Opieka medyczna w szkole
Profilaktyka wypadków i urazów w

szkole i otoczeniu.

Wykonała:

Anna Legutko:)

OPIEKA MEDYCZNA W SZKOLE

Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieżą w

środowisku nauczania i wychowania sprawowana jest przez:

- pielęgniarkę środowiska nauczania

- higienistkę szkolną na terenie szkoły

- lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Zasady sprawowania tej profilaktyki określono w rozporządzeniu

Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu i

organizacji profilaktycznej opiekizdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą .

Ma ona na celu wspieranie rozwoju i edukacji dzieci i młodzieży w

wieku szkolnym, współdziałanie na rzecz ochrony i doskonalenia

zdrowia uczniów.

Zgodnie z nazwą istotą tej opieki są medyczne działania
profilaktyczne (prewencyjne) w stosunku do uczniów i ich
rodziców oraz środowiska szkolnego, w tym:

• profilaktyka pierwotna (pierwszorzędowa) -

ukierunkowana na wszystkich uczniów (np. szczepienia
ochronne, edukacja zdrowotna) oraz szkołę i rodzinę
(zachęcanie do zapewniania dzieciom i młodzieży
odpowiednich warunków życia i nauki);

• profilaktyka wtórna (drugorzędową)

- dotycząca uczniów

ze zwiększonym ryzykiem rozwoju zaburzeń i obejmująca
wczesne wykrywanie ich objawów (testy przesiewowe,
profilaktyczne badania lekarskie) oraz działania naprawcze;

• profilaktyka trzeciorzędowa

- poradnictwo czynne

dotyczące uczniów z problemami zdrowotnymi,
społecznymi i szkolnymi, przewlekle
chorych i niepełnosprawnych, którego celem jest
zapobieganie dalszym, niepomyślnym skutkom tych
zaburzeń.

Zadania pielęgniarki szkolnej i lekarza POZ ujęte
zostały w 10 standardach przygotowanych przez
Instytut Matki i Dziecka ( 2002 rok )

1. Przestrzeganie prawa ucznia do informacji,
prywatności i poszanowania godności osobistej
oraz zachowania tajemnicy zgodnie z prawami
pacjenta
2. Przeprowadzanie testów przesiewowych
u uczniów i kierowanie postępowaniem
poprzesiewowym u uczniów z dodatnim
wynikiem testu
3. Przygotowanie profilaktycznych badań
lekarskich oraz analiza, wykorzystanie ich
wyników.
4. Wykonywanie obowiązkowych
szczepień ochronnych.
5. Prowadzenie u uczniów szkół
podstawowych grupowej profilaktyki
próchnicy zębów metodą nadzorowanego
szczotkowania zębów preparatami
fluorkowymi (6 razy w roku szk. co 6 tygodni).

6. Przekazywanie informacji
kwalifikacji lekarskiej do wychowania
fizycznego i sportu szkolnego oraz
współpraca z nauczycielami
wychowania fizycznego.
7. Poradnictwo czynne dla uczniów
z problemami zdrowotnymi,
szkolnymi i społecznymi .

8. Prowadzenie edukacji zdrowotnej
uczniów i ich rodziców oraz uczestnictwo
w szkolnych programach profilaktyki i
promocji zdrowia.
9. Współpraca z dyrekcją szkoły i
Państwową Inspekcją Sanitarną w
tworzeniu w szkole środowiska nauki i
pracy sprzyjającego zdrowiu uczniów i
pracowników
10. Udzielanie pomocy przadlekarskiej
uczniom, omówienie zasad udzielania
pierwszej pomocy i wyposażenia apteczki.

ROLA LEKARZA

●

Lekarz podstawowej opieki
zdrowotnej sprawuje opiekę
nad uczniami, którzy
znajdują się na jego liście
aktywnej. Za powierzeniem
temu lekarzowi
profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad uczniami i
rezygnacją z odrębnego
stanowiska lekarza
szkolnego przemawiają
następujące argumenty:

●

- ciągłość opieki nad dzieckiem - ten sam
lekarz sprawuje opiekę w ”zdrowiu i w

●

chorobie”,

●

- przestrzeganie prawa rodziców do wyboru
lekarza, który sprawuje opiekę nad ich

●

dzieckiem,

●

- dostępność pełnej dokumentacji medycznej,

●

- postrzeganie rozwoju i zdrowia dziecka w
kontekście jego sytuacji rodzinnej,

●

- badanie ucznia w obecności rodziców
(opiekunów), co umożliwia zebranie pełnego

●

wywiadu i przekazanie rodzicom porad i
zaleceń lekarskich,

●

- możliwość edukacji zdrowotnej rodziców,

●

- umknięcie dublowania kosztów opieki nad
dzieckiem sprawowanej przez dwóch

●

lekarzy - w szkole i w zakładzie opieki
zdrowotnej (doświadczenia wskazują na brak

●

przepływu informacji między tymi lekarzami).

Wypadki i urazy w szkole i

otoczeniu.

●

WYPADEK to
nieplanowane,
niekontrolowane zwykle
nagłe zdarzenie, które
spowodowało lub mogło
spowodować uraz.

●

URAZ to niezamierzone lub
zamierzone uszkodzenie
ciaław wyniku nagłej
ekspozycji na czynniki
( energię ) termiczną,
chemiczną, mechaniczną,
elektryczną lub brak tlenu i
ciepła. Dzielimy na:

●

Uraz zamierzony – przemoc

●

Uraz niezamierzony –
wypadek komunikacyjny,
utonięcia, zatrucia, upadki,
oparzenia itp.

Przyczyny urazów

Przyczyną urazów jest
przemieszczenie energii na ciało z
szybkością i wielkością
przekraczającą tolerancję tkanek
ludzkich. Kategorie urazów:
- u. niezamierzony np., upadek,
utonięcie zatrucie
- u. Zamierzony – przemoc
( zabójstwo, pobicie, samobójstwo

●

Częstość urazów jest większa u
młodzieży, która:

●

Wykonuje w czasie wolnym
częściej i dłużej ćwiczenia
fizyczne związane z dużym
wysiłkiem

●

Używa substancji
psychoaktywnych

●

Jest często ofiarą przemocy ze
strony kolegów w szkole.

Wypadki, urazy i zatrucia. S pierwsz przyczyn zgonów

ą

ą

ą

dzieci i młodzie y.

ż

Zgony te stanowi w wieku 10-14 lat - 47%, a w wieku 15-19

ą

lat -

65% ogółu zgonów. Główn ich przyczyn s wypadki

ą

ą ą

drogowe, samobójstwa i utoni cia. Umieralno dzieci i

ę

ść

młodzie y z powodu wypadków utrzymuje si w Polsce na

ż

ę

do stałym poziomie, dwu-trzykrotnie wy szym ni

ść

ż

ż w

rozwini tych krajach Europy.1,2 W 2002 r., w ród uczniów

ę

ś

w wieku 11-15 lat, prawie jedna trzecia (28,4%) uległa

urazowi wymagaj cemu pomocy medycznej, w tym ponad

ą

3% uczniów doznało takiego urazu 3 razy i wi cej

ę

w ci gu

ą

roku. Mo na szacowa , e rocznie ponad 2,0 mln. uczniów w

ż

ć ż

wieku 7-19 lat wymaga pomocy medycznej z powodu

urazów. Najcz ciej urazy te zdarzały si w czasie zaj

ęś

ę

ęć

sportowych (ponad jedna trzecia w 2002 r.); głównymi

miejscami urazów była szkoła (34%) i dom (32%).

Wypadki ze względu na rodzaj uszkodzenia ciała

rany zewnętrzne,

rozerwania

11%

utrata częsci ciała

0%

urazy wewnętrzne

4%

zwichnięcia i skręcenia

27%

stłuczenia, zmiażdżenia

15%

oparzenia

0%

zatrucia

0%

inne

12%

złamania

31%

Wypadki ze względu na część ciała

kończyny

76%

tułów

3%

oczy

1%

głowa

15%

inna

5%

Podział wypadków wg płci

Chłopcy; 5172;

60%

Dziewczęta;

3395; 40%

Miejsce wypadku

inne

11%

ulica, droga

4%

boisko, plac gier i

zabaw

23%

warsztay szkolne,

pracownia zajęć

praktycznych

1%

sala lekcyjna, pracownia

szkolna

5%

sala gimnastyczna

40%

korytarz, schody

16%

Bezpieczna szkoła

Droga dom – szkoła - dom

Problem bezpiecznej drogi

dom - szkoła - dom

najczęściej dotyczy dzieci w

wieku od 6 do 15 lat. Miejsca

wypadków z młodszymi

dziećmi w wieku tzw.

przedszkolnym najczęściej

lokalizowane są w pobliżu

miejsca zamieszkania.

Dochodzi do nich często w

wyniku braku lub złej opieki

ze strony dorosłych.

●

Dzieci, jako grupa pieszych
uczestników ruchu
drogowego charakteryzują
się następującymi,
specyficznymi cechami:

●

są niższe niż dorośli, przez
co pole ich widzenia jest
inne oraz są trudniej
zauważalne (szczególnie te
w wieku poniżej 10 lat),

●

mają węższe pole widzenia i
w mniejszym stopniu
rozróżniają kierunki
dźwięków,

●

●

mają trudności z oceną
prędkości pojazdu i dystansu
od niego,

●

ich czynności i
postępowanie jest trudniej
przewidywalne niż
postępowanie dorosłych,

●

mają mniejszą podzielność
uwagi,

●

mają mniejsze
doświadczenie bycia
pieszym uczestnikiem ruchu
niż osoby dorosłe.

Bezpieczna droga do szkoły

●

Rodzice jak i nauczyciele
odgrywają ważną rolę w
edukacji dzieci od
najmłodszych lat. To,
jaką wiedzę i w jaki
sposób im przekażą
pozwoli uniknąć, albo
choć zminimalizować
ryzyko wypadku. To do
nich należy edukacja
dzieci w zakresie
bezpiecznego poruszania
się na drogach.

●

Bezpieczne
przechodzenie przez ulicę

●

Kontrastowe ubranie,
oznakowanie ubrania i
tornistrów („Bądź
widoczny”)

●

Szczególna ostrożność
podczas opadów, mgieł,
rano i o zmierzchu

Wypadki dzieci w rolnictwie

●

Rolnictwo jest sektorem
nietypowym, ponieważ miejscem
pracy może być dom rodzinny.
Oznacza to, że dzieci są narażone
na zagrożenia miejsca pracy
występujące w sektorze
rolniczym. Ponadto osoby
przyjeżdżające na wieś mogą tam
także przywozić swoje dzieci,
zapewne nieświadome, że
wkraczają w miejsce pracy. Nie
wszystkie państwa członkowskie
mogą uwzględniać ochronę dzieci
w swych przepisach ustawowych
dotyczących

bezpieczeństwa i

zdrowia w pracy.

●

International Social Security
Association (ISSA) stwierdza, że
dwie trzecie dzieci, które ginie w
rolnictwie, ma poniżej pięciu lat,
a także, że najczęstszą przyczyną
ich śmierci są pojazdy. Wśród
innych przyczyn wypadków
śmiertelnych ISSA wskazuje:

●

Maszyny;

●

Utonięcia;

●

Uduszenie; oraz

●

Kontakt ze zwierzętami.

●

ISSA wskazuje, że
przyczynami wysokiego
wskaźnika wypadków
śmiertelnych mogą być:

●

Niezrozumienie zagrożenia
przez rolników, rodziców i
dzieci;

●

Niewłaściwe szkolenie i
nadzór; oraz

●

Niewłaściwie zabezpieczone
miejsca zabaw.

●

Dwa poniższe przykłady
wypadków z udziałem dzieci
podkreślają istotę problemu:

●

Bezpieczeństwo dzieci i ich
nadzór;
- trzylatek został przejechany
ciągnikiem prowadzonym
przez ojca.

●

Niezabezpieczone ciężkie
przedmioty w otoczeniu dzieci;
- siedmiolatek doznał złamania
kości czaszki, gdy spadł na
niego panel ogrodzeniowy.

Ogólne środki bezpieczeństwa

1.Należy nauczyć się udzielania pierwszej pomocy oraz
poznać schemat postępowania przy wypadkach lub w
sytuacjach awaryjnych.
Zapewnić nadzór dzieciom.

2.Ustalić wyraźne zakazy dla dzieci i zapewnić ich
przestrzeganie.

3.Edukować dzieci w dziedzinie bezpieczeństwa w
gospodarstwie.

4.Wyznaczyć bezpieczne miejsce zabaw dla dzieci.

Wypadki dzieci w domu

Do większości wypadków wśród małych dzieci

dochodzi w środowisku domowym. Przed

osiągnięciem wieku szkolnego dzieci większość

czasu spędzają właśnie w domu. Urazy pochodzące z

wypadków domowych stanowią główną przyczynę

ujemnych skutków zdrowotnych, a nawet zgonów

wśród małych dzieci.

Inne określone –
oparzenie żarówką,
połknięcie baterii,
zatrucie lekami
nasennymi.

Strategie zapobiegania wypadkom

Podstawowym działaniem prewencyjnym wypadków

jest edukacja. Oprócz edukacji istnieją jeszcze

działania legislacyjne i technologiczne. Głównym

celem tych działań jest realny wzrost bezpieczeństwa

oraz zredukowanie liczby osób poszkodowanych z
powodu urazów. Interwencja w zakresie prewencji

urazów to zaplanowana społeczna aktywność dla

osiągnięcia konkretnych celów zredukowania

śmiertelności i chorobowości w skutek urazu.

Wyróżnia się trzy typy interwencji w
zależności od głównych kierunków
oddziaływań:

●

INTERWENCJA BEHAWIORALNA

( edukacja i zmiana

zachowań). To oddziaływanie na poziomie społecznym w
celu zmiany indywidualnego zachowania związanego z
ryzykiem urazu.

●

Aby strategie zmiany zachowań i edukacja funkcjonowały
prawidłowo, grupy ludzi, na które określone
oddziaływania są ukierunkowane muszą:
- mieć dostęp do odpowiednich informacji,
- rozumieć i wierzyć w dostarczane informacje,
- posiadać środki i umiejętności, aby doprowadzić do
proponowanych zmian,
- zapewnić korzyści z danych zmian.

INTERWENCJA TECHNOLOGICZNA

( strategia

inżynieryjno – technologiczna ). To wykorzystanie
postępu i ulepszeń w projektowaniu produktów i narzędzi
powodujących urazy. Jest to wyeliminowanie lub
zredukowanie ryzyka wystąpienie niebezpieczeństwa w
otoczeniu człowieka.
Skuteczne wdrażanie rozwiązań inżynieryjnych i
technologicznych zabezpieczających większą populację
wymaga, aby technologia była:
- skuteczna i niezawodna,
- akceptowana przez społeczeństwo i dostosowana do
środowiska,
- łatwo rozumiana i właściwie użytkowana przez ludzi,
- prowadziła do dominacji produktów bezpiecznych na
rynku.

INTERWENCJA LEGISLACYJNA

(legislacja i

wdrażanie przepisów )

To wprowadzanie i
administracyjne
egzekwowanie regulacji
prawnych
wymuszających
zachowania lub zmiany
technologiczne w
produkcji, poprzez
wprowadzenie ostrych
standardów, norm,
przepisów.

Ze względu na charakter oddziaływań, interwencje
w zakresie prewencji urazów można podzielić na
dwie grupy:

1. Interwencja typu aktywnego.

To edukacja określonej grupy społecznej poprzez jej
aktywizowanie oraz skoncentrowanie się na zmianie
zachowania członków tej grupy.

2. Interwencja typu biernego.

Opiera się na na zmianie czynników
środowiskowych związanych z bezpieczeństwem.
Polega na stosowaniu yeorii zorientowanych na
szeroko rozumiane zmiany środowiskowe, np.
legislacyjne lub technologiczne.

Zapobieganie urazom i wypadkom w szkole i
otoczeniu

●

Systematyczne szkolenie
nauczycieli w zakresie
profilaktyki wypadków oraz
umiejętności rozpoznawania
zagrożeń.

●

Wprowadzenie do programu
nauczania tematyki dotyczącej
bezpiecznych zachowań i postaw
uczniów

●

Udzielanie pomocy kierownictwu
szkół w zakresie wiedzy o
przepisach i zasadach bhp, nauki
w szkole i otoczeniu.

●

Wzmożenie nadzoru nad
przestrzeganiem przez
kierownictwo szkół przepisów
bhp i nauki.

●

Zwiększenie opieki oraz nadzoru
nad dziećmi w czasie i
miejscach, gdzie wypadki
zdarzają się najczęściej

●

Wprowadzenie zasad ciągłej
kontroli i eliminacji zagrożeń w
szkołach oraz otoczeniu dzieci,
poprzez poprawę warunków
technicznych wyposażenia
szkół.

●

Rozpowszechnianie informacji i
danych dotyczących wypadków
wśród dzieci szkolnych w celu
zwiększenia aktywności
profilaktycznej kierownictw i
nauczycieli wszystkich rodzajów
szkół.

„Dbanie o zdrowie i życie dziecka są nie tylko
jednym z nakazów wynikających z praw człowieka,
ale również nakazem wynikającym z rozwoju
świata" Joy Phumaphi, Wiceprzewodniczący
Human Development Network w Banku
Światowym.
"Inwestycja w zdrowie dzieci i ich matek jest
decyzją ekonomicznie rozsądną i jednym z
najpewniejszych kursów jakie może objąć każdy
kraj na drodze do przyszłości."