Procesy społeczne- to sekwencja zmian społecznych, których jest wiele, odnoszą się do tego samego społeczeństwa, są powiązane ze sobą przyczynowo, następują po sobie.

Rozwój społeczny- opis procesu rozwijania się czegoś potencjalnie istniejącego: proces kierunkowy, kumulatywny (wzrost wartości danej cechy) stymulowany przez wew dyspozycje systemu.

Cykl społeczny- opis procesu nie kierunkowego, ale także nie przypadkowego, proces oparty na powtarzalności zdarzeń, wynikającej z określonej cechy wew systemu społecznego.

Postęp społeczny- kierunkowy proces mający przybliżyć społeczeństwo do pewnego idealnego stanu. Pojęcie zakładające istnienie ostatecznych wartości.

Ewolucjonizm społeczny- jest pierwszym kierunkiem w socjologii - XIX w, czas rewolucji przemysłowej. Ewolucjoniści przedstawili optymistyczną wizję zmian w społeczeństwie. Koncepcja wiąże się z ideą postępu. Założenia:

1. społeczeństwo rozwija się od form mniej rozwiniętych do bardziej skomplikowanych/złożonych. Człowiek jest częścią przyrody- naturalistyczna koncepcja człowieka. Człowiek podlega prawom ewolucji w przyrodzie.

2. istnieje jedna wspólna natura człowieka- istnieją podstawowe cechy które posiadają wszyscy ludzie. Taka cechy są ewolucyjne zmiany.

3. Naturalna wynalazczość człowieka- człowiek wprowadza zmiany i jest wynalazcą.

4. Samorzutność procesu ewolucji- ewolucja zachodzi, jest procesem nieuchronnym.

5. Kierunkowy i postępowy przebieg ewolucji- przebiega w określonym kierunku (od prostych do złożonych) i jest postępowa

6. Ewolucja to postępowa złożoność- społeczeństwo składa się z większej ilości instytucji, grup społecznych, występuje specjalizacja- podział pracy na wąskie specjalizacje

7. Ewolucja ma charakter powszechny- wszystkie społeczeństwa podlegają ewolucji

8. Gradualność i stopniowość ewolucji- ewolucja dzieli się na pewne fazy, etapy, stadia.

Morgan opracował studia rozwoju ludzkości, wyznaczył oddzielne etapy historyczne

Coraz większa efektywność, złożoność społeczeństwa. Tempo ewolucji jest nierówne oznacza to, ze szybkość zachodzenia tego procesu jest rożne dla rożnych społeczeństw (społeczeństwa mniej i bardziej cywilizowane)

9. ewolucja jest cecha wewnętrzna społeczeństw- proces który ma endogenne źródło, wypływa z samego społeczeństwa

10. jednoliniowość- charakter zmiany, wszystkie musza przejść przez fazy wstępne

11. badanie ewolucji opiera się na porównaniu

12. tempo e. jest nierówne różne dla różnych psoł

13) wyjaśnienie genetyczne- szuka źródeł danej instytucji (skąd się wzięła?) ustalenie genezy, początków

14) idea przeżytku kulturowego- instytucja która zachowywała się do czasów współczesnych, wcześniej funkcjonowała inaczej. Świadectwo po poprzedniej epoce.

15)e.jest echą wewn społ każde społ się samo z siebie rozwija- nie trzeba do tego namawiac

Twierdzenia ewolucjonistów:

W społeczeństwie istnieje stała tendencja do różnicowania się ról społecznych.

Społeczeństwa się komplikują pod względem ilości, jest ich coraz więcej.

H. Spencer- mówił o dwóch typach społeczeństw- od społeczeństw

militarnych	Przemysłowych
Prymat wojny	Pokojowe współistnienie
przymusu	Dobrowolnego kontaktu (dominowała demokracja i autonomia)
Status przypisany (nie można ich zmienić)	Osiągany (procesy ruchliwości, inaczej przebiegają, ludzi cechuje mobilność)
Spol ......... - samowystarczalne	Spol w których występują zależności ekonomiczne np. rozwój kapitalizmu-> kapitalizm kupiecki, rozwija się system wolnego handlu, powstanie instytucja kredytu, papierów wartościowych. Rozwój społeczny to rozwój pomiędzy instytucjami Durcheim- rozwój spol- budowanie powiązań przez banie typów więzi
Spencer twierdzi ze każde społ. ma swoich idoli (typy osobowości)
Odwaga, posłuszeństwo, lojalność wobec sil nadrzędnych,	Innowacyjność, pomysłowość

Durcheim- solidarność mechaniczna oparta na społeczeństwie, wszyscy członkowie społeczeństwa myślą i działają podobnie, solidarność organiczna to solidarność komplementarności każdy ma role społeczna do spełnienia.

Ferdynand Tonnisch- mówił o wspólności (więzy są bardzo silne na cale życie nie pozwalają na swobodę w działaniu- społeczeństwo kapitalistyczne) i stowarzyszeniu (opiera się na kontrakcie, umowie nie na...... -społ. nowoczesne)

Zaczęto krytykować ewolucjonizm- ewolucjonizm pada w bezkrytyczną pochwałę dla rozwoju przemysłu. Myślano że wszystkie problemy rozwiążą nowe techniki, technologie.

Durcheim, Max Weber i inni sławni socjologowie nie odrzucali od razu i w całości ewolucjonizmu soc. Niektóre teorie ewolucjonistów zostały przyjęte.

Ludyści- palili szwalnie, maszyny.

W XX wieku ewolucjonizm był ostro atakowany, nie wszystkie poglądy odrzucono np. Weber w teorii racjonalnej, społ coraz bardziej racjonalne. Ewolucjoniści byli obrońcami systemu kapitalistycznego, nic lepszego nie da się wymyśleć.

Marksiści uważali odwrotnie, natomiast byli zgodni, że kapitalizm był najbardziej rozwiniętą formą systemu społecznego.

Teorie ewolucjonistów nie poddawano weryfikacji, po prostu tak się im wydawało.

Socjologia w XIX w była nauką bliższą filozofii dopiero w XX w socjologia jako nauka empiryczna.

Niektóre teorie ewolucjonistów to nieweryfikowalne, wydumane sądy, dywagacje.

Ewolucjonizm klastyczny nie spełnia standardów naukowości. Socjologia empiryczna zrodziła się w latach 20/30 XXw w Stanach Zjednoczonych.

Ewolucjonizm były to teorie, które nie podlegały weryfikacji, w XIXw socj oparta bardziej na przypuszczeniach, sądach wydumane i niesprawdzone.

Krytykowano , że ewolu. przyjął założenie że rozwój ludzkości i przyrody opierały się na powszechnych prawach jak prawa fizyki.

Krytyka ewolucjonizmu socjologicznego:

• krytyka metodologiczna - ewolucjoniści opierali się na domysłach, przypadkowych nie zawsze sprawdzonych informacjach (współpracowali z etnografami), krytyka spekulatywnej rekonstrukcji początku społeczeństwa,

• krytyka - przekonanie o rozwoju ogólnym prorozwoju gatunku ludzkiego. Dowodzona specyficzność różnych społeczeństw, sekwencje zmian ewolucyjnych mogą być zróżnicowane, nie są nieruchome,

• krytyka idei ewolucji jednoliniowej, społeczeństwa są jakościowo odmienne lub można je wprost powstrzymać, mogą zachodzić wedle różnych projektów,

• krytyka idei ewolucji jednokierunkowej (społ są jakościowo odmienne nie można ich wprost porównać zmiany e mogą zachodzić wedle róznych trajektorii)

• krytyka idei niezależności wynalazków,

• krytyka idei mono-przynależności

• zaniedbanie egzogennych źródeł zmiany społecznej,

• krytyka idei przeżytku kulturowego

• krytyka zaobserwowania zmiany społecznej

• krytyka postępowego kierunku zmian społecznych (przykładów kryzysów upadku rozpadu społ, to co następuje pozniej nie jest w sposób konieczny lepsze)

• pomijanie świadomego aspektu zmian (krytyka idei konieczności dziejowej)

Neoewolucjinizm - cechy różniace ewolucjonizm klasyczny od neoewolucjonizmu

1. teoria poszukuje weryfikacji empirycznej

2. nietworzy schematu ewolucji ogólnoludzkiej lecz wyjaśnia ewolucje mniejszych poszczególnych społ lub cywilizacji

3. koncentruje się na przyczynowych mechanizmach ewolucji nie zaś na tworzeniu typologii czy schematów ewolucyjnych

4. unika się przedstawienia ewolucji w kategoriach moralnych

5. e.opiera się na prawach probalistyucznych a nie deterministycznych

6. coraz bliższy intelektualny kontakt z biologia ewolucyjna

Darwin- dobór naturalny na poziomie pojedynczych organizmów przetwarzanie najlepiej przystosowanych (wartośc adaptacyjna) e. populacji organizmów

Teorie Marksizmu.

• rozwój cywilizacji ludzkiej jest uzależniony od postępu technicznego

• na danym poziomie rozwoju technologicznego wybiera się taka organizacje pracy, która max zyski właściciela środków produkcji

• każda forma własności popada w stagnację i zaprzestanie postępu technicznego; ta sytuacja prowadzi do niezadowolenia, buntu społecznego, który wnosi do władzy nową klasę właścicieli bardziej otwartą na postęp techniczny

• najwyższą forma własności jest kapitalizm, kiedy własność kapitalistyczna przestaje wytwarzać, dochodzi do buntu klasy robotniczej, własność środków produkcji ulega uspołecznieniu, co gwarantuje niekończący się proces techniczny

Wpływ systemu Hegla:

- Historia jako rozwój celowy proces posiadający swą wewn logiką zwaną duchem kt celem ostatecznym jest pełna realizacja ludzkiej wolności

- rozwój histor. Przyjmuje formę udramatyzowana przechodzi przez fazy kryzysów konfliktu regresu gwałtownych napięc radykalnych przemian

- hist ducha dzieli się na 3 fazy pierwotnej egzystencji, zależności i uwięzienia i ostatecznego zrealizowania wolności samowiedzy i samorealizacji

- motorem dziejowym ducha jest on sam

-dzieje ducha opierają się na zasadzie negatywności duch znajduje się w stanie wojny z sobą samym negatywnośc nie prowadzi do autodestrukcji wewn walka jest koniecznym etapem osiągnięcia wolności

Marks pod wpływem ewolucjonizmu i Hegla: -od Hegla-hist rozwija się poprzez konflikt kluczem do rozwoju jest walka róznych stron interesu / -od ewolucji- rozwój sił wytwórczych koła napędowe zmiany społ.

3 teorie marksizmu 1. Teoria hist ludzkości -formacji społ-ekonomicznych 2.t. społ-strukt 3-t.podmiotu działania- t.alienacji

Koncepcja cykli społecznych- nie zakłada postępu, zmiany są ale nie mają charakteru postępowego-cyklicnzośc-powtarzalność

Cykl społeczny- rozumiany jako powtarzanie. Są to zmiany które można cofnąć do poprzedniego stadium.

W procesach cyklicznych są trzy fazy:

-regularny(równe fazy)

-przyśpieszający(coraz krótsze fazy)

-zwalniający(coraz dłuższe fazy)

W człowieku, życiu-można zauważyć procesy cykliczne np. dzieciństwo młodość wiek średni starość śmierć. Wiek XIX okres nadziei na postęp, rozój

Vilfredo Pareto

Człowiek nie jest w stanie do końca doskonalić się rozwijać, człowiek nie jest specjalnie mądry

Arnold Tolby

Cywilizacja trwa tak długo dopóki ma nowe pomysły (innowacje) cywilizacje podlegają procesom cyklicznym, cywilizacje decydują o sukcesie bądź poraźce np. imperium rzymskie; istotne czynniki wewn - organizacja wewn Elityści- elity decydują o kierunku historii kult tworzą elity masy nie odgrywają zadnej roli

Sorokin, Pareto i Tolby

Elity zmieniają społ reszta nie jest twórcza

Pareto

Rozum nie jest w stanie ogarnąc natury ludzkiej kategoria działań poza-logicznych ważne są emocje; poza-logiczna rezydua w zachowaniach ludzi, kierują się emocjami w życiu; życie społ jest polem walki ścierania się różnych interesów, walka między eli8tami przymioty charakteru ludzie pomysłowi innowacyjnii ludzie o naturze konserwatywnej; rezydua kieruje ludzmi, pchają do zmiany świata lub namawiania do zmian. Cykle życia elit politycznych: typ - ludzie lwy (odważni silni triumfator) lub ludzie lisy (zwodzi nie stawia czoła problemom wprost). Elita powstaje za sprawą przywódcy o cechach lwa, jest to osoba nie zdolna do utrzymania danego stanu. Rentier-lub spekulant ktoś kto ryzykuje zyje z naliczonego kapitału. Historia jest „cmentarzyskiem elit” Elita umiera gdy jej cżłonkami są sami ludzie o charakterze lisa. Rentier i kapłan: masa jako bierni aktorzy liczą się ludzie twórczy -elita

Periodyzacja historii według Sorokina (okresy)

Sorokin - nie wierzył w technike ani przyszłość zakładał cykliczność Historia=cykliczność; kultura jako całość posiada cechy wyróżniające technika na 1 miejscu w USA gdzie mieszkał dlatego mu się tam nie podobało. Klultury ideacyje- ważna religia K. sensytywne-(zmysłowe) ważna sfera materialna, doczesna

Grecja, VIII - VI w.p.n.e.	Ideacyjny
Grecja, V w.p.n.e.	Idealistyczny
Rzym, IV w.p.n.e - IV w.n.e	Zmysłowy
Europa, IV - VI w.n.e	Idealistyczny
Europa, VI - XII w.n.e	Ideacyjny
Europa, XII - XIV w.n.e	Idealistyczny
Europa, XIV w.n.e - czasy dzisiejsze	Zmysłowy

Idealistyczny- zainteresowani światem metafizycznym i zmysłowym

Spengler

Idea dekadencji krajów zachodnich. Uważa ze cywilizacja zachodnia zmierza ku upadkowi ze względu na tragiczne wydarzenie XX wieku.

Dwa typy ekonomistów:

-typ rentierski - żyje z naliczonego kapitału (lis)

-typ spekulancji- inwestuje kapitał (lew)

Dwa typy intelektualistów:

-kapłan(lis)- ugruntowanie nowych wizji, aby tworzyć doktrynę

-wizjoner(lew)- tworzy nowy porządek

Człowiek lis-przychodzi po silnym liderze, aby ugruntować ich władzę. Cechuje go przebiegłość, kluczenie i chytrość.

Władimir Sorobin

Periodyzacja historii. Pewne typy ludzkich kultur zastępują po sobie. Każda kultura ma swoją specjalność i czymś szczególnym się charakteryzuje, np. Rzymianie i Grecy. Jedni specjalizowali się w akweduktach i prawie. Drudzy rozwinęli sztukę i kulturę.

Kultura amerykańska to kultura sensotywna- nastawiana na zmysły. Kultura grecka to kultura ideocyjna- nastawiona na doznania metafizyczne

TYP IDEOCYJNY- religijność, uduchowienie, metafizyka, np. Starożytna Grecja

TYP ZMYSŁOWY-nauka, materializm, zainteresowanie światem zewnętrznym, np. Europa współczesna

TYP IDEALISTYCZNY-mieszanka dwóch poprzednich. Zainteresowanie światem zewnętrznym i metafizycznym, np. Europa średniowieczna

TEORIA MODERNIZACJI-nawiązanie do ewolucjonizmu. Lata 50 okres zimnej wojny; ZSRR iUSA - zwycięzcy wiojny rywalizują ze sobą na idee; dekolonizacja największe siły; Tworzenie nowego ładu społ po II wojnie świat. T.M. obejmuje kraje nierozwinięte T.M.- teoria wzrostu gosp, rozwój społ . Powstała w krajach zachodnich jako antidotum dla komunizmu. Zachód- rozwój ewolucyjny stopniowy, komunizm- silne państwo kontrola ekonom państwa, a kraje zachodu. T>M.- strategia polityczna; doktryna. T.M-zaproponowała teorię rozwoju społ wizja zmiany społecznej. Procesy modernizacyjne zachodzą zawsze w ten sam sposób 1. Zmiana lini-linerana 2.zmian nie da się odwrócić 3.zmiana ma charakter stopniowy i regularny a nie skokowy 4.rozwój endogenny 5 oparty na strukturalnym i funkcjonalnym różnicowaniu społ 6. Problem integracji różnicującego się systemu społ 7.progresywizm- uniwersalna poprawa warunków życia 8. Modernizacja z góry/ T.M. - od dawnych form życia społ do form nowoczesnych

Weberowska opozycja 2 typów społeczeństwa.

	Społeczeństwo tradycyjne - rolnicze	Społeczeństwo kapitalistyczne
Charakter własności	Powiązany z dziedziczonym statusem społecznym (ziemiaństwo)	Prywatna własność wszystkich środków produkcji i ich koncentracja w rękach przedsiębiorców (ziemia, budynki, maszyny, surowce - wszystkie one są kontrolowane przez 1 podmiot i mogą być swobodnie wymieniane na rynku jako dobra prywatne)
Mechanizacja pracy	Praktycznie nie istnieje	Produkcja przemysłowa oparta na mechanizacji pracy, pozwalająca na precyzyjna kalkulację i rachunek kapitału. Efektywność, produktywność, racjonalna organizacja wiodącymi zasadami produkcji
Natura siły roboczej	Zasadniczo siła robocza nie jest wolna (bądź za sprawą osobistego zniewolenia, bądź przynajmniej poddaństwa, czyli prawnego przypisania do ziemi)	Siła robocza przemieszcza się swobodnie w zależności od zapotrzebowania, od jednej do drugiej gałęzi gospodarki, z jednego do drugiego regionu. Bezpośredni producenci sprzedają swoją siłę roboczą w zamian za płacę, niczym towar na wolnym rynku
Rynek	W dużym stopniu ograniczony (przez bariery podatkowe, zagrożenie rozbojami, brak zaawansowanych instrumentów pieniężnych, słabo rozwinięty transport). W rezultacie powstają tylko rynki lokalne, w szerszym zakresie funkcjonują jedynie lukratywne rynki towarów luksusowych.	Handel na wolnym rynku nie ograniczony tradycyjnymi restrykcjami (monopolem klasowym, ograniczeniami własności, protekcjonizmem etc.) rynek sam ustala zasady dystrybucji i konsumpcji.
Panujące prawa	Partykularystyczne, w różny sposób stosują się do różnych grup społecznych. Są one przedmiotem patrymonialnych rozstrzygnięć i egzekucji.	Stosowane uniwersalnie, przewidywalne prawo gwarantujące przewidywalność kontraktów i egzekwowanie praw.
Dominujące motywacje	Koncentrują się wokół zaspokajania potrzeb na dotychczasowym poziomie. Pracownik był pogodzony z tradycyjnym sposobem życia i wysokością zarobków Wg Webera „Dodatkowy zarobek interesował go w mniejszym stopniu, aniżeli mniej pracy”	Nieograniczone dążenie do zysku jako podstawowa motywacja zachowań ekonomicznych

Rostof-Kraje 3 świata powinny naśladować wzorce rozwoju społ jakie miały miejsce w krajach zachodnich, urbanizacja inwestycje

T.M.- nie pasowała do wszystkich miejsc, np. Afryka. Nie istnieje sposób modernizowania się świata

KRYTYKA:

-T.M.- nie pasowała do wszystkich miejsc, np. Afryka. Nie istnieje sposób modernizowania się świata

-destrukcja tradycji prowadzi do chaosu, anomii nie ma jednej lini rozwoju,

-ścisły podział na nowoczesność i tradycję okazał się błędny

-globalność zmian rozwój egzogenny

-sztywna sekwencja zmiany jest wątpliwa (rewolucje)

-błędna teza o konwergencji

Teorie neo-modernizacjii dziedzictwa realnego socjalizmu (modernizacja przy zachowaniu wielu elementów tradycyjnego społ powierzchowna modernizacja) :

-m. z góry i z dołu, m.jako aspiracje całego społ, -rozwój egzogenny, -wiele ścieżek m. -zmienne tempo m. w różnych dziedzinach życia -ciemne strony m. -rozwój ekonomiczny+ zmiana w systemach wartości -tradycja jako czynnik m.

M.powszechna a nie odgórna dbanie o zasoby naturalne stan środowiska

Teoria konwergencji - pokazuje jak różne społeczeństwa, o zupełnie odmiennych tradycjach, dochodzą po jakimś czasie do podobnych osiągnięć cywilizacyjnych, technologicznych. / Stopniowe upodabnianie się społ.

TOMALA

Sądził, że innowacyjność jest motorem napędowym rozwoju. Jednak ma ona swe granice. W dziejach świata można zauważyć cykliczność cywilizacji. Cywilizacje upadają poprzez własne problemy wewnętrzne. Zatem cywilizacje się kończą na skutek własnych niedopatrzeń, czynników wewnętrznych.

TEORIA NEOMODERNIZACJI

-czynniki zewnętrzne mogą mieć wpływ na rozwój modernizacji - r. egzogenny

-modernizacja zrównoważona - obejmuje wszystkie warstwy, nie tylko elity (Indie)

-modernizacja poprzez rozwój ekonomiczny i zmiany w systemie wartości

-w rożnych dziedzinach życia jest rożne tempo modernizacji

-społeczeństwa tradycyjne maja większe opory w przyjęciu teorii modernizacji

-istnieje wiele ścieżek modernizacyjnych- jest wiele sposobów na nowoczesność

-rozwój technologiczny nie jest najważniejszy, istotny jest jego wpływ na środowisko i społeczeństwo. Ważna jest rewitalizacja.

-tradycja nie jest rozumiana jako przeszkoda. Ważne jest połączenie tradycji z nowoczesnością

ZAŁOŻENIA:

1.zmiana uni- linearna- zamiana ma charakter jednorodny i wszędzie zachodzą tak samo

2.zmiana jest nieodwracalna

3.zmiana ma charakter stopniowy (skokowy a nie etapowy) i regularny

4.rozwoj rozwój endogenny- ma źródło w potencjale danego kraju

5.rozwoj oparty na strukturalnym i funkcjonalnym różnicowaniu wewnętrznego społeczeństwa - powstanie nowych strup społecznych i podziału pracy

6.problem integracji różnicującego się systemu społecznego

7.progresynizm - uniwersalna poprawa warunków życia każdego obywatela - by żyłoś sie lepiej

8.modernizacja jako proces przejścia od społeczeństwa tradycyjnego do społeczeństwa nowoczesnego

Teoria rozwoju zależnego- t.zależnośc

-przeciwstawienie zasad teorii modernizacji

- wytłumaczenie barier modernizacyjnych, inne zarządzani koloniami; SYSTEM KOLONIALNY- system oparty na eksploatacji kolonii na korzyść obszarów zachodnich ; relacja kolonii i metropolii- zacofanie faworyzowanie metropolii np. kawa. (pośrednicy zarabiają więcej niż producenci- nierówny podział); II wojna światowa kres kolonializmu, kolon. Przekształca się w neokolonializm- niezależność kolonii ale zależnośc ekonomiczna; materializacja-ma charakter selektywny - kraje rozwijają się kosztem krajów 3 świata zysk jednej strony prowadzi do starty 2 strony. Źródło barier modernizacji- kraje zachodnie; brak kapitału; brak kompetencji; niedopasowanie systemu ; problem w relacjach miedzy państwami. T.M- elity „zapalnikiem” modernizacji/ T.R.Z -elity działają na rzecz potężnych metropolii; reszta społ na niczym nie zyska/ T.R.Z-Europa Zach i USA czerpały najwięcej korzyści z niesprawiedliwego podziału (zysków) inwestorzy i pomocnicy inwestorów- całość zysków trafiła do ich kieszeni bilans niekorzystnych dla kolonii- mozliwość wymiany np banana na drogi towar - wymyślona przez ekonomistów

T.M i T.R.Ż- nie miały czysto naukowych podstaw. T.M- nie pasowała do obszarów Afryki; Ameryki Płd/ pasowała do realizacji na Dalekim wschodzie np. Japonia Hong-kong / T.R.Z- mówiła o zwycięzcach i przegranych

Immanuel Wallerstein -marksista, Wyróżnił stadia historii:

1. „minisystemy” - małe, samowystarczalne ekonomicznie jednostki. Podział wewnętrzny pracy, jednolita kultura. Dominują w społeczeństwach łowiecko - zbierackich, trwają do czasów społeczeństw ogrodniczych i rolniczych,

2. „imperia światowe” - duże, bardziej rozległe. Opierają się na gospodarce rolniczej, silna władza militarna i polityczna, rygorystyczna administracja, bezwzględny system podatkowy, obowiązkowy pobór do wojska, nieustannie angażowane w wojny i podbój imperialny.

3. Epoka „ekonomii światowej” lub „systemu światowego” zaczyna się na początku XVIw. W tym czasie narodził się kapitalizm, który staje się dominującym systemem ekonomicznym. Państwo ustępuje miejsca rynkowi. Funkcja państwa pozostaje nadzór nad regułami aktywności gospodarczej, wolna przedsiębiorczością, handlem. Kapitalizm ma silną moc ekspansji. Dysponuje władza polityczną, siłą militarną, co pozwala rozszerzać panowanie. Nowoczesne środki transportu, techniki wojskowe. Komunikacyjne przyśpieszają jego rozwój na całym świecie. Społeczeństwo ulega hierarchizacji. Wyróżniają się 3 poziomy: centra, peryferie i typ pośredni - semi - peryferie. W społeczeństwach Europy Zachodniej kapitalizm sięga semi - peryferią i peryferią. Biedne społeczeństwa peryferyczne zostają włączone do dominującego systemu światowego, którym kierują społeczeństwa znajdujące się w centrum. Pozostają tylko na obrzeżach pod względem surowej władzy i korzyści rozdzielanych przez światowa gospodarkę. Przechodzenie do kapitalistycznej gospodarki rynkowej zapełnia lukę rozwoju niekapitalistycznego. W XX w cały świat podlega stopniowemu włączaniu się do jednego systemu wzajemnych zależności ekonomicznych. W związku z nierównym tempem rozwoju system jest asymetryczny i wysoce nieegalitarny. Składa się z części wysoko rozwiniętych, gorzej rozwiniętych i słabo rozwiniętych. Teoria I.Wallersteina to najbardziej radykalna wersja idei globalizacji ekonomicznej.

Wybrane charakterystyki centrów, poł-peryferiów i peryferiów

1. Pozycja państwa CENTRA- silne aparaty państwowe, relatywna autonomia biurokracji państwowej / PÓŁ-PERYFERIA- na terytorium dawnych centrów państwa zostały osłabione ich głównym celem jest wzmacnianie swojej pozycji / PERYFERIA - słabe państwa (podporządkowane- na obszarach neokolonialnych) lub ich brak (kolonie)

2. Poziom technologicznego zaawansowania produkcji C- wysoki produkcja wysoko przetworzonych kształtowanych produkcji towarów / P-P na ogół niski niekorzystny bilans wymiany gosp z centrami / P- bardzo niski, dostarczanie jedynie surowców kulturalnych

3. Charakter siły roboczej C- wysoko wykwalifikowana- stąd wysokie koszty związane z zatrudnieniem / P-P- poziom kalif. Uniemożliwiający inwestycje przy relatywnie niskich kosztach zatrudnienia / PNiewykwalif. i tania siła robocza

Centrum wędrujące- Ameryk Płn, obszar Pacyfiku, Europa Zach. - skupienie kapitalów istnieje dominacja

4. Funkcje z punktu widzenia systemu jako całości C-Ekspansja gosp poprzez eksploatacje i utrzymanie wysokiego poziomu inwestycji / P-P- łagodzenie konfliktów występujących w ramach systemu (zapobiegają nadmiernej polaryzacji w ramach systemu) Umożliwianie krajom centrum inwestowania poza ich granicami w sytuacji gdy koszty siły w centrum osiągną zbyt wysoki poziom / P- dostarczanie niezbędnych do produkcji surowców

Efektywność gospodarki ważna w krajach wysoko rozwiniętych

Pół-Peryferia- np. Polska przyjaźnie nastawione na inwestycje niższe koszty płac napięcia w systemie światowym są mniejsze dzięki pół-peryferiom; dobre miejsce lokacji inwestycji; przyjmują dużo tanich technologii

Teoria globalizacji -o powstaniu systemu światowego - jest niejednorodna obejmuje wiele dziedzin jak polityka kultura religia itd. Pojęcie glob- bardzo pojemne GLOBALIZACJA- to szerego procesów społ., ekonom kulturowych w wyniku kt powstaje ogólnoświatowe społ

- definicja wg Giddensa - G. jako [proces] intensyfikacji stosunkow spol o światowym zasięgu łączący ludzi przebywających w różnych miejscach w taki sposób że wydarzenia mające miejsce w jednym zakątku kuli ziemskiej mają wpływ na bieg wypadków w innej części planety

Robertson: G. to również przekonanie że wszyscy żyjemy w tym samym świecie to także pełniejsze uświadomienie sobie istnienia różnic kulturowych i społ między ludźmi

Oblicza globalizacji- 1.Uniformizacja kulturowa albo też amerykanizacja . Wallerstein

a) „Makdonalizacja” i rozpowszechnianie się konsumpcyjnego stylu życia podstawą m. treści kulturowych jest racjonalna kalkulacja wydatków i zysków 1.kultura staje się towarem kt należy z zyskiem sprzedać 2. Treści kulturowe muszą mieć charakter przewidywalny, zestandaryzowany, zuniformizowany 3. Produkty kultury należy traktować jako dobra przeliczalne

b) Proces przepływu treści i towarów; nowe media TV satelitarna, światowa siec komputerowa); treści kulturowe jako towary (program tv jako dodatek do reklam jak w MTV; telewizja podstawowym źródłem informacji kształtowanie gustu pragnień)

G. zjawiskiem cyklicznym FALE/FAZY: XVI-XVIII -odkrycia geograficzne, II połowaXIXw. -emigracja z Europy do Ameryki; 1989r - otwarcie granic przez upadek ZSRR

+Rozwój nowych technologii

+Aspekt kulturowy w definicji Robertsona

+Harvey globalizacja jako proces kurczenia się świata

+deterytoryzacja- jak w McDonaldzie

Ruchy społ- Definicje- R.S-> a) wg Sztompki „zbiorowość ludzi działające razem posiadające wspólny cel- dokonanie zmiany społ luźno zorganizowana działająca psontanicnzie bądź w niekonwencjonalny sposób ”

b) wg. Giddensa „wielka gr ludzi zaangazowanych w realizowanie bądź blokowanie zmiany społ […]” c) zbiorowa akcja realizowania celu forsowania interesu zbiorowego bądź dążenia do wspólnego celu prowadzonych pozasferą istniejących instytucji […]

MODERNIZACJA A RUCHY SPOŁ r.s są równie charakterystyczną cechą współczesnego świata, co organizacje formalne.

Co sprzyja powstawaniu r.s:

1.szerokie sieci kontaktów międzyludzkich

2.występowanie poczucia krzywdy, deprywacji

3.świadomość procesów unowocześnienia

4.procesy demokratyzacji wolności obywatelskie

5.ideologie woluntarystyczne (wola człowieka może być zrealizowana )i aktywistyczne

6.wzrost poziomu wykształcenia i piśmiennictwa

7.rozwój mediów i technologii przetwarzania informacji

Typologia r.s wg Neila Smelsera

-ruchy zorientowane na wartości i normy +Ruch nastawiony na zmianę wartości dąży do zmiany sensu egzystencji ideałów ludzkiego życia. Postulują zmianę definicji podstawowych idei takich jak miłośc, prawda sprawiedliwośc (negatywny stosunek do kierunku rozwoju cywilizacji) -Ruchy zorientowane na przemiany normatywne nie chcą wywracać całemu systemu wartości lecz zmienić normy tak by lepiej służyły realizacji wartości już istniejących

Inne typologie

-ruchy zorientowane na zmiane osobowości lub zmianę struktur społecznych

-rucy oparte na działąniach ekspresywnych i instrumentalnych a)ruch zorientowany instrumentalnie dąża do uzyskania określonego celu b) r.zorient ekspresywnie maja na celu wyartykułowanie publicznie jakiegoś poglądu zaznaczenie obecności jakiejś gr.

Nowe ruchy społ:

a)warości post-materialistyczne

b)nie reprezentują interesu klasowego (walka o prawo ogólnoludzkie)

c)zdecentralizowany charakter np. dzieki Internetowi

d)kategorycznośc żądań

e) brak zobowiązań względem zwolenników

Fazy rozwoju ruchów społ:

a)problem wyjściowy: krytyka norm, wartości, redystrybucji dochodu

b)mobilizacja (rekrutacja pojawienie się charyzmatycznego przywódcy)

c)rozwój (artykulacja i instytucjonalizacja)

d)budowanie struktury wewnętrznej; hierarchizacja (przywódcy i szeregowi członkowie)

e) oligarchizacja lub demobilizacja

f)zakończeni działalności

Teria Ewolucji- socjologia rewolucji

Rewolucje to- szybkie fundamentalne gwałtowne przekształcenia wszystkich dziedzin życia

MAX WEBER

Społ. tradycyjne-rolnicze

-status przypisany, własność dziedziczona

-brak przemysłu

-siła robocza nie jest wolna (pańszczyzna)

-rynek był ograniczony

-nastawienie na zaspokojenie podstawowych potrzeb

-prawo partykularne, stosowane do rożnych grup

Społ. Kapitalistyczne

-status społeczny nie jest dziedziczony

-produkcja przemysłowa, zmechanizowana

-powstaje rynek pracy

-handel nieograniczony

-prawo uniwersalne i skodyfikowane

-nastawienie na ciągły zysk

Ruchy społeczne 7.12.07

Wg. Sztompki

To zbiorowość ludzi działająca razem, posiadająca wspólny cel - dokonanie zmiany społecznej, luźno zorganizowana, działająca spontanicznie bądź w niekonwencjonalny sposób.

Wg. Giddensa

To wielka grupa ludzi zaangażowanych w realizowanie bądź blokowanie zmiany społecznej.

Zbiorowa akcja realizowana w calu forsowania interesu zbiorowego bądź dążenie do wspólnego celu, prowadzących poza sferę istniejących instytucji.

• Modernizacja a ruchy społeczne

Ruchy społeczne są równie charakterystyczną cechą współczesnego świata co organizuje formalnie

Co sprzyja powstawaniu RS:

• szerokie sieci kontaktów międzyludzkich

• występowanie poczucia krzywdy, deprywacji

• Świadomość procesów unowocześniania

• Proces demokratyzacji, wolności obywatelskie

• Ideologie woluntrastyczne i aktywistyczne

• Wzrost poziomu wykształcenia i piśmiennictwa

• Rozwój mediów i technologii przetwarzania informacji

Wolontaryzm - wola człowieka, może być zrealizowana

Fatalizm - przeciwieństwo woluntaryzmu, przeświadczenie, że i tak się nam nie uda.

Typologia ruchów społecznych wg Smelsera

• ruchy zorientowane na wartości i normy. Nastawione na zmianę wartości, dąży do zmiany sensu egzystencji, ideałów ludzkiego życia, postulują zmianę definicji podstawowych idei, takich jak miłość, prawda, sprawiedliwość.

• Ruchy zorientowane na przemiany normatywne nie chcą wywracać całego systemu wartości, lecz zmieniać normy tak, by lepiej służyły realizacji wartości już istniejących

Ruchy zorientowane na zmianę osobowości lub struktur społecznych

Ruchy oparte na działaniach ekspresywnych, instrumentalnych

Ruchy zorientowane instrumentalnie dążą do uzyskania określonego celu

Ruchy zorientowane ekspresywnie mają na celu wyartykułowanie publicznie jakiegoś poglądu, zaznaczenie obecności jakiejś grupy

Nowe RS:

• wartości post-materialistyczne

• nie reprezentują interesu klasowego (walka o prawo ogólnoludzkie)

• zdecentralizowany charakter

• brak zobowiązań względem zwolenników

• kategoryczność żądań

Fazy rozwoju RS:

• problem wyjściowy - krytyka norm, wartości, redystrybucja dochodów

• mobilizacja

• rozwój

• budowanie struktury wewnętrznej ( hierarchizacja)

• oligarchizacja, demobilizacja

• zakończenie działalności

Teoria Rewolucji

Rewolucja to szybkie, fundamentalne i gwałtowne przekształcanie wszystkich dziedzin życia społecznego

T Skockpol: Rewolucja to szybkie przekształcenia struktur państwowych i klasowych, którym towarzyszą i które są częściowo spowodowane przez masowe klasowo motywowane oddalone bunty

C Tilly: Rewolucja to zmiany u steru rządów w panstwie, dokonana przy użyciu siły, kiedy to przynajmniej dwa ugrupowania wysuwają przeciwstawne roszczenia do władzy.

Teorie rewolucji:

• Perspektywa Marksa: rozdźwięk między społecznym procesem wytwarzania a podziałem dóbr prowadzi do powstania dwóch klas. Walka między nimi nasila się, represje potęgują się aż do eksplozji rewolucji

• De Tocqueville: rewolucje zyskują powodzenie, gdy władza jest najsłabsza

• James Davies: idea relatywnej deprywacji: rozbieżność między poziomem aspiracji a stopniem ich rzeczywistej realizacji.

Deprywacja aspiracyjna: dostrzezenie upośledzenia

D kryzysowa: stałe aspiracje przy nagłym zachowaniu standardu życia

D progresywna: nagłe pobudzone aspiracje zostają zawiedzione, ponieważ spada nagle standard życia

Rewolucja jako walka klas: akcent na masowy oddalony ruch (Skockpol)

Rewolucja jako walka o hegemonię między elitami (Tilly)

Etapy procesu zachodzenia rewolucji wg Sztompki:

• sytuacja rewolucyjna

• świadomość rewolucyjna

• cząstkowe reformy ze strony Ar ( dotychczasowej władzy)

• mobilizacja rewolucyjna

• od konsensusu negatywnego do pozytywnego

• terror lub restauracja elementów dawnego porządku

Instytucjonalizacja konfliktu sołecznego jako forma zapobiegania rewolucjom

Rewolucja wybucha gdy ludziom jest źle ich sytuacja się pogarsza poziom zaspokajania potrzeb jest niedostateczny

Koncepcja relatywnej deprywacji Jamesa Davies'a tłumaczy dlaczego wybucha niezadowolenie społ

Jamek Davies

Wykresy:

1. Deprywacja aspiracyjna

aspiracje rosną stale ale możliwości są nadal takie same, (oczekiwania ludzi co do standardu życia rosną ale możliwości są takie same)

2. deprywacja kryzysowa

aspiracja są stałe, spadają możliwości (w sytuacji małego kryzysu np. klęski żywiołowe wojny)

3. Deprywacja progresywna (KRZYWA „J”- Davies'a)

Aspiracja stale rosną, możliwości po okresie wzrostu maleją

Bunt rodzi się wtedy gdy ludziom się coś zabierze, nagłe obniżenie standardu życia. Brak dostępu do dóbr jakie posiadali. R wybucha gdy coś się ludizom zabrałoi gdy władza jest silna

KUMAR - socjololog;] wyróżnił 5 cech społ nowoczesnego:

• indywidualność (życie zależy od nas samych) w społ zachodnich np.. w USA, społeczeństwa nowoczesne promują indywidualizm

• złożony podział ról społ (dyferencjacja)

• racjonalność- spol nowoczesne zależy od postępu technologii, rozwoju nauki (bez tego nie ma spol nowoczesnego), jest to społeczeństwo zdominowane przez biurokrację, organizuje ona życie całego społeczeństwa

• ekonomizm- społ jest nastawione na podniesienie życia materialnego, koncentracja na dobrach ekonomicznych

• ekspansywność- kapitalizm jest najbardziej ekspansywnym zjawiskiem

Ekonomiczny aspekt nowoczesności:

• Rozwój ekonomiczny

• Uprzemysłowienie i roizwój technologiczny

• Urbanizacja

Stratyfikacyjny aspekt nowoczesności:

• Ruchliwość społeczna

• Rynek jako główny czynnik pozycji społecznej

• Proletaryzacja, panperyzacja

• Powstanie warstwy klasy właścicieli

INKELS wyróżnił cechy osobowe człowieka nowoczesnego:

• otwartość na innowację, skłonność do zmian

• posiadanie poglądów na różne tematy, świadomość istnienia różnych poglądów

• orientacja na teraźniejszość i przyszłość

• wiara w merytokryczność, sukces jest najważniejszy, wartość człowieka zależy od jego zasług, sukcesów

• nastawienia na tolerancję, społ, które niespecjalnie interesuje się odmiennością

5

---