ALFRED REGINALD RADCLIFFE-BROWN 1881-1955

• Wpływy Spencera (organizacja, struktura społeczna)

• Badania na Andamanach 1906-1908

• „Wyspiarze z Andamanów” 1922

• problemy z nauczeniem się języków Andamanów, badania terenowe 3 kwestie: techniki (sposoby robienia, wytwarzania), reguły zachowań, zwyczaje obrzędowe

• główne pytanie: po co ludzie coś robią?

• U Malinowskiego funkcja wynika z działania instytucji, Brown nie interpretuje społeczeństwa ze względu na instytucję tylko na relację między ludźmi

• Badania surveyowe- powierzchniowe- nie w terenie

• 1931-37- pobyt w USA fascynacja francuską socjologią (Durkheim)

• wykształcił swoich uczniów ( w opozycji do Benedict, Mead,itd.)- R. Firth i Edward Evans Pritchard (koncentrował się na pracy teoretycznej)

• interesowały go zagadnienia pokrewieństwa(relacja pomiędzy wujem a siostrzeńcem-potem u Levi-Staussa) i totemizmu (opozycyjne pary totemiczne-binarne opozycje w obrębie systemu-potem charakterystyczne dla strukturalizmu)

• „funkcjonalizm strukturalny”

• Najważniejsza kwestia STRUKTURA SPOŁECZNA- realne relacje między ludźmi (kto z kim realnie jest w relacji), rzeczywistość(zmienna, płynna)- dopiero u strukturalistów struktura jest efektem działania badacza, modelem ( u Browna STRUKTURA istnieje, jest rzeczywistością!!)

• FORMA SPOŁECZNA- „fakty społeczne”, zwyczaje, normy w oparciu o które działają ludzie, jest STAŁA (nowi uczą się od poprzedników)

• Koaptacja- wzajemne dostosowywanie się członków społeczeństwa do form

• Trwałość formy zależy od stopnia zintegrowania społeczeństwa, system samo odtwarzający się, zmiana nie immanentna tylko zewnętrzna (tak jak u Malinowskiego)

• Antropologia społeczna- jako socjologia porównawcza, nomotetyczna (szuka praw)

• Różnice między antropologią społeczną( ujęcie synchroniczne o charakterze funkcjonalnym) a etnologią ( dziedzina historyczna, idiograficzna)

• Historia jest hipotezą ( u plemion prymitywnych) nie ma znaczenia naukowego

• Badanie socjologiczne jest badaniem funkcjonalnym, badanie struktury relacji między ludźmi, broni autonomii antropologii ( bada fakty społeczne), nie trzeba odwoływać się do psychologii itd.

• Interesuje go: morfologia społeczeństwa ( budowa), fizjologia ( działanie społ.) oraz zmiany

• Brown a Malinowski: Malinowski opiera się na instytucji/ nie istotna dla Browna., dla Malinowskiego struktura społeczna to instytucje/ dla Browna struktura społeczna to konkretne relacje między ludzkie i tworzące je formy społeczne (zwyczaje), po co jest społeczeństwo? Dla Malinowskiego istota społeczeństwa to zaspokajanie potrzeb poprzez instytucję, u Browna zasada konsensusu, porozumienia. Cechy wspólne obu badaczy: społeczeństwa mają charakter samoregulujący, zwrócenie uwagi na funkcję, egzogenny charakter zmian.

• FUNKCJA- związana jest z pojęciem struktury jako zespołu stosunków pomiędzy bytami jednostkowymi, której ciągłość zachowana jest dzięki procesowi życiowemu złożonemu z czynności, jednostek składowych. Funkcja dowolnej powtarzającej się czynności (np. karanie zbrodni, pogrzeb) to rola którą pełni ona w całości życia społecznego a więc jej wkład do utrzymania ciągłości strukturalnej

• „Wyspiarze z Andamanów” archipelag na wschód od Indii, Wielki Andaman( 3 wyspy Północny, Środkowy, Południowy) Mały Andaman- zamieszkują go inne grupy

• Mieszkańcy wybrzeży ( korzystają z dóbr lasu i wybrzeża) i interioru( korzystają tylko z dóbr lasu)

• Plemię- grupa językowa

• Rodzina-> grupa lokalna (30-50 osób, działa niezależnie, ma określony obszar na którym działa „wieś):-> plemię (nie ma określonej władzy

• Semi-koczowniczość: mają siedzibę+ siedziby czasowe (przejściowe)+ obozy łowieckie, porzucają miejsce obozowiska jeśli dojdzie do zgonu

• interpretacja zwyczajów polega na odkrywaniu ich znaczenia a nie pochodzenia

• celem badań naukowych jest odkrycie ogólnych praw (hipotezy nie dostarczają solidnych faktów potrzebnych do generalizowania)

• wszystkie zwyczaje i wierzenia ludu pierwotnego odgrywają ściśle określoną rolę w życiu społecznym

• metoda porównawcza (wg. Browna)- „polega na zestawianiu całych systemów instytucji(???? Nie wiadomo w jakim znaczeniu używa tego słowa-nie tłumaczy i nie definiuje go), zwyczajów i wierzeń występujących w danych społecznościach a nie pojedynczych wyrwanych z kontekstu zwyczajów.”

• Metoda porównawcza- tylko w obrębie jednego systemu (polemizuje z ewolucjonistami), wszelkie próby interpretacji wierzeń dzikich bez bezpośredniego kontaktu są nietrafne, analizując dany zwyczaj trzeba brać uwagę wyjaśnienia tubylców

• SENTYMENT- zorganizowany system tendencji emocjonalnych, zogniskowanych wokół jakiegoś przedmiotu. Jest to podstawa istnienia społeczności (dzięki sentymentom zachowanie jednostki jest regulowane zgodnie z potrzebami wspólnoty). Sentymenty nie są wrodzone( uczymy się ich), ceremonie, zwyczaje są po to aby wyrażać sentymenty oraz przekazywać je dalszym pokoleniom.

• „funkcja społeczna”- działanie instytucji (zwyczaju lub wierzenia) w odniesieniu do społeczeństwa oraz jego solidarności i spójności. Funkcją społeczną zwyczajów obrzędowych jest podtrzymywanie i międzypokoleniowa transmisja dyspozycji emocjonalnych(sentymentów), na których społeczeństwo opiera swoją egzystencję.

• Im ważniejsze miejsce w społeczności zajmuje dany przedmiot, tym większą moc ochronną mu się przypisuje. Wartość społeczna rzeczy- sposób w jaki wpływa ona bądź ma zdolność wpływania na życie społeczne.. Wartość społ. może być pozytywna (gdy rzeczy przyczyniają się do dobrobytu społeczności) lub negatywna( gdy rzeczy działają niekorzystnie)

• Inicjacja- celem inicjacji jest rozwinięcie sentymentów w umysłach inicjowanych

• Mity i legendy- dla niego mitologia i legendy to, to samo. To co nazywa legendami to w rzeczywistości mity.

• 2 wiatry: Biliku (żeński, agresywny, niszczycielski, aktywny, zmienny) Taraj (męski, spokojny, pasywny) personifikacja zjawisk naturalnych

• legendy wyrażają wartość społeczną różnego typu obiektów- wpływają na postawę uczuciową, dostarczają oceny działania ludzkiego (złe rezultaty wynikają ze złych poczynań np. noc jako efekt gniewu)- określają zasady, nakazy, edukacja etyczna (wg ewolucjonistów to co moralne pojawia się w religii na samym końcu, inaczej u Radcliffe-Browna!), wyrażają wartość przeszłości, tradycji- trwałość świata, nadają wartość społeczną miejscom( „mentalna mapa”) oraz zjawiskom natury. Legendy nie tłumaczą zjawisk przyrody- mówią o związkach z życiem społecznym.

• Kultura- całość instytucji, zwyczajów i wierzeń danego ludu (podejście całościowe, nominalistyczne)

• Religia- 1.wiara w wielką siłę lub moc moralną (osobową lub nieosobową) istniejącą w naturze i 2.zorganizowana relacja między człowiekiem a Siłą Wyższą.

ZYGMUNT FREUD 1856- 1939

• Nieświadomość- badania już w oświeceniu ( o przyzwyczajeniach, automatycznych zachowaniach, Franz Anton Mesmer- magnetyzm, mesmeryzm) jednak nikt wcześniej nie używa tego terminu.

• Josef Breuer- pracował razem z Freudem nad pacjentką Anną O. (Anna O. miała duży udział własny w procesie terapii - stwierdzenie, że możliwość wypowiedzi przynosi jej poważną ulgę w cierpieniu, stało się punktem wyjścia teorii katartycznej, kładąc w ten sposób podwaliny pod ogólną teorię psychoanalizy)

• 1885-86- leczenie nerwic, anatomia mózgu

• obsesja fizjologiczna ( zaburzenia psychologiczne tłumaczy kwestiami biologicznymi)

• 1887-1892- stosuje hipnozę

• uderza w moralność wiktoriańską, koncepcja Freuda jest historyczna

• 3 etapy:

1. do 1900 roku faza medyczna, dotyczy powstawania zaburzeń psychicznych ich diagnoza i leczenie

2. do 1920 roku- bada funkcjonowanie psychiki (struktura) „Psychopatologia życia codziennego”, „Totem i tabu”

3. rozszerzanie koncepcji w doktrynę filozoficzno-społeczną (koncepcja kultury i człowieka) „ Ego i Id” „Kultura jako źródło cierpień” 1930r. „Mojżesz i monoteizm”

• jego koncepcja przekroczyła granice psychologii, elementy psychologiczne, filozoficzne, socjologiczne, energetyzm, kwestia seksualności ( na przekór społecznym normą)

• „Ego i Id” - charakter medyczny, terminologia medyczna

• W. Oswald- „Kulturologia”- próbował stworzyć ogólną teorię- przy pomocy energii ( u Freuda widoczny ten wątek)

• Aparat psychiczny człowieka jako coś, co działa w oparciu o określoną energię, popędy mają wartość energetyczną

• Zasada przyjemności (podstawa teorii)- łączy się z działalnością seksualną (jest związana z Id)człowieka, wywodzi się z zasady stabilności ( im stabilniej tym przyjemniej). Każdy organizm dąży do wyrównania potencjału, niwelacja niestabilności to najwyżej przyjemny stan. Dążenie do wyrównania- jeśli nie może być zrealizowane, przechodzi w zasadę rzeczywistości ( odsunięcie przyjemności, przesunięcie na później) kieruje się nią świadoma część osobowości - ego. Ma ona na celu zapobiec rozładowaniu napięcia, dopóki nie zostanie znaleziony obiekt, umożliwiający zaspokojenie potrzeby, zawiesza czasowo zasadę przyjemności.

• Energia- pochodzi z wrodzonych popędów

• Aparat psychiczny człowieka działa w oparciu o popędy

• POPĘD- właściwe organizmom żywym dążenie do odtwarzania wcześniejszych stanów, które organizm ten musiał, pod wpływem zewnętrznych sił zakłócających, porzucić.

• Rozwój osobniczy to odtworzenie rozwoju gatunkowego, organizmy ożywione powstały z materii nie ożywionej( dlatego popędy prowadzą nas do śmierci)

• 2 rodzaje popędów- EROS (popęd życia, seksualny, indywidualna droga do śmierci) TANATOS (popęd śmierci, agresji, destrukcji, dąży do odtworzenia stanu pierwotnego- śmierci)

• popędy- energia do działania (destrukcyjne, seksualne) - gdy je tłumimy możemy się rozwijać, sublimacja- przekierowanie strumienia energii (jeden z obronnych mechanizmów osobowości, polegający na przesunięciu popędu (potrzeb, motywów) z celu, którego nie można zrealizować ze względu na niezgodność z przyjętymi zasadami, na inny, zastępczy obiekt lub czynność. Wg Freuda cały dorobek kultury jest efektem sublimacji popędu seksualnego.

• ID-„ono”- to co zwierzęce, popędowe, pierwotna całość aparatu psychicznego człowieka- gdy się rodzi ma tylko Id (nieświadome popędy-seksualne)

• EGO- „Ja”- wyodrębnia się z Id, świadomość (popędy śmierci), część tylko świadoma

• System przedświadomy - latentny (uśpiony) możliwy do przypomnienia, nie pamiętamy go.

• Treści stłumione- specjalnie zapomniane przez nas, wypchnięte przez Ego- wychodzą w snach i czynnościach pomyłkowych.

• SUPEREGO-„nad-Ja” wyodrębnia się później, to co jest najbardziej kulturowe, „dozoruje” człowieka, „ojciec wewnętrzny”, powstaje w procesie wychowania- na początku jest autorytet zewnętrzny, autorytet zewnętrzny zostaje uwewnętrzniony, funkcją Superego jest SUMIENIE.

• Autorytet zewnętrzny np. rodzic- nie widzi wszystkiego, autorytet wewnętrzny- nie ma przed nim ucieczki, istota poczucia winy (karzemy się nie tylko za to co robimy ale także za to co myślimy)

• Im bardziej poddajemy się Superego tym bardziej Superego rośnie w siłę, tym bardziej hamuje nas

• Libido-sfera generująca popędy seksualne ( destruido, mortitudo- przeciwieństwa)

• „Kultura jako źródło cierpień”

• uczucie oceaniczne- przeżycie jedności z całym światem, Id- rozlewa się na zewnątrz, dziecko nie ma ograniczeń poczucie związku ze światem

• metafora wiecznego miasta- psychika jest jak Rzym

• religia- tworzy ojca opiekuńczego, oparcie, potrzeba opatrzności- generuje religię

• Ciężar życia człowieka- kontakty z innymi ludźmi - zagrożenie ze świata zewnętrznego - fizyczność, ból, człowiek stwarza mechanizmy obrony- nauka, zaspokojenie zastępcze- sztuka, inne metody: ucieczka w samotność, atak na naturę, intoksykacja, próba wygaszenia popędów (medytacja). Sublimacje- inne ukierunkowanie popędów (artyści, naukowcy), masowy obłęd- religia

• Tytuł jest ironiczny: gdy realizujemy popędy zatrzymujemy się na poziomie zwierzęcym, gdy nie możemy ich zrealizować następuje sublimacja- kultura- daje bezpieczeństwo oraz inne sposoby realizacji, nie tylko nas represjonuje ale daje coś za coś ( Freud jest ewolucjonistą)

• KULTURA- suma osiągnięć i struktur organizacyjnych, dzięki którym nasze życie stało się różne od życia zwierzęcych przodków. Służy dwóm celom: obronie człowieka przed naturą i regulowaniu stosunków między ludźmi.

• Rozwój człowieka- w kierunku bycia bogiem (stwarza narzędzia aby stać się doskonalszym „protezy”- przedłuża, ulepsza swoje organy)

• W kulturze oddajemy wolność za bezpieczeństwo

• Koncepcja hordy pierwotnej- na początku: grupa samic+ dorosły samiec „Ojciec”, młodsze samce zabiły starszego samca- ambiwalencja uczuć (poczucie winy+ nienawiść+ miłość do ojca)

• Rozwój seksualny dziecka : faza oralna, sadystyczno-analna, falliczna( do 5 roku życia) płciowa ( w wieku lat kilkunastu)

• Lęk- stan oczekiwania na niebezpieczeństwo, przygotowanie się na nie (nawet gdy jest nie znane)

• Obawa- wymaga konkretnego przedmiotu, którego się obawiamy

• Strach- stan w który popadamy gdy znajdujemy się w obliczu niebezpieczeństwa na które nie jesteśmy przygotowani

• KOMPLEKS EDYPA- zjawisko charakterystyczne dla chłopców ( u kobiet kompleks Elektry) 1.ze względu na wybranie obiektu- matki (początkiem karmienie piersią) 2. identyfikacja z ojcem- przez pewien czas te dwa elementy koegzystują, potem identyfikacja z ojcem zamienia się we wrogość

• W fazie fallicznej 2-3 rok życia, matka spostrzega, że seksualnym obiektem dziecka jest ona sama- zakazuje technik masturbacyjnych

• Groźba kastracji- kompleks kastracyjny, oślepienie Edypa (symbol kastracji)

• Kompleks Edypa jest istotny kulturowo dla Freuda

• „TOTEM I TABU”

ALFRED ADLER 1870-1937

• psychiatra, psychologia indywidualna

• odrzuca koncepcję libido

• najważniejsze „dążenie do mocy”- kompensacja kompleksu niższości- poczucia niższej wartości. Związane z przeżyciami z dzieciństwa - poczucie słabości wpływa na charakter człowieka. Świadomość braków źródłem indywidualnego planu życiowego- wyznacza kierunek działania, zamierzenia i ideały każdej jednostki

CARL GUSTAV JUNG 1875-1961

• tworząc swój system wykracza poza naukę (charakter numinalny) numinozum - związane z transcendencją (niekoniecznie z Bogiem)

• jego system nie jest wewnętrznie spójny- nie ma walorów naukowości

• idzie w kierunku gnozy i religii, popędy mają charakter numinalny

• różne wpływy: niemiecki idealizm ( Fichte, Hegel, Kant itd.) literatura niemiecka (Goethe, Shiller) protestantyzm ( myśl luterańsko- kalwińska), niemiecka mistyka (Anioł Ślązak), teoria Darwina, Levi-Bruhl, Bachoffen, Tylor itd., psychiatria, psychologia kliniczna ( Wundt, Ebbing), parapsychologia, alchemia

• człowiek jako istota świadoma powstał z pierwotnego nieuświadamianego stanu tożsamości

• zrozumienie procesu świadomości wymaga uznania sfery transcendentno-numinalnej ( w naszych kategoriach jest to nie naukowe)

• człowiek rozpięty pomiędzy dwoma zasadami: NATURY (pierwotna, związana z biologią, jest to obszar transcendencji, wiąże się z kosmiczną zasadą świata) i DUCHA (tkwi potencjalnie w naturze)

• te dwie zasady rozdarły się, celem życia człowieka jest ponowne zjednoczenie tych przeciwieństw

• libido- ogólna siła życiowa, u człowieka- energia psychiczna ( energetyzm)

• 3 momenty życia: 1. ciało 2 żywe jestestwo 3 duch

• życie rozwija się dzięki zawartym w nim PRZECIWIEŃSTWOM

• zasada biegunowości- prawo enantioromii (zasada, podług której wszystko przechodzi w swoje przeciwieństwo)

• przeciwieństwa mają charakter realny ( a nie logiczny)- męskość-żeńskość, duch-materia, progresja-regresja, życie-śmierć, ekstrawersja- introwersja

• z powstaniem świadomości pojawia się lęk przed śmiercią ( i jej świadomość)- przezwyciężona dzięki działalności archetypów

• świadomość zbiorowa- wszystkie dostępne w danym momencie (kulturowo społecznym) treści świadome

• świat wewnętrzny- związany z psychiką świadomą i nieświadomą

• nieświadomość personalna- 1 zapomniane (latentne) i 2 wyparte treści, 3 system postrzeżeniowy ( to co uchwycone bezwiednie) 4 kompleksy- fragmenty psychiki oderwane od osobowości, izolowane od świadomości, grupa treści psychicznych funkcjonujących samodzielnie i autonomicznie

• kompleksy- „ małe wewnętrzne osobowości”- podstawy zakłóceń, chcą obalić równowagę psychiki, kompleks- coś innego, oderwanego od całości

• JAŹŃ- pierwotna jednolita jedność psychiczna z niej wyłania się;

• EGO- zespół wyobrażeń, który stanowi centrum pola świadomości, w ego-persona- jest świadoma, łączy nas ze światem zewnętrznym, persona jest rodzajem maski, którą zakładamy aby ukryć prawdziwe uczucia

• Przeciwieństwo persony- w nieświadomości jest innej płci- dusza (lub obraz duszy) anima ( u mężczyzny)/animus( u kobiety)

• Ego wyodrębnia się z jaźni, persona reprezentuje nas na zewnątrz (kobieta ma kobiecą personę a mężczyzna męską)




• Proces indywiduacjii- dwa znaczenia szersze I- każdy rozwój w ogóle i węższe II pewien ukierunkowany rozwój (proces świadomy)

• Budując świadomość budujemy CIEŃ- ma dwa znaczenia: 1. archetyp 2 element psychiki- zło ( suma niezrealizowanych popędów, dążeń), oddziałuje negatywnie, to co wyparte

• Anima/animus tworzony pod wpływem rodziców (np. u kobiety pod wpływem ojca i relacji z płcią przeciwną) dopóki go nie rozpoznamy obraz drugiej płci panuje nad nami

• FUNKCJE PSYCHICZNE- racjonalne-myślenie, uczucie, irracjonalne- intuicja, percepcja

• 1 funkcja główna- zawsze świadoma, 2 funkcje pomocnicze ( częściowo świadome), 1 funkcja niższa (nieuświadomiona, powiększa cień)




• 2 postawy- introwertyczna- dośrodkowa, odprzedmiotowa i ekstrawertyczna- ku przedmiotowa, odśrodkowa

• ze względu na funkcje i postawy wyróżnia 8 typów osobowości

• królewska droga (czyli proces indywiduacjii świadomej) - 3 kamienie milowe:

1. integracja cienia- praca z własną psychiką, przejrzenie tego co jest w treściach nieświadomych i uznanie tego za nasze, przyglądamy się temu co odrzuciliśmy i uznajemy to za swoje

2. zróżnicowanie animy i animusa- zobaczenie gdzie działam ja jako ja, a gdzie pcha mnie do działania anima/animus

3. detronizacja ego przez osobowości maniczne- sfera nieświadomości kolektywnej, zbiorowej, 2 wielkie archetypy- Stary Mędrzec (mądrość ducha, kultury) oraz Wielka Matka (zasada natury)

• mandala- symbol jednoczący - zwiastuje pełnię, cały proces indywiduacjii ma na celu powrót do pierwotnego stanu jaźni, osiągnięcie całości

• czwórca łączy się z mandalą jest także symbolem pełni

• libido- źródło energii, stąd idą popędy ( nie są opozycyjne, Jung jest monistą)

• instynkt/popęd- związany z energią libidalną wyróżnia 5 grup ( nie są sprzeczne jak u Freuda): 1. głód( prainstynkt, fundamentalny) potem 2 seksualność 3 aktywność 4 twórczość 5 refleksja

• archetypy/popędy- są to przeciwne pozycje ale wyrastają z jednego pnia (popęd związany z zasadą materii, życia, archetypy związane z duchem) duch i materia mają podstawę numinalną ( 2 przeciwstawne tendencje ale obydwie pochodzą z numinozum)

• nieświadomość zbiorowa- wspólny dorobek ludzkości, „mieszkanie” archetypów

• archetyp- ciężko stwierdzić czy jest trwały czy ewoluuje w czasie ( różne podejście Junga), zarówno popędy jak i archetypy należą do nieświadomości zbiorowej

• ARCHETYPY- pewne konieczne reakcje na pewne typowe sytuacje (graniczne)

• Archetyp jest -specyficznie ludzką gotowością do określonych form reagowania psychicznego

• graniczne- tzn. nie z obszaru życia codziennego (np. śmierć, narodziny, spotkanie z drugą płcią)

• archetypy mają charakter uniwersalny- mają strukturę bipolarną ( 2 strony- jasna i ciemna) - gdy lekceważymy archetyp ukazuje się jego gniewne, ciemne oblicze

• archetypy; animus/anima (odnoszą się do płci), Stary Mędrzec, Wielka Matka, cień

• archetyp sam w sobie JAŹŃ- pierwotna jedność psychiczna

• RELIGIA- zetknięcie z czymś, co jest silniejszą rzeczywistością duchową , zmusza nas do działania

• szczególna postawa ludzkiego umysłu

• numinozum- wyzwala określone uczucie

• Freud/ Jung: 2 opcje badawcze- przekonanie że religia jest rodzajem maski u Freuda i religia rozumiana poprzez doświadczenie bezpośrednie u Junga

• kwestie psychiczne to kwestie religijne ( religia związana z psychiką z nieświadomością i świadomością)

• Mity- analiza snu i mitu (Dogmat Trójcy św.)`

• MIT- projekcja nieświadomości zbiorowej, manifestacja bezpośredniego doświadczenia, wyraża kolektywną nieświadomość

• wyraz tego, co się dzieje w głębi człowieka, ma przemożną silę która wyciąga to na powierzchnie, oddziałuje na naszą psychikę

• działa twórczo lub destrukcyjnie

• chrześcijaństwo jest mitem- jako wielka siła działająca na człowieka

• dogmaty wyrastają z podłoża psychicznego, chociaż są stricte religijne

• język religii to język symboli- czyli ten język, którym mówi nasza nieświadomość

• doświadczenie religijne- bierne (jesteśmy przedmiotem działania) i aktywne ( nadajemy mu kierunek i znaczenie)

• funkcje religii: 1 kompensacja świadomości- JA-Ego może zostać wchłonięte przez nieświadomość, religia służy umocnieniu JA. 2 wiąże tzw. Wielkie religie z tworzeniem się psychiki człowieka ucywilizowanego 3. przygotowuje człowieka do śmierci

• Jung/Freud- J- tworzy rodzaj gnozy, F. podejście biologiczne, u F. podstawowym problemem jest seksualność, Jung- odejście od patocentryzmu ( skupienia się na patologii) aby zrozumieć człowieka bierze pod uwagę jego zdrowie a nie stany patologii i defektów (jak Freud), Jung podkreśla, że wiele zaburzeń psychicznych ma pewien cel- rozwój człowieka (np. nerwica połowy życia), u Freuda wyraźny podział na chorych i zdrowych, u Junga istotne kwestie przeżycia religijnego i ducha, różnica w zasadniczych założeniach

• pogłoski wizyjne- wiara w istnienie UFO- zjawisko bliskie wizją zbiorowym (np. w średniowieczu wizje krzyżowców), warunki powstania- silna emocja (rozchwianie emocjonalne np. wielka panika), oddźwięk oficjalny (oficjalne raporty, biura itd.), mechanizm projekcji- rzutujemy swoje wizje, projekcje naszych własnych lęków. Statki kosmiczne mają kształt mandali- UFO ma charakter archetypowy

ERICH FROMM 1900-1980

• nie odwraca się od tradycji żydowskiej

• wpływ żydowskich nauczycieli: M. Nobel , Herman Cohen

• S.B. Rabinkow- chasyd u niego Fromm studiował Talmud, silne nastawienie humanistyczne(życie jako coś co warto przeżyć, każdy jest odpowiednio dobry aby zająć miejsce, które jest mu przeznaczone), skupienie na piśmie, refleksja

• koncepcja biofilii i nekrofilii

• tworzy wielką orientacje humanistyczną- człowiek siebie odkrywa jako wartość autonomiczną jeśli jest odpowiednio zorientowany ( nastawienie na drugiego człowieka - „O sztuce miłości”)

• przekonanie o tym, że jak żyć to żyć dobrze, postawa wobec innych- miłość-( wypływa z nas, postawa aktywna)

• nie skupia się na patocentryzmie ( jak Freud)

• bliski myśli Marksa ( warunki wpływają na człowieka, zwraca uwagę na to co warunki robią z człowiekiem)

• zastanawia się na Freudem i Marksem potem interesował się buddyzmem

• zwraca się do socjologii- Marks Horkheimer i Herbert Marcise (związani z Instytutem Badań Społecznych) - badania nad autorytetem i posłuszeństwem

• 1935- w USA - formułuje się „ teoria stosunków międzyludzkich”- Fromm, Mead, Benedict, Sulivan

• psycholodzy niemieccy wpłynęli na antropologię amerykańską

• dystans do myślenia freudowskiego

• „Ucieczka od wolności” 1941- jeden z pierwszych, którzy zobaczyli na czym polega problem hitleryzmu w Niemczech, podstawą badania nad robotnikiem niemieckim (przed wojną), struktura społeczna Niemiec 30 % drobnomieszczaństwa

• syndrom totalitarno-faszystowski- konwencjonalizm oparty na drobnomieszczańskim systemie wartości, autorytatywność, brak krytycyzmu, wyszukiwanie autorytetów ( wśród ludzi którzy naruszali wartości konwencjonalne), wiara w przesądy, myślenie magiczne ( fatum, przekonanie o fatalności) myślenie stereotypami, dążenie do siły, destrukcyjność, wrogi stosunek do świata, projekcja na świat własnych poglądów

• prowadził badania na zwykłych ludziach, odnalazł w nich te cechy

• wychodzi od koncepcji indywiduacji i więzi

• wolność jest problemem historycznym i psychologicznym

• społeczeństwa historyczne żyją w tzw. więzi pierwotnej (więź biologiczna między matką a dzieckiem) z jednej strony jest to dobra więź (daje możliwość przeżycia), jednak w pewnym momencie człowiek musi się jej przeciwstawić- chęć usamodzielnienia się- indywiduacja( tworzenie się indywiduum), ten proces jest i w jednostce i w społeczeństwie

• w ludach pierwotnych silna więź pierwotna ( do czasów średniowiecza)- potem ta więź rozluźnia się

• kwestia wolności- jako społeczne dojrzewanie człowieka

• odmienność charakterów, miłość, żądza władzy to wytwory procesu społecznego ( popędy tylko biologiczne)

• człowiek jest produktem historii- każda epoka stwarza człowieka, społeczeństwo jest tym obszarem w którym człowiek może się realizować ( człowiek nie żyje w opozycji do społeczeństwa- tak samo uważa Benedict)

• przystosowanie - 1.statyczne ( adaptacja, przyswojenie pewnych wzorców, nie zmienia charakteru, np. gdy zamiast pałeczkami jemy nożem i widelcem- nie zmienia to naszego charakteru- wg Fromma), 2.dynamiczne- człowiek przystosowuje się (zmienia charakter)np. chłopiec ulega swojemu ojcu pod wpływem lęku (nowe lęki prowadzą do większej uległości, budzi to ukrytą wrogość)

• nerwica jest dowodem na przystosowanie dynamiczne

• system ekonomiczny, społeczeństwo- determinuje działania jednostki- człowiek musi się dopasować ( jak u Marksa)

• czynnikiem kierującym życiem człowieka- chęć związania ze światem zewnętrznym( życie w związku z innymi główną potrzebą człowieka) chęć uniknięcia izolacji

• większość ludzi musi czuć związki z innymi ludźmi ( nie musi być to więź fizyczna, może być też związek przez idee- człowiek nie czuje się samotny)

• indywiduacja- społeczna historia człowieka wiąże się ze zdaniem sobie sprawy ze swojej odrębności (od przyrody)

• w społ. średniowiecznym- żyło się bezpieczniej (życie było zaprogramowane, brak możliwości zmiany statusu, pewność, prosty system przejmowania cechów-poczucie trwałości)

• wolność- w sensie pozytywnym „do” lub w sensie negatywnym „od”- jest czasem ciężarem, problem człowieka co zrobić z wolnością ( większość ludzi nie chce tej wolności) wolność niesie ze sobą zagrożenia- konieczność wyboru ( lęki, niebezpieczeństwa)

• mit Raju- mit o zyskaniu wolności, opowieść o zerwaniu więzi pierwotnej i zdobyciu wolności jednostkowej

• odróżnia renesans od reformacji ( w kulturze polskiej jest jednym z elementów renesansu), kościół katolicki do renesansu daje człowiekowi pewność i bezpieczeństwo (np. kupowanie odpustów)

• protestantyzm- daje człowiekowi indywidualność, bardziej osobisty kontakt z Bogiem

• analiza osobowościowa Lutra- szuka w nim początków myślenia autorytarnego, podwójność (buntownik, szuka autorytetu)

• renesans- kumulacja kapitału, stłamszenie mieszczaństwa, otworzył drogę wolności przez niepewność, reformacja- wyrwanie z machiny kościoła ( która dawała poczucie bezpieczeństwa)

• skierowanie do ludzi przekonania, że świat jest niepewny

• mechanizmy ucieczki przed wolnością

• autorytaryzm- szukanie wtórnych więzów, szukanie kogoś, komu można się podporządkować, albo kogoś kogo można zdominować




• żądza władzy nie jest naturalnie przypisana człowiekowi

• sadysta- nie moc życiowa (moc i dominacja wykluczają się), kieruje się obowiązkiem, koniecznością ( wykonywanie rozkazów)

• układ ten jest dynamiczny- osoba sadystyczna wobec kogoś może być masochistyczna wobec kogoś kto stoi wyżej od niej

• system faszystowski- ważna rola autorytetu: 1.autorytet racjonalny ( obydwie strony mają „ten sam cel”- dążenie do celu zmniejsza dystans np. uczeń/ nauczyciel) 2.autorytet oparty na zakazie ( cel przeciwstawny, np. niewolnik/pan, niewolnik może racjonalizować swoją sytuację- np. czuć się uzależnionym lub sympatyzować ze swoim panem)

• system autorytarny dzieli ludzi na dwa typy: ludzie którzy mają władze/ ci co jej nie posiadają

• w systemie autorytarnym nie ma rewolucji (zmiana systemu) tylko rebelie (zmiana wodza)

• charakter autorytarny- lubi myśleć, że jest kierowany przez ślepy los (fatum), myśli w kategoriach grzechu pierwotnego (skalanie niemożliwe do usunięcia), wieczna wiara w katastrofę, działa w imię wielkich autorytetów, narodu, boga, obowiązku, broni dobrego imienia przeszłości, jest przeciwko koncepcji równości, wierzy w autorytet

• drobnomieszczaństwo wylansowało hitleryzm ( poczucie utraty prestiżu, w związku z kryzysem gospodarczym-zrównanie się klas), autorytet jako magiczny przewodnik, który ma rozwiązać problemy

• Mechanizmy ucieczki od wolności: 1 pozytywne ( spontaniczny związek z przyrodą i z ludźmi/ twórcza praca jednostki- jednostka nie traci swej osobowości) 2. negatywne: autorytaryzm(opisany wyżej), destrukcyjność-( sadyzm nie miał na celu zniszczenia swojego obiektu, tu dąży do zniszczenia, ciągłe uczucie wrogości wobec innych, gdy nie możemy jej spełnić obracamy ją przeciw sobie, ucieczka przed niemocą) U Freuda wrogość bierze się z popędu śmierci (jest instynktowna) U Fromma wrogość nie jest instynktowna, są różnice we wrogości u różnych jednostek, rodzi się pod wpływem warunków. Destrukcyjność jest wynikiem niespełnionego życia. Mechanistyczny konformizm- uczymy się go we wczesnym dzieciństwie, wyłączenie myślenia, wypływa z tłumienia krytycznego myślenia, dostosowanie się do reszty świata, pseudomyślenie- dowiadujemy się czegoś od kogoś innego i uznajemy to za własny pogląd.

POTRZEBA	PRAWIDŁOWA FORMA ZASPOKOJENIA	KONSEKWENCJE NIE ZASPOKOJENIA
1 ZWIĄZANIA SIĘ	MIŁOŚĆ	NARCYZM
2 TRANSCENDENCJA	TWORCZA DZIAŁALNOŚĆ	TENDENCJA NISZCZYCIELSKA
3 ZAKORZENIENIE (WŁASNE MIEJSCE)	BRATERSTWO	KAZIRODZTWO
4 POCZUCIE TOŻSAMOŚCI	INDYWIDUALNOŚĆ	STADNY KONFORMIZM
5 UKŁADY ODNIESIENIA I CZCI	ROZUMNA DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA	IRRACJONALNOŚĆ

• jeśli człowiek nie podejmuje wyzwania, aktywnego pracowania nad sobą- efektem jest stracone życie, pseudomyślenie, podporządkowanie się, irracjonalność

• racjonalizacja- działania mające pozory działania racjonalnego, będące jednak irracjonalne, próba racjonalnego wytłumaczenia pobudki pozaracjonalnej ( np. wrogość narodu niemieckiego przybierała pozory konieczności obrony przed innymi)

• typologia: ze względu na orientacje psychiczną dzieli ludzi na biofili/ nekrofili

• są to pewne postawy wobec życia, nekrofilia w sensie seksualnym ( tak jak rozumiemy ją potocznie jest ostatnim stadium nekrofilii)

• biofilia- ukochanie życia, człowiek taki dąży do podtrzymania życia ( rozwój, pełne działanie, chce zmian, rozwoju, ruchu) zawsze idzie do przodu nie patrzy w przeszłość

• nekrofilia- ukochanie śmierci, człowiek o tej postawie lubi unieruchamiać wszystko (wszystko powinno być idealne, zastygnięte) fascynacja techniką, automatyzmem( nie są związane z życiem), czystość, pedantyczność, chcą „konserwacji” życia, fascynacja przeszłością (odwołanie do dawnych legend, do dawnej siły np. u Hitlera)

• „ O sztuce miłości”- próbuje pokazać jak można rozumieć miłość, miłość jako rodzaj postawy wobec życia, postawa pełnej aktywności ( z Marksa)

WPŁYW PSYCHOLOGÓW NIEMIECKICH NA ANTROPOLOGIĘ AMERYKAŃSKĄ

• Lata 30- antropologia amerykańska pod wpływem Freuda, wyprawa Freuda i Junga do Stanów, Freud nie miał jeszcze renomy w Europie, zrobił furorę w Stanach

• Freudyzm w Stanach był masowym ruchem, Franz Boas potępiał freudyzm ( jako rodzaj redukcjonizmu), badania antropologiczne podważyły Freuda np. Margaret Mead (jednak potem zbliża się do freudyzmu)

• Masowa ucieczka psychoanalityków do Stanów wraz z początkiem hitleryzmu (także Fromm)

• kulturaliści- Fromm, Karen Horney, Harry Stack Sullivan

• KAREN HORNEY 1885-1952

• przyjeżdża do Stanów w 1932, zajmuje się psychoanalizą, polemizuje z Freudem, jest przeciwko instynktowi śmierci i jego koncepcji kobiety, zarzuca mu zbytnią orientację biologiczną, dualizm mechanicyzm ewolucyjny.

• Nie zgadza się z jego koncepcją choroby- nerwicy- wg Horney nerwica jest przez czynniki kulturowe, wynika z zakłócenia kontaktów między ludźmi

• choroba/ zdrowie- różnica może być wykazana tyko w kontekście danej kultury( tak samo było u Benedict)

• nerwica jest pewnym brakiem, konflikt wewnętrzny jest wynikiem kontaktów międzyludzkich (lęk, samotność)

• u Freuda zazdrość o członek, u Horney, na odwrót zazdrość o ciążę u mężczyzn

• Horney- pokazuje tragizm człowieka, mówi o wychodzeniu przeciwko własnym konfliktom (nerwica, lęki- musimy zwalczać je sami)

• HARRY STACK SULLIVAN 1892-1949

• na początku specjalizuje się w schizofrenii

• psychiatria zajmuje się stosunkami międzyosobowymi- jednostka nie jest izolowana od innych, zawsze jest w relacjach z innymi

• choroba wynika ze związku z innymi ludźmi

• teoria osobowości, osobowość- trwały wzorzec powtarzających się sytuacji międzyludzkich

• potrzeby: dążymy do bezpieczeństwa (związane z kulturą) i zadowolenia ( związane z biologią)

• ABRAM KARDINER 1891- 1981

• zajmuje się freudyzmem, odchodzi od kompleksu Edypa i seksualizmu dziecięcego

• pytanie: skąd biorą się charakterystyczne dla danego społeczeństwa (kultury) cechy charakteru poszczególnych ludzi?

• relacja między osobowością a kulturą- odmienne sposoby wychowania tworzą inny rodzaj osobowości

• kultura- zwyczajowe regularności między jednostkami i zorganizowane sposoby postępowania wobec świata zewnętrznego

• podstawowa struktura osobowości- wspólne członkom danej grupy cechy psychiczne

• podstawową instytucją wychowanie: pierwotne (to jak jednostka działa, myśli, w co wierzy, oparte na wychowaniu) wtórne ( system projekcji, rzutowanie na inne rzeczy tego co my myślimy, czujemy- religia, rytuał, sposoby myślenia, tabu)

• ujednolicenie wzorów wychowania sprawia, że mamy do czynienia z podobną strukturą osobowości

• Du Bois ( badania na Alorczykach???) Linton ( badania na Komanczach)- dali mu materiały badawcze, w jaki sposób wychowują dzieci i jak to rzutuje na kulturę

• Komancze- zajmują się dziećmi, troszczą się o nie, rzadko je karzą- wpływa to na ich osobowość- mają stabilną osobowość, pewni siebie, nastawieni na sukces, inny stosunek do Boga (nie proszą tylko wymagają)

• Alorczycy (???)- mniej zajmują się dziećmi, rodzeństwo się wspiera, ojciec despotyczny, matka pracuje (wzajemna niechęć między rodzicami), inny typ osobowości

• stosunki z transcendencją- odbiciem stosunków z rodzicami

• to co zdobywamy w procesie wychowania rzutujemy potem na cały świat

STRUKTURALIZM

• 1 impulsy koło XVIII wieku Giovanni Battista Vico 1725 „Nauka nowa”- nauka o kulturze na wzór nauk naturalnych, teksty „dzikich” nie są naiwne- są głęboko poetyckie (opisują świat w kategoriach metafory, mitu, symbolu, nie można ich czytać dosłownie w pewien sposób kodują/opisują świat

• mity to historie społeczeństw- uogólniają ludzkie doświadczenia

• człowiek poznając świat poznaje kształt własnego umysłu

• verum factum- człowiek jest sam twórcą samego siebie- „Nauka nowa” miała pokazać ten proces-jest zawsze dwukierunkowy: człowiek tworzy społeczeństwo na wzór umysłu potem ono tworzy jego

• człowiek wytwarza świat w miarę tego jak go poznaje

• układanie świata w swoim porządku- strukturyzacja

• człowiek nigdy nie jest dany, jest określony przez stosunki społeczne, traktuje świat na dystans (poprzez mit, język, metafory) - myśl prestrukturalistyczna

• początki strukturalizmu:

FERDINARD DE SAUSSURE 1857-1913

• językoznawca, bada sanskryt

• w badaniach istotna synchronia

• zastanawia się nad nowymi jakościami w języku, nowy sposób patrzenia na język

• język/ mowa- w strukturalizmie nie są synonimami!

• wcześniej XVII wiek- gramatycy z Port Royale uważali, że język jest odbiciem myśli (to co myślimy wypowiadamy), język jest zwierciadłem myśli

• 1916 „ Kurs językoznawstwa ogólnego”- kwestia świadomości tego, że znak językowy może być arbitralny (jest umowny nie ma więzi nazwy z przedmiotem)

• język jako system (a nie struktura!!!) wewnętrznie powiązanych określonymi relacjami elementów

• badanie nad językiem jako systemem w ujęciu synchronicznym ( nie rozwój)

• Podział języka na

• LANGUE (JĘZYK, abstrakcyjny system, rodzaj kodu)

• PAROLE (MOWA JEDNOSTKOWA, wypowiedź, konkretny akt mowy)

• LANGAGE ( MOWA, jako coś pośredniego, wszystkie istniejące i potencjalne parole, jest jednocześnie abstrakcyjna i konkretna, rodzaj mediacji)

• Językoznawcy badają konkretny akt mowy- parole aby dotrzeć do langue

• Strukturalizm tworzy sobie przedmiot badań, żeby stworzyć przedmiot badań trzeba „otrzepać go” z jego konkretności, stworzyć z niego strukturę




ROMAN JAKOBSON 1896- 1982

• Rosyjski filolog, badania nad fonologią

• Fonem-najmniejsza nierozkładalna liniowa cząstka języka, sama nie posiada własnego znaczenia ale buduje je w oparciu o cechy różnicujące (tzw. cechy dystynktywne), zmiana cechy dystynktywnej powoduje zmianę znaczenia wyrazu, istotny jest system różnic, znaczenie zyskuje się przez różnice np. gdy zamiast „d” użyjemy „t” otrzymamy inny wyraz)

• głoska jest konkretna( gdy mówimy słyszymy głoski), fonem jest abstrakcyjny (jest wiązką cech np. dźwięczność/ bezdźwięczność)

• morfem-część wyrazu, rozkładalna, posiada znaczenie, morfemy dzielimy na gramatyczne(wskazują na relację z systemem) i leksykalne ( niosą znaczenie leksykalne, odnoszą się do znaczenia)

• u Levi- Straussa: fonem-> morfem-> semanten( morfem leksykalny?)->mitem

• fonologia przechodzi od uświadomionych zjawisk do nieuświadomionej struktury

• metodę fonologiczną wg.Trubeckiego wykorzystuje Levi-Strauss w badaniach antropologicznych, podobieństwa:

• przejście od tego co konkretne i uświadomione (parole-wypowiedź) do nieuświadomionej struktury języka

• badanie nie elementów tylko związków między elementami, ważna nie treść tylko układ

• pojęcie systemu (struktury)

• fonologia zmierza do odkrywania ogólnych praw przez indukcję lub wywodzonych logicznie, odnalezienie podstawowych struktur ludzkiego umysłu

• Adolf Bastian- idee elementarne/ludowe- podstawowe rzeczy w ludzkim umyśle istnieją jako potencjalności, pod wpływem życia idee elementarne przechodzą w ludowe, próbuje znaleźć podstawowe struktury ,które realizują się w konkrety

• Levi-Strauss- szuka podstawowych elementów ludzkiego myślenia

CLAUDE LEVI- STRAUSS 1908

• bada pokrewieństwo i struktury pokrewieństwa

• zajmował się filozofią

• wyjeżdża do Stanów (podczas II wojny światowej uczy się u Jakobsona)

• Dzieła: „Elementarne struktury pokrewieństwa”- 1949, „Rasa i historia”- 1952, „Smutek tropików” 1955, „Antropologia strukturalna” 1958

• W kulturze wszystko można badać jak język ( np. krążenie informacji,, komunikacje werbalną, gospodarkę- to też forma komunikacji- krążenie dóbr i usług, wymiana małżeńska- krążenie kobiet)

• Edmund Leech- zajmował się strukturą pokrewieństwa pod wpływem Levi-Straussa, często z nim polemizuje

• „szkoła brytyjska”- inne podejście do pokrewieństwa R. Firth, Edward Evans Pritchard, „szkoła francuska”- Levi-Strauss

• POKREWIEŃSTWO

• Badania nad pokrewieństwem w antropologii brytyjskiej, francuskiej, częściowo w amerykańskiej w Polsce mało kto się tym zajmował

• XVIII wiek- 1724 „Życie amerykańskich dzikich” ojciec Franciszek Lafitau, zwraca uwagę na to, że mamy często do czynienia z różnymi systemami pokrewieństwa (odmienność różnych systemów)

• 1861- dwie ważne książki: 1 „ Das Mutterecht” Bachoffena- na początku heteryzm- chaos płciowy, potem matriarchat (matrylinia), nacisk na linie i pokrewieństwo (realne)- wychodzi od rodziny greckiej 2 „Ancient Law” - Henry Summer Maine-na początku patriarchat, wychodzi od rodziny rzymskiej- agnaci- przypisani do rodu, kognaci- realni krewni, związki krwi, rodziną byli wszyscy ci którzy byli pod władzą ojca. Pokrewieństwo - rodzina lub ludzie którzy są spokrewnieni przez prawo (pokrewieństwo nie tylko jako związki krwi)

• 1871- Lewis Morgan- system pokrewieństwa- rodzina i pokrewieństwo związane są z pewnymi prawidłościami ( możemy mówić o modelach, są pewne podstawowe schematy)

• zwraca uwagę na terminologię

• John Ferguson McLennan- „Primitive marriage”- uznał, że terminy pokrewieństwa są czymś innym niż związki krwi (mogą się pokrywać ale nie muszą), terminologia pokrewieństwa to oznaczanie statusu społecznego

• Emil Durkheim- najważniejsza jest kwestia statusu społecznego a nie biologia ( np. różne podejście do dzieci ślubnych i nieślubnych)

• Dyskusje nad terminami pokrewieństwa :

• Alfred Louis Kroeber- 8 kategorii nazewniczych:

1. rozróżnianie pokoleń (dziadków ojców itd.)

2. rozróżnianie płci osoby określanej (przynajmniej dla najbliższych krewnych, ojciec-matka)

3. rozróżnienie pokrewieństwa i powinowactwa

4. rozróżnienie linii własnej i bocznych ( np. swoje rodzeństwo od kuzynostwa)

5. rozróżnienie płci osoby pośredniczącej ( wój-brat matki, stryj-brat ojca, inna nazw w systemach unilinearnych)

6. rozróżnienie względnego wieku (inne terminy dla młodszego i starszego rodzeństwa)

7. rozróżnienie relacji zależne od płci ( brat i siostra inaczej nazywają swoich rodziców)

8. kryterium stanu osoby pośredniczącej ( w zależności od tego czy żyje czy nie)

• kryteria te występują łącznie ( im ich więcej tym bardziej skomplikowany system)

• 1928- Robert Lowie- książka na temat egzogamii, późniejsze koncepcje oparte na tej książce, najważniejszą rzeczą w kulturze jest egzogamia (strukturalny powszechnik)- nie ma społeczeństwa w którym nie ma zakazów egzogamicznych

• Radcliffe-Brown- interesuje się pokrewieństwem, najważniejsza jest dla niego struktura społeczna, zauważa, że pokrewieństwo określa to jakie ludzie mają względem siebie obowiązki

• Jednemu terminowi pokrewieństwa odpowiada zespół praw i obowiązków ( przejmuje to Levi-Strauss)

• 1949- „Elementarne struktury pokrewieństwa”- Levi-Strauss, „Social Structure” George Murdock- badanie różnych systemów pokrewieństwa (porównuje ok. 200 różnych kultur) pierwsza synteza tego typu badań, próbował pokazać jak następowały po sobie poszczególne typy organizacji społecznej i jak te typy były skorelowane ze strukturą społeczeństwa

• Levi-Strauss- zakłada, że w kulturze istnieje wymiana kobiet, próbuje podkreślić rolę powinowactwa ( Murdock zajmuje się bardziej pokrewieństwem)

• Opiera się na koncepcji Tylora, Freuda- najwcześniejsze grupy stanęły przed dylematem- konieczność zawarcia sojuszu zamiast wyniszczenia się, sojusz następuje za pomocą wymiany krewnych na powinowatych (tzn. oddajemy krewną dostajemy powinowatych)

• Zasada aliansowa- istotą pokrewieństwa jest powinowactwo

• Rodzina- wywodzi się z małżeństwa, składa się z męża żony i dzieci

• Członkowie związani więzami: prawnymi, gospodarczymi, religijnymi, siecią zakazów seksualnych

• Radcliffe-Brown wyróżnił w rodzinie coś co było związane z relacją pomiędzy dzieckiem a jego wujem (przejmuje to Levi-Strauss)

• Awunkulat- specyficzna relacja pomiędzy synem matki a bratem matki

• Pokrewieństwo ma podobne relacje jak w języku (opozycje binarne)

• Istnieje ukryta struktura pod tym co jest realnymi działaniami

• To co jest realnym pokrewieństwem tworzy dwa systemy- 1 system nazw (słownictwo) 2 system postaw ( psychologiczne np. szacunek, strach)

• Różnice między nazwami a postawami (Brown twierdził że są związane)

• 2 typy postaw - 1 płynne 2 sztywne- mają odbicie w ceremoniale, usankcjonowane w tabu

• punktem wyjścia struktura 4 elementowa : układ 4 osób, 3 mężczyzn- mąż, syn, wuj i kobieta-jego siostra

• między nimi zawsze jest opozycja, podstawową relacją opozycja między wujem a mężem

• u Radcliffe-Browna była tylko relacja wój-syn, uważał, że istnieją dwie możliwości: w patrylinii- ważny jest ojciec (brat matki mniej istotny) w matrylinii- wuj jest najważniejszy w rodzinie, wymaga szacunku- dziecko należy do lineażu matki

• wg Levi-Straussa muszą być 4 elementy (wuj->siostra-> jej mąż->syn)- tzw. atom pokrewieństwa

• Ważne są trzy relacje: 1 stosunek pokrewieństwa (stosunek między matką i jej bratem) 2 stosunek więzi (między małżonkami) 3 stosunek filiacji (między rodzicami a dzieckiem)

• Leech nie zgadza się na tworzenie struktury w oderwaniu od badań empirycznych ( nie ma związku z rzeczywistością)

• Levi-Strauss bada terminologie pokrewieństwa analiza ta staje się celem samym w sobie, próbuje połączyć formę językową z typem pokrewieństwa

WŁODZIMIERZ PROPP 1895- 1970

• Analiza bajki rosyjskiej

• ślub rodziców- w legendach często mamy do czynienia z kazirodczymi zaślubinami ( w legendach typu Grzegorz, Halban, nie ma tego wątku w micie o Edypie)

• transformacja bajkowa zmiany systemu władzy ( król nie chce mieć zięcia, bajkowa królewna nigdy nie ma brata)

• kazirodcze małżeństwa brat- siostra- pokazuje stary system ( królewna przekazuje władzę) i nowy system syn- dziedziczy władzę

• bajka pokazuje stosunki dynastyczne-świadczy o przemianach mimo tego, że jest fikcją

• ocalenie chłopca ( Lajos, Edyp pozostawiony w górach a nie utopiony jak w folklorze- transformacja)

• dziecko dostaje często znamię śmierci (stygmat śmierci zamiast prawdziwej śmierci)

• symbol inicjacji, znaki mają też funkcje identyfikacyjne

• przejście przez wodę- ma charakter przejścia trudnej drogi ( w beczce, w brzuchu ryby)- predestynuje człowieka do ważnego miejsca (wątek koronacji)- tak jak Edyp w górach- skierowanie go na wodza narodu

• zostaje uratowany np. potwór go nie pożera tylko go wychowuje) wątek karmienia do wątku wychowania ( pasterz jako przekaziciel dzieci, donosi je na dwor królewski)

• w tych opowieściach pokazane jest napięcie pomiędzy matriarchatem (matka zajmuje się dzieckiem) a patriarchatem (dziecko które nie ma ojca, jest bezimienne)

• moment oddania dziecka komuś innemu, Edyp pozbawiony rodziców, wychowywany przez przybraną matkę

• wątek matczyny z matriarchatu łączy się z wątkiem inicjacji ( ważna rola kobiety, zakaz kontaktu z kobietami, przypisanie inicjowanym wspólnych matek)

• zwierze wychowujące dziecko, wątek potwora krzyżuje się z wątkiem chłopca wychowywanego tylko przez matkę

• osoby znajdujące dziecko- nadają mu nowe imię (tak jak w inicjacji)

• oddalenie dziecka- im bajka nowsza tym większe oddalenie, w dawnych opowiadaniach- dzieci rzuca się na pożarcie w pobliskim lesie ( inicjacja też odbywała się w bliskim miejscu)

• bohater oddala się- przyczyna odejścia- chłopiec staje się mężczyzną ( wątek inicjacyjny)- idzie szukać żony (jest bezimienny, brak ojca jest bez rodu)

• Bajka jest symboliczną opowieścią o dorastaniu

• Król Edyp jest momentem przejściowym- jest transformacją, jako bezimienny wchodzi jako zięć, jednocześnie jest synem

• Łączy dwa wątki- zdobywa władzę przez Jokastę, swoją żonę, ale jest synem króla

• Stary system- mężczyzna zyskuję władzę po królu poprzez ożenek z królewną (matrylinia)

• Nowy system- władzę po królu dziedziczy jego syn

• W dawnych bajkach zabicie teścia nie jest przestępstwem, w systemie patriarchalnym jest największym przestępstwem

• Funkcję córki przejmuje Jokasta, wdowa po królu

• Edyp różni się od bajki- bohater się żeni- w bajce jest to zakończenie 1 apoteoza Edypa- zaraz po niej upadek przez rozpoznanie, kazirodztwo zostaje objawione na samym końcu, 2 apoteoza w Edypie z Kolonoss- bohater opuszcza dom udaje się gdzieś w odosobnienie (do gaju Eumenid) kult ziemi w Grecji, Edyp pochłonięty przez ziemię

• Grecy byli narodem kolektywnym, w momencie rozpadu więzi rodowych zainteresowanie człowiekiem jako jednostką

• Edyp potępiony przez zbiorowość odchodzi od niej, pożegnanie jako narodzenie człowieka jako indywidualnej jednostki

• Mit o Edypie- jako symbol inicjacji i zetknięcie patriarchatu z matriarchatem

• Analiza morfologiczna bajki rosyjskiej - Levi-Strauss polemizuje z Proppem

• Strukturalizm- oskarżany o formalizm, Levi-Strauss chce wykazać na czym polega różnica

• Formalizm Proppa oddala od konkretu, Levi-Strauss przybliża do konkretu

• Punktem wyjścia Proppa- przekonanie o jednym modelu bajki magicznej (wszystkie bajki to warianty tego modelu)

• Bajki i mity sprowadzone do podstaw morfologicznych są podobne ( tak było u Proppa), ale wiele społeczeństw posiada i bajki i mity i odczuwa wyraźną różnicę między nimi, mogą być podobne w opowieściach, jednak mit jest zawsze obwarowany zakazami religijnymi (np. recytujemy go w określony sposób, czasem tylko określone osoby mogą go recytować), bajka nie ma tych zakazów

• Wyznaczanie opozycji binarnych (między bajką a mitem)

• Opozycje w bajce są opozycjami słabszymi (społeczne, moralne, lokalne np. miejsce-miejsce, moralny-niemoralny) w micie- wielkie opozycje kosmologiczne np. życie-śmierć

• Mit musi być spoisty logicznie, jest podporządkowany ortodoksji religijnej i presji zbiorowej ( nie dotyczy to bajki)

• Bajka daje więcej możliwości( większej ilości permutacje-zniekształcenia)

• Wg Proppa czysta bajka istnieje w społeczeństwach chłopskich, rozkład bajki pod wpływem cywilizacji

• Wg Proppa bajka pochodzi z mitu (ewolucjonizm, interesują go przekształcenia, geneza), Levi-Strauss się z tym nie zgadza, bajka i mit istnieją obok siebie ( nie interesuje go geneza, bo nie mamy dostępu do mitów starożytnych)

• Strukturalizm- jest synchroniczny, próbuje dotrzeć do struktur ludzkiego myślenia- szuka tego w języku, gospodarce wymianie itd.- jaka struktura oddolna buduje to co na powierzchni?

• Wg Levi-Straussa i bajka i mit wykorzystują wspólną substancje ale w inny sposób ( nie ma opozycji dawne- nowe ale opozycja w różnych skalach- mała skala-bajka, duża-mit)

• Problem badania Proppa- brak wiadomości historycznych o tym co było wcześniej, Levi-Strauss zarzuca mu że wyrywa rzeczy z kontekstu kulturowego

• Propp wyróżnia w bajce treść (część drugorzędna) i formę (elementy stałe), formalizm zakłada, że trzeba odróżnić formę od treści, zajmuje się badaniem formy

• Levi-Strauss - treść i forma są tej samej natury i podlegają tej samej analizie ( dla strukturalisty), zarzuca Proppowi że nie zajmuje się treścią- sam unicestwia przedmiot swych badań, zgubił różnorodność bajkową ( sprowadzając wszystkie bajki do jednego modelu)

• Propp odkrył, że treść jest zamienna ( czy to znaczy, że jest dowolna?- postać pełni pewną funkcję, czy gdy zmienimy postać to funkcja też się zmieni??- wg Levi-Straussa wykonawca jest nosicielem pewnej cechy np. gdy zamienimy sowę(noc) na orła (dzień) to mają inne cechy

• cecha jest kontekstem postaci, dowolność w bajce nie istnieje, wymieniając postaci zmieniamy kontekst, przez zmianę cechy zmieniamy kontekst działania i znaczenie bajki

• dzięki głębokiej analizie możemy odkryć pod różnorodnością stałość

• Levi-Strauss- wychodzi od konkretu, otrzepuje go z różnorodności, dochodzi do struktury i wraca do konkretu, Propp wychodzi od konkretu, robi z niego absolutne uproszczenie, nie wraca to konkretny- to główny zarzut który stawia mu Levi- Strauss

• Propp uważa że Levi- Strauss źle go zrozumiał- twierdzi, że nie chodziło mu o formalizm tylko o ujęcie historyczne (chęć wykrycia stadialności, rozwoju kultury-wątek ewolucjonistyczny)

• Propp próbuje pokazać, że badanie bajek może doprowadzić do rekonstrukcji światopoglądu ludzi żyjących we wcześniejszych epokach

• Przekaz mitologiczny/folklorystyczny może odnosić się do pewnych form życia społecznego

• Ma na celu wskazanie na rytualną genezę literatury-bierze się z obrzędu

• Bajka jest dla niego „archiwum zbiorowej pamięci”- rodzaj nieświadomości zbiorowej (ludzie sami nie rozumieją o czym opowiadają)

• Bruno Bettelheim- freudysta, interpretuje mit o Edypie

• Baśń/mit- różnica polega na tym, że mit pokazuje destrukcyjne działanie sił edypalnych ( popędów), w bajce/baśni te same siły są oswojone

• Baśnie zwracają uwagę na konflikt edypalny nie tylko dziecka, także dorosłych ( dziecko zmaga się z własną edypalnością, zderza się z nią także dorosły)

• Ma dwie strony- konflikty podmiotów edypalnych- dziecka i dorosłych

UMBERTO ECO 1932-

• „Nieobecna struktura”- świat sygnałów- komunikacja między maszynami, świat sensu- komunikacja człowieka

• zjawiska kultury jako zjawiska komunikacji

• informacja a przekaz nie są tym samym, informacja to proces odbywający się przez binaryzacje (system opozycji, wyborów jest istotą informacji) informacja to proces przekazu a nie sam przekaz

• Kod- „język”- wprowadza pewne reguły, pewien porządek, ogranicza ilość potencjalnych możliwości, upraszcza operacje przekazu

• Kod- zasób słownictwa (słownik)+ reguły łączenia (gramatyka)

• Człowiek zamienia świat sygnału w świat sensu ( dodaje pewne sensy)

• Sensy denotacyjne- rozumieją je wszyscy, konotacyjne- naddane

• W obrębie języka zachodzą związki; semazjologiczne ( mamy pewien symbol i on zyskuje znaczenie, nazwa-> znaczenie) i onomazjologiczne (związane ze znaczeniem- mamy znaczenie i szukamy dla tego nazwy, znaczenie-> nazwa)

• Charles Sanders Pierce- wyróżnia znak, przedmiot i interpretant ( rodzaj mentalnej koncepcji), wszystko co było w znaku istniało w systemie językowym ( nie obchodził go odbiór- nie odnosi tego do człowieka), interpretant odsyła do dalszych sensów. Interpretant to proces nieograniczonej semiozy ( np. krzesło- przedmiot służący do siedzenia- co znaczy siedzenie, przedmiot? itd. w nieskończoność)

• Znaczenia są denotowane przez kod ( Eco)

• Konotacje dokonują się w oparciu o subkody ( Eco gdy mówi o subkodach ma na myśli subsłowniki- zmieniają się słowa, ale nie gramatyka- np. żargon lekarski)

• Jego koncepcja jest strukturalna, zakłada istnienie struktury- coś co uzyskujemy poprzez określone działania upraszczające

• Struktura jest uproszczeniem, zubożeniem

• Zestawia strukturę człowieka i drzewa ( popełnia błąd logiczny, struktura powinna być częścią wspólną)

• Strukturalizm: ontologiczny ( zakłada, że rzeczy mają strukturę) metodologiczny ( zakłada, że bez względu na to czy rzeczy mają strukturę czy nie badamy je tak jakby ją miały). Istota strukturalizmu jest strukturalizm metodologiczny

• Semiotyka- słowo utrwalone w kulturze od końca XVII wieku - John Locke, nauka o znakach, nie sformalizowana, poszczególne systemy znakowe ( niekoniecznie język)

• Semiologia- termin użyty przez de Saussure'a początek XX wieku, nauka o znaczeniu znaków, sposób opisu semiotyk, meta rozważania o semiotyce, częściej stosowane do języka

• Denotacja- znaczenie podstawowe, czasem jako klasa rzeczy realnych inaczej ekstensja (np. jamnik należy do klasy psów)

• Konotacja- znaczenie dodatkowe, intensja, zespół cech ( np.. jamnik ma krótką sierść itd..)

EDWARD TWITCHELL HALL 1914-

• Antropolog amerykański, u Sapira i Whorf'a mówienie innym językiem oznaczało życie w innym świecie, Hall zwraca uwagę, że kultura to nie tylko język

• Wyróżnia 10 poziomów przekazu ( językowy jest jednym z nich)

• Podstawowe jednostki przekazu 1 wzajemne interakcje (człowiek w relacjach z innymi) 2. współdziałanie 3. utrzymywanie się przy życiu 4.biseksualność ( każda kultura wyznacza określone rolę kobiecie i mężczyźnie) 5. terytorialność ( przekonanie o tym jaki jest nasz obszar, inny typ dystansu osobowego- proksemika) 6.egzystencja w czasie 7. uczenie się (różne style uczenia się) 8. zabawa 9. obrona 10. wyzyskiwanie materiałów

• Europa położyła nacisk na język, inne kultury na niewerbalne systemy

• Proksemika- bada przestrzeń, wzajemny wpływ relacji przestrzennych między osobami

• Kinezyka- bada ruch i wykorzystanie własnego ciała

• Kultura niskiego kontekstu- wymysł współczesny, związany z technologią, dokładne podanie regulaminu, wszystko mówimy dokładnie ( w grupach niezintegrowanych)

• Kultura wysokiego kontekstu- informacja jest ukryta w kontekście, subtelny przekaz (np. czarna polewka- nie jest przekazem oczywistym, jednak ludzie wiedzą czego od siebie chcą i rozumieją ten przekaz)

• Przestrzeń- jest sposobem komunikowania, we wszystkich kulturach istnieją określone rodzaje przestrzeni

• Przestrzeń nieformalna- 1typ dystansu- intymny 0-45 cm (bliskie osoby) 2 dystans indywidualny 45-1,20 m (dialog) 3. dystans społeczny 1,20- 3,60 m 4 dystans publiczny 3,60 i więcej m (przemówienie)

• Przestrzeń półtrwała- sposób zagospodarowania przestrzeni rzeczami, które da się przesunąć ( meblami)

• Przestrzeń trwała- budowle z podziałem na pomieszczenia, urbanistyka (system przecznic, ulic)

• Synchronizowanie- w każdej grupie jest ktoś, kto jest dyrygentem ruchu ( nie wie o tym), nadaje rytm całej grupie. Nie dostrzegamy tego, ale większość kultur jest opartych na rytmie i zdają sobie z tego sprawę)

---