1

Bydgoszcz, dnia .02.2009r.

Najwyższa Izba Kontroli

Delegatura w Bydgoszczy

Wały Jagiello

ń

skie 12

85-950 BYDGOSZCZ

(052) 33-90-610

(052) 33-90-660

P/08/050
LBY-41016-1/08

WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie

Kontroli (Dz. U. z 2007r., nr 231, poz. 1701 ze zm.), zwanej dalej „ustawą o NIK”,

Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy skontrolowała Zakłady Chemiczne

„NITRO-CHEM” S.A. w Bydgoszczy, zwane w dalszej części wystąpienia Zakładami lub

NITROCHEM.

Kontrolą objęto realizację w latach 2003 – 2006 zobowiązań offsetowych

wynikających z kontraktu na zakup samolotów F-16, w związku z umową offsetową zawartą -

w dniu 18 kwietnia 2003 r. - pomiędzy Skarbem Państwa, a firmą Lockheed Martin

Corporation (LMC).

W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole podpisanym

16.01.2009r., Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy na podstawie art. 60 ustawy

o NIK, przekazuje Panu Prezesowi niniejsze wystąpienie pokontrolne.

Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia działalność Zakładów w zakresie

objętym kontrolą, pomimo wystąpienia uchybień.

Ocena ta spowodowana jest głównie szeregiem działań, które w konsekwencji

doprowadziły do pełnej realizacji zobowiązań offsetowych. Tylko w niektórych

Sz.P.
mgr inż. Tomasz Ptaszyński
Prezes Zarządu
Zakładów Chemicznych
„NITRO-CHEM” S.A.
w Bydgoszczy

2

z kontrolowanych zagadnień, stwierdzono występowanie uchybień. Nie wpłynęły one jednak

niekorzystnie na realizację zobowiązań offsetowych, a w szczególności:

1. W zakresie działań Zarządu Zakładów, – jako offsetobiorcy na etapie zawierania umowy

offsetowej z LMC:

Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia działania Zarządu NITRO-CHEM S.A.,

które w konsekwencji doprowadziły do nawiązania współpracy z firmami Lockheed Martin

Corporation oraz Alliant Techsystems Inc. (ATK).

Kontrola wykazała, że Zakłady, jako producent materiałów wybuchowych

nawiązywały kontakty handlowe (min. podczas odbywających się w różnych krajach targów

branży militarnej) z potencjalnymi odbiorcami swoich produktów. Jedną z takich firm była

ww. firma ATK - dostarczająca i produkująca wyroby dla potrzeb armii Stanów

Zjednoczonych. Podejmowane przez NITRO-CHEM S.A., na przełomie lat 2002 – 2003

próby nawiązania współpracy handlowej z ATK, zbiegły się w czasie z prowadzonymi przez

rząd RP przygotowaniami do zawarcia umowy offsetowej – w związku z kontraktem na

zakup

samolotów

F-16.

Zamiar

nawiązania

współpracy

–

po

uzgodnieniach

z przedstawicielstwem LMC i ATK w Polsce, został zgłoszony do Departamentu Programów

Offsetowych Ministerstwa Gospodarki – celem ujęcia go w ramach zobowiązań offsetowych.

W wyniku powyższego, w marcu 2003r., tj. na etapie zawierania umowy offsetowej

pomiędzy Skarbem Państwa RP, a firmą Lockheed Martin Corporation, doprowadzono do

wzajemnych uzgodnień, co do wartości i wielkości sprzedaży offsetowej produkowanych

przez NITRO-CHEM S.A. materiałów (TNT i DNT).

2. W zakresie działań Zakładów, jako offsetobiorcy na etapie realizacji umowy offsetowej:

Kontrola wykazała, że Zakłady, – jako offsetobiorca nie zawarły z offsetodawcą

(firmą ATK), dwustronnej umowy handlowej w sprawie realizacji zobowiązań offsetowych.

Niektóre kwestie i szczegóły dostaw regulowały obustronnie podpisane zamówienia

kupna złożone przez odbiorcę towaru dla poszczególnych partii dostaw. Dotyczyło to między

innymi takich zagadnień, jak: sposób dostawy, terminy płatności, sposób, rodzaj, warunki

opakowania i wysyłki.

Zamówienia te nie zawierały postanowień zabezpieczających interesy Zakładów, jako

offsetobiorcy w przypadku niewykonania lub niewłaściwego wykonywania zobowiązania

przez offsetodawcę – takich min. jak:

3

- zapisu o podleganiu prawu polskiemu, jako prawu właściwemu dla oceny stosunku

prawnego pomiędzy offsetobiorcą i offsetodawcą;

- postanowień dotyczących zasad prowadzenia sporów przed sądami powszechnymi lub

arbitrażowymi w Polsce;

- zapisów dotyczących odszkodowań lub kar umownych.

Powyższych zabezpieczeń nie zawarto także w żadnym innym dokumencie

podpisanym obustronnie przez offsetobiorcę i offsetodawcę.

Usprawiedliwieniem powyższego stanu są następujące fakty:

●

Zakłady w trakcie prowadzonych negocjacji wielokrotnie podejmowały próby

wprowadzenia powyższych zabezpieczeń w projektach dokumentów przedstawionych przez

stronę amerykańską.

●

Strona amerykańska zmiany zapisów uznawała za niemożliwe, a swoje postępowanie

każdorazowo argumentowała obowiązującymi w USA procedurami przy zamówieniach

rządowych realizowanych na potrzeby armii.

●

Zakłady podejmowały także próby zawarcia umowy (porozumienia) na cały okres realizacji

zobowiązań offsetowych. Strona amerykańska nie wyrażała na to zgody uzasadniając, że

również nie posiada umowy wieloletniej (z rządem lub armią amerykańską), a na dostawy

wojskowe w tym zakresie - otrzymuje także zamówienia jednoroczne.

●

Realizacja zobowiązań offsetowych dawała Zakładom niepowtarzalną szansę utrzymania

się na rynku, tym bardziej, że działalność gospodarczą za 2003r. NITRO-CHEM zakończył

z ujemnym wynikiem finansowym.

Powyższy stan formalno – prawny nie spowodował negatywnych skutków dla

realizacji zobowiązań offsetowych oraz przyszłego rozwoju produkcji NITRO-CHEM S.A.,

a wręcz przeciwnie, po zakończeniu dostaw offsetowych kontynuowano dalszą współpracę

handlową z offsetodawcą w zakresie dostaw materiałów wybuchowych na potrzeby sił

zbrojnych USA.

3. W zakresie efektów realizacji zobowiązań offsetowych u offsetobiorcy:

Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia pełne wykonanie przez Zakłady

zobowiązań wynikających z umowy offsetowej zawartej 18.04.2003r.

4

Ze Specyfikacji Zobowiązania Offsetowego, stanowiącej aneks nr 2 do ww. umowy

wynikało, że ATK, – jako offsetodawca zobowiązał się (w ramach zobowiązania offsetowego

nr 1-147 A-D), do zakupów materiałów wybuchowych w NITRO-CHEM S.A. na wartość

nominalną ogółem (bez mnożnika offsetowego) 11,2 mln. USD.

Ponadto ATK według Specyfikacji Potencjalnego Zobowiązania Offsetowego

zobowiązał się (w ramach zobowiązania offsetowego nr 1-147E), do potencjalnych zakupów

materiałów wybuchowych w NITRO-CHEM S.A. w okresie styczeń-grudzień 2007r. na

wartość nominalną ogółem (bez mnożnika offsetowego) 3,0 mln. USD.

Na podstawie przekazywanych do Ministerstwa Gospodarki (MG), w okresie objętym

kontrolą rozliczeń realizacji ww. zobowiązań offsetowych stwierdzono, że zobowiązanie

offsetowe 1-147A-D zrealizowano w latach 2003 – 2006 ogółem na wartość

14.200.001,49 USD.

Powyższy stan stanowi także o zrealizowaniu przed terminem powyższego

Potencjalnego Zobowiązania Offsetowego nr 1-147E.

Analiza dokonywanych w latach 2003 – 2006 rozliczeń z MG realizacji zobowiązań

offsetowych wykazała, że szczególnie w pierwszym okresie nie uniknięto popełnienia

uchybień. Polegały one głównie na doliczeniu do wartości sprzedaży realizowanych w latach

2004 -2005 zobowiązań offsetowych nr 1-147 B – C, ponoszonych przez offsetodawcę

kosztów transportu materiału wybuchowego DNT. Stan ten, jako niezgodny ze Specyfikacją

Zobowiązań Offsetowych został wykazany w wyniku kontroli przeprowadzonej przez

Departament Programów Offsetowych MG w styczniu 2006r. Po ww. kontroli dane w tym

zakresie skorygowano w dalszych informacjach składanych do MG.

Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia działania Zarządu Zakładów oraz

odpowiednich służb, w wyniku których:

●

nie wystąpiły w badanym okresie po stronie offsetobiorcy bariery w realizacji zobowiązań

offsetowych,

●

nastąpiła poprawa sytuacji ekonomicznej Zakładów, min. w zakresie wzrostu:

- produkcji i sprzedaży o 48.727,6 tys. zł,

- wyniku finansowego z ww. tytułu - ogółem o 5.959,0 tys. zł,

- zatrudnienia – np. w grupie pracowników bezpośrednio produkcyjnych – w poszczególnych

latach badanego okresu odpowiednio o: 36,2; 15,1 i 23,4%,

5

●

uzyskano szereg innych efektów, takich jak: wzrost wydajności pracy; nobilitację Spółki na

ś

wiatowym rynku materiałów wybuchowych; poprawę jakości wyrobów; wzrost kwalifikacji

pracowników.

Poza powyższymi efektami w wyniku realizacji zobowiązań offsetowych:

- nawiązano dalszą współpracę z offsetodawcą (poza offsetem) w zakresie dostaw TNT

i DNT w latach 2007 i 2008 na potrzeby sił zbrojnych USA. Na przykład: w 2007r. sprzedano

tych wyrobów na wartość ponad 7,1 mln. USD, a w 2008r. na ponad 5,2 mln. USD,

- za wyniki osiągnięte w sprzedaży eksportowej do USA Zakłady w 2004 roku otrzymały

srebrny medal w konkursie Top Firm, organizowanym przez Polską Organizację Handlową

na najlepszego polskiego eksportera na rynek amerykański,

- w 2006 r. NITRO-CHEM S.A. otrzymał z rąk Wojewody Kujawsko – Pomorskiego

Nagrodę Gospodarczą za osiągnięty wolumen sprzedaży oraz aktywną promocję na rynkach

zagranicznych.

Przekazując Panu Prezesowi powyższe uwagi i oceny, w świetle opisanego

stanu oraz w związku z zakończeniem z dniem 31.12.2006r. realizacji objętych kontrolą

zobowiązań offsetowych, Najwyższa Izba Kontroli odstępuje od formułowania wniosków,

o których mowa w art. 60 ust. 2 ustawy o NIK.

Wobec powyższego Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Bydgoszczy,

nie oczekuje przedstawienia przez Pana Prezesa informacji, o której mowa w art. 62 ust. 1

ustawy o NIK.

Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania

niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu prawo zgłoszenia na piśmie do

Dyrektora Delegatury NIK w Bydgoszczy umotywowanych zastrzeżeń w sprawie ocen

i uwag zawartych w tym wystąpieniu.

6

X:\Domek\Piatkowski\Wyst\p0805001.doc

Otrzymują:

1. adresat

2. Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji NIK w W-wie

3. a/a