Agata Kluska

IV rok filologia polska

SOCJOLEKT DZIENNIKARSKI

Socjolekt jest odmianą języka związaną z określoną grupą społeczną. Odrębność socjolektów polega na używaniu pewnej ilości swoistego słownictwa i frazeologii, natomiast pozostałe elementy języka, takie jak fonetyka, fleksja czy składnia, nie różnią się od standardowej odmiany języka.

Jednym z najpopularniejszych obecnie socjolektów jest socjolekt dziennikarski. Jak wiemy grupa społeczna, jaką są dziennikarze kreuje sposób postrzegania przeciętnego obywatela. Przyjrzyjmy się, zatem charakterystycznym zwrotom używanym przez dziennikarzy:

• szczotka -bardzo dokładne czytanie materiału przed publikacją,

• reporter- dziennikarz, który zbiera i opracowuje wiadomości,

• off - czytany przez reportera tekst w przygotowanym przez niego materiale filmowym,

• stand up - wygłaszany na końcu bądź w środku materiału komentarz reportera (przygotowany wcześniej lub improwizowany), będący jego komentarzem końcowym
  do reportażu,

• startówka (inaczej: biała) - czytana przez prezentera zapowiedź tematu, który za chwilę zostanie poruszony w materiale filmowym,

• wąska - telefoniczna relacja korespondenta,

• seta, setka, full - nagranie realizowane od razu z dźwiękiem, bez offu,

• szpigiel - plan materiałów do wydania,

• kasza - zabrudzenia optyczne taśmy, z reguły powstające gdy kręci się coś na opcji podbicia światła,

• blacha - w redagowaniu prasy - nudny tekst bez ilustracji i światła, często nawet bez podziału kolumn (np.: taki jak praca zaliczeniowa),

• jechać na pamce - prowadzić program, robić nagranie wymagające przekazywania jakiejś wiedzy (itp.) bez czytania z kartki, czy promptera,

• szwenk - jazda kamerą (ale nie z wózka),

• sitko - mikrofon,

• bóbr - wysięgnik z mikrofonem z osłoną przeciwwiatrową,

• foka - duża kamera studyjna,

• paszcza - czyli nagrany materiał czytany przez reportera, bez dźwięku, t.j. setki,

• paszczodźwięk - j.w., ale z dźwiękiem,

• sociak - odpowiednik "setki" w niektórych redakcjach,

• "wypałować się czymś" - ograć temat dokumentnie, na wszelkie możliwe sposoby,

• "dzień świstaka" - czyli w kółko to samo, analogia do słynnego filmu z Billem Murrayem. Cały dzień/ kilka dni (zazwyczaj nie więcej niż trzy) podporządkowane jednemu, głównemu, absolutnie najważniejszemu tematowi. Objawia się tym, że np. co pół godziny/ co godzinę w serwisie idzie ta sama setka z tą czy inną prowadzącą (do czasu zdobycia nowej setki),

• traffic - popularne wszędzie określenie na wszelkie informacje z dróg,

• dupka - inaczej zejście, które prowadzący serwis informacyjny czyta np. po tym, jak reporter skończy swoje wejście,

• puszka, "dać program z puszki" - czyli "sztuczne radio", zamiast żywego prezentera nagrane voicetracki, zmyślnie zmontowane tak, by efekt końcowy przypominał audycję na żywo,

• barok - tekst przesadnie udziwniony, upiększony, przez to trudny do "przejścia",

• pedofil - plik PDF - format, w którym najczęściej przekazuje się materiały do naświetlarni,

• wdowy, sieroty, bękarty - terminy określające błędy w łamaniu publikacji. "Sierota" to pierwszy wers akapitu, który zostaje na końcu łamu, "wdowa" to ostatni wers akapitu, który pojawia się na początku łamu, inna jego nazwa to wspomniany "bękart",

• pała - potocznie mikrofon; "nagrać kogoś na pałę",

• winda lub dziupla - częste określenie klaustrofobicznie małego studia (dosłownie - miejsce tylko na fotel oraz stanowisko z konsolą i mikrofonem),

• ołówek - inne określenie "czytanki", czyli suchego tekstu dla prowadzącego serwis. Występuje zwykle wówczas, gdy dziennikarze albo nie mają jeszcze dość informacji, ale o sprawie warto już informować, albo odwrotnie - temat został już ograny na wszelkie sposoby, więc finał sprawy, o ile nie jest spektakularny, można załatwić właśnie ołówkiem,

• obrazek - czyli ilustracja dźwiękowa (np. obrazek z obchodów rocznicowych, z warsztatu samochodowego etc.). Musi zawierać dźwięki charakterystyczne dla danego wydarzenia/ miejsca (fragment pieśni patriotycznej, salwa honorowa/ dźwięki mechaniki, zapalanie silnika itd.),

• live - łączenie na żywo z reporterem, który jest zazwyczaj na miejscu omawianych wydarzeń bądź z gościem, który nie mógł przybyć do studia,

• ozdobnik - element graficzny obok prezentera, który ma zobrazować zapowiadany właśnie temat. Odpowiednio do tematu dopasowywana jest grafika i podpis pod nią,

• voice over (głos z góry)- krótki, komentarz prowadzącego czytany do pokazywanych właśnie ujęć,

• zielona - relacja reportera, składająca się z setek i offów,

• kran- wysięgnik kamerowy,

• plaża - brak tematów,

• gadzinówki- czasopisma służalcze np. jakiejś osobistości,

• wstępniaki- wstępy,

• króciaki = szorty- krótkie tekściki zwykle na kilkaset znaków,

• grabie - charakterystyczna antena na dachu wozu reporterskiego,

• ryś - potocznie researcher (ankieter),

• kostka- nakładka mikrofonowa zawierająca logo.

1