METODY I PROCEDURY KONSOLIDACYJNE WEDŁUG PRAWA POLSKIEGO

ą

1. Metody wyceny lokat kapitałowych

2. Konsolidacja informacji finansowej metodą nabycia

• rozwiązanie przejętej spółki

• zachowanie odrębności prawnej przejętej spółki

3. Metoda łączenia udziałów

,ą

METODY WYCENY LOKAT KAPITAŁOWYCH

Sposób wyceny powiązań kapitałowych występujących w holdingu leży u podstaw każdej konsolidacji. Według Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 28 mogą być stosowane w praktyce dwie metody:

a) metoda ceny nabycia (ang. cost method),

b) metoda praw własności (ang. equity method).

Według ustawy o rachunkowości długoterminowe udziały w innych jednostkach są wyceniane według:

• ceny nabycia, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty ich wartości - gdy wartość lokaty pozostaje niezmienna przez cały czas jej posiadania przez spółkę,

• ceny nabycia, przeszacowanej do ceny rynkowej gdy lokaty podlegają obrotowi rynkowemu, zaś wartość lokaty ma ilustrować trwałe zmiany jej wartości rynkowej,

• wartości godziwej, gdy nie istnieje aktywny rynek na dany składnik aktywów (art. 28, ust. 1, pkt. 3)

• metody praw własności (art. 28, ust. 1, pkt. 4)

1. Trwała utrata wartości - gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że udział nie przyniesie w przyszłości, w całości lub częściowo, przewidywanych korzyści

Krótkoterminowe udziały są wyceniane według:

• niższej ceny nabycia lub ceny rynkowej” (ang. the lower-of cost or market value), według niej wycena lokaty występuje bądź w cenie nabycia bądź w wartości rynkowej stosownie, która z nich jest niższa

• wartości rynkowej

• wartości godziwej¸ gdy nie istnieje aktywny rynek

• Metoda praw własności („equity”) - cena nabycia jest korygowana o przypadające na rzecz inwestora zmiany kapitału własnego jednostki podporządkowanej, jakie nastąpiły od dnia objęcia kontroli, znaczącego wpływu lub od początku okresu sprawozdawczego do dnia bilansowego. Korekta obejmuje też odpis wartości firmy oraz odpis różnicy w wycenie aktywów według wartości księgowych i godziwych (art. 63, ust. 2). Metod wymaga ciągłych wymaga ciągłych korekt wartości lokaty długoterminowej, wynikających nie z sytuacji rynkowej, lecz ze specyficznie rozumianych praw własności inwestora.

I. Metoda „equity”

• nie może być stosowana, gdy istnieje obligatoryjne wyłączenie z obowiązku konsolidacji (tj. wyłączne przeznaczenie do odprzedaży przed upływem roku od dnia nabycia, sprawowanie kontroli krócej niż rok, ograniczenia w sprawowaniu kontroli)

• może nie być stosowana, gdy istnieje fakultatywne wyłączenie z obowiązku konsolidacji (nieistotne dane, rozpoczęcie działalności w II poł. roku obrotowego, wysokie koszty uzyskania informacji)

II. Przeszacowanie udziałów zaliczonych do aktywów trwałych powodujące ich wzrost do poziomu cen rynkowych powoduje zwiększenie kapitału z aktualizacji wyceny. Obniżenie ich wartości z poziomu cen rynkowych obniża wartość tego kapitału. W pozostałych przypadkach obniżenie powoduje koszty finansowe lub przychody finansowe.

III. Wartość zbytej inwestycji, uprzednio przeszacowanej do wartości rynkowej, której skutki zmieniły wielkość kapitału z aktualizacji wyceny, musi być też rozliczona z tym kapitałem.

Jak wybieramy określoną metodę wyceny bilansowej długookresowych lokat kapitałowych?

Według M.S.R. wybór zależy od stopnia powiązania kapitałowego inwestora z inną jednostką tzn.

SKALA POWIĄZANIA KAPITAŁOWEGO	WIELKOŚCI GRANICZNE (%)	ZALECANA METODA WYCENY BILANSOWEJ
Brak kontroli, brak znaczącego wpływu	mniej niż 20% praw do głosu	- metoda ceny nabycia
Brak kontroli, ale znaczący wpływ	20-50%, nie więcej jednak niż 50% praw do głosu	- metoda ceny nabycia oraz „equity” - metoda ceny nabycia, gdy udziały są nabyte jedynie w celu odprzedaży
Dominujący wpływ i kontrola	ponad 50% praw do głosu	- metoda nabycia lub metoda „equity”

„Znaczący wpływ” może oznaczać np.

- przedstawicielstwo w organie zarządzającym,

- wpływ na politykę finansową i operacyjną,

- duże transakcje finansowo-gospodarcze inwestora z tą jednostką

- powiązania techniczne i technologiczne.

„Dominujący wpływ” oznacza sprawowanie kontroli i nadzorowanie działalności jednostki przez inwestora (ponad 50% praw do głosu) w tym (alternatywnie):

• prawo do więcej niż połowy głosów,

• statutowe prawo do kreowania polityki finansowej i operacyjnej,

• przywilej mianowania i odwoływania większości członków organu zarządzającego,

• większość głosów na zebraniu organu zarządzającego.

METODA CENY NABYCIA - PRZYKŁADY

PRZYKŁAD NR 1: METODA CENY NABYCIA

1) Inwestor ma na koniec roku obrotowego następujące lokaty długoterminowe (akcje): mniej niż 20% praw

Emitent	Cena nabycia
A B C	6 600,- 20 000,- 15 400,-
Razem	42.000,-

2. Z bilansów jednostek A, B, C wynika, że wygospodarowany zysk netto wynosi: A - 10.000,- , B - 22.000,- , C - 8.000,-

3. Inwestor otrzymał w gotówce dywidendy A - 1.000,- , B - 2.000,- , C - 400,-

4. Inwestor odnotuje w swoich księgach, na koniec roku obrotowego, jedynie przychód finansowy z tytułu dywidend

Kasa			Przychody finansowe
3400,-				3400,-

PRZYKŁAD 2: METODA WARTOŚCI PRZECENIONEJ; WYCENA W PIERWSZYM ROKU PO NABYCIU LOKATY

1. Na koniec roku obrotowego inwestor posiada następujące akcje w portfelu długoterminowym:

Emitent	Cena (koszt) nabycia	Cena rynkowa
A B C	6 600,- 20 000,- 15 400,-	7 800,- 21 500,- 16 000,-
RAZEM	42 000,-	45 300,-

2. Z bilansów jednostek: A, B i C wynika, że wygospodarowany zysk netto wynosi: A - 10000,- , B - 22000,- C - 8000,-

3. Inwestor otrzymał w gotówce dywidendy: A - 1000,- B - 2000,- C - 400,-

4. Przy metodzie wartości przecenionej pierwszą procedurą jest porównanie wartości rynkowej lokat z ich wartością po cenie (koszcie) nabycia. Gdy cena rynkowa > ceny nabycia, wtedy różnicę księgujemy na koncie „Kapitał z aktualizacji wyceny”

Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe			Kapitał z aktualizacji wyceny
3300,-			X	3300,-




5. Druga procedura przy metodzie niższego kosztu lub ceny rynkowej jest uwzględnienie dywidend tj.:

Kasa			Przychody finansowe
3400,-				3400,-

PRZYKŁAD 3: WYCENA WARTOŚCI PRZECENIONEJ (WYCENA W KOLEJNYCH LATACH PO NABYCIU LOKAT)

Emitent	Cena nabycia	Cena rynkowa
A B C	6 600,- 20 000,- 15 400,-	5700,- 19 800,- 14 800,-
RAZEM	42 000,-	40 300,-

Obniżenie wartości lokat spowoduje zmianę ich wartości bilansowej lokat, aby była ona równa aktualnej wartości (cenie) rynkowej tzn. 40300,-. Fakt ten wymaga:

• korekty in minus kapitału z aktualizacji wyceny (3300,-) do wysokości ceny nabycia tj. 42000

• korekty o pozostałe 1700,-, które zostanie odpisane w koszty finansowe

Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe			Kapitał z aktualizacji wyceny
x	5000,-		3300,-
Koszty finansowe
1700,-

Dywidendy: ich księgowe ujęcie wygląda w drugim i kolejnych latach analogicznie jak w pierwszym roku tj.

Dt Kasa, Ct Przychody finansowe

PRZYKŁAD 4: DO SAMODZIELNEGO ROZWIĄZANIA

Spółka „M” tworzy fundusz modernizacji linii technologicznej. Prace rozpoczną się za 5 lat. Do tego czasu zdecydowano wykorzystać gromadzone środki na lokaty w akcjach.

a) Dnia 15 marca nabyto 5000 akcji spółki „F” sprzedawane po 92,50,- /1 akcję. Nabyte akcje stanowią 1% ogółu akcji spółki „F”.

JAK BĘDZIE WYGLĄDAĆ REJESTRACJA NABYCIA AKCJI (konta, kwota)?

b) Dnia 1 lipca rada nadzorcza spółki „F” zadeklarowała wypłatę dywidend akcjonariuszom w wysokości 2,50,- na 1akcję. Dywidendy wypłacono 31 lipca.

JAK ZAKSIĘGUJEMY POWYŻSZE OPERACJE W SPÓŁCE „M”.

c) Dnia 31 października spółka „F” opublikowała raport, stwierdzający osiągnięcie zysku 7,8 mln. zł tj. 13,- na 1 akcję

c) JAK ZAKSIĘGUJEMY TEN FAKT W KSIĘGACH SPÓŁKI „M”?

d) Dnia 4 grudnia spółka „M” sprzedała 1200 akcji spółki „F” po 80,- za 1 akcję

NALEŻY ZAKSIĘGOWAĆ POWYŻSZE ZDARZENIE GOSPODARCZE W KSIĘGACH SPÓŁKI „M”

e) Dnia 31 grudnia dokonano wyceny bilansowej posiadanych lokat w spółce „M”. Bieżąca cena rynkowa akcji spółki „F: wynosiła na dzień bilansowy 80,-/1 akcję

NALEŻY OSZACOWAĆ WARTOŚĆ AKCJI SPÓŁKI „F: W KSIĘGACH SPÓŁKI „M” PRZY ZAŁOŻENIU METODY „NIŻSZY KOSZT LUB CENA RYNKOWA” ORAZ DOKONAĆ STOSOWNYCH KSIĘGOWAŃ

ROZWIĄZANIE:

a)

Długoterminowe aktywa finansowe			Środki pieniężne (rach. inwest.)
462500,-				462500,-

b)

Rozrachunki z tyt. dywidend			Przychody finansowe
1) 12500,-	12500,-(2			12500,-(1

Środki pieniężne (rach. inwest.)
1) 12500,-

c) Nie księgujemy. Zgodnie z metodą kosztową spółka „M” nie osiąga żadnego dochodu z tego tytułu.

d)

Środki pieniężne (rachunek inwestycyjny)			Długoterminowe aktywa finansowe
96000,-			462500,-	111000,-
Koszty finansowe
15000,-

e) Pozostało 3800 akcji po 92,50,-/akcję wg ceny nabycia i 80,-/akcję wg ceny rynkowej. Zatem:

• wartość lokat wg ceny nabycia wynosi 351500,-

• wartość lokat wg ceny rynkowej wynosi 304000,-

Długoterminowe aktywa finansowe			Koszty finansowe
351500,-	47500,-		475000,-

PRZYKŁAD NR 5:PODSTAWOWA PROCEDURA METODY PRAW WŁASNOŚCI („EQUITY”)

Inwestor kupuje 40% praw do głosu w innej jednostce, płacąc za nie 100.000,-

1. Jak będzie przedstawione powyższe zdarzenie gospodarcze w księgach inwestora?

R-k bieżący/ rozrachunki			Długoterminowe aktywa finansowe
	100.000,-		100.000

Na koniec roku obrotowego jednostka stowarzyszona z inwestorem wypracowuje zysk netto 10.000,- i wypłaca dywidendy 2000,-

b) Jak zmieni się wartość lokaty u inwestora w wyniku powyższych zdarzeń?

Kapitał z aktualizacji wyceny			Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe			R-k bankowy/Kasa
	4000,-		4000,-	800,- 3200,- SK		800,-

nowa wartość lokaty

Zysk dla inwestora = 10.000 40% = 4000,-

dywidenda dla inwestora = 2000 40% = 800,-

PRZYKŁAD 6: PORÓWNANIE METODY KOSZTOWEJ I „EQUITY”

1. Inwestor kupuje 20% praw do głosu w innej jednostce za 200.000,-

2. W kolejnych 3 latach zyski netto tej jednostki wyniosły: 200.000,- 300.000,- i 400,000,-

3. Dywidendy wypłacone wyniosły: 50.000,- 100.000,- i 200.000,-

4. Wartość rynkowa lokat nie zmieniła się (200.000)

Rok	Zysk netto	Dywidendy	Wartość lokat	Udział w zysku	Wartość lokat
0 1 2 3	- 200.000,- 300.00,- 400.00,-	- 10.000,- 20.000,- 40.000,-	200.000,- 200.000,- 200.000,- 200.000.-	- 40.000,- 60.000,- 80.000,-	200.000,- 230.000,- 270.000,- 310.000,-
		70.000,-		180.000,-

ZASADA USTALANIA BIEŻĄCEJ WARTOŚCI LOKAT METODĄ EQUITY


- Rok „zerowy” wg ceny nabycia


- Po roku I cena nabycia udział

w zysku (-) dywidenda


- Po następnych latach wartość księgowa bieżąca

udział w zysku

(-) dywidenda

PRZYKŁAD 7: METODA „EQUITY” (C.D.)

1. Gotówkowy zakup przez inwestora 20% praw do głosu w innej jednostce za 200.000,- oto zapis na kontach:

Dt „Długoterminowe aktywa finansowe” 200.000,-

Ct „Kasa” 200.000,-

b) W pierwszym roku po nabyciu lokaty wartość księgowa netto aktywów wzrosła o 150.000 (tj. zysk 200.000 - dywidenda wypłacona 50.000), co znajduje swój wyraz w księgach inwestora (40.000 - 10.000 = 30.000 wzrost netto lokaty)

Dt „Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe” 40.000,-

Ct ”Kapitał z aktualizacji wyceny” 40.000,-

Dt „Kasa” 10.000,-

Ct „Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe” 10.000,-

c) W kolejnych latach inwestor odnotowuje zmianę (wzrost/spadek) wartości księgowej lokaty oraz otrzymane dywidendy.

PRZYKŁAD 8: ZMIANA METODY WYCENY LOKAT (CENY NABYCIA → „EQUITY”)

1. Inwestor nabywa 1.01.1990r. 10% praw do głosu w innej jednostce i wycenia lokatę wg ceny nabycia (nie ma znaczącego wpływu, a zatem i możliwości stosowania innej metody wyceny).

2. W dniu 1.01.1992 r. inwestor nabywa dodatkowo 30% praw do głosu i ma już znaczący wpływ (musi więc zmieniać metodę wyceny).

3. W okresie 1.01.1990 - 31.12.1992 jednostka, w której dokonano lokaty osiągnęła corocznie zysk i wypłacała gotówkowo dywidendy tzn.

ROK	ZYSK NETTO	DYWIDENDY
1990 1991 1992	70.000,- 110.000,- 130.000,-	20.000,- 40.000,- 50.000,-
Razem	310.000,-	110.000,-

d) Do momentu nabycia znaczącego wpływu (1.01.92) inwestor wykazywał w swoich księgach jedynie dywidendy:

31.12.1990			Kasa			Przychody finansowe
			2000,-				2.000,-


10%

z 20.000,-

31.12.1991			Kasa			Przychody finansowe
			4000,-				4.000,-

10%

z 40.000,-

e) Zmiana metody wyceny wymaga retrospektywnej korekty wartości księgowej lokat za okres od momentu nabycia pierwszej lokaty (tj. od 1.01.90) do momentu osiągnięcia uzyskania znaczącego wpływu (tj. 1.01.92).

Wynika to z konieczności pokazania wpływu działalności jednostki w której dokonano lokaty na bieżącą wartość tej lokaty.

Oto rekonstrukcja wyceny korygującej:

ROK	Udział w zysku 10%	Otrzymane dywidendy	Retrospektywna korekta
1990 1991	10% z 70.000= 7000 10% z 111.000=11.00	2000 4000	7000-2000=5000 11000-4000=7000

Zatem na dzień 1.01.1992 (uzyskanie znaczącego wpływu) w księgach inwestora zapis:

Dt „Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe” 12.000,-

Ct „Kapitał z aktualizacji wyceny” 12.000,-

Kwota 12.000,- odzwierciedla wzrost wartości księgowej netto aktywów za lata 1990-91 tzn. 180.000,- (wzrost zysku) -60.000,- (wypłacone dywidendy) w jednostce stowarzyszonej Inaczej: jest to 10% ze 120.000,-

f) Od 1.01.1992 r. będzie stosowana metoda „equity” tj. na 31.12.1992 r. zostaną dokonane zapisy:

- udział w zysku netto 40% od 130.000,- = 52.000,-

- dywidenda 40% od 50.000,- = 20.000,-

Kapitał z aktualizacji wyceny			Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe				Kasa
	32.000,-		52..000,-	20.000,-

PRZYKŁAD 9: SPRZEDAŻ LOKAT WYCENIONYCH WG METODY PRAW WŁASNOŚCI

1. Inwestor nabył 40% praw do głosu za 200.000,-

2. Wartość lokaty według praw własności wzrosła do 320.000,- (1. 01.)

3. Sprzedaż 1/4 lokaty za 110.000,- (1.07. ); redukcja udziału z 40% do 30%.

4. Zysk netto wygospodarowano na 1 lipca br.. = 70.000,- , a wypłacone dywidendy = 30.000,-

5. Wzrost wartości lokaty = 70.000,- 40% = 28.000,-

6. Otrzymana dywidenda = 30.000,- 40% = 12.000,-

Kapitał z aktualizacji wyceny			Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe			R-k bieżący/ Kasa
36000,-	120000,- 28000,-		120000 28000,-	12000,-		12000,-

7. Sprzedaż 1/4 lokaty = 336.000 25% = 84.000,-

Długoterminowe aktywa finansowe			Kasa
336000,-	84000,-		110000,-
			Przychody finansowe
				26000,- 36000 ,-

PROBLEMY WYCENY NABYWANEGO MAJĄTKU U INWESTORA: „NADPŁATA” LUB „NIEDOPŁATA”

Dotychczasowe przykłady dotyczyły podstawowych zasad wyceny lokat długoterminowych u inwestora. Problem wycen komplikuje jednak dodatkowo fakt, iż:

decyzja o nabyciu lokaty są oparte m.in. o analizę wartości księgowej netto aktywów jednostki, ich cen rynkowych, oceny rentowności, sytuacji finansowej itp.

Wartość księgowa aktywów jednostki może różnić się od ich wartości godziwej ⇒ „zderzenie” obu tych wartości w  momencie wykonywania procedur konsolidacyjnych. Różnica to:

a) „nadpłata” gdy wartość godziwa > wartości księgowej

b) „niedopłata” gdy wartość godziwa < wartości księgowej

Ustalenie „nadpłaty” lub „niedopłaty” polega na:

a) porównywaniu wartości rynkowych i księgowych oraz ustalaniu różnic;

b) określaniu „goodwill`u” lub „badwill`u”.


„Goodwill” lub „badwill” będzie wykazywany w księgach inwestora (konsolidacja majątkowa) lub w sprawozdaniu konsolidowanym (konsolidacja sprawozdawcza).

„PRZYPISYWANIE” NADPŁATY PRZEZ INWESTORA KONKRETNYM SKŁADNIKOM MAJĄTKU I USTALANIE GOODWILL'U



cena nabycia POZOSTAŁA CZĘŚĆ udziałów NADPŁATY


(GOODWILL)

wartość godziwa


aktywów netto

CZĘŚĆ NADPŁATY

NA DOSZACOWANIE


AKTYWÓW DO

WARTOŚCI GODZIWEJ


wartość księgowa

aktywów netto

AKTYWA I

ZOBOWIĄZANIA

NABYWANEJ SPÓŁKI

WEDŁUG WARTOŚCI

KSIĘGOWEJ

PRZYKŁAD 11: „PRZYPISYWANIE” NADPŁATY KONKRETNYM SKŁADNIKOM AKTYWÓW

1. Inwestor nabywa 30% praw do głosu w jednostce stowarzyszonej za 90.000,-

2. Jednostka ta wykazuje w bilansie w dniu sprzedaży lokaty m.in.

aktywa 500.000,-


(-) zobowiązania 300.000,-

(=) Wartość księgowa netto 200.000,-

c) Inwestor stwierdza niedoszacowanie:

- zapasów o 40.000,-

- rzeczowych aktywów trwałych o 60.000,-

Zgodnie z powyższym inwestor urealnia wycenę księgową jednostki stowarzyszonej i wycenia jej aktywa netto na

300.000,- (tj. 200.000 + 40.000 + 60.000,-)

d) „Nadpłata” inwestora wynosi zatem:

- cena nabycia 90.000,-

- wartość księgowa


lokaty (30% z 200.000) (-60.000),-

„nadpłata” 30.000,-

e) „Nadpłata” będzie „przypisywana” do:

- zapasów (30% z 40.000) 12.000,-


- rzeczowych aktywów trwałych(30% z 60.000) 18.000,-

30.000,-

f) Jednak inwestor, dokonując zapisu księgowego, wprowadza wartość lokaty bez jakichkolwiek ”przypisywań” tj.:

Długoterminowe aktywa finansowe			Kasa
90.000,-				90.000,-

PRZYKŁAD 12 :„PRZYPISANIE NADPŁATY”- WYSTĄPIENIE „GOODWILL`U”

1. Inwestor nabywa 40% praw do głosu w innej jednostce.

2. Jednostka ta wykazuje w bilansie na dzień sprzedaży aktywa netto o wartości 500.000,- , ale w ocenie inwestora budynek jednostki jest niedoszacowany o 100.000,-

3. Urealnienie obejmuje 100% aktywów netto jednostki powiązanej z inwestorem. Nabywając 40% praw inwestor zapłaciłby m.in. 40% z 600.000,- (500.000,- + 100.000,-) = 240.000,-

Inwestor płaci za lokatę 275.000,- Jego nadpłata wynosi zatem:

- cena nabycia 275.000,-

- wartość księgowa


lokaty (40% z 500.000) (-200.000,-)

„nadpłata” 75.000,-

e) „Nadpłata będzie przypisana do:

- budynku (40% z 100.000,-) 40.000,-


- goodwill`u 35.000,-

75.000,-

f) Zapis u inwestora jest dokonywany w cenie nabycia bez jakichkolwiek „przypisań”.

Długoterminowe aktywa finansowe			Kasa
275.000,-				275.000,-

„Nadpłata” ma dla inwestora jedynie znaczenie „wycenotwórcze”. Będzie ona ważna jedynie ze względu na „amortyzowanie” lokaty kapitałowej, gdyż:

... wartość lokaty kapitałowej jest „lustrzanym odbiciem części aktywów netto jednostki powiązanej z inwestorem; aktywa te są amortyzowane, zatem „amortyzacji” powinna podlegać „nadpłata” inwestora. Nie ma ona charakteru kosztowego (tj. zużycia) w rachunku zysków i strat inwestora, gdyż dotyczy aktywów nie zaangażowanych bezpośrednio w jego działalność...

PRZYKŁAD 13: „AMORTYZOWANIE” NADPŁATY

(c. d. przykładu 12)

1. Budynek do którego została „przypisana” nadpłata, będzie amortyzowany przez jednostkę powiązaną z inwestorem przez 10 lat.

2. Pozostało część nadpłaty - goodwill będzie amortyzowany przez 5 lat. Oto obliczenie dotyczące „amortyzacji” nadpłaty:

- „nadpłata” dotycząca

budynku 40.000:10 lat = 4.000,-

- „nadpłata dotycząca


goodwill`u 35.000: 5 lat = 7000,-

razem 11.000

Kwota ta pojawi się w sprawozdaniu skonsolidowanym, korygując:

• in minus wartość środków trwałych (skonsolidowany bilans)

• in plus koszty „amortyzacji” budynku (skonsolidowany rachunek zysków i strat)

• zapis w pozycji „Odpis wartości firmy” (skonsolidowany rachunek zysków i strat).

PRZYKŁAD 14: DO SAMODZIELNEGO ROZWIĄZANIA

1. Inwestor nabywa 20% udziałów w innej jednostce: stosuje metodę „equity” przy wycenie lokaty .

2. Lokata jest nabywana 1.01.2000 r. Na ten dzień wartość aktywów netto jednostki stowarzyszonej wyniosła 700.000,-

3. Inwestor stwierdza „niedoszacowanie” - zapasów o 80.000,- - rzeczowych aktywów

trwałych o 120.000,-

i płaci za lokatę 200.000,-

4. Zarówno aktywa trwałe jak i goodwill będzie amortyzowany przez 5 lat.

5. Jednostka stowarzyszona wykazuje na 31.12.1990 r. 150.000,- zysku netto, z którego wypłaca dywidendy w wysokości 60.000,-

JAK BĘDĄ WYGLĄDAĆ ZAPISY W KSIĘGACH INWESTORA DOTYCZĄCE NABYCIA LOKATY, ZYSKU I DYWIDENDY NA 31.12. 2000 R?

ROZWIĄZANIE PRZYKŁADU:

Na 1.01.2000 r.

Długoterminowe aktywa finansowe			Kasa
200.000,-				200.000,-

Na 31.12.1990

Przychody finansowe			Długoterminowe aktywa finansowe			Kasa
	30.000,-		200.000,- 30.000,-	12.000,-		12.000,-







20% ze 150.000,- 20% z 60.000,-

zysku dywidend

Ponieważ inwestor płaci 200.000,- - za lokatę, której wartość księgowa wynosi 140.000,- (20% z 700.000,-), zatem „nadpłata = 60.000,- i będzie ją amortyzować według „przypisania” do zapasów, aktywów trwałych i goodwill`u.

Ustalmy zatem, jakie kwoty „nadpłaty” są „przypisane” do poszczególnych składników aktywów i ile wyniesie roczna kwota amortyzacji?

Oto zestawienie „przypisań” nadpłaty:

- zapasy 20% z 80.000,- 16.000,-


- majątek trwały 20% z 120.000,- + 24.000,-

(rzeczowy) ( =) 40.000,-


- goodwill (+) 20.000,-

(=) 60.000,-

Oto tabela amortyzacyjna „nadpłaty”:

AKTYWA	NADPŁATA	OKRES AMORTYZACJI	ROCZNA AMORTYZACJA
Zapasy Aktywa trwałe Goodwill	16.000,- 24.000,- 20.000,-	w ciągu roku w ciągu 5 lat w ciągu 5 lat	16.000,- 4.800,- 4.000,-
			24.800,-

Kwoty te znajdą się w sprawozdaniu skonsolidowanym, korygując odpowiednie zapisy w bilansie i rachunku zysków i strat: jednorazowo (zapasy) lub przez 5 lat (aktywa trwałe, goodwill)

KONSOLIDACJA INFORMACJI FINANSOWEJ

Według Międzynarodowego Standardu Rachunkowości (MSR) nr 22 połączeniu jednostek gospodarczych towarzyszą dwa sposoby prezentacji informacji skonsolidowanej tj. metoda nabycia (purchase method) oraz metoda łączenia udziałów (pooling of interests method).

Metoda nabycia - stosowana głównie wtedy, gdy występuje przejęcie jednej spółki przez drugą. Wg MSR nr 22 (art. 18) przejęcie jest transakcją, w której w zamian za uzyskanie kontroli nad aktywami netto i działalnością innej spółki, jednostka dominująca dokonuje przekazania aktywów, emisji akcji lub udziałów bądź zaciąga zobowiązania. Podstawą do wyceny nabywanych aktywów netto jest ich wartość rynkowa.

Metoda łączenia udziałów jest stosowana zwykle, gdy występuje połączenie dwóch spółek w nowy podmiot gospodarczy. Udziałowcy łączących się spółek obejmują wspólną kontrolę nad całością w celu uzyskania ciągłego, wzajemnego podziału ryzyka i korzyści związanych z połączoną jednostką, zaś żadnej ze stron nie można uznać za jednostkę przejmująca. Łączenie udziałów rozpoczyna się zwykle od wzajemnej wymiany akcji między spółkami (MSR nr 22, art. 8) .

METODA NABYCIA (PURCHASE METHOD)

Proces konsolidacji wg tej metody jest zdeterminowany przez fakt, czy:

a) nabywana jednostka zostaje rozwiązana w sensie prawnym (konsolidacja majątkowa)

b) nabywana jednostka nadal zachowuje swoją prawną odrębność (konsolidacja sprawozdawcza).

Przejęcie należy zaksięgować u inwestora według ceny nabycia, ewent. pomniejszonej o trwałą utratę wartości aktywów, równej kwocie zapłaconych środków pieniężnych, ich ekwiwalentów lub innej formie zapłaty w zamian za przejęcie kontroli nad aktywami netto innej jednostki, ewentualnie powiększonej o wszelkie dodatkowe koszty zakupu (MSR nr 22 , art. 21).

Aktywa i zobowiązania przejętej jednostki powinny być w sprawozdaniu wycenione jako suma:

• ustalonej na dzień transakcji wymiany wartości godziwej (tj. rynkowej) w zakresie odpowiadającym udziałom jednostki przejmującej,

• przypadającej na udziały mniejszości ustalonej przed przejęciem części wartości bilansowej aktywów i zobowiązań przejętej jednostki (MSR nr 22 , art. 32).

ROZWIĄZANIE SPÓŁKI

Przykład 1.

Pierwsza konsolidacja - utrata osobowości przez jednostkę powiązaną kapitałowo z inwestorem; cena nabycia = wartości godziwej

Założenia:

1. Inwestor planuje nabycie aktywów netto jednostki powiązanej kapitałowo w dniu 1.07.1990 r.

2. Wartość księgowa (book value) oraz godziwa (fair value) tej jednostki są następujące:

Pozycje	Wartość księgowa	Wartość godziwa
Należności Zapasy Inne aktywa bieżące Długoterminowe aktywa finansowe Grunty Budynki Zobowiązanie bieżące Zobowiązanie z tytułu obligacji	10.000,- 22.000,- 8.000,- 10.000,- 40.000,- 80.000,- ( -5.000,-) (-20.000,-)	9.000,- 25.000,- 10.000,- 12.000,- 60.000,- 90.000,- ( -5.000,-) (-18.000,-)
Aktywa netto	145.000,-	183.000,-

Zatem cena transakcyjna (nabycia) wyniesie 183.000,- za wszystkie aktywa netto nabywanej jednostki.

Przy metodzie nabycia inwestor wyceni w swoich księgach nabywane aktywa wg wartości godziwej, wartość księgowa nie gra tu żadnej roli.

3) Powyższą kwotę 183.000,- inwestor opłaci częściowo:

- gotówką = 50.000,-

- emisją akcji zwykłych o wartości nominalnej 10,- i rynkowej 12,- (6000 akcji)

- wekslem = 61.000,-

Zatem cena nabycia = wartości godziwej aktywów netto spółki nabytej (brak goodwill'u)

4) Na dzień 1.07.1990 r. u inwestora pojawią się zapisy.

	Dt	Ct
Należności Zapasy Inne aktywa bieżące Długoterminowe aktywa finansowe Grunty Budynki	9.000,- 25.000,- 10.000,- 12.000,- 60.000,- 90.000-
Zobowiązania bieżące Zobowiązania z tytułu obligacji Gotówka Kapitał akcyjny Kapitał zapasowy (agio) Zobowiązania wekslowe		5.000,- 18.000,- 50.000,- 60.000,- 12.000,- 61.000,-

5) Następuje rozwiązanie w sensie formalnoprawnym nabytej jednostki mimo, że fizycznie może ona pozostać nie zmieniona i funkcjonować jako oddział inwestora.

Przykład 2.

Pierwsza konsolidacja: utrata osobowości prawnej jednostki powiązanej z inwestorem - cena nabycia wyższa od wartości godziwej nabytych aktywów netto

1) Założenia 1) i 2) z poprzedniego przykładu.

2) Cena nabycia aktywów netto jednostki powiązanej wynosi 200.000,- Inwestor płaci 100.000,- gotówką i emituje 1000 akcji wg wartości (nominalnej = rynkowej) 100,-/akcję. „Nadpłata” 17.000,- stanowi „goodwill” i podlega ona amortyzacji (do 5 lat, a w uzasadnionych przypadkach do 20 lat) (art. 44a, ust. 10).

3) Zapisy w księgach inwestora będą wyglądać w dniu 1.07. 1990 r. następująco:

	Dt	Ct
Należności Zapasy Inne aktywa bieżące Długoterminowe aktywa finansowe Grunty Budynki Goodwill	9.000,- 25.000,- 10.000,- 12.000,- 60.000,- 90.000- 17.000
Zobowiązania bieżące Zobowiązania z tytułu obligacji Gotówka (zapłacona) Kapitał akcyjny		5.000,- 18.000,- 100.000,- 100.000,-

Przykład 3:

Pierwsza konsolidacja - utrata osobowości prawnej... - cena nabycie niższa od wartości godziwej aktywów netto

1) Założenia 1) i 2) jak uprzednio

2) Cena nabycia wynosi 163.000,- i obejmuje:

1. wyemitowanie akcje (10.000 szt.) wg. wartości nominalnej 10,-/akcję i rynkowej 15,-/akcję oraz

2. opłata gotówkę 13000,- związana z emisją akcji (koszty zakupu).

3) Cena nabycia < wartości godziwej aktywów o 20.000,-. W takim przypadku M.S.R. nr 22 zaleca redukcję wartości nabytych aktywów trwałych o kwotę różnicy.

4) Zatem: zredukujmy proporcjonalnie wartość aktywów rzeczowych tj. gruntów i budynków. Ich łączna wartość powinna ulec zmniejszeniu 150.000,- → 130.000,- tj.:

Grunty

60.000 - 8.000 = 52.000,- ← nowa wartość gruntów

Budynki

90.000 - 12.000 = 78.000,- ← nowa wartość

Pozostałym aktywom przypisuje się wartość godziwą.

Zatem:

	Dt	Ct
Należności Zapasy Inne aktywa bieżące Długoterminowe aktywa finansowe Grunty Budynki	9.000,- 25.000,- 10.000,- 12.000,- 52.000,- 78.000,-
Zobowiązania bieżące Zobowiązania z tytułu obligacji Kapitał akcyjny Kapitał zapasowy (agio) Gotówka (zapłacona)		5.000,- 18.000,- 100.000,- 50.000,- 13.000,-

Warto pamiętać, iż wariant III może być potraktowany inaczej i pojawiłby się ujemny goodwill.

Takie rozwiązanie zakłada np. znowelizowana ustawa o rachunkowości . Ujemna wartość firmy, do wysokości nie przekraczającej wartości godziwej nabytych aktywów trwałych (bez aktywów finansowych notowanych w obrocie publicznym) jednostka zalicza do rozliczeń międzyokresowych przychodów przez okres = średniej ważonej okresów ekonomicznej użyteczności nabytych i amortyzowanych aktywów. Kwota powyżej wartości godziwej nabytych aktywów jest przychodem finansowym (art. 44a, ust. 11)

Wówczas zapisy u inwestora wyglądałyby następująco:

	Dt	Ct
Należności Zapasy Inne aktywa bieżące Długoterminowe aktywa finansowe Grunty Budynki	9.000,- 25.000,- 10.000,- 12.000,- 60.000,- 90.000-
Zobowiązania bieżące Zobowiązania z tytułu obligacji Kapitał akcyjny Kapitał zapasowy (agio) Gotówka (zapłacona) Rozliczenia międzyokresowe przychodów		5.000,- 18.000,- 100.000,- 50.000,- 13.000, 20.000,-

Trzy powyższe sytuacje, kiedy nabywana jednostka traci osobowość prawną, można zreasumować następująco:

Wycena aktywów netto	Prezentacja księgowa lokaty
cena nabycia = wartości godziwej	Aktywa i zobowiązania wykazywane wg wartości godziwej
cena nabycia > wartości godziwej	Aktywa i zobowiązania wykorzystane wg wartości godziwej; Nadwyżka płatności = goodwill
cena nabycia < wartości godziwej	Aktywa i zobowiązania wykazywane wg wartości godziwej; redukcja wartości majątku trwałego lub ujemny goodwill

ZACHOWANIE OSOBOWOŚCI PRAWNEJ

Gdy obie jednostki zachowują odrębność prawną, większość aspektów procesu konsolidacji jest identyczna jak uprzednio. Dotyczy to np. oparcia wyceny o cenę nabycia, pojawienia się goodwill`u itp. Istnieją też jednak pewne różnice tego procesu w obu sytuacjach. Podstawowa różnica polega na tym, że nie wszystkie wartości podlegają konsolidacji, jak uprzednio.

Procedury konsolidacyjne przeprowadza się w specjalnych arkuszach roboczych, cały proces odbywa się w sposób pozaksięgowy, a jego wyniki stanowią swoistą „nadbudowę” informacyjną systemu rachunkowości.

Przykład 4.

Pierwsza konsolidacja: zachowania odrębności prawnej - 100% praw do głosu inwestora w jednostce zależnej.

1) Inwestor nabywa w dniu 31.12.990 r. 100% praw głosu w innej spółce.

2) Aktywa netto tej spółki w dniu nabycia wynoszą 210.000,- (tj. 440.000,- 230.000,-)

3) Inwestor płaci za lokatę 270.000,-

4) Nadpłata” inwestora (60.000,-) zostaje przypisana następująco:

- budynki 10.000,-

- zapasy 10.000,-

- patenty 30.000,-


- goodwill 10.000,-

razem: 60.000,-

Oto przykładowy arkusz konsolidacyjny do analizowanego przykładu.

KONSOLIDACYJNY ARKUSZ ROBOCZY BILANSU

Pozycje	Inwestor	Jednostka zależna	Zapisy konsol. Dt	Zapisy konsol. Ct	Bilans skonsolid.
1	2	3	4	5	8=2+3+4-5
Gotówka	20000	10000			30000
Należności	120000	80000			200000
Zapasy	180000	100000	(+)10000		290000
Lokaty długookr.	270000			270000
Grunty	60000	50000			110000
Budynki	400000	200000	(+)10000		610000
Patenty	20000		(+)30000		50000
Goodwill			(+)10000		10000
Razem aktywa	1070000	440000			1300000
Zobowiązbieżące	100000	30000			130000
Zobowiąz z tyt. obl.	300000	100000			400000
Zobowiąz wekslowe	200000	100000			300000
Kapitał akcyjny	80000	50000	(-)50000		80000
Kapitał zapasowy	10000	30000	(-)30000		10000
Nierozdz. Zyski	380000	130000	(-)130000		380000
Razem pasywa	1070000	440000	270000	270000	1300000

Proces konsolidacji przebiega w kolejnych dwóch etapach:

ETAP I : Informacje finansowe z dwóch jednostek gospodarczych na dzień konsolidacji („nabycia”) są wykazywane w dwóch pierwszych kolumnach. Pochodzą one z bilansów oraz rachunków zysków i strat obu spółek.

ETAP II: Jest on początkiem zasadniczych procedur konsolidacyjnych, znajdujących swój wyraz w kolumnach: 4 i 5 arkusza. Skonsolidowany bilans jest w zasadzie „agregatem” pojedynczych sprawozdań, sumowanie nie dotyczy jednak wzajemnych powiązań między jednostkami.

Aktywa netto jednostki zależnej są odbiciem lokaty w księgach inwestora. Należy zatem usunąć:

- wartość lokaty długoterminowej u inwestora (270.000,-) pozycja a) w kolumnie 5;

- równowartość aktywów netto w jednostce zależnej (210.000,-) - pozycja a) w kolumnie 4, uzupełnioną o ”nadpłatę” inwestora (60.000,-) - pozycja b) w kolumnie 4.

W wyniku tych zapisów, w bilansie skonsolidowanym (kolumna 8) lokata długoterminowa zostaje zastąpiona wartością rynkową aktywów oraz zobowiązań przejmowanej jednostki.

PRZYKŁAD DO SAMODZIELNEGO ROZWIĄZANIA:

Oto dane z bilansów spółek: „M” (dominującej) i „F” (zależnej). Spółka „M.” posiada 100% udziałów w spółce „F”.

Aktywa bilansu	Spółka „M”	Spółka „F”
Aktywa bieżące	500 000	50 000
Lokaty długookres.	100 000
Środki trwałe	1 000 000	75 000
Razem aktywa	1 600 000	125 000
Pasywa bilansu	Spółka „M”	Spółka „F”
Zobowiąz. bieżące	180 000	5 000
Zobowiąz. długookr.	520 000	35 000
Kapitał akcyjny	700 000	60 000
Kapitał zapasowy	200 000	25 000
Razem pasywa	1 600 000	125 000

Inwestor stwierdził niedoszacowanie środków trwałych w spółce „F” o 5 000,-.

A) Należy zestawić bilans skonsolidowany dla obu spółek. Ile wyniesie suma bilansowa w bilansie skonsolidowanym?

B) Przy założeniu, że spółka „M” posiada nie 100%, lecz 90% praw do głosu w spółce „F” należy zestawić bilans skonsolidowany dla obu spółek. Ile wyniesie suma bilansowa oraz udziały mniejszościowe w bilansie skonsolidowanym?

Przykład 5:

Pierwsza konsolidacja - zachowanie osobowości prawnej ... - mniej niż 100% praw do głosu dla inwestora.

1. Inwestor w dniu 1.01.1990 r. nabywa 90% praw do głosu w innej spółce płacąc za nie 211.000,-

2. Oto bilanse obu jednostek w dniu nabycia lokaty:

		Jednostka zależna
Pozycje	Inwestor (wartość księgowa)	wartość księgowa	cena rynkowa
1	2	3	4
Środki pieniężne	610.000,-	20.000,-	20.000,-
Należności	10.000,-	40.000,-	40.000,-
Zapasy	20.000,-	30.000,-	25.000,-
Środki trwałe	200.000,-	110.00,-	151.000,-
Patenty	20.000,-	10.000,-	14.000,-
razem	860.000,-	210.000,-	250.000,-
Zobowiązania bieżące	10.000,-	20.000,-
Zobowiązania długoterminowe	50.000,-	40.000,-
Kapitał własny	600.000,-	100.000,-
Niepodzielne zyski	200.000,-	50.000,-
razem	860.000,-	210.000,-

3) „Nadpłata” inwestora wynosi:

- cena nabycia lokaty 211.000,-

- wartość księgowa netto aktywów

4. 
   90% od (210.000 - 60.000,-) -135.000,-„nadpłata” (=)76000,-

5. Przypisywanie „nadpłaty” inwestora przedstawia się następująco:

Pozycja	Cena rynkowa	Wartość księgowa	Różnice
Zapasy	25.000,-	30.000,-	(-4.5000,-) 90% z (-5.000)
Środki trwałe	151.000,-	110.000,-	+ 36.900,- 90% z 41.000,-
Patenty	14.000,-	10.000,-	+ 3.600,- 90% z 4.000,-
Goodwill			+ 40.000,-
(760.000 - 36.000,-)	razem nadpłata + 76.000,-

KONSOLIDACYJNY ARKUSZ ROBOCZY BILANSU

Pozycje	Inwestor	Jednostka zależna	Zapisy konsolidacji		Bilans skonsolid.
			Dt	Ct
1	2	3	4	5	6
Środki pieniężne	a) 399.000,-	20.000,-			419.000,-
Należności	10.000,-	40.000,-			50.000,-
Zapasy	20.000,-	30.000,-		c) 500,-	45.500.-
Lokaty długoterm	211.000,-			c) 76.000,- d) 135.000.-
Środki trwałe	200.000,-	110.000,-	c) 36900,-		346.900,-
Patenty	20.000,-	10.000,-	3600c)		33.600,-
Goodwill	-	-	c) 40.000,-		40.000,-
razem	860.000,-	210.000,-			935.000,-
Zobowiązania bieżące	10.000,-	20.000,-			30.000,-
Zobowiąz. długoterm.	50.000,-	40.000,-			90.000,-
Kapitał własny	600.000,-	100.000,-	d) 90.000,-		600.000,- M) 10.000,-
Zatrzymane zyski	200.000,-	50.000,-	d) 45000,-		200.000,- M) 5000,-
razem	860.000,-	210.000,-			935.000,-

a) 610.000,- - 211.000,- = 399.000,- (środki pieniężne)

M) udziały mniejszości

Powyższy przykład różni się w dwóch punktach od poprzedniego:

1) inwestor nabywa mniej niż 100% praw do głosu, zatem inaczej przedstawia się procedura ustalania nadpłaty i jej przypisania do poszczególnych aktywów.

2) inwestor musi uwzględnić fakt, iż nie jest jedynym właścicielem; prawa pozostały to tzw. udziały mniejszości.

Jak zatem ustalać udziały mniejszościowe?

W literaturze zachodniej istnieją różne teorie na ten temat. Najczęściej są one ustalane jako wartość odpowiedniej części aktywów netto jednostki zależnej. W bilansie udziały mniejszościowe są zwykle wykazywane wśród kapitałów własnych lub jako oddzielna pozycja pomiędzy kapitałami własnymi i zobowiązaniami.

W przykładzie, udziały mniejszości stanowią 10% wartości księgowej aktywów netto tzn.

- kapitał własny 10% od 100.000 10.000,-

- zatrzymane zyski 10% od 50.000 5.000,-

Razem 15.000,-

Oto procedury konsolidacyjne:

ETAP I

Obejmuje ustalenie wartości kapitału własnego i zatrzymanych zysków, które będą podlegać eliminacji konsolidacyjnej:

- kapitał własny 100.000,- - 10.000,- = 90.000,-(d)


- zatrzymane zyski 50.000,- - 5.000,- = 45.000,- (d)

135.000,- (d)

ETAP II

Następuje konsolidacyjna eliminacja lokaty długoterminowej, w wyniku działania:

76.000,- © + 135.000,- (d) w kolumnie 5.

W jej miejsce zostaje włączone do bilansu skonsolidowanego wszystkie pozycje aktywów nabywanej jednostki. Wymaga to korekty ich wartości księgowej netto (kolumna 3) o różnice konsolidacyjne ustalone powyżej w pkt. 4 założeń do przykładu tj.:

AKTYWA - 76.000,- → (36900 + 3600 + 40.000 - 4500)

PASYWA - 135.000,- → (90.000,- + 45.000,-)

Należy pamiętać, iż goodwill podlega amortyzacji, a koszt ten znajduje odzwierciedlenie w skonsolidowanym rachunku wyników.

Zaprezentowane przykłady opisują tzw. tzw. pierwszą konsolidację sprawozdań finansowych. Kiedy jednostka zależna traci w wyniku nabycia jej przez inwestora swoją osobowość prawną wówczas ....

...Pierwsza konsolidacja jest jednocześnie ostatnią...

Jeżeli jednostka zależna nabyta przez inwestora zachowuje swoją odrębność prawną wtedy konieczne są coroczne procedury konsolidacyjne, symbolizujące coroczne nabywanie lokaty przez inwestora.

Jest to związane z koniecznością corocznego uaktualniania wyceny lokaty (metoda „equity” omówiona uprzednio).

Przykład 6

Kolejna konsolidacja: mniej niż 100% praw do głosu.

1) Kontynuacja przykładu nr 5.

2) Dodatkowe założenia.

a) „wewnętrzne” transakcje kupna/sprzedaży w danym roku 7000,-

b) okres amortyzacji „nadpłaty” i stawki roczne z tego tytułu:

- patenty (10 lat) 3600 : 10 = 360,-

- środki trwałe (10 lat) 36900 : 10 = 3690,-


-„goodwill” (5 lat) 40000 : 5 = 8000,-

12.050,-

c) wzajemne transakcje bilansowe (należności i zobowiązania 3000,-

3) Rachunki wyników inwestora i spółki zależnej na 31.12.90 r. wynosiły odpowiednio:

Treść	Inwestor	Jednostka zależna
Przychody ze sprzedaży	520.000,-	105.00,-
Koszt własny sprzedaży	300.000,-	53.000,-
Amortyzacja środków trwałych	20.000,-	4.000,-
Amortyzacja patentów	2.000,-	1.000,-
Inne koszty	138.000,-	35.000,-
Razem koszty Zysk bilansowy	460.000,- 60.000,-	93000,- 12.000,-

Konsolidacja rachunku wyników na 31.12.90 przedstawia się

następująco:

Treść	Inwestor	Jednostka zależna	Zapisy konsolidacji		Skonsolidowany rachunek
			Dt	Ct	wyników
1	2	3	4	5	6
Przychody ze sprzedaży	520.000,-	105.000,-	e) 7.000,-		618.000,-
Koszty własne:
sprzedaży	300.000,-	53.000,-		e) 7.000,-	346.000,-
amortyzacja środków trwałych	20.000,-	4.000,-	d) 3690,-		27.690,-
amortyzacja patentów	2.000,-	1.000,-	d) 360,-		3.360,-
amortyzacja goodwill'u			d) 8.000,-		8.000,-
inne koszty	138.000,-	35.000,-			173.000,-
Razem koszty Zysk bilansowy	460.000,- 60.000,-	93.000,- 12.000,-			558.050,- 59.950,-
Zysk dla mniejszości	10% z 12.000,- (-)				1.200,-
ZYSK DLA INWESTORA					58750,-

Oto konsolidacyjny arkusz roboczy bilansu:

Treść	Inwestor	Jednostka zależna	Zapisy konsolidacji		Bilans skonsolid.
			Dt	Ct
1	2	3	4	5	6
Środki pieniężne	428.000,-	24.000,-	-	-	452.000,-
Należności	15.000,-	45.000,-	-	c) 3.000,-	57.000,-
Zapasy	30.000,-	29.000,-		c) 4.500,-	54.500.-
Lokata długotermin	211.000,-			76.000,- 135.000.-
Środki trwałe	180.000,-	106.000,-	a) 36.900,-	d) 3.690,-	319.210,-
Patenty	18.000,-	9.000,-	d) 3600,-	d) 360,-	30.240,-
Goodwill	-	-	c) 40.000,-	d) 8.000,-	32.000,-
Razem aktywa	882.000,-	213.000,-	-	-	944.950,-
Zobowiązania bieżące	12.000,-	21.000,-	c) 3.000,-	-	30.000,-
Zobowiąz długoterm.	40.000,-	30.000,-	-	-	70.000,-
Kapitał własny	600.000,-	100.000,-	b) 90.000,-		600.000,- 10.000,-
Zatrzymane zyski	170.000,-	50.000,-	b) 45.000,-		170.000,-M) 5.000,-
Zysk bilansowy	60.000,-	12.000,-			58.750,- M) 1.200,-
razem pasywa	882.000,-	213.000,-			944.950,-

ETAP I przebiega analogicznie jak w przykładzie 5 tj. następuje ustalenie wartości kapitału własnego i zatrzymanych zysków, które będą podlegać eliminacji konsolidacyjnej (litery (b) w kolumnie 4).

Kapitał własny 100.000 - 10.000 = 90.000,-


Zatrzymane zyski 50.000 - 5.000 = 45.000,-

135.000,-

ETAP II dotyczy eliminacji lokaty długoterminowej 211.000,- (kolumna 2) zapisami konsolidacyjnymi (kol 5):

135.000,- (d) + 76.000,- (a) = 211.000,-

Podobnie jak w przykładzie 5 (1-sza konsolidacja) została wykluczona lokata długoterminowa. Jednak przy 2-giej i następnych konsolidacjach jest wymagana dodatkowa korekta wartości księgowej aktywów tj.:

1. wartość księgowa aktywów jest zwiększona lub zmniejszona o różnice konsolidacyjne wynikające z przypisania „nadpłaty” lub „niedopłaty” (por. pkt. 4 założeń przykładu 5).

b) tak ustalana wartość aktywów jest pomniejszona o roczną amortyzację różnic konsolidacyjnych /zapisy (d) w kolumnie 5/ arkusza roboczego i (d) w kolumnie 4 arkusza roboczego rachunku wyników.

Wartość poszczególnych składników aktywów skonsolidowanych bilansu ustala się następująco:

kolumna 6 = kolumna 2 + kolumna 3 + kolumna 4 - kolumna 5

Oznacza to, że z roku na rok maleje wartość różnic konsolidacyjnych zawartych w kolumnie 4 rachunku wyników o roczną wartość ich amortyzacji. Po upływie okresu amortyzowania kolejne konsolidacje będą przebiegać z pominięciem etapu II w zakresie różnic konsolidacyjnych /zapisy (d) w kolumnie 5 arkusza bilansu/. Warto zwrócić uwagę, iż zapis (a) 4500,- w kolumnie 5 nie oznacza amortyzacji nadpłaty, lecz dotyczy wyceny zapasów (zmniejszenie ich wartości księgowej).

ETAP III obejmuje eliminację wzajemnych należności i zobowiązań /kolumna 4 litera (c) oraz kolumna 5 litera (c)/; to kwota 3000,- w arkuszu roboczym bilansu.

ETAP IV dotyczy eliminacji wzajemnych transakcji wynikowych /kolumna 4 i 5 litera (e)/ w arkuszu roboczym rachunku wyników.

Uwaga: informacje potrzebne do przeprowadzenia etapów: III i IV wynikają z ewidencji analitycznej w księgach rachunkowych jednostek objętych konsolidacją.

ETAP V wiąże się z podziałem zysku bilansowego pomiędzy inwestora i „mniejszości” (ostatnia pozycja bilansu skonsolidowanego).

SKONSOLIDOWANY BILANS (przykład 6)

AKTYWA		PASYWA
Środki pieniężne	452,000,-	Zobowiązania ogółem	100.000,-
Należności	57.000,-
Zapasy	54.500,-	Udziały kapitałowe mniejszości	10.000,-
Środki trwałe	319.210,-	Udziały mniejszości w zatrzymanych zyskach	6.200,-
Patenty	30.240,-	Kapitał własny	600.000,-
Goodwill	32.000,-	Zatrzymane zyski przez inwestora	228.000,-
Razem	944.950,-		944.950,-

SKONSOLIDOWANY RACHUNEK WYNIKÓW (jw.)

a) Przychody ze sprzedaży 618.000,-

Koszt własny sprzedaży 346.000,-

Amortyzacja 39.000,-

Inne koszty 173.000,-


b) Razem koszty (-) 558.000,-

c) Skonsolidowany

zysk bilansowy (=) 59.950,-

d) Zysk dla „mniejszości” (-) 1.200,-


e) Skonsolidowany

zysk dla inwestora (=) 58.750,-

METODA £¥CZENIA UDZIA£ÓW

(ang. pooling of interests method)

Nowelizowana ustawa o rachunkowości przewiduje (art. 54c), ze połączenie spółek rozlicza się i ujmuje w księgach rachunkowych nowej spółki, o ile żadna z łączących się spółek nie może być uznana za spółkę przejmującą tj. muszą być spełnione łącznie poniższe warunki:

1. udziałowcy którejkolwiek z łączących się spółek nie uzyskają więcej niż 60% głosów na walnym zgromadzeniu udziałowców nowej spółki,

2. wartość godziwa aktywów netto jednej z łączących się spółek nie jest większa niż 10% wartości godziwej aktywów netto; wartość godziwa to kwota, za jaką dany składnik majątku mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, nie powiązanymi ze sobą stronami,

3. dotychczasowi członkowie zarządu lub organów nadzoru którejkolwiek z łączących się spółek nie stanowią większości członków zarządu lub organów nadzoru nowej spółki,

4. w ciągu ostatnich 2 lat przed połączeniem żadna z łączących się spółek nie była spółką zależną od innej łączącej się spółki,

5. na dzień połączenia wszystkie łączące się spółki nie posiadają łącznie udziałów uprawniających do więcej niż 10% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu udziałowców którejkolwiek z łączących się spółek,

6. łączenie następuje w drodze pojedynczej transakcji lub kilku transakcji, zgodnie z przyjętym planem, w ciągu 12 miesięcy od daty ogłoszenia wszystkich warunków połączenia,

7. w procesie łączenia spółek następuje podwyższenie kapitału jednej z łączących się spółek w taki sposób, że spółka podwyższająca swój kapitał emituje tylko udziały, do których przypisane są takie same prawa, jak do większości udziałów tworzących jej dotychczasowy kapitał,

8. łączenie się spółek zostało dokonane bez możliwości nabycia w celu realizacji połączenia swoich własnych udziałów przez którąkolwiek łączącą się spółkę,

9. łączenie się spółek zostało dokonane bez możliwości dopłat do udziałów wydawanych przez jedną z łączących się spółek,

10. prawa głosu, które uzyskał udziałowiec z udziałów otrzymanych w wyniku łączenia, nie są umownie ani faktycznie ograniczone,

11. w okresie 2 lat od dnia połączenia spółka powstałą w wyniku połączenia nie zamierza sprzedać ani zlikwidować znaczącej części zasobów chyba, że w wyniku połączenia wystąpiłyby nadmierne zasoby.

METODA NABYCIA A METODA ŁĄCZENIA INTERESÓW

Oto bilanse spółek „A” i „B” (wartości w tys. zł):

Aktywa	Spółka „A”	Spółka „B”
Aktywa trwałe	10600	2800
Aktywa obrotowe, w tym:	17400	4200
- zapasy	6400	1800
- należności	5000	1400
- aktywa „płynne”	6000	1000
Razem aktywa	28000	7000
Pasywa	Spółka „A”	Spółka „B”
Kapitał akcyjny	2500	700
Nie podzielone zyski	9800	2700
Razem kapitał własny	12300	3400
Zobowiązania długoterminowe	8200	1600
Zobowiązania bieżące	7500	2000
Razem zobowiązania	15700	3600
Razem pasywa	28000	7000
Liczba akcji	1000000	100000

• Spółka „A” nabywa 100% akcji spółki „B” i wymienia je 200000 akcji własnych, o łącznej wartości 6 000 000zł => to jest cena nabycia udziałów w spółce „B”

• Przy metodzie nabycia (purchase) musi nastąpić doszacowanie aktywów netto do wartości rynkowej. Ustalamy „nadpłatę” w kwocie:

6000000

(-) 3400000 (tj. księgowa wartość aktywów netto)

(=)2600000 (tj. „nadpłata”)

• Załóżmy też, że rynkowa wartość aktywów trwałych spółki „B” wynosi 3900000 zł co oznacza, że część „nadpłaty” w kwocie 1100000 zł będzie przeznaczona na doszacowanie aktywów trwałych „B” do wartości rynkowej. Różnica tzn.

2600000

(-)1100000

(=)1500000

będzie stanowić goodwill skonsolidowany.

• Przy metodzie łączenia interesów (udziałów) sumowanie danych w sprawozdaniu skonsolidowanym bazuje na księgowej wartości nabytych aktywów netto.

Sprawozdanie skonsolidowane spółek: „A” i „B”

Aktywa	Metoda łączenia interesów	Metoda nabycia
Aktywa trwałe	13400	14500
Aktywa obrotowe, w tym:	21600	21600
- zapasy	8200	8200
- należności	6400	6400
- aktywa „płynne”	7000	7000
Goodwill	-	1500
Razem aktywa	35000	37600
Pasywa
Kapitał akcyjny	3200	8500
Nie podzielone zyski	12500	9800
Razem kapitał własny	15700	18300
Zobowiązania długoterminowe	9800	9800
Zobowiązania bieżące	9500	9500
Razem zobowiązania	19300	19300
Razem pasywa	35000	37600
Liczba akcji	1200000	1200000

15