Nazwa- jest to wyrażenie, które w dowolnym zdaniu podmiotowo- orzecznikowym nadaje się na podmiot lub orzecznik.
N. indywiduowa- jest to wyrażenie, które w zdaniu podm- orzecz., przy zasadniczym rozumieniu słowa jest ("Є") nadaje się wyłącznie na podmiot.
N. generalna- … nadaje się wyłącznie na orzecznik.
Rodzaje nazw- [proste, złożone]
[konkretne (desygnatem jest rzecz, przedmiot, osoba); abstrakcyjne (nazywa zdarzenie, zjawisko, czynność, cechę, etc.)]
[generalne(); indywidualne (nazwa stosowana do określenia pewnej rzeczy, przedmiotu)]
[jednostkowe (tylko jeden egzemplarz pod tą nazwą), ogólne (człowiek, stół); puste]
[zbiorowe, nie zbiorowe] [ostre (np. człowiek); nieostre (nazwy, które nie są jednoznaczne)]
Błąd ekwiwokacji- w jakiejś zwartej wypowiedzi, używa się kilka razy pewnego wieloznacznego wyrażenia w różnych znaczeniach, podczas gdy dla właściwego zrozumienia tej wypowiedzi wymagane jest użycie danego wyrażenia za każdym razem w tym samym znaczeniu.
Błąd amfiboli- gdy jakieś wyrażenie złożone jest wieloznaczne na skutek tego, iż jego budowa składniowa dopuszcza co najmniej dwa różne sposoby rozumienia tego wyrażenia.
Stosunki miedzy zakresami nazw
1.Stosunek równoważności: gdy zakres nazwy S jest równy zakresowi nazwy P
2. nadrzędności: gdy zakres nazwy S obejmuje zakres nazwy P, ale nie na odwrót. "ssak" - "pies"
3. podrzędności: każdy desygnat nazwy S jest jednocześnie desygnatem nazwy P, ale nie na odwrót. ""pies" - "ssak"
4. krzyżowania się: gdy niektóre desygnaty nazwy S są jednocześnie desygnatami nazwy P, ale istnieją zarówno takie desygnaty S, które nie są desygnatami P i na odwrót.
"aktor" - "piosenkarz"
5. wykluczania się: (1) stosunek przeciwieństwa czyli gdy zakres nazwy S i P wykluczają się, ale się nie dopełniają np. "pies" - "ryba"
(2) s. sprzeczności- gdy zakresy nazw S i P wykluczają się i jednocześnie się dopełniają "widzialny" "niewidzialny"
definicje wyraźne
Definicja sprawozdawcza- która zdaje sprawę z dotychczasowego sposobu rozumienia pewnego wyrażenia w danym języku.
Def. projektująca- która dla pewnego wyrażenia, istniejącego już w jakimś języku, podaje propozycję nowego znaczenia.
Dwa rodzaje: (1) Konstrukcyjna- wprowadza do języka nowe wyrażenie lub proponuje nowe znaczenie dla istniejącego już wyrażenia, nie licząc się z dotychczasowym. (2) regulująca- liczy się z dotychczasowym rozumieniem pewnego terminu nieostrego i definiuje go w taki sposób aby stał się ostry.
Def. równościowa- która składa się z trzech członów: 1. Członu definiowanego definiendum 2. Członu definiującego definiens 3. Łącznika definicyjnego.
Def. klasyczna- definicja realna bądź nominalna w stylizacji przedmiotowej, zbudowana wg schematu: A jest to B o cechach C.
Definicje kontekstowe
Definicja przez abstrakcję, indukcujna, aksjomatyczna, ostensywna
Błędy definiowania
Ignotum per ignotum- budujemy definicję wyrażenia niezrozumiałego posługujemy się w definiensie wyrażeniami również niezrozumiałymi.
Idem per idem- definicja równościowa nie może zawierać wyrazu definiowanego w definiensie. 1.Błędne Koło bezpośrednie: gdy w tej samej definicji wyraz definiowany zostaje powtórzony w definiensie 2. B.K. pośrednie gdy wyrażenie A definiowane jest przy użyciu wyrażenia B, następnie B- przy użyciu C, a w końcu to C definiowane jest przy użyciu A.
Def. za szeroka- "termometr to przyrząd do mierzenia"
Def. za wąska- "termometr jest to przyrząd do mierzenia temp. ludzkiego ciała.
Błąd przesunięcia kategorialnego-
gdy zakresy definiendum i definiens wykluczają się.
Pytanie właściwe- to takie, na które możliwa jest przynajmniej jedna prawdziwa i przynajmniej jedna fałszywa odpowiedź bezpośrednia.
Pytania rozstrzygnięcia- składają się z partykuły pytajnej "czy" oraz zdania w sensie logicznym. Rodzaje: 1.dwuczłonowe zbudowane wg schematu "czy P?"; wyznacza dwie możliwe odpowiedzi- P lub ~P
2.wieloczłonowe gdzie partykuła pytajna "czy" występuje kilka razy.
Pytania dopełnienia:
1.prostego dopełnienia- rozpoczynają się od zaimków pytających "kto" "co"
2.wymagające wyjaśnienia- "dlaczego"
3.wymagające narracji- "jak"
Rozumowanie dedukcyjne- takie rozumowanie, w którym za pomocą racji logicznej uzasadnia się następstwo logiczne. Kierunek uzasadniania jest zgodny z kierunkiem wynikania logicznego.
Wnioskowanie dedukcyjne- dedukcja progresywna; do racji logicznej, uznanej skądinąd za prawdę, dobiera się jej następstwo.
Rozumowanie redukcyjne- takie rozumowanie, w którym za pomocą następstwa logicznego uzasadnia się (częściowo) racje logiczną. Kierunek uzasadniania jest tu przeciwny do kierunku wynikania.
Dowodzenie- dedukcja regresywna; mając okazać prawdziwość jakiegoś zdania, dobieramy do niego rację logiczną wśród zdań już wcześniej przyjętych, a następnie wyprowadzamy to dowodzone zdanie jako wniosek wynikający logicznie ze znalezionej racji.
Rodzaje indukcji
Indukcja enumeracyjna- na podstawie pewnej liczby szczegółowych przypadków, stwierdzających, że określone przedmioty czy zjawiska należące do danej klasy mają jakąś wspólną własność, formułuje się wniosek ogólny, iż wszystkie przedmioty lub zjawiska danej klasy mają tę własność.
Indukcja eliminacyjna- rozumowanie zmierzające do wykrycia pewnych zależności miedzy zjawiskami na podstawie jednostkowych obserwacji.
Indukcja matematyczna- polega na zastosowaniu reguły, zgodnie z którą: jeżeli jakaś własność F przysługuje liczbie 1 i jeżeli przysługuje ona liczbie k, to przysługuje ona także liczbie k+1, wówczas własność F przysługuje każdej liczbie naturalnej.
Podział logiczny(PL)- jest to pewna operacja na zakresie nazwy ogólnej czy pojęcia bądź też rezultat takiej operacji. Polega ona na podzieleniu całego zakresu owej nazwy na pewne podzakresy, czyli człony podziału.
PL jest adekwatny gdy suma podzakresów jest równa całemu zakresowi dzielonemu, czyli gdy każdy desygnat nazwy rodzajowej należy do któregoś z zakresów nazw gatunkowych.
PL jest rozłączny gdy wszystkie podzakresy wzajemnie się wykluczają, czyli gdy każdy desygnat nazwy rodzajowej jest desygnatem tylko jedne nazwy gatunkowej.
Zasada podziału- jest to pewien aspekt czyli wzgląd, pod jakim w danym zakresie rodzajowym wyróżnia się podzakresy.
Typologia- jest to taki zabieg metodologiczny, który polega na wskazaniu pewnych idealnych albo realnych obiektów wzorcowych o wyraźnie określonych własnościach I grupowaniu wokół nich pozostałych przedmiotów.
p |
q |
p^q |
pvq |
p→g |
p↔q |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |