowiednio dobraną muzykę.

7.

Zakończenie zajęć.

Grupa stoi w kole, każdy po kolei w sposób pantomimiczny pokazuje, w jakim

nas

troju kończy dzisiejsze zajęcia.

8.

Pożegnanie grupy nową odmianą „Iskierki”.

17

SPOTKANIE 5

Cele:

konstruktywne wyrażanie i odreagowanie emocji;

umiejętność relaksacji, odprężenia się;

umiejętność radzenia sobie w trudnej sytuacji.

Pomoce:

kartki z niedokończonymi zdaniami, kartka z tabelą.

Przebieg zajęć:

1.

Powitanie i rozpoczęcie zajęć od określenia swojego obecnego

samopoczucia.

Uczestnicy otrzymują kartkę z konturem twarzy, ich zadaniem jest dorysować

usta i oczy, tak aby twarz wyrażała przeżywane przez nich uczucie. Karteczki

przypinamy sobie i chodzimy po sali obserwując, jakie uczucia towarzyszą

innym osobom.

2.

Zabawa „Ludzie do ludzi ”.

Dobieramy się w pary. Prowadzący kieruje zabawą i mówi: „nos do nosa”,

„czoło do czoła”, itp. Pary wykonują polecenia prowadzącego. Na hasło „

ludzie do ludzi ” pary zmieniają się, a osoba, która zostanie bez pary prowadzi

dalej zabawę.

3.

Ćwiczenie „Dokończ zdania”.

Rozdajemy uczestnikom kartki z rozpoczętymi zdaniami, np.

Czuję złość, gdy .............. .

Czuję radość, zadowolenie, gdy .............. .

Czuję smutek, rozpacz, gdy .............. .

Czuję strach, lęk, gdy .............. .

Czuję wstyd, gdy .............. .

Następnie obok dokończonych zdań dopisujemy: Co wtedy robię?

18

4.

Mini wykład na temat wpływu uczuć na to, co robimy, co z kolei ma wpływ na

nasze postępowanie wobec innych osób i odwrotnie.

5.

Ćwiczenie „Moje sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami”.

Zadaniem uczestników jest wskazać typowe dla nich sposoby radzenia sobie

ze stresem. Po

tem grupa omawia je pod kątem: czy wszystkie sposoby można

zaliczyć do pozytywnych ? Dlaczego?

6.

Zabawa „Snujemy baśń ”.

Wszyscy leżą na materacach, głową do środka koła. Jedna osoba rozpoczyna

opowiadać jakąś przygodę, kolejne osoby dopowiadają jej ciąg dalszy.

Zabawa toczy się do momentu wyczerpania pomysłu na jej dalszy ciąg.

7.

Ćwiczenie relaksacyjne przy muzyce.

8.

Pożegnanie grupy poprzez przesłanie „Iskierki”.

19

SPOTKANIE 6

Cele:

zdobywanie umiejętności porozumiewania się;

zdobycie wiedzy na temat skutecznej i nieskutecznej komunikacji;

uświadomienie możliwości zniekształcenia informacji;

uświadomienie znaczenia niewerbalnego porozumiewania się.

Pomoce:

kartka „rysunek”, kartki z wypisanymi nazwami czynności.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie

rundką, polegającą na dokończeniu zdania:

Najmilszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .

Najsmutniejszą rzeczą, jaka przytrafiła mi się w tym tygodniu było .............. .

2.

Zabawa „Głuchy telefon”.

Podkreślamy, jak łatwo może dojść do zniekształcenia informacji w trakcie

przekazywania jej kolejnej osobie.

3.

Ćwiczenie „Podaj rysunek”.

Jedna osoba otrzymuje rysunek i jej zadaniem jest podać dokładne informacje

pozostałym członkom grupy, tak aby mogli jak najdokładniej odwzorować

ilustrację. Członkom grupy nie wolno zadawać żadnych pytań. Po zakończeniu

prezentujemy wszystkie rysunki, a uczestnicy dzielą się wrażeniami, czy łatwo

im było narysować ten obrazek i co im najbardziej przeszkadzało.

4.

Zabawa „Odgadnij czynność”.

Na kart

kach przygotowane są nazwy różnych czynności, każdy losuje dla

siebie jedną kartkę. Po zapoznaniu się prezentuje jej treść tylko za pomocą

gestów i mimiki. Pozostali odgadują o jaką czynność chodzi.

5.

Zabawa „Pozdrawiam cię”.

Uczestnicy chodzą po sali w rytm muzyki, kiedy muzyka ustaje, pozdrawiają

najbliżej stojącą osobę, używając jedynie gestów.

20

6.

Uporządkowanie wiedzy.

W oparciu o wcześniejsze zabawy i ćwiczenia sporządzamy listę czynników

zakłócających proces komunikacji (tzw. bariery komunikacyjne).

W komunikacji werbalnej

W komunikacji niewerbalnej

7.

Zakończenie zajęć rundką: Dzisiejsze zajęcia kończę w nastroju .............. .

8.

Pożegnanie „Iskierką”.

21

SPOTKANIE 7

Cele:

zdobycie umiejętności negocjowania;

uświadomienie roli komunikatu „ja”;

ćwiczenie stosowania komunikatu „ja” w odgrywanych scenkach;

umiejętność rozwiązywania konfliktów;

umiejętność udzielania informacji zwrotnych.

Pomoce:

niepotrzebne.

Przebieg zajęć:

1.

Powitanie uczestników w sposób werbalny i niewerbalny, np. podajemy sobie

ręce i wyskakując w górę krzyczymy „ła”, chodząc po sali witamy się z każdą

napotkaną osobą posyłając jej głęboki ukłon.

2.

Zabawa „Pokaż jak się czujesz?”.

Wszyscy stoją w kole i kolejno każdy pokazuje gestem i mimiką swój nastrój, a

p

ozostali starają się nazwać uczucia, jakie w tej chwili przeżywa dana osoba.

3.

Scenka „Powrót Tomka”.

Tomek bez pozwolenia rodziców poszedł na dyskotekę i wrócił bardzo późno

w nocy. W domu czekają na niego rodzice.Ochotnicy odgrywają scenkę,

pozostałe osoby obserwują sposób porozumiewania się chłopca z rodzicami.

Po zakończeniu następuje dyskusja, ze szczególnym zwróceniem uwagi na

rodzaj komunikacji i ewentualne bariery, które przeszkodziły w

konstruktywnym rozwiązaniu tego konfliktu.

Zawieszamy przygotowa

ną wcześniej listę barier komunikacyjnych i

przypominamy, jakie czynniki mogą zakłócać prawidłową komunikację.

Zadajemy pytanie:

Czy można było tę rozmowę poprowadzić w inny sposób,

jeśli tak, to w jaki? (próba odegrania scenki w nowej formie).

22

4.

Scenka „Agata w szkole”.

Agata opuszcza pojedyncze godziny lekcyjne w szkole. Wychowawca Agaty

postanowił porozmawiać z nią. Dziewczyna wchodzi do gabinetu.

Chętni odgrywają scenkę próbując używać komunikatów „ja”.

5.

Zabawa „Rzeźba”.

Jedna osoba wchodzi do środka i przyjmuje określoną pozę, potem kolejno

dołączają pozostali. Powstaje rzeźba grupy, której wspólnie nadają nazwę.

6.

Pożegnanie grupy rundką kończącą zdanie:

Dzisiaj dowiedziałam się .............. .

7.

Rozstanie poprzez przesłanie „ Iskierki”.

23

SPOTKANIE 8

Cele:

zdobycie umiejętności analizy sytuacji konfliktowej;

poznanie schematu rozwiązywania konfliktów oraz ćwiczenie tej umiejętności.

Pomoce:

2 chusteczki.

Przebieg zajęć:

1.

Rundka kończąca zdanie:

W tym tygodniu najbardziej ucieszyło mnie .............. .

2.

Zabawa „Ogon smoka”.

Grupę dzielimy na dwie grupy, czyli na dwa smoki. Każdy smok ma na końcu

umieszczony ogon, zrobiony z chusteczki. Zadaniem smoka jest porwać ogon

przeciwnikowi.

3. Scenki.

Uczestnicy dzielą się na cztery grupy, każda ma przygotować określoną

scenkę dotyczącą rozwiązania pewnego problemu. Tylko jedna osoba ma

dokładny opis tego, jak powinna się zachowywać.

I grupa

– Grupa chce wyjechać na wycieczkę, jedna z osób proponuje wyjazd

nad morze, druga (znająca swoją rolę), za wszelką cenę upiera się przy

wyjeździe w góry (rywalizacja).

II grypa

– Dwie koleżanki chcą umówić się, jedna ma pomysł co mogłyby

robić, druga również miała jakiś pomysł, ale nie jest to dla niej takie ważne

(dostosowanie się).

III grupa

– Matka prosi syna o zrobienie zakupów, syn obiecał to zrobić, ale

najpierw chciał pójść do kolegi, nie chce jednak pokłócić się z matką

(wypracowuje kompromis).

IV grupa

– Janek zaprasza Adama, aby razem wybrali się na ryby. Adam

pojechałby chętnie, ale musi jeszcze wytrzepać dywan. Janek robi wszystko

by Adam pojechał z nim (będzie współpracować).

24

4. Budowanie opisu strategii.

Do każdej scenki przygotowana jest plansza, na której wszyscy próbują

odpowiedzieć na pytania:

Jak bardzo osobie zależało na załatwieniu sprawy?

Na ile interesowało ją to, aby kolega osiągnął swoje zamierzenia?

Co zyskał?

Co stracił?

Wnioski.

5.

Ćwiczenie relaksacyjne przy muzyce.

6.

Zakończenie zajęć rundką:

Dzisiaj ważną kwestią dla mnie było .............. .

25

SPOTKANIE 9

Cele:

pod

sumowanie zdobytych informacji i umiejętności;

umiejętność udzielania i odbierania pozytywnych informacji zwrotnych;

umiejętność planowania, wytyczania sobie celów na przyszłość.

Pomoce:

kwestionariusz z niedokończonymi zdaniami, kartki z imionami dziewczyn.

Przebieg zajęć:

1.

Powitanie uczestników i próba odpowiedzi na pytanie: Jakie uczucia

towarzyszą mi w tej chwili?

2.

Prowadzący zadaje pytanie: Czy w ciągu tego tygodnia wydarzyło się coś, o

czym chcielibyście teraz powiedzieć?

3.

Zapowiedź uczestnikom, że jest to przedostatnie spotkanie tej grupy.

4.

Ćwiczenia zamykające pracę w grupie.

a.

Zabawa „Spirala”.

Wszyscy stoją w kole i poruszają się zgodnie ze wskazówkami zegara,

krąg zostaje przerwany i zakręca do środka tzw. spiralę. Po zwinięciu

spirali chwilę stoją w miejscu, potem ostatnia osoba odkręca spiralę.

b.

Zabawa „Tajemnicza osoba”.

Na kartkach wypisane są imiona wszystkich uczestników, każdy losuje

jedną karteczkę i wybiera sposób w jaki chciałby się z tą osobą

pożegnać.

5.

Podsumowanie nabytych umiejętności i zaplanowanie ich wykorzystania.

Można wykorzystać materiały wytworzone w ciągu kolejnych zajęć.

6.

Ćwiczenie „ Niedokończone zdania”.

Najbardziej podobało mi się ćwiczenie .............. .

26

Najmniej podobało mi się ćwiczenie .............. .

Zamierzam w

ykorzystać .............. .

Dowiedziałam się, że .............. .

Podobało mi się .............. .

Myślę, że nasza grupa .............. .

7.

Zakończenie zajęć poprzez przesłanie „Iskierki”, w sposób najbardziej

podobający się grupie.

27

SPOTKANIE 10

Cele:

zakończenie zajęć w pozytywnej atmosferze;

udzielanie pozytywnych informacji zwrotnych.

Pomoce:

ankieta dla uczestników, papier ozdobny na pamiątkowe dłonie, upominki dla każdej

dziewczyny.

Przebieg zajęć:

1.

Dokończenie zdania: Dzisiaj jestem tu po raz ostatni, w związku z tym

.............. .

2.

Przypominamy listę zabaw towarzyszących przez 9 spotkań i na życzenie

powtarzamy je.

3.

Zabawa „Pamiątkowa dłoń”.

Każdy obrysowuje swoją dłoń, potem kolejno wszyscy wpisują coś miłego na

pożegnanie dla każdego uczestnika.

4.

Zabawa „Cebula”.

Tworzymy dwa koła, jedno wewnątrz drugiego, tak aby za każdą osobą ktoś

stał. Osoby w środku stoją w miejscu z zamkniętymi oczami, osoby na

zewnątrz przesuwają się w określoną stronę i szepczą osobie będącej przed

nią coś miłego, coś co np. sami chcieli by usłyszeć.

5.

Powtórzenie zabawy „Spirala”.

6.

Wręczenie upominków przygotowanych przez prowadzących każdemu

uczestnikowi zajęć.

7.

Wypełnienie ankiety oceniającej zajęcia socjoterapeutyczne.

8.

Pożegnanie przez posłanie „ Iskierki”.

28

Bibliografia

1. Ballard R.:

Jak żyć z ludźmi. Umiejętności interpersonalne. Warszawa 1988.

2. Bodanko A. (red.): Wspomaganie procesu wychowawczego programami

profilaktyczno

– edukacyjnymi. Kraków 1999.

3.

Gry i ćwiczenia grupowe – prezentacje MOP PTP. Zeszyty Problemowo –

Metodyczne, nr 5, 1987.

4.

Kołodziejczyk A.: Program edukacyjny dla klas I –III. Warszawa 1991.

5.

Kołodziejczyk A., Czemierowska E.: Spójrz inaczej. Program zajęć

wychowawczo

– profilaktycznych dla klas VII i VIII szkół podstawowych.

Kraków 1993.

6. Kopeczek J.: Praca metodami psychoaktywnymi. Tarnobrzeg 1994.

7. Rylke H.:

W zgodzie z sobą i uczniem. Warszawa 1993.

8. Sawicka K. (red.): Socjoterapia. Warszawa 1999.

9. Sawicka K.:

Sytuacja dzieci ze środowisk biedy. Problemy Opiekuńczo –

Wychowawcze, nr 358, 1997.

10. Sobolewska Z.:

Zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci i młodzieży. Warszawa

1993.

11. Strzemieczny J.:

Program zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci ze szkół

podstawowych

. Warszawa 1988 (materiał powielony).

12. O. Tokarczuk O. (red.): Gru

pa bawi się i pracuje. Wałbrzych 1984.

13. Vopel K. W.:

Gry i zabawy dla dzieci i młodzieży. Kielce 1999.

29

Skala ocen zachowania się ucznia gimnazjum (uczestnika zajęć

socjoterapeutycznych) w opinii nauczycieli

Nazwisko i imię nauczyciela ...................................................... .

Nazwisko i imię ucznia ...................................................... .

1.

Czy przychodzi punktualnie na zajęcia szkolne?

nigdy

bardzo

rzadko

rzadko

często zawsze

2. Czy odrabia zadania domowe?

nigdy

bardzo

rzadko

rzadko

często zawsze

3.

Czy uważa na lekcji?

nigdy

bardzo

rzadko

rzadko

często zawsze

4.

Czy podporządkowuje się poleceniom nauczycieli?

nigdy

bardzo

rzadko

rzadko

często zawsze

5. Czy popada w konflikt z nauczycielem?

nigdy

bardzo

rzadko

rzadko

często zawsze

6.

Czy jest lubiany przez klasę?

nie

raczej nie raczej tak

tak

7.

Czy na terenie klasy przyjaźni się co najmniej z dwoma kolegami bądź
koleżankami?

tak

nie

8.

Czy przejawia zachowania odbiegające od normy?

tak

nie

9. Z lis

ty zachowań podkreśl właściwe dla danej osoby:

agresywne zachowania w grupie;

odizolowanie się od rówieśników;

bójki z rówieśnikami;

kłótliwość i niechęć do współpracy;

wchodzenie w konflikt z prawem;

destruktywne, nieposłuszne, buntownicze nastawienie wobec innych;

30

kradzieże;

kłamstwa;

wagarowanie;

nadużywanie substancji psychoaktywnych;

wybuchy złości;

nadaktywność.

10.

Czy domyślasz się, jakie mogą być przyczyny tego typu zachowań?

tak

nie

11.

Jeśli tak, to spróbuj je określić.
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

12. Inne uwagi o uczennicy nie zawarte w kwestionariuszu.

..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

Dziękuję za wypełnienie.

31

Ankieta do oceny zajęć socjoterapeutycznych przez uczestników

1.

Czy kiedykolwiek brałaś udział w tego rodzaju zajęciach ?

tak

nie

2.

Czy wzięłabyś udział w podobnych zajęciach?

tak

nie

3.

Oceń, w jakim stopniu były to dla ciebie cenne zajęcia:

mało

wartościowe

1 2 3 4 5

bardzo

wartościowe

4.

Oceń, w jakim stopniu były dla ciebie pomocne w zakresie:



wzajemnego poznania się ..................... 1 2 3 4 5



nawiązania przyjaźni ..................... 1 2 3 4 5



zdobycia umiejętności:

porozumiewania się ..................... 1 2 3 4 5

podejmowania decyzji ..................... 1 2 3 4 5

rozwiązywania problemów ..................... 1 2 3 4 5

5.

Co Ci się najbardziej podobało w trakcie zajęć?
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

6.

Co Ci się nie podobało w zajęciach ?
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

7.

Jak oceniasz organizację zajęć?

bardzo zła 1 2 3 4 5 bardzo dobra

8.

Inne spostrzeżenia i uwagi.
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................

Dziękuję za wypełnienie.