GENETYKA 10.03.2009

Wykład 2

Trudności genetyki behawioralnej człowieka

trudności metodologiczne:

• nie wiemy, jak interpretować różnice genetyczne w kategorii cech behawioralnych

• metoda nokautu (u myszy)

• cechy behawioralne - są ilościowe, poligenowe

• nie jesteśmy w stanie kontrolować wszystkich (genetycznych, rozwojowych i środowiskowych) uwarunkowań wpływających na zachowania

• w przypadku człowieka nie możemy prowadzić eksperymentów (np. KH). Musimy korzystać z materiału, który dostarcza nam natura

• KH (Kaspar Hauser) - człowiek na pocz. XIX wieku, tabliczka, że był wychowywany w całkowitej izolacji - z dala od ludzi; nie potrafił mówić, nigdy nie nauczył się syntagmy języka

• dzieci od urodzenia niewidome, głuchonieme i pozbawione górnych kończyn - jak mogą dowiedzieć się, z jaką emocją mają do czynienia? Mają takie same emocje i mimikę - emocje i mimika genetycznie zdeterminowane

trudności społeczno-antropologiczne:

• należy się liczyć z trudnościami natury społecznej, np. etycznej i związany z nimi aspekt ideologiczno-praktyczny

• wsparcie antyrasizmu; podłożem rasizmu przekonanie o istnieniu dużych różnic natury biologicznej między ludźmi; dzisiaj niechęć do badania pewnych zjawisk w obawie, że wyniki badań przyczynią się do odrodzenia rasizmu

• obawy przed eksterminacją, sterylizacją czy ograniczeniami imigracji

• wewnątrz populacji - 70% zróżnicowanie, międzypopulacjami - 20% zróżnicowanie

• różnimy się pod względem fizjologicznym - niektóre leki nie działają na niektóre odmiany ludzi - leki trzeba dostosowywać do odmiany człowieka

• poparcie dla antyseksizmu

• wiele osób uważa, że nie ma różnic między płciami; w przypadku wykrycia dużych różnic może to zagrozić równouprawnieniu

• nadzieja na kształtowanie ludzkiej natury w dowolny sposób

• przed II woją zamknięto instytut genetyki w ZSRR, w 1948 r. potępiono genetykę, „wyrocznią” stał się Łysenko; w latach 60. potępiono jego poglądy (które doprowadziły do śmierci głodowej miliony ludzi)

• nadzieja na ulepszenie relacji społecznych

• komuny społeczne

• geny - obrona przed manipulacjami społecznymi

Argumenty standardowego modelu nauk społecznych (mocno przestarzały):

• wrodzone są tylko cechy, które obecne są w momencie urodzenia

• kontrargumenty:

• wiele cech morfologicznych pojawia się w późniejszych okresach ontogenezy (np. „jabłko adama”)

• niektóre genetycznie uwarunkowane choroby pojawiają się dopiero w pewnym wieku (np. choroba Wilsona, Huntingtona)

• podobnie jest z różnymi zachowaniami

• wszystkie różnice między różnymi kulturami w zachowaniach dorosłych, które nie są tak uniwersalne jak zachowania dzieci, są wynikiem oddziaływań kulturowych

• kontrargumenty:

• sposoby realizacji tych samych celów biologicznych są różne i zależeć mogą od adaptacji do różnych warunków środowiska (Innuici - wymuszona ekologicznie monogamia, dzieciobójstwo dziewczynek)

• plastyczność behawioralna rośnie wraz z bardziej zaawansowanymi formami organizmów żywych i wraz z większą zmiennością środowiska

• uczenie się nie jest cechą wyłącznie ludzką (wydra morska uczy się używać kamienia do rozbijania małży)

• siły przyczynowe biologii i ewolucji są jakby wewnątrz organizmu, a wpływy zewnętrzne (środowiskowe) są niezależne od biologii i modyfikują cechy przez nią uwarunkowane

• kontrargumenty

• środowisko to nie tylko wpływ socjo-kulturowy

• środowisko nie jest czymś zewnętrznym i oderwanym od organizmów żywych; różne „wewnętrzne” cechy są ewolucyjnie ukształtowane wg prawideł środowiska (np. typ włosów)

• takie same geny w różnych środowiskach dają różne efekty i odwrotnie („podobieństwo” delfinów i ryb - konwergencja; skrzydło nietoperza i kopyto końskie - bardzo podobne)

• choroby ekogenetyczne (np. fawizm, fenyloketonuria - zależność wystąpienia od diety)

• dychotomizacja jest zbytnim, a często mylącym uproszczeniem. Propozycja Mayra

• nie można porównywać człowieka z innymi zwierzętami, a jeśli nawet, to wiele jego cech, których brak u innych naczelnych wskazuje na ich niebiologiczne pochodzenie

• kontrargumenty:

• behawioralna komparatystyka między różnymi gatunkami może być tak samo poprawna jak w badaniach morfologicznych, archeologicznych czy lingwistycznych

• istnieją filogenetyczne adaptacje specyficzne tylko dla linii Homininae (np. dwunożność, piersi kobiece, mowa, ekspresja płaczu). Istnieją cechy, które nie mają zatem odpowiedników u innych zwierząt, a mają podłoże genetyczne

1