SPRAWOZDANIE Z WICZENIA
W LABORATORIUM
WYTRZYMAOCI MATERIAÓW
Temat : Badanie wasnoci mechanicznych metali - próby twardoci
Cel wiczenia :
Celem wiczenia jest zapoznanie si z sposobami pomiaru twardoci i aparatur do pomiaru twardoci metodami Brinella , Rockwella i Vickersa .
Wiadomoci wstpne :
Ogólnie twardo moemy zdefiniowa jako miar oporu jakie stawia ciao w czasie wciskania we drugiego ciaa , lub te jako odporno materiau na trwae odksztacenia powstajce w czasie wciskania w ten materia wgbnika .
Próba twardoci jest bardzo szeroko stosowana ze wzgldu na atwo wykonania próby i jej przydatno . Wykonywana ona bdzie wszdzie tam gdzie przenoszone s naciski . Dwa elementy niedobrane do siebie twardoci mog szybko zdefektowa a nawet wrcz uniemoliwi dziaanie ukadu .
Pomiar twardoci mona przeprowadzi kilkunastoma sposobami , sporód których uyte zostay w wiczeniu trzy :
a) Metoda Brinella PN - 91 / H - 04350
b) Metoda Vickersa PN - 91 / H - 04355
c) Metoda Rockwella PN - 91 / H - 04360
Pomiar twardoci :
a) Metod Brinella
Metoda ta wykorzystuje wgbnik bdcy kulk o pewnej rednicy . Twardo wg. tej metody jest to stosunek siy obciajcej wgbnik i dziaajcej prostopadle do powierzchni badanego materiau , do pola powierzchni odcisku powstaego w wyniku dziaania teje siy . Dla okrelenia warunków próby
naley poda rednic kulki , si obciajc , i czas dziaania tej siy . Twardo zmierzon metod Brinella oznacza si jako HB .
gdzie P- sia obciajca
F= D(D- D2-d2 )
gdzie : D - rednica kulki
d - rednica odcisku
b) Metod Vickersa :
Metoda ta róni si od poprzedniej rodzajem wgbnika i sposobem pomiaru odcisku . Wgbnikiem w tym wypadku jest ostrosup diamentowy o podstawie kwadratowej i kcie wierzchokowym 136o. Twardo wg. tej metody to stosunek siy do powierzchni odcisku i oznaczamy j jako HV .
gdzie:
F=2sin(a/2)
c) Metod Rockwella :
Próba twardoci wg. Rockwella róni si od dwóch poprzednich zarówno wgbnikami jak i sposobem przyoenia obcienia .
Wgbnikami s tu kulka o rednicy 1/16 cala i stoek .
Obcienie jest zadawane dwustopniowo . Najpierw przykadane jest obcienie wstpne o dopiero potem przykadane jest obcienie zasadnicze .Po chwili jest ono zwalniane . Zalet tej metody jest bezporednie odczytanie twardoci na skali
miernika .
Wyniki pomiarów :
a) Metoda Brinella :
Pytka wzorcowa HB10/1000/30 =107
-pytka stalowa
kulka 10 mm , obcienie 3000 kG , czas dziaania 15 s
Lp. |
d1 |
d2 |
d3 |
HB r |
1 |
5.19 |
5.18 |
5.20 |
|
HB |
132 |
132 |
131 |
131.66 |
-pytka aluminiowa
kulka 10 mm , obcienie 1000 kG , czas dziaania 30 s .
Lp. |
d1 |
d2 |
d3 |
HB œr |
1 |
4.8 |
4.93 |
5 |
|
HB |
51.9 |
49 |
47.5 |
49.46 |
b) Metoda Vickersa :
- stal SW9
Lp. |
b1 [mm] |
b2 [mm] |
b3 [mm] |
b r [mm] |
HV r |
1 |
0.77 |
0.46 |
0.57 |
0.6 |
|
HV |
93.8 |
263 |
171.2 |
|
176 |
c) Metoda Rockwella :
- dla stali SW18
HRC1 |
HRC2 |
HRC3 |
HRC œr |
56 |
54 |
54 |
54.66 |
- dla stali wglowej
HRC1 |
HRC2 |
HRC3 |
HRC œr |
75 |
72 |
74 |
73.66 |
Analiza bdu :
a) Warto rednia twardoci obliczona zostaa wg. zalenoci :
gdzie :
i = 1,2,...,n
n - liczba pomiarów .
b) Obliczam odchylenie standardowe wyników pomiarów :
pytka stalowa Sn = 0.471
pytka aluminiowa Sn = 1.646
stal SW9 Sn = 69.159
stal SW18 Sn = 0.943
stal wglowa Sn = 1.247
c) Obliczam przedzia ufnoci , dla wartoci redniej wyników pomiarów dla poziomu istotnoci = 0.05 , korzystajc z zalenoci :
HB - poszczególne wartoci twardoci
Analogicznie tworzymy wzory dla pozostaych rodzajów twardoci .
Kwantyl rozkadu t - Studenta odczytany z tablicy jest taki sam dla wszystkich materiaów i wynosi :
t = 4.303
d) Ostatecznie przedziay ufnoci maj nastpujc posta :
pytka stalowa 130.23 < HB < 133.09
pytka aluminiowa 44.46 < HB < 54.46
stal SW9 0 < HRC < 386.49
stal SW18 51.79 < HRC < 57.53
stal wglowa 69.87 < HV < 77.45
Wnioski :
Miary twardoci zostay odczytane z tablic doczonych do kadego przyrzdu . Pomiar metod Brinella moe by ,ze wzgldu na due odciski , przeprowadzany dla materiaów niejednorodnych duych i o niezbyt duej twardoci .
Metoda Vickersa jest najdokadniejsz metod , dziki dokadnemu pomiarowi przektnych odcisku . Niestety przez to , e odcisk ma niewielk powierzchni , mona t metod bada tylko materiay jednorodne . Uzyskany w wiczeniu rozrzut wyników móg by spowodowany wanie niejednorodnoci .
Metoda Rockwella posiada jako zalet du szybko wykonywania pomiaru i duy przedzia badanych twardoci .
Pomiary obarczone s naturalnie pewnym bdem wynikajcym ze zuycia maszyn , dokadnoci pomiaru odcisków , dokadnoci pomiaru czasu przeprowadzenia próby , oraz w przypadku metod Vickersa i Rockwella niejednorodnoci materiau .