Konkurencja monopolistyczna

Przedmiot: MIKROEKONOMIA

Katedra: Ekonomii

Opracowanie: dr hab. Jerzy Telep, dr Krzysztof Kandefer

Temat: Konkurencja monopolistyczna

Zagadnienia:

założenia modelu konkurencji monopolistycznej
równowaga w krótkim okresie
równowaga w długim okresie
porówanianie konkurencji monopolistycznej z konkurencją doskonałą

Konsulatacje: dr hab. Jerzy Telep

dr Krzysztof Kandefer

Literatura:

1. Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Ekonomia 1, Ekonomia 2, PWN, Warszawa 2007.
2. Begg D., Fischer S., Dornbusch: Mikroekonomia, PWN, Warszawa 2007
3. Praca zbiorowa pod red. Romana Milewskiego: Elementarne zagadnienia ekonomii, wyd. 2,

PWN, Warszawa 2005.

4. Varian H.R.: Mikroekonomia, PWN, Warszawa 2005.
5. Praca zbiorowa pod red. Romana Milewskiego: Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2007.
6. Praca zbiorowa pod red. Romana Milewskiego: Podstawy ekonomii, ćwiczenia, zadania,

problemy, PWN, Warszawa 2006.

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA

Jest to taka struktura rynku, w której istnieje duże zróżnicowanie produktu oraz wiele
elementów monopolistycznych i wiele elementów konkurencji doskonałej.

Struktura ta jest monopolistyczna w tym sensie, że każda firma napotyka opadającą krzywą
popytu na swój produkt, oznacza to, że firma posiada pewną siłę rynkową, ponieważ więcej
ustala cenę swojego produktu niż akceptuje cenę rynkową.

Struktura taka ma cechy konkurencji doskonałej w tym sesje, że musi konkurować z innymi o
pozyskanie konsumentów, zarówno jeśli chodzi o cenę jak i rodzaj sprzedawanego produktu.

Przykładem konkurencji monopolistycznej tzn. takiej struktury, która ma cechy i konkurencji i
monopolu, jest branża, w której istnieje wiele firm wytwarzających podobne, ale nie
identyczne produkty np. przemysł wyrobów bezalkoholowych.

Porównanie różnych form konkurencji

Rodzaj konkurencji

Liczba producentów i

stopień zróżnicowania

produktów

Przykłady rynków

Stopień

kontroli

cen

Metody konkurencji

handlowej

Konkurencja

doskonała

• liczni producenci

• identyczne produkty

Niektóre rynki

płodów rolnych

(ziemniaki, pszenica,

buraki),

Układy scalone,

Złoto,

Akcje

żaden

Sprzedaż na

zorganizowanym

rynku lub na

giełdach

Konkurencja

niedoskonała

1. Konkurencja

monopolistyczna

• liczni producenci lub

sprzedawcy

• produkty

zróżnicowane

będące bliskimi

substytutami

Pasta do zębów,

Podręczniki,

Zeszyty,

Długopisy,

Handel detaliczny

znaczący

Konkurencja przy

pomocy jakości,

reklamy; ceny

administrowane

2. Oligopol

/Duopol/

• nieliczni producenci

• niewielkie

zróżnicowanie

produktów

Rynek usług telefonii

komórkowej i

stacjonarnej,

Przemysł

samochodowy,

Przemysł wyrobów

tytoniowych,

Rynek pasażerskich

przewozów

lotniczych,

Rynek

międzynarodowych

firm kurierskich

znaczący

Monopol pełny

• jedyny producent

• jedyny produkt nie

posiadający bliskich

substytutów

Niektóre usługi

publiczne

ogromny

Reklama i tworzenie

tzw. stosunków

(układów)

społecznych

Założenia budowy konkurencji monopolistycznej

produkty są bliskimi substytutami ale nie są identyczne i odznaczają się cechami,

których nie posiadają inne produkty, a cechy te czynią je bardziej atrakcyjnymi dla
większej liczby odbiorców.

istnieje dość duża swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go.
jest wielu sprzedających i kupujących. Liczba firm w konkurencji monopolistycznej

jest dosyć duża ale nie aż tak duża jak w konkurencji doskonałej. Przyjmuje się, że
każda firma w konkurencji monopolistycznej dostarcza od 1% do 10% całego
zaopatrzenia rynku (może być od 10 do 100 firm).

w ustalaniu cen i ilości towaru dostarczający na rynek sprzedający nie biorą zazwyczaj

pod uwagę cen i ilości towarów dostarczanych przez konkurentów.

istnieje doskonała informacja o rynku.

Jest to taka struktura rynku przy której spełnione są jednocześnie wszystkie poniższe

warunki:

1. Stosunkowo duża liczba sprzedających i kupujących:

_ mały udział w rynku pojedynczej firmy,

_ ograniczony wpływ na cenę produktu,

_ brak korzyści z kooperacji z innymi firmami.

2. Zróżnicowanie produktów i istnienie bliskich substytutów:

_ możliwość konkurowania ceną (w ograniczonym stopniu),

_ możliwość konkurencji pozacenowej (np. reklama, jakość, marka).

3. Niewielkie i równe dla wszystkich bariery wejścia i wyjścia :

_ brak możliwości zyskownej kooperacji np. zmowy cenowej.

4. Duża przejrzystość rynku i dostęp do informacji.

Konkurencja monopolistyczna

•

Podobieństwa do konkurencji doskonałej: istnienie wielu małych firm oraz swoboda

wejścia i wyjścia z gałęzi.

•

Różnice od konkurencji doskonałej: każde z przedsiębiorstw ma do czynienia z

opadającą krzywą popytu. Produkty różnych firm tworzących daną gałąź są bowiem mniej
lub bardziej zindywidualizowane i zróżnicowane.

Cechy konkurencji monopolistycznej:

Wchodzenie na rynek nowych konkurentów powoduje przesuwanie się krzywej popytu w

lewo.

Popyt całkowity gałęzi dzieli się na coraz większą liczbę konkurentów.

Nowych konkurentów przybywa aż do momentu kiedy krzywa popytu jest styczna do krzywej

kosztów przeciętnych.

Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji monopolistycznej nie produkuje przy minimalnych

kosztach przeciętnych→ nadwyżka zdolności produkcyjnej

Produkując więcej można obniżyć koszty przeciętne → utarg całkowity niższy od kosztów

całkowitych, ze względu na konieczność obniżenia ceny.

Cena jest wyższa od kosztu krańcowego → przedsiębiorstwu opłaca się sprzedać więcej, ale

po dotychczasowej cenie.

Sprzedaż po dotychczasowej cenie większej ilości wyrobów może być wynikiem:

‐ zabrania klientów konkurencji

‐ namówieniem klientów do większych zakupów (zwiększeniem popytu całej gałęzi).

Dochodzenie do równowagi na rynku konkurencji monopolistycznej:

W długim okresie konkurencja między istniejącymi producentami oraz możliwość pojawienia
się nowych konkurentów eliminują możliwość osiągania zysku nadzwyczajnego. Przy
optymalnej skali produkcji (MR = MC) następuje zrównanie utargu przeciętnego z kosztem
przeciętnym (AR=P=AC).

Jest to tzw. równowaga w punkcie styczności:

W konkurencji monopolistycznej głównym sposobem walki jest różnicowanie produktu (a nie
konkurencja cenowa).

Możliwość wpływu przedsiębiorstwa na krzywą popytu

‐ reklama oraz różnicowanie jakości → przesunięcie krzywej popytu w prawo

‐ Producenci wytwarzają i sprzedają produkty zróżnicowane pod względem jakości,

opakowania i marki

‐ Dzięki promocji, reklamie i różnicowaniu produktów starają się przechwycić popyt

skierowany na produkty konkurentów

‐ Wyższa cena i mniejsza oferta rekompensowana przez zróżnicowanie oferty →większe

możliwości zaspokojenia zróżnicowanych potrzeb kupujących

Konkurencja monopolistyczna w długim okresie

‐ Bariery broniące wejścia na rynek mogą być pokonane

→ rynek zostanie podzielony między większą liczbę producentów

→krzywa popytu przesunie się w dół i stanie bardziej elastyczna

‐ Równowaga długookresowa zostanie osiągnięta kiedy krzywa popytu firmy stanie się

styczna do krzywej długookresowego kosztu przeciętnego firmy /zysk = 0/

Ważne uwagi dotyczące konkurencji monopolistycznej

1. Wchodzenie na rynek nowych konkurentów powoduje przesuwanie się krzywej

popyty w lewo. Wynika to z faktu, że popyt całkowity gałęzi dzieli się na coraz większą
liczbę konkurentów.

Nowych konkurentów przybywa aż do momentu kiedy krzywa popytu jest styczna do krzywej
kosztów przeciętnych.

2. Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji monopolistycznej nie produkuje przy

minimalnych kosztach przeciętnych.

Ma ono nadwyżkę zdolności produkcyjnej.

3. Produkując więcej mogłoby obniżyć koszty przeciętne, jednak jego utarg całkowity

byłby wtedy niższy od kosztów całkowitych, ze względu na konieczność obniżenia
ceny.

4. Ponieważ cena jest wyższa od kosztu krańcowego, więc przedsiębiorstwu opłaca się

sprzedać więcej, ale po dotychczasowej cenie.

Sprzedaż po dotychczasowej cenie większej ilości wyrobów może być wynikiem:

zabrania konkurencji klientów

namówieniem klientów do większych zakupów (zwiększeniem popytu całej gałęzi).

Obszary decyzyjne przedsiębiorstw

Wolna konkurencja

‐ ile produkować

Monopol

‐ ile produkować

‐ po jakiej cenie sprzedawać

Konkurencja monopolistyczna

‐ ile produkować

‐ po jakiej cenie sprzedawać

‐ jak różnicować dany produkt wobec podobnych produktów innych firm

Przykłady rynków, na których możemy mieć do czynienia z konkurencją monopolistyczną:

• Lekarstwa o tym samym składzie konkurujące ze sobą m.in. opakowaniem, reklamą,

marką (np. środki przeciwbólowe)

• Sklepy warzywne

• Stacje benzynowe

• Usługi fryzjerskie

Różnicowanie, doskonalenie produktów. Reklama

Przedsiębiorstwo w strukturze konkurencji monopolistycznej nie będącej konkurencją
w dziedzinie cen musi w celu zwiększania zysków, dążyć o zwiększania utargów przez wzrost
zbytu i rozszerzenie możliwo ci podnoszenia ceny towarów. Można tego dokonać w wyniku
doskonalenia produktu oraz jego różnicowania. Zróżnicowanie produktu w ramach danej
gałęzi ma miejsce

wówczas,

gdy

producent

wytwarza produkt,

którego cechy

charakterystyczne odróżniają go od innych produktów, powstających w tej gałęzi i bardziej
odpowiadają wymaganiom danej grupy odbiorców.

Zjawisko zróżnicowania (dywersyfikacji produktu) polega na tym, że każda firma próbuje
odróżnić swój produkt od produktów innych firm w gałęzi. Im bardziej firma jest skuteczna
w poczynaniach odróżniających jej produkt od produktów innych firm, tym większa jest jej
siła monopolistyczna, tzn. mniej elastyczna (bardziej stroma) jest krzywa popytu na dany
produkt.

Dzięki odmienno ci swojego produktu

spotykanych

na rynku

roduktów konkurencyjnych i stworzeniu na ten produkt bardziej nieelastycznego popytu,
zwiększa się

zapotrzebowanie

na ten

produkt,

a zatem

istnieją

większe

możliwości podniesienia jego ceny, bez obawy o znaczne zmniejszenie utargu.

Doskonalenie

produktów przez ich

różnicowanie

umożliwia zwiększenie

produkcji

i podnoszenie cen. Jest głównym źródłem postępu technicznego w gospodarce
wolnorynkowej, w wyniku którego osiągamy doskonalsze produkty i większą wydajność
pracy, przez co zapewnia się rozwój gospodarczy.

Drugą obok różnicowania produktów działalności przedsiębiorstw w strukturze konkurencji
monopolistycznej jest działalność reklamowa.

Reklama jest to promowanie przez firmę swoich towarów w celu zwiększenia liczby ich
nabywców.

Polega na informowaniu

o istnieniu

i miejscach

zakupu

produktu,

zwłaszcza nowego oraz podkreśleniu jego atrakcyjności w celu wywołania korzystnych
dla firmy zmian w preferencjach (gustach) odbiorców.

Reklama i jej koszty stanowią cechę konkurencji niedoskonałej. W warunkach konkurencji
doskonałej reklama jest zbędna, ponieważ produkt jest jednorodny i stanowi doskonały
substytut innego, bez względu na to, od którego z licznych producentów pochodzi.
Zróżnicowanie produktów stwarza potrzebę i konieczność ich promocji. Reklama rozpoczęta
przez jedną firmę skłania do takiej działalności pozostałe firmy, ponieważ w przeciwnym
razie utarg promującego swe wyroby przedsiębiorcy wzrastałby bardzo szybko, kosztem
wyraźnie zmniejszającego się utargu firm, które tej działalności nie podjęły.

Koszty reklamy zaliczają się do kosztów sprzedaży, które można podzielić na;

krańcowe koszty sprzedaży

przeciętne koszty sprzedaży

Są to koszty bardzo duże. W wyniku wydatków na reklamę znacznie zwiększają się też
przychody.

Wyznaczenie

optymalnej

ich

wielkości polega na porównywaniu

wydatków krańcowych na reklamę ze zwiększonym w jej wyniku utargiem krańcowym.

Następstwem reklamy jest przesunięcie krzywej popytu w prawo w górę, co powoduje
wzrost utargu krańcowego i przeciętnego. Wzrastają jednocześnie koszty przeciętne i koszty
krańcowe. Aby wyznaczyć optymalne nakłady na reklamę i zmaksymalizować zysk należy
doprowadzić do wyrównania kosztów krańcowych z uwzględnieniem kosztów reklamy
z utargiem krańcowym, uzyskanym w wyniku tej reklamy.