Germanowie

• Germanowie w starożytności zamieszkiwali północną Europę (płd - Zach Skandynawia, Płw. Jutlandzki). PO XII w. - Germanowie:

- północni Normanowie: pozostali na starych terenach,

- zachodni: tereny Renu i górnego Dunaju - Ingwenowie, Istweonowie, Erminonowie,

- wschodni: tereny nadczarnomorskie, Goci, Gepidowie, Wandalowie, Rugowie.

• Pisali o nich: Tacyt, Strabon, Cezar, Prokopiusz z Cezarei, Alkuin, Adam z Bremy i inni.

• Główne źródła to Edda poetycka i Edda Snorrniego (prozaiczna). Powstały na Islandii w IX w. Nieznani są autorzy Eddy poetyckiej, powstałej VI-XI wieku, spisane w XII-XIII w. Edda prozaiczna powstała w latach 1222-1225. Najważniejsza jest Pieśń o Wafthrudnirze, możliwe że napisana przez kapłana Odyna, zawiera opisy kosmogoniczne, kosmologiczna, historię powstania bogów i ludzi.

• Wiele informacji jest w pracy historycznej Krąg Świata Snorrniego - dzieje Skandynawii do końca XII w. Inne wymienione sagi: Saga o Hrafnkelu, Saga o Herwor. Spisane zostały w języku staro islandzkim. Później nastąpił okres chrystianizacji. Ostatnia chrzest przyjęła Szwecja w XIw. - dawne wierzenia zaczęły stopniowo zanikać.

• W językach germańskich nie było słowa religia, relację między bogiem a człowiekiem wyrażały słowa blota - składać ofiare (krwawą).

DOKTRYNA

• Bogów określano terminami: Regin, god, tivar, bond. Najwyżej byli Asowie i Wanowie, określani jako God.

• Asowie zwani Regin mieszkali w Asgardzie, mieli charakter niebiański, głównie krewni Odyna. Byli niedoskonali, śmiertelni, najbliżsi ludziom. Rodowód Asów: są z linii olbrzymów: z lodu powstał Ymir (praojciec Thursów). Krowa Audumla wylizała z lodu boga Buri, ten spłodził syna Burra, a on z olbrzymką Bestlą stworzył asów: Odyna, Wilego, We. Snorrni: było 12 Asów: Odyn, Thor, Baldr, Tyr, Bragi, Hödr, Heimdall, Widar, Wali, Forseti, Ullr, Hynir.

• Po wojnie byli jeszcze Wanowie - zakładnicy: Njorn, Frey, Hynir był zakładnikiem Wanów. Z czasem grono powiększyło się o Lokiego i asynie (boginie).

• Asowie stworzyli świat, ludzi, Asgard, pierwszą świątynię i ołtarz, narzędzia, odkryli tajemnicę obróbki złota. Urządzali uczty, odbywali obrady przy źródle Urd (centrum świata).

• Ale o losach świata decydowały Norny. Ich przeznaczeniem była śmierć podczas Ragnarok.

• Na czele panteonu stał Odyn, gdy był na czasowym wygnaniu zastępował go Ullr.

• Utożsamiano go z ogólnogermańskim Wotanem (Tacyt). Syn Burra i Bestli, maż asynii Frigg. Ich synem był Baldr i może Hyd. Miał dzieci z olbrzymkami: Thor (z Jord), Widar (Grid), Wali (Rinda). Snorni uważa za jego synów Tyra, Bragiego, Heimdalla. Był bogiem wojny i wojowników, śmierci, mądrości, poezji, władcą Wallhalii i czarownikiem. Znał magię seidr - zdolność jasnowidzenia i panowania nad zmarłymi.

• Mądrość Odyn zdobył od Mimira (łyk wody ze źródła Mimisbrunn za oko). Za pomocą słów mógł rozpalić ogień. Mógł przybierać rozmaite postaci. Odżywiał się tylko winem. Jego świętymi zwierzętami były kruki (Huginn, Munnin), koń (Sleipnir) i wilki (Geri i Freki), atrybuty - włócznia Gungir. Na terenie Szwecji najważniejszy był Thor (Donar), bóg burzy, piorunów, wiatrów, walki, płodności. Jego siedzibą był Thurheim (Dom Siły), często przebywał w Utgardzie. Główna jego funkcją była obrona bogów i ludzi przed olbrzymami. Z czasem pojawiał się motyw rywalizacji Odyna i Thora.

• Thor - Najczęściej przedstawiany z rudymi włosami i długą brodą, miał cudowny młot mjollnir, który nigdy nie chybiał celu..

• Posiadał magiczny pas mocy i żelazne rękawiczki.

• Jego świętym drzewam był dąb.

• Żona była Sif, której Loki obciął włosy.

• Gdy nadejdzie Ragnarok zmierzy się z midgardsormem.

• Do Islandii kult Thora miał sprowadzić jeden z pierwszych osadników -Thorolf Mostrarskegg, zbudował mu świątynię w Thrsness..

• popularności Thora świadczą toponimy (nazwy miast z imieniem boga) i imiona ludzi. Thor pojawiał się w nazwach bardzo często nawet za czasów chrześcijańskich.

• W Skandynawii również pojawia się wiele toponimów i nazwisk od imienia Thor. Pozostałością kultu Thora jest nazwa czwartku, po szwedzku - torsdag, po niemiecku - Donnerstag.

• Tyr (Tiwaz/Tiu/Ziu) - pierwotnie najwyższy bóg nieba, wyparty przez Odyna. Jednoręki bóg prawa i sprawiedliwości. Składano mu w ofierze ludzi. Atrybuty: miecz i włócznia. Był synem zabijającego spojrzeniem Hymira. Na koniec stoczy walkę zpsem Garmem. Pozostałościa kultu są toponimy w Danii i Norwegii.

• Baldr - syn Odyna i Frigg, najpiękniejszy i najlepszy, bóg dobra, pokoju, sprawiedliwości, wiosny, światłości. Przeciwieństwo zła - Lokiego. Ma siedzibę w niebie Breidablik, w którym nie ma zła. Zginął zabity przez niewidomego brata Hödra włócznią z jemioły. Odtąd musiał przebywać w podziemiu

• (Hel), potem powróci i będzie z bratem panować nad światem. Nie udało się stwierdzić przejawów kultu, oprócz kilku toponimów.

• Frigg - wszechwiedząca, żona Odyna, matka Baldra i Höda. Mieszkali w złotym pałacu w Asgardzie, zasiadali na magicznym tronie Hlidskjalf. Znała losy bogów i ludzi lecz nie głosiła proroctw. Patronka ogniska domowego, małżeństwa, porodów, prac domowych. Czczona pod imieniem Frija, Frea

• Gejfon - bogini dobrobytu i płodności, opiekunka dziewic, władała krainą, do kórej trafiała po śmierci każda dziewica. Była matką 4 synów spłodzonych z olbrzymem i żoną króla Skjörda - syna Odyna. Zapoczątkowała duńską dynastię Skjoldungów. Oddzieliła Zelandię od Skandynawii za pomocą pługa ciągniętego przez 4 byków -synów.

• Fjörgyn - bogini ziemi i matka Thora. Przebywała w górach porośniętych dębami. Mogła mieć męskiego odpowiednika (Fjorgynn - ojciec Frigg). Fjorgynn - patriarchalny bóg o indoeuropejskim rodowodzie, pełniący boga deszczu i burzy. Znaczeniowo imię identyczne ze słowiańskim Perunem. Był bogiem dębu, piorunu - bo uderzają w dęby.

• Heimdall - bóg jasności i dziewięciu dziewic - fal, córek Aegira. Pilnował mostu i Bifröst między niebem a ziemią. Miał świetny wzrok i słuch. Uznano go za ojca wszystkich ludzi, spłodził przedstawicieli stanów : wielmożów, gospodarzy - wojowników, niewolników. Posiadał róg Gjallhorn, miał nim rozpocząć Ragnarok, kiedy miał stoczyć walkę z Lokim.

• Hynir - milczący bóg, brat Odyna. Triada Loki -Hynir - Odyn. Z nim Odyn (+Lodur) stworzył pierwszych ludzi(Aska i Emblę -drzewa). Odym dał życie, Lodur zmysły i kształt, Hynir inteligencję. Po Ragnarok miał zajmować się wróżeniem. Brak kultu.

• Bragi - bóg poezji, miał na języku runy. Zona Idunn

• Ullr - mieszkał w Ydali (Cisowa Dolina) był czasowym regentem.

• Loki - wieloznaczny, spłodził z olbrzymką Angrbodą Fenrira, Midgardsorma i Hel. Posiadał czarodziejskie buty (możliwe chodzenie po wodzie i latanie). Przez burdę na uczcie został uwięziona na skałach, nad nim umieszczona jadowitego węża. Opiekowała się nim wtedy małżonka Sigyn. Na końcu czasów miał się uwolnić i przewodzić demonom - olbrzymom.

• Idunn - córka karła Iwaldiego i żoną Bragiego. W Asgardzie opiekowała się złotymi jabłkami, dającymi wieczną młodość. Porwana przez olbrzyma burzy Thjaziego. Została uwolnina.

POZA ASGARDEM

• Aegir/Gymir - władca morza, żona Ran, 9 córek-fal, z nich zrodził się Heimdall. Ran - bogini morskich głębin, zatapia statki wciąga żeglarzy.

• Hel - córka olbrzymów Lokiego i Angrbody. Władczyni krainy zmarłych. W połowie była człowiekiem, w połowie trupem. Krainę opływała rzeka Gjöll, którą bronił pies Garm. Był też mst Gjallabr strzeżony przez olbrzymkę Módgurd.

• Jord- personifikacja ziemi, córka bogini nocnych cimności, utożsamiana z Fjorgynn.

• Widar - syn Odyna i olbrzymki Grid, obronca bogów. W czasie końcowym zabije Fenrira

• Dag - bóg dnia, podróżował po niebie wozem ciągniętym przez Skinfaxi.

WANOWIE

• Mieszkali w Wanaheim, bogowie ziemi, urodzaju, płodności, dobrobytu. Posiadali cechy chtoniczne, siły magiczne, mądrość, zdolność jasnowidzenia, nieśmiertelni, związani z mocami żenskimi. Ich panowanie to złoty wiek w dziejach ludzkości. Po bitwie z asami zepchnięci z piedestału.

• Frey - syn Njorna, uosabiał płodność, opiekun roślin, dawca urodzaju, dobrobytu, pan jasnych alfów. Przedstawiany ityfallicznie (posąg w Uppsali), przed ślubem z Gerdą występował w parze z freyą. Wódz, wojownik, kapłan asów. W Uppsali co 9 lat odbywały się uroczystości, składano w ofierze dzika. Czczono go w Szwecji i Islandii. Początkowo jego imię brzmiało Ing/Yngwii, imię Frey pojawiło się we wczesnym średniowieczu. W epoce Wikingów był najważniejszy z Wanów. Święte zwierzęta: dzik i koń. Jól - przesilenie zimowe, składano w ofierze dzika, w Islandii zaś konie (Freyfaxi). W walce z olbrzymami zginął z ręki Surtra (karzeł południa).

• Freya - najważniejsza bogini. Siedziba Folkvang. Córka Njorda, żona Odyna, partnerka swego brata. W asów byłą kapłanką-ofiarniczką, uczyła magii seidr (osiąganie ekstazy, przenoszenie się do innego świata). Pani wojny i śmierci, opiekunka władców, uosobienie miłości, płodności i urosy. Podlegała jej połowa poległych wojowników (druga połowa Odynowi). Miała koci zaprzęg, umiała latać. Składano jej krwawe ofiary z bydła. Kojarzona z łacińską Wenus. Dzień: piątek - der Freitag, Friday.

• Njorn - mieszkał na wyspie Noatun, bóstwo dobrobytu, płodności, urodzaju, patron żeglarzy, kupców morskich, rybaków, myśliwych. Pierwszą jago żoną była siostra Skadi. Miał liczne sanktuaria (zwłaszcza w Norwegii), środkowej Szwecji, w-pach Danii.

• Gullweig - wieszczka o złotych włosach i złocistym ciele. Znała magię seidr, prorokowała w transie, nazywano ją Heidr (Wiedźma). Pojawiła się u asów ze złotym napojem (miodem) i wprowadziła zamęt (erotyczną pożądliwość). Rozbudzała w bogach i ludziach miłość do złota. Uosobienie zła zrodzonego z żądzy posiadania. Chciano ją zabić ale za każdym razem udawało się jej przeżyć. Utożsamiana z Freyą.

• Irmin/Hermin - najwyższy u Germanów zachodnich, syn Mannusa, praojca Germanów. Przedstawiany w postaci drewnianej kolumny Irminsul (słup Irmina). Stanowiła przedmiot kultu (głównie u Sasów). To axis mundi. On i jego bracia (Ingaevones, Istaevones) to praprzodkowie ludów germańskich: Hermionów, Ingewonów, Istewonów. U innych plemin wyparty przez Odyna.

• Wotan/Wodan - G. nadreńscy, bóg wojny, składano mu w ofierze jeńców wojennych, był bogiem zmarłych.

• Nethus - bogini płodności u plemion zachodnich. Zaliczano ją do wanów. Miała swój święty gaj, na którym stał rydwan. Mógł do dotknąć jeden kapłan. W czasie święta odgryał n rytualną przejażdżką z boginią. Rydwan ciągnął krowy. W czasie święta jest zawieszenie broni. Potem rytualna kąpiel w jeziorze rydwanu i przedstawienia bóstwa, składano w ofierze niewolników, topiono ich. Z czasem kult przejęty przez Freyę.

• Tacyt - u Germanów płd. Najpierw pojawił się zrodzony z ziemi bóg Tuisto - biseksualny. Spłodził syna Mannusa, twórcę ludzi. Ten zaś miał 3 synów - 3 plemiona germańskie.

• Olbrzymy - przeciwnicy bogów, uosobienie zła. Byli źli, silni i paskudni.

• Disy - żeńskie duchy wojny, zniszczenia i przeznaczenia, u Germanów płn. duchy opiekuńcze. Opiekunki położnic i noworodków. W Upplandzie odbywały się uroczystości kultowe. Można znaleźć nazwy toponimiczne.

• Norny - siostry: Urd, Skuld, Werdandi. Mieszkału u źródła Urd przy Iggdrasilu. Wszechwiedzące, przędły nić żywota każdej istocie, bogini losu. Codziennie określały przeznaczenie świata i ludzi. Wyszły spod korzeni Iggdrasila lub pochodziły z rodu asów, alfów, albo rodu Dwallina.

• Alfy - przebywają w powietrzu, lasach, górach, wodach. Związani z wanami (Frey to pan Alfheimu). Były alfy jasne i ciemne (karły). Karły były stworzone przez bogów, są chciwe, zamieszkują świat jaskiń - Svatalfaheim. Posiadały ogromną wiedzę, były rzemieślnikami, kowalami, złotnikami. Początkowo istnieli tylko przedstawiciele płci męskiej.

• Trolle - Złośliwe, demoniczne olbrzymy lub karły, zamieszkują pieczary, strzegą skarbów. Pozostały w toponimach.

ANTROPOLOGIA

• Voluspa - pieśń Wolwy, mówi o pojawienia się człowieka. Zrobili to Odyn, Lodur, Hynir. Stworzeni z dwóch kawałków drzew (jesion, wiąz) - Aska i Embla.

• U Snorniego twórcami są Odyn, Wili, We ze znalezionych w morzu pni: Odyn - życie i oddech, rozum i ruch -Wili, We - wygląd, mowę, wzrok, słuch.

• Jeszcze jest wersja z Heimdallem, który płodzi przodków 3 stanów.

• Fylgie - ludzkie dusze albo duchy opiekuńcze. Mogły opuszczać ciało na parę godzin, aby zwiastować śmierć. Jako opiekunki rodów przybierały postać kobiecą. Jak były przyjaźnie nastawione ostrzegały przed niebezpieczeństwem. Jak był opiekunkami pojedynczych osób przybierały postać zwierzęcą.

• Dusze ludzi zmarłych udawały się do ponurej krainy, gdzie rządziła Hel. Dusze miały tam smutny „żywot”, ale bez kary. Przestępców gnębił piec Garm. Dusze topielców wędrowały do Ran. Polegli na polu walki dostawali się do Wallhali - siedziby Odyna. Stawali się tam wojownikami (ejnherjami) i ćwiczyli się w walce. Niezniszczalne życie zapewniało im mleko kozy Heidrun, mieli walczyć z Odynem w ostatecznej walce. Druga połowa udawała się do Freyji do Folkvangu. Duchy mogły tez zamieszkać tam, gdzie są pochowane ich ciała. Wyjątkowo mogły pokazywać się żywym. Jeśli grób został obrabowany dusza zamieniała się w upiora. Wtedy zwłoki należało spalić, a popiół rozrzucić.

• Wikingowie obojętnie podchodzili do śmierci, widać to też w sagach islandzkich i norweskich.

• Tacyt: Germanowie nie przywiązywali wagi do rytuałów pogrzebowych. Zwłoki kogoś ważnego palono na stosie razem z jego bronią i koniem. Nie wznoszono pomników, żałoba trwała krótko.

Kosmologia

• nie ma idei stwarzania świata z niczego

• stan początkowy, pierwotny -> chaos

• na początku istniała otchłań, Ginnugagap, wypełniona magicznymi mocami, znajdowała się gdzieś na północy

• przed światem obecnym istniało już 9 poprzednich.

• W dziewiątym świecie istniały 2 krainy- Niflheim(zimna i ciemna) i Muspellheim(kraina ognia władana przez olbrzyma Surtra), Ginnugagap rozdzielał te dwie krainy

• Z Niflheimu wypływały rzeki które wpadały do Ginnugagap i zamarzały, tworząc lodowiec. Pod wpływem ciepła z Muspellheimu lodowiec topniał i tak powstał Ymir( dwupłciowy olbrzym) i krowa Audumla. Krowa wykarmiła olbrzyma i wylizała z lodowca boga Buri.

• Buri miał syna Burr(nie jest podane skąd, może rozmnożył się przez pączkowanie)

• Burru miał żonę Bestlę, która urodziła pierwszych ASWÓW: Odyna, Wiliego i We.

• Odyna Wiliego i We zabili Ymira, wrzucili do Ginnugagap i stworzyli z niego świat; ziemię(Midgard) z ciała, niebo z czaszki, z mózgu chmury, z kości góry, z włosów lasy.

• Z resztek Ymira stworzyli też karłów.

• Odyna Wiliego i We „uruchomili” czas, wprowadzili rachubę według nocy( kalendarz księżycowy)

• Słońce i księżyc poruszają się po niebie na wozach ciągniętych przez konie. Zagrażają im dwa wilki(dzieci Fenrira), które je dopadną w ragnarok.

• Świat Midgard jest otoczony przez zewnętrzny świat Utgard( gdzie mieszkają olbrzymy)lub morze Jotunheim w którym żyje węż Midgardsorm.

• Centrum świata to Asgard( w rodku Midgardu). W nim znajdują się świątynie bogów, Gladsheim i Vingolf(boginie). W Gladsheimie jest Wallhala- sala poległych wojowników(einherjar), którymi dowodzi Odyn.

• Midgard z Asgardem łączy tęczowy mosty

• Axis mundi - jesion Yggdrasill. Pieńn w sardzie(bogowie odbywali przy nim narady),korzenie w świecie zmarłych, bogini Hel(kraina była nazywana też Hel lub Niflheim), korzenie nieustanie podgryzał wąż- smok Nidhogga. W Asgadzie 3 normy podlewały jesion świętą wodą ze źródła mądrości, dlatego był wiecznie zielony.

• Tuż przed końcem świata ma odbyć się wielka bitwa określana mianem Ragnarök, podczas której wszyscy najważniejsi bogowie giną, a świat ulega zniszczeniu. Zagładę ma zwiastować pożarcie Księżyca i Słońca przez ścigającego je wilka - Skölla. Gwiazdy ma zbryzgać jego krew. Straszliwy statek - Naglfar zbudowany z paznokci umarłych zostanie ukończony. Na dźwięk szczekającego psa piekieł - Garma pęta krępujące Lokiego i Fenrira opadną. Wroga armia przypłynie na statku Naglfar i przejdzie po tęczowym moście Bifrost, który zawali się pod ich ciężarem. Strażnik Asgardu - Hajmdal ostatni raz zadmie w róg, który będzie słyszany we wszystkich dziewięciu światach. Podczas bitwy bogowie zmierzą się z olbrzymami, gigantami i potworami dowodzonymi przez Lokkiego. Odyn wyprowadzi z Walhalli swoich einherjar, by walczyli z nimi do końca świata. Fenrir zemści się na swym odwiecznym wrogu Odynie i pożre go. Thor zgładzi straszliwego węża Midgardsorm, ale sam zginie od wężowego jadu. Lokki wraz ze strażnikem przejścia między światami zgładzą się wzajemnie. Psa piekieł zabije Tyr, ale i on sam wkrótce poniesie klęskę. Widar pomści śmierć swojego ojca - Odyna. Dolną szczękę Fenrira nadepnie jedną noga w bucie, na który od dawna zbierane są trójkątne kawałki skóry. Górną szczękę wilka chwyci ręką i rozerwie paszczę potwora. Na koniec ognisty olbrzym - Surtr użyje płomiennego miecza zemsty, podpali Asgard i pozostałe światy. Wtedy wszystko zostanie zniszczone. Wody oceanu podniosą się i zaleją drzewo świata - Yggdrasil. Z głębi wód wynurzy się nowy, zielony świat. Kobieta i mężczyzna skryci w gałęziach drzewa Yggdrasil dadzą początek nowej rasie ludzi i zwierząt. Nowy świat rządzony będzie przez zmartwychwstałego boga - Baldura. Będzie to miejsce pełen radości i spokoju, bez wojen, przemocy i sporów. Przetrwa również Widar i Wali, i Surtr (olbrzym)

Kult

• Czcią nie obdarzano wszystkich istot nadprzyrodzonych

• Czczony był głównie Thor, Odyn i Frey

• Thor- Islandia

• Odyn - Dania, Norwegia, Szwecja,

• Głównie składano ofiary, często krwawe. Ze zwierząt, jeńców wojennych lub płodów rolnych. Ofiarę nazywano blota,

• Ofiary były plemienne i wojskowe

• Najczęściej ofiarowywano konia i psa

• Raz na 10 lat w Uppsali obchodzoną dużą blotę i 4 razy do roku mniejsze, związane ze zmianą pór roku i cyklem rolniczym

• Freyowi składano ofiary w intencji urodzaju i płodności.

• Blot to także uczta ofiarna, w trakcie której jedzono zwierzęta ofiarnicze i pito napój kultowy minna.

• Ofiara z ludzi była głównie dla Odyna, ofiary wieszano na drzewach, zatapiano, zakopywano w ziemi lub spalano.

• Popularna była praktyka obwożeni na wozie posągu boga Freya i kapłanki świątynnej, która miała symbolizować jego żonę(hieros- gamos)

• Wróżby i przepowiednie z losów. Z lotu ptaków i ich głosów. Wd Tacyta Germanowie wróżyli z „przeczucia i ostrzeżenia koni”, wróżba wojenna- łapano jeńca z plemienia z którym miano walczyć, typowano kogoś ze swojego aby stoczył pojedynek z jeńcem, jeśli jeniec wygrał znaczyło, że wrogowie wygrają też bitwę.

• W Uppsali w świątyni znajdowało się wiecznie zielone drzewo i źródło, topiono w nim kogoś i jeśli nie znajdowano potem ciała znaczyło, że życzenie wspólnoty będzie spełnione

• Amulety- znaki runiczne, w kształcie młotów Thora, toporów. Młoty Thora składano pannie młodej na łonie podczas zaślubin - związek Thora z płodnością. Woreczki z ziołami. Amulety nosiły też zwierzęta hodowlane. Na polach ustawiano głazy o fallicznych kształtach, pokryte płaskorzeźbami.

• Rzucano zaklęcia i uroki, np. żeby wywołać chorobę lub niepogodę(standard)

Organizacja

• Czynności rytualne wykonywali kapłani obojga płci lub przywódcy społeczności.

• Prawdopodobnie każdemu z bogu był przypisany co najmniej jeden kapłan

• Kapłani posiadali władzę sądowniczą, podczas bitwy przynosili godła i wizerunki bogów.

• Normanowie nazywali ich godhi- związani z bogami

• Podczas ważnych uroczystości ofiarę składał król

• Sanktuaria-znajdowały się w świętych gajach, często był to kamienny krąg, ołtarz, oraz drewniany wizerunek bóstwa. Ważnym elementem było święte drzewo lub drzewa.

• Pod wpływem złych chrześcijan germanie zaczęli budować świątynie

• Uppsala była ponad regionalnym ośrodkiem kultu, usypano tam 3 kopce, wd Adama z Bremy znajdowała się tam bogata i sławna świątynia z posągami Thora, Odyna i Freya( przedstawiony z ogromnym fallusem, z okazji zawarcia związków małżeńskich składano mu ofiary). Co dziesięć lat odbywały się wielkie uroczystości, podczas których składano liczne ofiary ze zwierząt(konie, psy,koguty) i ludzi. Wd Adama z B. w przypadku wojny składano ofiarę Odynowi a w przypadku zagrożenia zarazą Thorowi - ofiara przebłagalna, 10 sztuk „wszystkich żyjących stworzeń rodzaju męskiego”.

• Lejre - centrum kultowe w Danii na wyspie Zelandia. Podobnie jak w Uppsali, co 10 lat, składano 99 ludzi i 99 koni, psów i kogutów

• Na wyspie Fionii znajdował się ośrodek Odyna w Odense

1

---