Pliki, foldery i skróty

1. Pliki

Podstawowym no

ś

nikiem informacji w komputerze s

ą

dyskietki, dyski twarde oraz dyski optyczne.

Wszystkie informacje zapisywane na wspomnianych no

ś

nikach, s

ą

przechowywane w postaci plików.

W celu jednoznacznego identyfikowania plików i zarz

ą

dzania nimi przez system operacyjny oraz inne programy,

do ka

ż

dego pliku zostaje przyporz

ą

dkowana nazwa. System Windows od wersji 95 w przeciwie

ń

stwie do systemu

DOS potrafi obsługiwa

ć

tzw. system długich nazw plików (long filenames). Nazwa pliku składa si

ę

z nazwy

podstawowej oraz z tzw. rozszerzenia. Nazwa podstawowa jest oddzielona kropk

ą

od rozszerzenia, np.

tekscik.txt, gdzie tekscik jest nazw

ą

podstawow

ą

, natomiast txt jest rozszerzeniem pliku. Obsługa długich nazw

plików, oznacza to,

ż

e mo

ż

na u

ż

ywa

ć

nazw podstawowych o długo

ś

ci do 255 znaków alfanumerycznych. Nazwy

mog

ą

zawiera

ć

du

ż

e i małe litery, kropki, cyfry, spacje, przecinki,

ś

redniki, nawiasy kwadratowe oraz znaki plus,

minus i znaki równo

ś

ci. Przykładami nazw plików w tym systemie mog

ą

by

ć

: to jest przykład długiej nazwy.txt

Bardzo wa

ż

n

ą

rol

ę

odgrywa w nazwie pliku jego rozszerzenie (file extension). Jest ono najcz

ęś

ciej 3

znakowym identyfikatorem pliku, który jest doł

ą

czany do nazwy podstawowej. Na podstawie rozszerzenia okre

ś

la

si

ę

, jakiego typu jest plik. Ró

ż

norodne programy posiadaj

ą

pliki z ró

ż

nymi rozszerzeniami, istnieje jednak pewna

charakterystyczna grupa "uprzywilejowanych" rozszerze

ń

. Je

ż

eli plik posiada rozszerzenie exe lub com, to

oznacza,

ż

e mamy do czynienia z plikiem programu bezpo

ś

rednio uruchamianym przez system operacyjny

(plikiem wykonywalnym). Z kolei rozszerzenie bat oznacza,

ż

e jest to plik wsadowy, sys - plik systemowy.

Poni

ż

ej znajduje si

ę

lista najcz

ęś

ciej spotykanych rozszerze

ń

:

Pliki wykonywalne:

.com

- plik wykonywalny

.exe

- plik wykonywalny

.bat

- plik wsadowy

Pliki systemowe:

.dll

- plik biblioteki doł

ą

czanej dynamicznie

.drv

- plik sterownika

.reg

- fragment rejestru Windows

.sys

- plik systemowy lub plik sterownika

.vxd

- plik sterownika

Pliki graficzne:

.bmp

- plik graficzny zapisany w formacie BMP

.cdr

- grafika w formacie wektorowym. Pliki charakterystyczne dla programu CorelDRAW

.gif

- plik graficzny w formacie GIF

.jpg

- plik graficzny w formacie JPEG

.png

- plik graficzny zapisany w formacie PNG

.wmf

- plik graficzny w formacie WMF

Pliki muzyczne:

.mid

- plik muzyczny zapisany w formacie MIDI

.mp3

- plik muzyczny zawieraj

ą

cy skompresowan

ą

muzyk

ę

w formacie MP3

.wav

- plik muzyczny zapisany w formacie Wave

.wma

- plik muzyczny w formacie Windows Media Audio

Pliki miltimediale:

.asf

- plik multimedialny w formacie ASF

.avi

- plik multimedialny w formacie AVI

.mov

- plik multimedialny w formacie QuickTime

.mpg

- plik multimedialny w formacie MPEG-1 lub MPEG-2

.mpeg - plik multimedialny w formacie MPEG-1 lub MPEG-2

Pliki tekstowe i arkusz kalkulacyjny:

.doc

- dokument, format charakterystyczny dla edytora tekstu Word

.txt

- plik tekstowy

.xls

- dokument arkusza kalkulacyjnego, charakterystyczny dla programu Excel

Pliki skompresowane:

.arj

- plik skompresowany za pomoc

ą

programu ARJ.

.rar

- archiwum w formacie RAR, charakterystyczne dla programu kompresuj

ą

cego WinRAR

.zip

- archiwum w formacie ZIP

Pliki stron internetowych:

.htm .html - plik zawieraj

ą

cy kod j

ę

zyka HTML

Wyszukuj

ą

c pliki mo

ż

na u

ż

ywa

ć

tzw. masek, czyli umownych symboli, za pomoc

ą

których odwołuje si

ę

do grupy plików. Do symboli tych zaliczamy znak * (gwiazdka), za pomoc

ą

którego zast

ę

pujemy dowolny ci

ą

g

znaków w nazwie. Na przykład maska w postaci: *.* oznacza,

ż

e brane pod uwag

ę

b

ę

d

ą

wszystkie pliki, poniewa

ż

w tym przypadku pierwsza gwiazdka oznacza dowoln

ą

nazw

ę

podstawow

ą

, a druga gwiazdka dowolne

rozszerzenie. Z kolei maska typu *.exe informuje,

ż

e brane pod uwag

ę

b

ę

d

ą

wszystkie pliki posiadaj

ą

ce

rozszerzenie typu exe. Drugim umownym symbolem jest znak ? (znak zapytania), który zast

ę

puje dowolny

pojedynczy znak w nazwie lub sygnalizuje jego brak. Maska typu ?in.com oznacza,

ż

e brane pod uwag

ę

b

ę

d

ą

wszystkie pliki z rozszerzeniem com oraz trzyliterow

ą

nazw

ą

podstawow

ą

, w której na pierwszym miejscu

znajduje si

ę

dowolny znak, na drugim miejscu znajduje si

ę

znak i, a na trzecim znak n.

Zgodnie z obowi

ą

zuj

ą

cymi zasadami w tym samym folderze nie mog

ą

znajdowa

ć

si

ę

dwa pliki, które posiadaj

ą

identyczn

ą

nazw

ę

podstawow

ą

i rozszerzenie.

Do ka

ż

dego pliku mo

ż

e zosta

ć

tak

ż

e przypisany tzw. atrybut (file attribute). W systemie Windows plik mo

ż

e

posiada

ć

cztery charakterystyczne atrybuty: archiwalny, tylko do odczytu, ukryty oraz systemowy. Ich znaczenie

przedstawione zostało poni

ż

ej.

•

Archiwalny (archive file) - atrybut plików przypisywany ka

ż

demu nowo utworzonemu i

zmodyfikowanemu plikowi.

•

Atrybut systemowy (system file) - atrybut plików b

ę

d

ą

cych plikami systemu operacyjnego.

•

Tylko do odczytu (read only file) - atrybut plików, które nie powinny by

ć

modyfikowane ani usuwane.

•

Atrybut ukryty (hidden file) - atrybut plików, których u

ż

ytkownik nie po winien widzie

ć

przy przegl

ą

daniu

zawarto

ś

ci folderów.

2. Foldery

W systemie operacyjnym Windows, nap

ę

dy dost

ę

pnych w komputerze dysków oznaczamy

jednoliterowymi nazwami. Nap

ę

d dyskietek posiada nazw

ę

A (nazwa B jest zarezerwowana dla drugiego nap

ę

du

dyskietek, który mo

ż

e zosta

ć

podł

ą

czony do komputera). Pierwszy dysk twardy posiada nazw

ę

C, kolejny

oznaczony b

ę

dzie jako D, itd. Natomiast do nap

ę

du CD-ROM zostanie przypisane pierwsze "wolne" oznaczenie,

które nie jest wykorzystywane przez dyski twarde.

Nazwa nap

ę

du uzupełniona jest znakiem dwukropka. W ten sposób dysk C posiada oznaczenie C:,

dyskietka A oznaczenie A: itd. Cały dost

ę

pny obszar dysku lub dyskietki jest oznaczany symbolem "\" (back

slash), który oznacza tzw. folder główny dysku (lub dyskietki). Stosuj

ą

c tak

ą

metod

ę

, symbol C:\ oznacza folder

główny dysku twardego C. W folderze głównym dysku, mo

ż

emy wydzieli

ć

pewien obszar dysku nazywany

folderem. Ka

ż

dy utworzony folder mo

ż

e zawiera

ć

pliki lub kolejne foldery, które w tym przypadku nosz

ą

nazw

ę

podfolderów (subfolders, subdirectories). W nich mo

ż

emy tworzy

ć

nast

ę

pne podfoldery itd. W ten sposób

powstaje hierarchiczna struktura folderów i podfolderów na dysku. Dzi

ę

ki takiemu rozwi

ą

zaniu, w dwóch ró

ż

nych

folderach (podfolderach) mog

ą

znajdowa

ć

si

ę

pliki o tych samych nazwach podstawowych i rozszerzeniach.

Poj

ę

cie foldera pojawiło si

ę

wraz z systemem Windows 95. Wcze

ś

niej u

ż

ywano odpowiednio okre

ś

le

ń

:

katalog główny dysku, katalog i podkatalog. Obecnie stosowane s

ą

obydwa okre

ś

lenia: folder i katalog.

Tak

ż

e w przypadku folderów (katalogów) obowi

ą

zuj

ą

pewne zasady. Długo

ść

ich nazw nie mo

ż

e

przekracza

ć

okre

ś

lonego limitu znaków dla danego systemu operacyjnego. W systemie Windows wynosi on 255

znaków, a w systemie DOS tylko 8. Ponadto w danym folderze nie mog

ą

istnie

ć

dwa podfoldery o takich samych

nazwach. Podobnie jak w przypadku plików, przy nazwach folderów mo

ż

emy u

ż

ywa

ć

małych b

ą

d

ź

du

ż

ych liter

oraz znaków alfanumerycznych w postaci: cyfr, kropek, spacji, przecinków,

ś

redników, nawiasów kwadratowych,

znaków plus, minus i znaków równo

ś

ci.

Struktura folderów tworzy tzw. drzewo folderów, w gał

ę

ziach którego znajduj

ą

si

ę

foldery i podfoldery.

W celu okre

ś

lenia poło

ż

enia danego folderu na drzewie nale

ż

y poda

ć

ś

cie

ż

k

ę

dost

ę

pu do niego. Na przykład dla

folderu lekcje b

ę

dzie ona miała posta

ć

: C: \lekcje, natomiast dla folderu lekcje w folderze nadrz

ę

dnym Szkola

b

ę

dzie C:\Szkola\lekcje.

Odpowiednie poruszanie si

ę

po drzewie folderów jest niezb

ę

dne w celu dotarcia do danego programu.

W praktyce w strukturze folderów poruszamy si

ę

za pomoc

ą

odpowiednich programów, jak np.: Eksplorator

Windows, Total Commander itp.

3. Skróty

Skrót jest to specjalny rodzaj pliku, który w rzeczywisto

ś

ci jest tylko odno

ś

nikiem do elementu, który

symbolizuje. Rozpozna

ć

go mo

ż

na łatwo po ikonie z charakterystyczn

ą

strzałk

ą

w lewym dolnym rogu. Sam w

sobie przechowuje tylko informacj

ę

, do jakiego pliku lub folderu si

ę

odnosi (

ś

cie

ż

k

ę

dost

ę

pu), w zwi

ą

zku z tym

skróty zajmuj

ą

bardzo mało miejsca. Klikni

ę

cie na skrót powoduje w uruchomienie elementu, do którego ten skrót

si

ę

odnosił. Usuni

ę

cie skrótu nie powoduje usuni

ę

cia pliku lub folderu reprezentowanego przez ten skrót. Skróty

w systemie Windows maj

ą

rozszerzenie .lnk (od ang. link), jednak nie jest ono nigdy wy

ś

wietlane.

Tworzenie skrótu do programu Kalkulator na pulpicie:

1. Kliknij prawym przyciskiem myszki na pulpicie.

2. Wybierz opcj

ę

Nowy\Skrót (Nowy obiekt\skrót) w wy

ś

wietlonym menu podr

ę

cznym. Otwarte zostanie okno

Utwórz skrót.

3. Kliknij przycisk Przegl

ą

daj w tym oknie. Wy

ś

wietlone zostanie okno Przegl

ą

daj.

4. Wybierz dysk z folderem Windows z listy Szukaj w (okno Przegl

ą

daj).

5. Odszukaj i otwórz folder Windows, a nast

ę

pnie podfolder system32

6. Odszukaj ikon

ę

pliku calc.exe w oknie folderu Windows i zaznacz j

ą

.

7. Kliknij przycisk Otwórz. Powrócisz do okna Utwórz skrót.

8. Kliknij myszk

ą

przycisk Dalej w tym oknie. Wy

ś

wietlone zostanie okno Wybierz tytuł dla programu.

9. Wpisz nazw

ę

Kalkulator dla tworzonego skrótu w polu Wybierz nazw

ę

dla skrótu.

10. Kliknij myszk

ą

przycisk Zako

ń

cz. Na pulpicie pojawi si

ę

utworzony skrót do programu calc.exe o nazwie

Kalkulator.