BRAKUJE O ZADANIACH własnych i zleconych do samorządu terytorialnego

ROZDZIAŁ 4.Podmioty Administracji Publicznej

Organ państwowy i organ administracji państwowej

• do 1990 r. - or­gany władzy państwowej (były to Sejm, Rada Państwa i rady narodowe), organy administracji państwowej oraz organy sądowe, a obok tego jeszcze organy kontroli państwowej (NIK i prokuratura) → podział wyczerpujący. Cechy organu administracji państwowej: wyodrębnienie organiza­cyjne wewnątrz aparatu państwowego, wykonywanie funkcji administracji i posia­danie własnych kompetencji

• zmiana po 1990 r. - powstanie samorządu i w związku z tym niejednolite używanie terminologii → niechęć doktryny do pojęcia.

• Organ - wewnętrzna jednostka organizacyjna danego podmiotu prawa (gminy, powiatu, województwa) wyposażona w uprawnienie (oparte na obowiązującym prawie, a nie na pełnomocnictwie udzielonej przez ten podmiot) wyrażania woli tego podmiotu. Uprawnienie do wyrażania woli danego podmiotu prawa jest ujęte jako wykaz zadań i kompetencji danego organu.

• Organ państwa - jednostka organizacyjna państwa mająca uprawnienie do wyrażania woli tego państwa.

• Organ administracji państwowej (rządowej lub samorządowej) - organ państwa zajmujący się bezpośrednim wykonaniem funkcji administracyjnej państwa lub to te organy, które pozostaną po odjęciu organów ustawodawczych i sądowniczych.

Kompetencje (właściwości) organu - zespół uprawnień dotyczących określonego zakresu spraw, w których organ ma prawo, a z reguły obowiązek działania, określają jaki podmiot lub organ adm. jest powołany do załatwienia sprawy adm. danego rodzaju.

Rodzaje własności (kompetencji):

rzeczowa - dotyczy przydzielonych danemu organowi kategorii spraw

miejscowa (terytorialna)- dotyczy terytorium działania organu

instancyjna - zakłada wielostopniową organizację adm. i rozstrzyga, którego stopnia organ jest właściwy do załatwienia danej sprawy

funkcjonalna - rozstrzyga, który z wewnętrznych organów danego podmiotu właściwy jest do załatwienia danej sprawy

• Szeroka definicja w kpa (nowelizacja z 29.12.1998 r.)

• „Ilekroć w przepisach kpa jest mowa o [...] organach administracji publicz­nej - rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej lub niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz inne organy państwowe lub inne podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwienia indywidual­nych spraw w drodze decyzji administracyjnych”.

• definicja dla potrzeb kodeksu → wskazanie, że przepisy dotyczące organów administracji publicznej stosuje się również do organów samorządu terytorialnego itd.

Organy administracji (organy administrujące, organy administracji publicznej)

• Organ administracji państwowej - dla niektórych to organ administracji rządo­wej, dla innych (i wg kpa) to też organy samorządu terytorialnego (tzw. państwowa teorii samo­rządu).

• Dla uniknięcia trudności terminologicznych niektórzy posługują się pojęciem organu administrującego lub organu administracji publicz­nej - organy administracji rządowej, samo­rządu terytorialnego oraz wszelkich podmiotów wyposażonych przez ustawy w kompetencje w zakresie administracji.

• odejście od oparcia definicji organu administracji państwowej na cechach podmiotu wykonującego władztwo administracyjne i przejściem na kryterium funkcjonalne, tzn. organem takim staje się każdy podmiot, któremu ustawa przyznaje kompetencje z zakresu prawa administracyj­nego, niezależnie od tego, czy stanowi część struktury państwa, czy też podmiotu innego niż państwo (gminy, powiatu albo organizacji społecznej).

• każdy organ mający kompetencje z zakresu administracji musiał je dostać od państwa (ustawą) → „pań­stwowy" może oznaczać „stanowiący część państwa” lub „wykonujący uprawnienia przyznane przez państwo”.

Klasyfikacja organów adm. publicznej:

1. ze względu na pozycję

1. naczelne - Prezydent RP, RM, Prezes RM, ministrowie, osoby powołane do składu rządu (np. Przew. Kom. Badań Naukowych)

2. pozostałe - inne organy adm. zarówno centralnej, jak i terenowej

2. ze względu na terytorialny zasięg działania

1. centralne - zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa (obecnie wszystkie organy naczelne są cent., nie jest odwrotni)

2. terenowe - realizuje swoje kompetencje na określonej części państwa

3. ze względu na możność decydującego rozstrzygania spraw w drodze czynności prawnych (np. przez wydanie decyzji adm.)

1. decydujące - mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych

2. pomocnicze - mogą tylko występować z inicjatywą czy też opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące bądź też wykonywać jedynie czynności kontrolne (np. kolegium przy wojewodzie)

4. ze względu na strukturę organu (liczbę osób tworzących organ)

1. jednoosobowe - monokratyczne

2. kolegialne - wieloosobowe

5. ze względu na otrzymywane wynagrodzenie

1. zawodowe - organ taki składa się z osób, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie, będące źródłem utrzymania

2. społeczne - organy, w skład którego wchodzą osoby traktujące swą pracę w organie honorowo, nie otrzymują z tego tytułu stałego wynagrodzenia, mogą natomiast otrzymywać diety lub ekwiwalenty za utracony zarobek

Urząd ( I poj. )- zespół osobowy oraz zespół środków materialnych danych do pomocy organowi celem wykonania jego zadań i kompetencji (np. urząd wojewódzki stanowi aparat pomocniczy wojewody).

Urząd ( II poj. ) - zorganizowany zespół pracowników państwowych lub samorządowych, przydzielony do pomocy organowi adm. i powołany do merytorycznej i technicznej obsługi tego organu.

Rodzaje organów administracji - różne podziały:

• Podział oparty na stopniu centralizacji

• Organy samorządowe - dzieli się, ze względu na rodzaj samorządu → organy samorządu terytorialnego (organy gmin - rada gminy, zarząd, wójt, burmistrz; organy powiatu - rada powiatu, zarząd powiatu ze starostą jako przewodniczącym i starosta jako władza samodzielna; organy samo­rządu województwa - sejmik województwa z przewodniczącym i zarząd wojewódz­twa z marszałkiem jako przewodniczącym, organy samorządu zawodowego i sa­morządu gospodarczego.

• Organy administracji rządowej - organy podporządkowane Radzie Ministrów. Pozycję wewnętrzną organów administracji rządowej określają ustawy. Na obszarze województwa:

• wojewoda

• kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży (pod zwierzchnictwem wojewody), w imieniu:

• wojewody (np. kurator oświaty, wojewódzki konserwator zabytków, wojewódzki inspektor handlowy),

• własnym (organy Policji w województwie);

• organy administracji niezespolonej (np. dyrektorzy urzędów celnych, dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów statystycznych, dyrektorzy okręgowych urzędów miar);

• organy samorządu terytorialnego - w przypadku przekazania zadań na mocy ustawy lub porozumienia.

• kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży (pod zwierzchnictwem starosty), np. powiatowy lekarz weterynarii, komendant powiatowy Policji, powiatowy ko­mendant Państwowej Straży Pożarnej);

• organy innych samorządów - w przypadku przekazania zadań na mocy ustawy lub porozumienia.

• Podział oparty na kryterium stopnia organu, dotyczący administracji rządowej

• organy centralne - zasięg obejmuje z reguły całe państwo (wyjątek - zarządzanie tylko jakąś częścią państwa - Minister Ziem Odzyskanych) i są na najwyższym szczeblu w strukturze państwa. Dzielą się na:

• organy naczelne administracji - Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie, KRRiTV oraz komisje i komitety, które z mocy ustawy sprawują funkcje naczelnych organów administracji.

• tzw. urzędy centralne - te organy centralne, które nie są organami naczelnymi. Podlegają bądź Prezesowi RM, bądź ministrom, np. Polski Komitet Normalizacyjny, Główny Urząd Ceł, Wyższy Urząd Górniczy.

• organy terenowe - zasięg obejmuje jedynie część terytorium państwa (jednostka podziału terytorialnego) i są na niższym szczeblu struktury zarządzania. Dzielą się na:

• na organy administracji rządowej (np. wojewoda) i or­gany samorządu terytorialnego (np. sejmik województwa i zarząd województwa);

• organy województwa (rządowe i samorządowe), organy powiatu, organy gminy;

• organy administracji zespolonej (np. organy Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Inspekcji Handlowej, Inspekcji Weterynaryjnej, Służ­by Ochrony Zabytków) i organy administracji niezespolonej (np. dyrektorzy urzę­dów morskich, dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej).

• Organy decydujące (prawo przyznaje im prawo władczego rozstrzygania spraw) - organy doradcze/pomocnicze (nieposiadające kompetencji władczych, a tylko prawo badania spraw i wyrażania opinii, ale nie pozaustawowe gremia doradcze)

• Organy jednoosobowe (np. wojewoda, starosta, prezes RM) - ko­legialne (np. RM, samorządowe kole­gium odwoławcze, Rada do Spraw Uchodźców itp.)

• Organy określane terminem urząd czy podobnym nie są organami kolegialnymi → kompetencje ma organ jednoosobowy (dyrektor, prezes), a nie zespół osób.

• Organy wybieralne - organy obsadzane w drodze nominacji (z reguły przez organ wyższego stopnia i wiąże się z hierarchicznym podporządkowaniem i centralizacją)

Kolegialność i jednoosobowość

• Kolegialność:

• Zalety: możliwość skupienia osób reprezentujących różne interesy i róż­ny zasób wiedzy → zwiększenie w powszechnym odczucie obiektywności rozstrzygnięć.

• Wady: powolność działania, trudność określenia odpowiedzialności (szczególnie w przypadku tajnego głosowania), większe koszty, niemożliwość podejmowania większej liczby decyzji.

• Jednoosobowość

• Zalety: duża operatywność (szybkie podejmowanie decyzji), wyraźna odpowiedzialność, stosunkowo niskie koszty.

• Wady: brak zalet kolegialności.

• W zależności od rodzaju działalności

• skomplikowane, strategiczne decyzje, wytyczanie kierunku działania - raczej kolegialność, a w przypadku jednoosobowości z reguły występują jakieś formy oparcia się o kolegialność.

• bieżące, operatywne działanie - jednoosobowość - z reguły na najniższym szczeblu, gdzie skupia się największa liczba decyzji administracyjnych.

• Zależne od ustroju i polityki.

Zakres działania i właściwość (kompetencja) organu

• Kompetencja organu to zbiór uprawnień organu państwo­wego dotyczących określonego zakresu spraw, w których organ ma prawo (z re­guły też obowiązek) działania = właściwość.

• Zakres działania organu to tylko wyliczenie spraw, jakimi organ się zajmuje (z reguły przepisy ustrojowe). Aby organ mógł podejmować działania władcze, musi istnieć przepis kom­petencyjny (z reguły ustawach zaliczanych do prawa materialnego)

• Kilka rodzajów właściwości:

• Właściwość miejscowa (terytorialna) - to ustanowienie organu kompetentnego do rozstrzygnięcia danej sprawy na danym terenie. Dotyczy jednostek podstawowego podziału terytorialnego, jak i podziałów terytorialnych specjalnych.

• Właściwość rzeczowa - to prawo do roz­strzygania tylko określonych kategorii spraw.

• Właściwość funkcjonalna (instancyjna) - to określenie właściwej instancji (np. czy wójt czy samorządowe kolegium odwoławcze)

• przepisy dot. właściwości miejscowej i funkcjonalnej są w kpa i innych ustawach, a dot. właściwości materialnej w ustawach prawa material­nego lub (rzadziej) dotyczących organizacji organów administracji.

• art. 19 kpa - obowiązek z urzędu przestrzegania przez organy właściwości miejscowej i rzeczowej (nie wspomniane o funkcjonalnej) → w razie przekroczenia uprawnień działanie to dotknięte jest wadą nieważności (art. 156 § 1 kpa).

• Spór kompetencyjny - pozytywny albo negatywny → tryb rozstrzygania sporów reguluje kpa.

• Niedopuszczalność przenoszenia kompetencji - zasada generalna. Wyjątki jedynie wyraźnie przewidziane w ustawie - 2 rodzaje:

• Przeniesienie kompetencji - oznacza, że organ od którego przeniesiono kompetencje, traci je.

• 2 postacie przeniesienia kompetencji:

• delegacja - organ wyższego stopnia przekazuje organowi podległemu część swoich kompetencji. Subdelegacja zakazana, chyba że dopuszczają ja przepisy szczególne.

• dewolucja - przejęcie kompetencji organu niższego przez organ wyższy.

• prawo kierowania pracą organów niższych przez organy wyższe nie jest równo­znaczne z prawem do przejmowania ich kompetencji.

• zmiana kompetencji w indywidualnych sporach, np. wyłączenie or­ganu administracji od załatwienia danej sprawy administracyjnej (art. 25 k.p.a.) - albo organ wyższy albo premier może wyznaczyć inny podległy sobie organ (delegacja kompetencji — art. 26 § 2 k.p.a.) → ale nie jest to przeniesienie kompetencji.

• wyjątków nie interpretuje się rozszerzająco, dlatego przepisy dotyczące przeniesienie czy zmiany kompetencji nie mogą być rozszerzająco interpretowane.

• w wypadku przeniesienia kompetencji dot. danej sprawy jest to rozstrzygnięcie organu przejmującego.

• Upoważnienie do wykonywania kompetencji - organ/jednostka upoważniona, nie przejmuje kompetencji, ale wykonuje je w imieniu i na rachunek organu upoważniającego → pełnomocnictwo administracyjne (wzorowane na pełnomocnictwie w prawie cywilnym, ale dot. prawa publicznego)

• Upoważnienie może być udzielone:

• pracownikom aparatu pomocniczego tego organu - zasadniczo nie wymaga szczególnej podstawy prawnej, ze względu na specyfikę jednoosobowych organów (taka jest praktyka, że np. w ramach kompetencji ministra działają pracownicy ministerstwa). Upoważnienie dla nich zawarte jest bądź w regulaminie bądź w aktach określających za­kres obowiązków poszczególnych stanowisk, bądź w konkretnych polece­niach. Generalne upoważnienie w art. 268a kpa.

• upoważnienie nie może obejmować → prawa do wydawania aktów normatywnych, czynności tradycyjne wykonywanych przez organ, prawa do wyko­nywania kompetencji organów kolegialnych

• praktyka upoważnień coraz częściej zarzucana (min. przez orzecznictwo NSA) → przeważnie upoważnia się grono zastępców.

• organowi administracji - art. 52 kpa - organ może wyręczyć inny organ w dokonywa­niu pewnych czynności procesowych w toku administracyjnego postępowania wyjaśniającego, tj. wezwania osób przebywających na terenie właś­ciwości miejscowej organu upoważnionego, w celu zebrania wyjaśnień lub dokonania innych czynno­ści procesowych.

• innemu podmiotowi - w szczególności organom wykonawczym sołectw, dzielnic i osiedli lub organom przedsiębiorstw utworzonym przez gminę. Podobne zadania zlecone gminie przez administrację rządową na podstawie porozumień. Konieczna wyraźna podstawa prawna.

• organ/osoba upoważniona nie staje się organem administracji (wykonuje kompetencje, a nie posiada je)

• działania dokonane przez organ upoważniony zaliczane są na rachunek organu upoważniającego, więc odwołania rozpatrywane przez organ nadrzędny nad organem upoważniającym.

• przekroczenie zakresu upoważnienia powoduje nieważność dokonanej czyn­ności.

Zakład administracyjny (zakładem użyteczności publicznej)

• Zakład - to względnie samodzielna jednostka organizacyjna, wyposażona w trwale wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, której podstawowym celem jest ciągłe, bezpośrednie świadczenie usług socjalno-kulturalnych o szczególnym znaczeniu społecznym. 2 cechy dodatkowe:

• jednostka budżetowa - tzn., że wydatki zakładu pokrywane są z budżetu państwa lub budżetu lokalnego (tamże wpływy). Czasem jako tzw. zakład budżetowy - gdy jego usługi świadczone są odpłatnie, a koszty funkcjonowania zakładu z jego środków. → terminy prawa finansowego i dotyczą sposobu finansowania

• charakter stosunku łączącego zakład z korzystającym z jego usług - stosunek administracyjno-prawny.

• rozróżnienie przedsiębiorstw i zakładów:

• rejestracja - przedsiębiorstwa - tak, zakłady - nie. Osobowość prawna mają nieliczne zakłady (np. szkoły wyższe), wszystkie przedsiębiorstwa.

• cele - przedsiębiorstwa - gospodarcze, zakład - usługi o szczególnym znaczeniu społecznym.

• granica wytyczona przez indywidualne rozstrzygnięcia co do formy prawnej danej jednostki organizacyjnej - niektóre jednostki mogą być albo przedsiębiorstwami, albo zakładami (np. zoo)

• Termin „zakład” - węższe znaczenie w prawie administracyjnym, niż w potocznym rozumieniu, czy nawet w innych dziedzinach prawa (np. prawo pracy - zakład pracy)

• Brak ogólnej ustawy dot. zakładów, liczne ustawy dot. poszczególnych typów → ustawa z 1991 r. o systemie oświaty, ustawa z 1990 r. o szkolnictwie wyższym, ustawa z 21.11.1996 r. o muzeach, ustawa z 27.06.1997 r. o bibliotekach, itd. → mimo to zakłady te mają wiele cech wspólnych.

• Kierowanie - z reguły organ organowi jednoosobowy, obok z organem kolegialnym (np. rektor i senat) → nie jako organy państwa, ale jako organy zakładu. W zakresie wykonywania funkcji administracji publicznej zastosowanie mają przepisy regulujące działanie organów państwa.

• czasem organy użytkowników (samorząd studencki, komitet rodzicielski) → organ zakładu.

• ewentualna opłata ma charakter świadczenia administracyjnego (zbliżone do podatków), a nie cywilnoprawnego świadczenia.

• Władztwo zakładowe - nadrzędność organów zakładu nad użytkownikiem, a uprawnienia organów zakładu ogólnie określone ustawowo, szczegółowo w regulaminach.

• kwestia sporna - charakter władztwa zakładowego - czy jako rodzaj państwowego władztwa, czy wynikające z istoty zakładu → drugie podejście, gdyż ten sam charakter w szkole państwowej i prywatnej. → za naruszenie poleceń użytkownik może być ukarany karami dyscyplinarnymi (usunięcie z zakładu), ale nie ma możliwości stosowania egzekucji administracyjnej (nie licząc obowiązku szkolnego). Jednak pewne działania zakładów użyteczności publicznej są traktowane jako akty administracyjne, a niektóre decyzje zaskarżone do sądu.

• jest niezbędne do zapewnienia realizacji celów zakładu, które jednocześnie wyznaczają granice tego władztwa.

• ustawa z reguły określa jakie działania mogą być stosowane wobec użytkownika.

• Charakter aktów organów zakładu kierowane do użytkowników:

• gdy nie wywołują skutków prawnych poza zakładem (jedynie w ramach zakład-użytkownik) - nie ma zastosowania kpa, poza przepisami dot. skarg i wniosków, np. decyzja o promowaniu na wyższy rok studiów, przeniesienie zajęć do innej sali itd.

• gdy wywołują skutki także poza sferą stosunków zakład-użytkownik - są decyzjami administracyjnymi (np. decyzja o przyjęciu czy zwolnieniu z zakładu).

• procedura wydawania niektórych aktów wewnątrzzakładowych - specjalne przepisy dot. m.in. postępowania dyscyplinarnego.

Inne jednostki organizacyjne w systemie administracji publicznej

• w postaci korporacji (spółek prawa handlowego) i fundacji - państwowe lub z większościowym udziałem państwa. Też twory nowe, niemieszczące się w dotychczasowych klasyfikacjach.

• Spółkami powołanymi z mocy ustawy są:

• Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. i Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. (Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi) → zadania określone ustawowo; udział Skarbu Państwa i podmiotów niepaństwowych.

• KDPW S.A. przechowuje papiery wartościowe dopuszczone do obrotu publicznego, rejestruje transakcje papierami, obsługuje realizację zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych, a korzystanie z jego usług jest przymusowe.

• Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eks­portowych S.A. (ustawa o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych) → brak przymusu i w mniejszym zakresie wykonuje ona funkcje administracji publicznej.

• Państwowe osoby prawne typu fundacyjnego to m.in.:

• Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa → szczególny typ zakładów administracyjnych ze względu na niewy­stępowanie kręgu użytkow­ników (odmiennie niż np. szpitale czy szkoły);

• Fundacja „Za­kład Narodowy imienia Ossolińskich" i Fundacja „Centrum Badania Opinii Spo­łecznej", (ustawa z 1995 r. o Fundacji „Zakład Narodowy imienia Ossolińskich" i ustawa o Fundacji „Centrum Badania Opinii Społecznej") → nadzorowane przez naczelne organy państwa, które nadają im statuty.

• Fundacja Roz­woju Systemu Finansowego → powołana w związku z po­trzebami dystrybucji tzw. środków pomocowych.

• W drodze aktu notarialnego organy administracji powołały → Państwowa Agencja Węgla Kamiennego S.A. i Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. → w celu restrukturyzacji przemysłu.

• Zalety tych form dla państwa → możność niemal dowolnego sterowania poprzez mechanizmy właścicielskie, przy braku ograni­czeń, np. w wysokości wynagrodzeń. Możliwość dowolnego kształtowania struktury, a sama taka jednostka ma swobodę w zakresie kształtowania swojej działalności gospodarczej.

Funkcje zlecone administracji publicznej

Zlecenie funkcji administracji - gdy przepisy prawa przekazują pod­miotowi niebędącemu częścią aparatu państwa kompetencje do stosowania rozstrzygnięć jednostronnych, w formach takich, jak czynią to organy administracji → upoważnienie dla tych podmiotów do wydawania aktów normatywnych oraz aktów administracyjnych.

• np. Centralna Rada Związków Zawodowych - wydawała powszechnie obowiązujące przepisy dot. bhp; ZBoWiD - uprawnienia kombatanckie (oba przykłady już nie istnieją); też decyzje o wpisie lub skreśleniu z listy adwokatów lub aplikantów adwokackich.

• jak działania państwa, tzn. zachowują moc niezależnie od istnienia podmiotu;

• zlecenie albo w drodze ustawowej albo na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego (kwestia kompetencji organów zastrzeżona dla materii ustawowej);

• albo gdy ustawa przewiduje określone kompetencje dla podmiotów niebędących organa­mi administracji (np. dla organizacji społecznych, spółdzielni, przedsiębiorstw pań­stwowych), albo gdy ustawa upoważnienia inne organy administracji do powierzenia części swoich kompetencji określonym podmiotom (np. terenowe organy administracji ogólnej);

• dla wszelkich rodzajów podmiotów niebędących organami administracji, np. organizacje społeczne, spółdzielcze, samorządowe (najczęściej), przedsiębiorstwa państwowe, spółki prawa handlowego, fundacje, zakłady (najczęściej) itd.;

• zlecenie funkcji nie czyni z podmiotu organu administracji, podmiot ten zachowuje swój status prawny;

• problem oddzielenia działań podjętych w ramach funkcji zleconych od działań własnych:

• konieczność spełnienia łącznie 2 przesłanek:

• powołanie z mocy ustawy danego podmiotu do rozstrzygania określonych spraw;

• rozstrzyganie ich w takiej formie, jak czynią to organy pań­stwowe(albo akt normatywny albo akt administracyjny) → akt władczy, rozstrzygający o sytuacji prawnej adresata, wywołujący skutki prawne poza sferą powiązania z podmiotem wydającym akt (np. orzeczenie ZBoWiD'u o nadaniu uprawnień kombatanckich albo wpis na listę adwokatów przez ORA)

• stosowanie kpa. do takich decyzji → expressis verbis nakazane w przypadku postępowania przed organami „(1) administracji publicznej, (2) przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, np. organami organizacji samorządowych, spółdzielczych i innych organizacji społecznych" — gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw administracyjnych w drodze decyzji.

• w przypadku innych podmiotów jak fundacje czy spółki prawa handlowego - kpa nie wymienia ich, a NSA w jednym z orzeczeń odrzucił możliwość stosowania kpa. do rozstrzygnięć fundacji, gdyż w kpa wymienione były tylko organizacje społeczne czyli korporacje, a fundacja to wyodrębniona masa majątkowa (stanowisko wykładni literalnej). Wykładnia celowościowa (wraz z literalną) - w takim razie do spółek akcyjnych które są korporacjami można stosować kpa w zakresie funkcji zleconych;

Wykonywanie zadań administracji nie mających władczego charakteru → powinny wykonywać organy administracji, ale czasem wykonują je organizacje społeczne, które zrzeszają w celu wspólnego zaspokojenia pewnych potrzeb indywidualnych lub ogólnospołecznych. Im szerszy jest zakres działania tych organizacji tym mniej potrzeba w tej sferze działań państwa;

• np. budowa grogi albo przez gminę (państwo) albo przez lokalny komitet czynu społecznego;

Organizacje te nie posiadają żadnych uprawnień administra­cyjnych, poza prawem brania udziału w postępowaniu administracyjnym toczącym się w trybie kpa lub w postępowaniu przed sądami administracyjnymi i korzysta z praw strony mimo, że stroną nie jest, gdyż postępowanie nie dotyczy jej praw i obowiązków. Z tych uprawnień organizacje społeczne korzystają jednak niezwykle rzadko.

Przedsiębiorstwa państwowe

• podstawa prawna - ustawa z 1981 r. o przedsię­biorstwach państwowych (wielokrotnie nowelizowana); usta­wa o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego;

• to samorządne, samodzielne i samofinansujące się podmioty gospodarcze mające osobowość prawną, o znacznym stopniu niezależności od tzw. organu założycielskiego;

• wpis do rejestru - powstanie i zakończenie istnienia;

• jest ich coraz mniej, zastępowane są przez spółki kapitałowe, które mogą łatwo zmieniać właś­cicieli poprzez przenoszenie własności akcji lub udziałów, a także poprzez podwyż­szanie kapitału mogą pozyskiwać nowe kapitały;

• wyjątkowo są wyposażane w zlecone funkcje administracji publicznej.

SAMORZĄD

Samorząd w ujęciu tradycyjnym - jest formą decen­tralizacji administracji albo administracją sprawowaną przez korporacje.

• przepisy prawa powierzają wykonywanie administracji społecznościom lokalnym wyposażonym w osobowość prawną (określane jako korporacje albo związki publicznoprawne), a członkostwo z reguły jest przy­musowe i automatycznie.

• korporacja posiada kompetencje władcze, wynikające z Konstytucji i ustawo o samorządzie i wykonuje je w stosunku do swoich członków, czasem też innych osób.

• Pogląd niektórych → samorząd jako podmiot władztwa, a działania samorządu jako działania administracji publicznej → w tym ujęciu administracja publiczna to administracja wykonywana przez państwo i jego organy (administracja rządowa) oraz wykonywana przez samorząd (administracja samorządowa).

• Organy państwa mają kompetencje nadzorcze (określone przez prawo), co gwarantuje przestrzeganie prawa oraz promocję interesu publicznego w stosunku do interesów lokalnych (grupo­wych, zawodowych).

• Samorząd dzieli się na:

• terytorialny (zwany czasami powszechnym lub komunalnym)

• specjalny - np. samorząd zawodowy, wyznaniowy, narodowościowy, gospodarczy. W Polsce:

• samorząd gospodarczy - izby rolnicze, gospodarcze i rzemieślnicze → członkostwo dobrowolne, brak ustawowo określonych kompetencji, odesłanie do rozporządzenia Rady Ministrów → w praktyce utracił większość cech samorządu i stał się dobrowolnym stowarzyszeniem, wykonującym pewne funkcje administracji publicznej.

• samorząd zawodowy - adwokacki, radców prawnych, notarialny, lekarski, lekarzy weterynarii, pielęgniarek i położnych, aptekarski, rzeczników patentowych, biegłych rewidentów oraz maklerów papierów wartościowych i doradców w zakresie publicz­nego obrotu papierami wartościowymi → regulowany przez ustawy dotyczące danego samorządu. Członkowstwo obowiązkowe.

• samorząd użytkowników niektórych zakładów użyteczności publicznej - studencki i uczniowski.

Ewolucja pojęcia samorządu:

• lata 40'te i 50'te - zlikwidowano samorząd, jako związany z ustrojem kapitalistycznym.

• po roku 1956 - pojawia się znowu, a w latach 60'tych szczególnie modne posługiwanie się tym słowem, ale za nim nie stała faktyczna decentralizacja, samorząd spółdzielczy (brak wykonywania funkcji administracyjnych) oraz samorząd robotniczy/załogi przedsiębiorstwa państwowego (udział załogi w kierowaniu przedsiębiorstwem) → to rozumienie samorządu to współudział obywateli w wykonywaniu pewnych funkcji o znaczeniu dla danej społeczności, ale nie wiązało się to z nadaniem osobowości prawnej.

• w odpowiedzi na to luźne podejście do pojęcia samorządu powstała nowa definicja → Samorząd istnieje wtedy gdy możliwe jest wyłanianie organów przedstawicielskich, które wykonują zadania administracji publicznej. → znacznie szersze rozumienie niż tradycyjne.

• Pojęcia „samorządność” i „organizacja samorządna” często służą jedynie podkreśleniu samodzielności instytucji, a z samorządem nie mają nic wspólnego.

ROZDZIAŁ 5. Struktura administracji publicznej i związki między jej podmiotami.

Podział terytorialny państwa - względnie trwały podział przestrzeni państwa dokonany dla pewnej grupy lub określonych jednostek organizacyjnych państwa lub jednostek niepaństwowych, wykonujących jednak zadania państwowe.

Rodzaje podziału:

1. zasadniczy - tworzony dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, posiadających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału (terenowych organów adm. rządowej i jednostek samorządu terytorialnego)

1. gminy - powinna obejmować obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze zapewniające zdolność wykonania zadań publicznych

2. powiaty - obejmuje cały obszar graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu. Przy tworzeniu, łączeniu, podziale i znoszeniu oraz ustalaniu ich granic, należy dążyć do tego, aby powiat obejmował obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze zapewniające zdolność wykonania zadań publicznych

miasto na prawach powiatu - miasto liczące więcej niż 100.000 mieszkańców oraz miasto, które z dniem 31.XII.1998r. przestało być siedzibą wojewody. Różni się od powiatu tym, że powiat obejmuje kilka gmin, natomiast miasto na prawach powiatu - tylko jedną gminę, będącą miastem.

3. Województwa ( 16 )

2. pomocniczy - dokonany dla organów pomocniczych w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu, jako jednostki pomocnicze, z reguły nie posiadają osobowości prawnej oraz własnego majątku

1. sołectwa - na terenie wsi

2. dzielnice i osiedla - na terenie miast

3. specjalny - dokonany dla wykonania takich zadań państwa, których wykonanie w ramach podziału zasadniczego jest z różnych względów mało celowe, np. adm. wojskowa, skarbowa, górnicza, lasów państwowych, żeglugi morskiej itd. - w sumie 16 pozycji.

Pojęcia określające wzajemny sposób oddziaływania podmiotów administrujących

Kierownictwo - najszersze uprawnienia, tzn. organ kierujący może używać wszelkich środków, których prawo nie zakazuje.

Nadzór - wyposażenie w środki oddziaływania na postępo­wanie organów czy jednostek nadzorowanych, bez możliwości wyręczania tych organów → czyli kontrola + możliwość wiążącego wpływania. Przepisy nie zawsze są konsekwentne, oznaczając kierownictwo lub kontrolę pojęciem nadzoru → nadzorowanie jest jednym z elementów funkcji kierowania

• samo stwierdzenie w przepisach o nadzorze nie daje organowi prawa do niego, dopiero jak przepisy wyposażają organ expressis verbis w środki nadzoru (inaczej ma kontrolę), dzieli się je na:

• środki oddziaływa­nia merytorycznego - np. uprawnienia do zawieszania lub uchylania rozstrzygnięć (uchwał, zarządzeń) jednostek nadzorowanych;

• środki nadzoru personalnego - np. prawo do zawieszania w czynnościach członków kierownictwa.

Kontrola - funkcja organu polegająca wyłą­cznie na sprawdzaniu działalności innych jednostek, bez stałych możliwości wpły­wania na ich działalność poprzez nakazy czy polecenia.

• zazwyczaj ma prawo do wydawania zaleceń jednostkom kontrolowanym, a wyjątkowo (cel - unik­nięcie strat) poleceń (zarządzenia doraź­ne) natychmiastowego usunięcia nieprawidłowości;

• przedstawia tylko wyniki kontroli wraz z wnios­kami

• inne terminy: „lustracja", „wizytacja", „inspekcja" czy „rewizja".

Koordynacja - możliwość oddziaływania na instytucje koordynowane przy użyciu róż­nego rodzaju środków w celu zharmonizowania działalności tych jednostek. Jednostki te z reguły nie są mu bezpośrednio podległe (organizacyjne lub służbowo).

Odpowiedzialność → wynika z dopuszczalnego zakresu oddziaływania organów:

• organu kontrolującego - tylko za prawidłowość czynności kontrolnych;

• organu nadzorującego - za postępowanie organów nadzorowanych w zakresie spraw, które nadzoruje;

• organu koordynującego - za efekty działalności koordynacyjnej oraz za działalność jednostek kontrolowanych w zakresie w jakim może na nie wiążąco wpływać;

• organu kierowniczego - pełna odpowiedzialność za postępowanie organów lub instytucji kierowanych.

• Funkcje te nie wykluczają się wzajemnie - kierownictwo obejmuje nadzór, kontrolę i koordynację, nadzór ma również prawo do kontroli itd.

• Przepisy określają z reguły środki oddziaływania (kompetencje) organów, oraz cele sprawowania nadzoru, kontroli, koordynacji → organy muszą stosować tylko te środki i tylko w tych celach, nie mogą użyć np. łagodniejszych środków, nawet jeśli będą bardziej skuteczne (czyli wykluczone jest wnioskowanie z większego na mniejsze).

• Jeśli przepis stanowi tylko że organ „koordynuje" lub „nadzoruje", a nie podaje środków, to organ ten może stosować tylko środki niewładcze, a jednostka nadzorowana czy koordynowana powinna powstrzymać się od działań uniemożliwiających wykonanie nakazu ustawowego (też bezczynności).

DECENTRALIZACJA I CENTRALIZACJA ADMINISTRACJI

• dot. struktury aparatu administracyjnego (stosunków między organami wyższego i niższego rzędu). Wieloszczeblowość aparatu administracji.

Decentralizacja - organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia

• hierarchiczne podporządkowanie - zależność organu niższego od organu wyższego, który ma prawo kierowania jego pracą → samodzielności organów niższego stopnia (organ niższy bądź w drodze wyborów, bądź powoływany przez inny organ zdecentralizowany), a organ wyższy nadzoruje organ niższy i może wkraczać w działania organu niższego tylko gdy prawo mu na to zezwala.

• Warunki istnienia decentralizacji:

• wyposa­żenie organu niższego we własne kompetencje;

• brak hierarchicznego pod­porządkowania;

• faktyczna samodzielność organu niższego stopnia - przede wszystkim samodzielność finansowa (własne źródła dochodów i prawo do dysponowania nimi). Ale też samodzielność organizacyjna (statuto­wa).

• Decentralizacja (dotyczy wykonywania prawa) a autonomia (przyznanie kompetencji stanowienia prawa, bez ingerencji władz);

• 2 rodzaje decentralizacji:

• terytorialna - samodzielność organów administracji w obrębie danego terytorium, np. samorząd terytorialny.

• rzeczowa - samodzielność w obrębie pewnego zakresu spraw, np. samorząd zawodowy czy PAN.

Centralizacja - organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom stopnia wyż­szego → brak samodzielności organów niższego stopnia. Centralizacja nie musi wiązać się z koncentracją kompetencji.

• Brak samodzielności wyraża się w: prawie do decydowaniu o obsadzie stanowisk, prawie do wpływania na decyzje i działania (polecenia, instrukcje, wytyczne i in.);

• w przepisach, np. „kieruje on pracą organów podporządkowanych" lub nie w tak wyraźny sposób.

Koncentracja - skupianie kompetencji w rękach nielicznej grupy organów. - punkt ciężkości administrowania spoczywa w rękach organów naczelnych, centralnych, które decydują we wszystkich ważnych sprawach, organy niższe są silnie skrępowane, niesamodzielne, mogą jedynie wykonywać np. czynności przygotowawcze.

Dekoncentracja - rozproszenie kompetencji na większą liczbę organów. - punkt ciężkości administrowania leży w organach terenowych, które wykonują przeważającą część zadań adm. W tym przypadku następuje przekazanie właściwości (kompetencji) do załatwienia spraw adm. w dół, a więc organom niższym przy zachowaniu przez organy centralne prawa udzielania wytycznych, poleceń, rozkazów. Dekoncentracja nie przesądza o niezależności organów adm. zdekoncentrowanej.

• 2 rodzaje dekoncentracji:

• rzeczowa - rozkładanie kompetencji jednego organu na kilka organów tego samego szczebla

• terytorialna - przenoszenie kompetencji organu wyższego stopnia na podległe mu organy terenowe.

ROZDZIAŁ 6.ADMINISTRACJA RZĄDOWA

Centralne organy administrujące poza administracją rządową.

1.Prezydent i organy mu podległe- władza wykonawcza, prowadzi politykę państwa, nadaje kierunki działaniom, posiada kompetencje kontrolne i nadzorcze. Funkcje głowy państwa, równoważenia władzy i arbitra. Wydaje akty normatywne w tym, rozporządzenia (Z mocą ustawy), zarządzenia wewnętrzne, akty indywidualne (decyzje), postanowienia. Pełni zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, kompetencje kreujące ( powołuje Prezesa RM, RM, Prezesa i wice-prezesów TK, S.A.

Organy mu podległe: Komitet Obrony Kraju, Kancelaria Prezydenta (organ pomocniczy), Rada Bezpieczeństwa Narodowego.

2.Organy centralne podległe Sejmowi: Główny Inspektorat Pracy, Główny Inspektorat Ochrony Danych Osobowych (kontrola).

CENTRALNA ADMINISTRACJA RZĄDOWA

1.Rada Ministrów- naczelny organ kolegialny, władza wykonawcza, domniemanie kompetencji, prowadzi politykę wewnętrzna zewnętrzną państwa, kieruje administracją. Obraduje na posiedzeniach (przewodniczy im Prezes),, nie są jawne. Składa się z Prezesa, wice-prezesów, ministrów i przewodniczących komitetów. Organy wewnętrzne:komitety, komisje do opracowywania projektów kodyfikacji, komisje wspólne, Rada Legislacyjna, Rządowe Centrum Legislacyjne.

2.Prezes Rady Ministrów-kieruje pracami RM, jednoosobowy organ, koordynuje-reprezentuje i kontroluje pracę RM, jest łącznikiem całej administracji rządowej, wydaje zarządzenia i rozporządzenia, sprawuje zwierzchnictwo służbowe nad pracownikami.

3.Ministrowie- naczelne organy rządowej administracji publicznej, kierują określonymi jej działaniami lub wykonują zadania wyznaczone przez Prezesa (w zakresie ustawowym), wydają rozporządzenia, jest to samodzielny organ. Organy pomocnicze: Sekretarz i podsekretarze stanu. Ministerstwa,

4.Komitety ( odpowiedniki ministerstw)-naczelny kolegialny organ, realizuje zadania specjalne, np. Komitet Integracji Europejsk.

5.Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji- odrębny organ, wydaje rozporządzenia, projektuje kierunki polityki państwa,

6.Rada Polityki Pieniężnej- coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej i stóp procentowych. Przewodniczący i 9 człon.

7.Centralne organy administracji publicznej- jednoosobowe, tworzone z mocy ustawy, podlegają nadzorowi organu naczelnego, posiadają własne kompetencje szczególne.

TERENOWA ADMINISTRACJA RZĄDOWA- administracja rządowa w województwie (dwutorowy aparat administracji)

Organy administracji rządowej w województwie:

1.Wojewoda- władza administracji ogólnej, przedstawiciel (reprezentant) RM i Skarbu Państwa w województwie, nadzoruje jednostki samorządu terytorialnego, funkcja prawodawcza, zwierzchnictwo nad zespoloną administracją rządową. Kontroluje, koordynuje i kieruje wykonywaniem zadań administracji rządowej i samorządowej, wydaje polecenia służbowe. Organy pomocnicze: Wice-wojewodowie, urząd wojewódzki i kolegium doradcze.

2.Wojewódzka administracja zespolona- tworzą ją: Kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży działający pod zwierzchnictwem wojewody (zadania i kompetencje w ustawie) oraz Kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży działający pod zwierzchnictwem starosty. ( Zadania i kompetencje w ustawie). Oba są zespolone w jednym urzędzie.

Zwierzchnictwo nad tymi organami, według tych samych jednolitych zasad i kryteriów. Są one podwójnie podporządkowane: wojewodzie swoim organom nadrzędnym (ministrom). Rodzaje zespoleń:

-organizacyjne (mocniejsze)- w urzędzie wojewódzkim, w oparciu o postanowienia statutu i regulaminu urzędu wojewódzkiego,

-osobowe- kierowników powołuje i odwołuje wojewoda. WYJĄTEK- komendant wojewódzki- wojewoda tylko doradza,

-kompetencyjne- przede wszystkim wojewoda (albo upoważnione przez niego osoby) ma kompetencje do działania, wyjątkowo kierownik,

-finansowe (słabe)- duże uzależnienie budżetów jednostek od możliwości finansowych organów centralnych,

Odstępstwo od organizacyjnego- możliwość tworzenia delegatur- aparat pomocniczy właściwego ministra lub wojewody, działa poza siedzibą ( poza urzędem wojewódzkim. Np. Wojewódzki Komendant Straży Pożarnej.

3.Wojewódzka administracja niezespolona- są to terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi oraz kierownikowi państwowych osób prawnych i kierownikowi innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej w województwie.

Mają zamknięty katalog organów, ustanawiane wyłącznie w drodze ustawy, uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.

Ustanowienie terenowych delegatur właściwych ministrów ( tylko w drodze ustawy, która określi ich zadania i zasięg terytorialny).

Cechy-na celu ma realizację specyficznych zadań, podporządkowanie pionowe wojewodzie (specyficzna forma nadzoru), powoływanie i odwoływanie organów administracji niezespolonej. Przykłady: Dyrektorzy okręgów wojskowych, urzędów statystycznych, urzędów morskich i izb celnych.

Samorząd terytorialny- podstawowa kategoria korporacji prawa publicznego (specyficzna, inna niż rządowa forma wykonywania administracji publicznej przez określoną grupę osób, wyodrębnionych przez ustawę, obligatoryjnie należących do tej grupy, działa na swój rachunek swoich sprawach. Jest instytucją państwową, wykonuje powierzone mu zadania, administracja rządowa w określonym ustawami zakresie go nadzoruje.

Cechy samorządu terytorialnego- lokalna wspólnota samorządowa, samorząd powszechny lub przymusowy, państwowa teoria powstania, zbudowany na zasadzie trójinstancyjności, działa w oparciu o te same formy co organ administracji rządowej, podlega nadzorowi weryfikacyjnemu( ze strony administracji rządowej) oraz nadzorowi wykonywanemu przez samych członków danej wspólnoty samorządowej. Dualizm zadań- własne i zlecone.

Źródła prawa o charakterze powszechnie obowiązującym- Konstytucja RP, Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, ustawy o samorządach gminnych, powiatowych i wojewódzkich, szereg ustaw szczegółowych, akty prawa miejscowego.

Definicje jednostek samorządu terytorialnego:

a)Doktrynalna-wyodrębniona terytorialnie grupa społeczna, której członkostwo powstaje z mocy prawa, powołana do wykonywania zadań administracji publicznej w sposób samodzielny i we właściwych formach. Ma charakter przedstawicielski, pozostający pod kontrolą tej grupy, stanowi część dwutorowego aparatu administracji państwowej. Ma charakter zdecentralizowany i pozostaje pod nadzorem administracji rządowej.

b)Normatywna- dana jednostka samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo)- wspólnota samorządowa, oraz odpowiednie terytorium.

Zasady ogólne odnoszące się do samorządu terytorialnego:

1.Pomocniczości-odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić organy znajdujące się najbliżej obywateli, domniemanie kompetencji (zadań) na rzecz całego samorządu terytorialnego.

2.Samodzielności- we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Rodzaje: organizatorska, finansowa, podatkowa, majątkowa, publicznoprawna (możliwość posiadania zadań własnych),cywilnoprawna (osobowość prawną).

Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlegają ochronie prawnej(ochrona sądowa sprawowana przez sądy powszechne oraz Trybunały Konstytucyjne).

3.Zasada ogólnego domniemania właściwości samorządu terytorialnego.

Ustrój samorządu terytorialnego- regulują odpowiednio u.s.g, u.s.p oraz u.s.w oraz statuty. Statut posiada charakter aktu prawa miejscowego. Wyjątek: odmienność regulacji w przypadku gmin uzdrowiskowych ustroju Warszawy.

Władze jednostek samorządu terytorialnego - wybierania przez mieszkańców na 3 sposoby:

a)Wybory powszechne

b)Referendum- udzielenie na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania w zakresie określonych spraw albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami. Jest to forma powszechnego wypowiedzenia się mieszkańców na dany temat, wyrażenie w drodze głosowania woli, co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej danej wspólnoty.

Rodzaje referendum:

-w przedmiocie sposobu rozstrzygnięcia sprawy dotyczącej danej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki.

-w przedmiocie odwołania organu stanowiącego danej jednostki( odwołanie wójta, burmistrza, prezydenta miasta)gmina.

-w przedmiocie samo opodatkowania się na cele publicznej- tylko gmina,

W zależności od tego, kto jest inicjatorem oraz jaki jest przedmiot referendum, jest przeprowadzane w odmiennych trybach.:

-z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, przedmiotem odwołanie wójta,

-na wniosek mieszkańców w sprawach innych niż odwołanie organu jednostki samorządu terytorialnego,

-referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego- przeprowadza je komisarz wojewódzki(3/5)

c)Konsultacje Społeczne- forma wydania opinii, wypowiedzenia się mieszkańców bez możliwości podejmowania wiążącego rozstrzygnięcia, zasadę i tryb ich przeprowadzania zawierają określone uchwały rady gminy, powiatu i sejmików województwa. Konsultacje są fakultatywne, mogą być obowiązkowe ale są nadal nie wiążące.

ROZDZIAŁ 7. Samorząd Terytorialny.

Organy samorządu terytorialnego -posiadają wszystkie cechy charakterystyczne dla organów administracji publicznej,

I.GMINA-(gminy miejskie i wiejskie), tworzy RM w drodze rozporządzenia. Posiada 2 organy:

1.Rada Gminy- organ stanowiący i kontrolny, kadencyjny (4 lata), liczba radnych proporcjonalna do liczby mieszkańców, odwołanie albo po 4 latach albo poprzez referendum gminne. Pracami rady kieruje przewodniczący albo jego zastępcy. Jednostki pomocnicze mają charakter fakultatywny (ich utworzenie).

Liczne uprawnienia i obowiązki- zakaz zajmowania określonych stanowisk i funkcji, zakaz prowadzenie działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego, zakaz rozwiązania z radnym stosunku pracy bez uprzedniej zgody rady gminy.

Funkcje: stanowiąca (domniemanie właściwości gminy), kontrolna(powołuje radę rewizyjną).

Wyłączne kompetencje rady gminy -

-o charakterze zasadniczym- kierunkowym- uchwalanie statutu gminy, budżetu, programów gospodarczych

-o charakterze finansowo- majątkowym- podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnej ustawie oraz w sprawach majątkowych gmin, przekraczających zakres zwykłego zarządu, określenie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania.

-dotyczące kwestii personalnych-ustalenie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunku jego działania, przyjmowanie sprawozdań z jego działalności, powoływanie i odwoływanie skarbników gminy,

-inne- współdziałanie z innymi gminami, podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów, stypendiów sprawie herbu gminy ,nazw ulic i placów, oraz wznoszenia pomników.

Komisja Rewizyjna- wewnętrzny organ rady, powoływany obowiązkowo ( oprócz niego można powołać komisje stałe i doraźne).

2.Wójt- jednoosobowy organ wykonawczy, wykonuje uchwały rady gminy oraz zadania nałożone na niego w ustawach. Kieruje bieżącymi sprawami gminy, reprezentuje gminie na zewnątrz, wydaje decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej (o ile ustawa nie stanowi inaczej), może upoważniać zastępców lub innych pracowników urzędu gminy. Aparatem pomocniczym jest Urząd Gminny. Wójt jest wybierany w wyborach powszechnych, różnych, bezpośrednich, bezpośrednich w głosowaniu tajnym. Odwołanie wójta albo w drodze referendum z inicjatywy Rady gminy lub na wniosek albo w drodze odwołania przez Prezesa RM. Wygaśnięcie mandatu gdy: odmówi złożenia ślubowania, pisemnego zrzeczenia się mandatu, utraty prawa wybieralności, śmierć i inne.

II.POWIAT-(powiaty ziemskie i miasta na prawach powiatu) tworzy je RM w drodze rozporządzenia z urzędu lub na wniosek. Możliwość konsultacji, brak domniemania kompetencji.

1.Rada Powiatu- organ stanowiący i kontrolny, funkcja stanowiąca (wyłączne kompetencje rady powiatu), funkcja kontrolna (jak w gminie). Reszta jak w gminie.

2.Zarząd Powiatu-organ wykonawczy powiatu, wybierany przez radę powiatu, ma charakter kolegialny, działa na zasadzie quorum. Wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu w tym powiatowego urzędu pracy.

Starosta-organ administracji publicznej, przewodniczący zarządu powiatu, szerokie kompetencje wykonawcze ,organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. W sprawach niecierpiących zwłoki podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu powiatu (wymagają one późniejszego przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu), wydaje decyzje administracyjne w sprawach indywidualnych.

Jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb inspekcji i straży.

Zespolenie administracji w powiecie- tworzą to starostwo powiatowe, powiatowy urząd pracy oraz jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb inspekcji i straży.

W powiecie występuje 5 rodzajów służb inspekcji i straży: Policja, Państwowa Straż Pożarna, Powiatowy Inspektor Weterynarii, Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego, Powiatowy Inspektor sanitarno- epidemiologiczny.

III.WOJEWÓDZTWO- zmiana jedynie w akcie prawnym rangi ustawowej.

1.Sejmik województwa- organ stanowiący i kontrolny. Funkcja stanowiąca (wyłączne kompetencje sejmiku województwa), brak domniemania kompetencji, funkcja kontrolna ( podobnie jak w gminie powiecie).

2.Zarząd województwa- organ wykonawczy województwa, wybierany przez sejmik województwa, charakter kolegialny, działa na zasadzie quorum. Wykonuje zadania województwa przy pomocy urzędu marszałkowskiego, wojewódzkich samorządowych jednostek terytorialnych lub wojewódzkich osób prawnych.

Marszałek Województwa- organ administracji publicznej, przewodniczący zarządu województwa, szerokie kompetencje wykonawcze, organizuje pracę zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego, kieruje bieżącymi pracami województwa oraz reprezentuje województwo na zewnątrz. W sprawach niecierpiących zwłoki podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu, wydaje decyzje w indywidualnych sprawach. Jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego zwierzchnikiem tego urzędu.

WSPÓŁDZIAŁANIE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO- prawo zrzeszania się w wykonywaniu zadań publicznych .Występują 3 podstawowe możliwości (rodzaje )współpracy (współdziałania) jednostek S.T:

1.Związek komunalny (związek między-gminny lub między-powiatowy)- odrębny podmiot prawa publicznego, posiadający podmiotowość prawną, tworzony w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Organy związku :Zgromadzenie i zarząd. Niedopuszczalność związków mieszanych.

2.Porozumienie (między-gminne i między-państwowe oraz mieszane)- dwustronna forma działania o mieszanym charakterze(administracyjno- prawnym i cywilnoprawnym). Jedna jednostka wykonuje zadania publiczne, które w przypadku braku porozumienia byłyby wykonywane przez inne jednostki. Z przekazaniem zadań związane jest przekazanie kompetencji do podejmowania niezbędnych aktów i czynności (także indywidualnych), udział finansowy jednostek rządowych.

Przekazywanie zadań w dół, przez województwa- powiatom i gminom, oraz przez powiat- gminom lub w poziomie. Dopuszczalne są porozumienia między organami administracji rządowej w celu wykonywania zadań. Niedopuszczalne jest przeniesienie kompetencji prawodawczych.

3.Stowarzyszenie- posiada osobowość prawną, wspiera ideę samorządu terytorialnego broni wspólnych interesów jako cel, dopuszczalne stowarzyszenia mieszane

4.Zrzeszenia międzynarodowe- gminy, powiaty i województwa mogą wstępować do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych.

Nadzór nad samorządem terytorialnym- kryterium legalności i celowości. Przedmiotem nadzoru jest działalność organów samorządu terytorialnego nie same organy, przedmiotowy charakter. Dotyczy całej działalności, zamknięty katalog organów nadzoru, ściśle określone kompetencje i zakres.

Środki nadzoru- zamknięty katalog.

1.Roztrzygnięcia nadzorcze- akty które wydaje organ nadzorczy rozstrzygając o tym czy działanie organu nadzorczego jest zgodne z prawem czy nie. Winno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do sądu administracyjnego, konieczne jest dochowanie terminów (7 dni- uchwały, zarządzenia organów jednostek, 2 dni- przepisy porządkowe).

Gdy stwierdza nieważność uchwały lub zarządzenia- skutek ex punc- likwidacja skutków prawnych (od momentu wydania aktu do momentu jego uchylenia). Gdy jest to nieistotne naruszenie prawa- organ wskazuje, iż uchwała została wydana z naruszeniem prawa, ale akt nadal obowiązuje. Rodzaje rozstrzygnięć:

-wyznaczenie osoby do pełnienia funkcji organu stanowiącego jednostki,

-odwołanie organu wykonawczego jednostki przez Prezesa RM,

-wyznaczenie przez Prezesa RM osoby pełniącej funkcję organu wykonawczego,

-zawieszenie organów jednostek przez prezesa RM,

-ustanowienie zarządu komisarycznego na okres 2 lat przez Prezesa RM,

-powołania przez Prezesa RM komisarza rządowego,

-zarządzenie zastępcze wojewody,

2.Akt nadzoru- wydawany po wszczęciu postępowania nadzorczego, możliwość wstrzymania wykonania danego aktu (brak rozstrzygnięcia, charakter przejściowy).

-wniosek Prezesa RM o rozwiązanie przez Sejm organu stanowiącego jednostki,

-wezwanie przez wojewodę organu wykonawczego jednostki do zaprzestania roszczeń,

-wniosek wojewody za pośrednictwem ministra właściwego do sprawa administracji publicznej do Prezesa RM o odwołanie organu wykonawczego,

-postawienie przez Prezesa RM zarzutów organom jednostek wezwanie ich do niezwłocznego przedstawienia programu poprawy sytuacji,

-wniosek wojewody o powołanie przez Prezesa RM komisarza rządowego,

-wezwanie przez wojewodę organu jednostki do podjęcia aktu(stwierdzenie wygaśnięcia mandatu),.

-prawo żądania przez organy nadzorcze informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania jednostek niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.

3.Szczególne środki prawne

-rozwiązanie organu stanowiącego jednostki (dokonuje Sejm),

-wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej do Prezesa RM o wyznaczenie osoby do pełnienia funkcji organu stanowiącego,

-wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej do Prezesa RM o zawieszenie organów jednostek ustanowienie zarządu komisarycznego na okres 2 lat.

Samorządowe Kolegia Odwoławcze- specjalne zadania, wyższego stopnia organ, rozpatrują odwołania od decyzji z I instancji. Decyzji własnych samorządu terytorialnego. Jest uprawniony do żądania niezbędnych do wydania orzeczenia informacji i dokumentów dotyczących działalności jednostek samorządu terytorialnego oraz wglądu w dokumentację związaną ich załatwianiem.

Gdy stwierdzi uchybienia- prezes kolegium wydaje postanowienie sygnalizujące (1 odpis do organu 2 do komisji rewizyjnej).

Organami SKO- Zgromadzenie, kolegium i prezes kolegium. Prezes powoływany jest przez Prezesa RM, jest organem jednoosobowym kierującym kolegium. SKO działa w składach 3 osobowych, a więc decyzja jest prawidłowa tylko wtedy gdy przy jej wydaniu brały udział3 osoby i wszystkie się pod nią podpisały.

Ochrona sądowa samorządu terytorialnego- ochrona samodzielności, możliwość zaskarżania rozstrzygnięć nadzorczych do sądu administracyjnego ( w ciągu 30 dni od jego wydania).

MIENIE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO- mieniem jest własność i inne prawo majątkowe, majątkowy charakter, szczególnym składnikiem mienia są „pieniądze”. Są to wszelkie rzeczy publiczne, którymi państwo lub związek publicznoprawny posługują się do wykonywania swoich zadań. Trzy składniki rzeczy publicznych:

-majątek skarbowy- pieniądze i środki finansowe,

-majątek administracyjny- środki rzeczowe, które mado dyspozycji administracja,

-dobra publiczne- rzeczy służące do użytku powszechnego, mienie będące do dyspozycji całej wspólnoty.

Może się także dzielić na mienie Skarbu państwa i Mienie samorządowe i gminne.

Podmioty, którym przysługuje mienie (podmioty mienia):

-jednostki samorządu terytorialnego

-inne samorządowe osoby prawne (gminne, powiatowe, wojewódzkie)- spółki kapitałowe oraz spółdzielnie. Fundacje i stowarzyszenia oraz instytucje kultury, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej. Nie obowiązuje żadne z nich.

-związki gmin,

Nabycie mienia samorządowego:

-ex lege- na podstawie konkretnych przepisów prawa (ustaw),

-w zawiązku ze zmianą granic lub utworzeniem nowych- na podstawie porozumienia lub bez porozumienia,

-w wyniku przejęcia od Skarbu Państwa na podstawie porozumienia z wyłączeniem mienia przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń reprywatyzacyjnych oraz realizację programu powszechnego uwłaszczenia (powiat),

-w wyniku własnej działalności gospodarczej (gminy),

-przez inne czynności prawne ( gmina i powiat),

-w innych przypadkach określonych odrębnymi przepisami (gmina powiat),

-na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym i innych ustawach a także w drodze przekazania mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych.

Wyłączenie odpowiedzialności.

Dana jednostka nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych samorządowych osób prawnych a te nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania tej jednostki. Jednostka ponosi pełną odpowiedzialność za zobowiązania swoich jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, a w przypadku gminy- także za zobowiązania jednostek pomocniczych. Możliwe wyłączenie na podstawie przepisu szczególnego przypadku powiatu i województwa.

Gminy o specjalnym statusie:

a)Gmina Warszawska

Gmina na prawach powiatu, oddzielna regulacja prawna (ustawa z dnia 15 marca 2002 o ustroju miasta stołecznego Warszawa). MA odmienne zadania, które wynikające stołecznego charakteru, polegające na zapewnieniu warunków niezbędnych do funkcjonowania w mieście naczelnych centralnych organów państwa, obcych przedstawicieli dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz organizacji międzynarodowych. Są to zadania zlecone z zakresu administracji rządowej.

Jednostkami pomocniczymi są dzielnice ( obowiązkowe, liczba i nazwy określone w ustawie),

b)Gminy uzdrowiskowe

Są to gminy którym obszarom lub ich części zostały nadane statuty uzdrowiska, na ich terenie może zostać oddzielenie wytyczony obszar ochrony uzdrowiskowej.

Aby uzyskać taki status muszą być spełnione warunki: (łącznie)

-posiadanie odpowiednio potwierdzonych przez ministra zdrowia złóż naturalnych surowców leczniczych,

-klimat o potwierdzonych właściwościach leczniczych,

-zlokalizowanie zakładów lecznictwa uzdrowiskowego i jego urządzeń,

-spełnienie wymagań określonych w przepisach o ochronie środowiska,

Rada Ministrów uchwala statut a minister właściwy do spraw zdrowia występuje do RM wnioskiem nadanie w drodze rozporządzenia danemu obszarowi odpowiedniego statusu.

Podlega gmina nadzorowi ministra ( co 10 lat przedkłada mu operat uzdrowiskowy, celem potwierdzenia spełnienia wymagań ustawowych). Odmienności tej gminy występują także w nazwie miejscowości, w zadaniach własnych ( odpowiednia gospodarka terenami, ochrona złóż naturalnych, tworzenia odpowiedniej infrastruktury).

Stałą Komisja Uzdrowiskowa- organ opiniodawczo- doradczy.

Gmina ma prawo pobierać opłaty uzdrowiskowe i do wysokości wpływów z tej opłaty otrzymuje dotację budżetu państwa.

---