Pomiar wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych

Z punktu widzenia technologiczno-metrologicznego rozróżnia się cztery rodzaje wymiarów:

- wymiar zewnętrzny Z - odległość elementów powierzchni, między którymi ich bezpośrednie otoczenie jest wypełnione materiałem, np. średnica wałka, długość pręta, grubość płyty.

- wymiar wewnętrzny W - odległość elementów powierzchni, na zewnątrz których ich bezpośrednie otoczenie jest wypełnione materiałem, np. średnica otworu, szerokość rowka.

- wymiar mieszany M - odległość elementów powierzchni, między którymi bezpośrednie otoczenie jednego z nich jest wypełnione materiałem wewnątrz wymiaru, a bezpośrednie otoczenie drugiego jest wypełnione na zewnątrz, np. głębokość nieprzelotowego otworu.

- wymiar pośredni P - odległość elementów, z których co najmniej jeden jest elementem teoretycznym (oś lub płaszczyzna symetrii), np. odległość osi otworu.

Nazwy i określenia ważniejszych pojęć z zakresu układu tolerancji i pasowań.

Wymiar rzeczywisty - wymiar, jaki otrzymano by po przeprowadzeniu bezbłędnego pomiaru

Wymiar zaobserwowany - wymiar określony na podstawie pomiaru dokonanego z ustaloną dokładnością.

Wymiar tolerowany - wymiar, którego odchyłki są bezpośrednio określone.

Odchyłka graniczna - różnica algebraiczna wymiaru granicznego i wymiaru nominalnego.

Tolerancja T - dopuszczalny zakres zmienności wymiaru górnego i dolnego lub różnica algebraiczna odchyłki górnej i dolnej.

Pole tolerancji - obszar zawarty między prostymi równoległymi do linii zerowej, odpowiadającymi wymiarom lub odchyłkom granicznym.

Pasowanie - charakter współpracy otworu i wałka, uwarunkowany wymiarami obu tych elementów przed ich połączeniem.

Tolerowanie i pasowanie symbolowe - symbolowy sposób oznaczania wymiarów tolerowanych wałka i otworów oraz wymiarów tolerowanych pasowania.

Pomiar

M

P₁

P2

Z

W