Zasada państwa prawnego

• wykształciła się w I połowie XIX w. w Niemczech (w Polsce od 1989 r. )

• jako kategoria normatywna znalazła wyraz w konstytucyjnej zasadzie demokratycznego państwa prawnego

• ma ona gwarantować jednostce określony status w państwie, stwarzając równocześnie zabezpieczenie przed arbitralnymi aktami władzy

• system norm prawnych w państwie prawnym jest w dużym stopniu autonomiczny wobec celów politycznych państwa, szczególnie zaś jeśli chodzi o realizację sprawiedliwości i wolności jednostki

• prawo powinno być tworzone w sposób demokratyczny, zapewniający określony wpływ podatników na jego kształt

• państwo prawne jest państwem konstytucyjnym - Konstytucja jest aktem prawnym o szczególnej pozycji w systemie prawa, zapewnia ona stabilność porządku prawnego, dający społeczeństwu poczucie pewności i bezpieczeństwa

• państwo prawne musi realizować materialną sprawiedliwość podatkową - tj. kształtować obciążenia podatkowe zgodnie z zasadami równości i powszechności ( zgodność opodatkowania z zasadą zdolności świadczenia uwzględniającą sprawność gospodarczą podatnika i aspekty socjalne opodatkowania związane z konstytucyjną zasadą ochrony małżeństwa i rodziny, proste i zrozumiałe konstrukcje podatkowe

• aspekty

- materialny - zasada sprawiedliwości społecznej (należy tworzyć sprawiedliwe prawo)

- formalny - organy władzy publicznej działają w granicach prawa i na podstawie prawa (czyli zgodnie z zasadą legalności i praworządności)

• szczegółowa treść tego pojęcia prawnego była, i jest nadal, ustalana wspólnym wysiłkiem nauki prawa, uprawianej na uniwersytetach, i sędziów orzekających w Trybunale Konstytucyjnym

• zasady stworzone przez TK na podstawie zasady państwa prawnego

-niedopuszczalność wstecznego działania prawa podatkowego

- ustawa podatkowa powinna w jak najszerszym zakresie regulować podstawowe elementy konstrukcyjne podatku

- wydawanie aktów podustawowych może nastąpić tylko we właściwej formie i według upoważnienia ustawowego

- zgodność stanowienia prawa podatkowego z zasadą ochrony praw nabytych i ochrony własności (prawo podatkowe nie może być traktowane jako absolutne ze względu na wynikające z konstytucyjnej zasady państwa prawnego idee sprawiedliwości społecznej i dobra ogółu, postawienie zasady państwa prawnego ponad konstytucyjną zasadą gwarancji własności, zakres i formy wkraczania prawa podatkowego w sferę własności muszą być w pełni zgodne z zasadami konstytucyjnymi

- prawo podatkowe ma mieć określone vacatio legis

- wprowadzanie zmian w ustawach podatkowych, które będą obowiązywać od przyszłego roku, należy do końca listopada

- prawo podatkowe powinno być jasne i precyzyjne, spójne i zrozumiałe dla obywateli, zgodne z zasadami równości (każdy obywatel ma stać się adresatem każdej normy przyznającej określone prawa obywatelskie, wszelkie zróżnicowanie w prawie dopuszczalne jest wtedy, gdy jest usprawiedliwione, nie są wykluczone ulgi, zwolnienia, czy przywileje podatkowe, jeśli są zgodne z zasada sprawiedliwości) i sprawiedliwości opodatkowania

- nullum tributum sine lege (nie ma podatku bez ustawy)

- in dubio pro fisco (wszystkie wątpliwości rozstrzygamy na korzyść podatnika)

- zasada zaufania do organów państwa i tworzonego (oraz stosowanego) przez nie prawa

- zasada pewności (stabilności) podatku

- prawo podatkowe powinno zachowywać interesy będące w toku

- stan wyższej konieczności nie może być podstawą do rozstrzygnięcia o konstytucyjności ustawy z braku do tego podstaw w Konstytucji

• istnieje niebezpieczeństwo związane ze znacznym stopniem swobody ustawodawcy w tworzeniu treści prawa podatkowego spowodowane istnieniem zdecentralizowanego modelu tworzenia prawa (na szczeblu rządowym i parlamentarnym) z powodu:

-braku koordynacji procesu legislacyjnego

-anonimowość procesu legislacyjnego

- realizacji partykularnych interesów ministerstw

- małej dbałości o systemowe tworzenie prawa

- tworzenia prawa na zasadzie prób i błędów, licznych nowelizacji, zmian przepisów niebawem przed ich wejściem w życie

- znacznej liczby ustaw

- drobiazgowości regulacji prawnych

- nadużywania definicji ustawowych