Układ trawienny
żołądek:
-narząd workowaty składający się z:
trzonu
dna
części wpustowej
części odźwiernikowej
ŚCIANA ŻOŁĄDKA
-błona śluzowa
-błona podśluzowa
-błona mięśniowa
-błona surowicza
Błona śluzowa
-liczne pola żołądkowe o średnicy do 5mm
-dołki żołądkowe ok. 4 mln- uchodzą do nich gruczoły-15 mln
-błona śluzowa pól i dołków- nabłonek jednowarstwowy walcowaty
W błonie śluzowej wyróżniamy 3 typy gruczołów:
-właściwe
-wpustowe
-odźwiernikowe
Otoczone są tkanką łączną wł. luźną- liczne włókna siateczkowe i kolagenowe, fibroblasty, nerwy, naczynia krwionośnie pojedyncze miocyty gładkie i limfocyty.
Gruczoły żołądkowe właściwe występują w błonie śluzowej:
-trzinu
-dna żołądka
składają się z:
-dno
-szyjka
-ujście
W skład gruczołu właściwego wchodzą:
-komórki główne
-komórki okładzinowe
-komórki śluzowe ujścia i szyjki
-komórki endokrynowe (kom. enteroendokrynowe i gastroendokrynowe)
-komórki macierzyste
Komórki główne:
-najliczniejsze
-przede wszystkim występują w szyjce i dnie gruczołów
-mają zasadochłonną cytoplazmę owalne jądra i liczne pęcherzyki wydzielnicze w części wierzchołkowej cytoplazmy- ziarna zymogenu
wydzielają enzymy:
pepsynogen-pod wpływem niskiego pH przekształca się w pepsynę
-lipazę (niewiele)
u niemowląt wydzielają:
-podpuszczkę czyli chymozynę (ścina mleko)
Komórki okładzinowe:
-głównie w górnej części szyjki gruczołu
-duże, piramidowe kom. o kwasochłonnej cytoplazmie
-na wolnej powierzchni komórki występują wpuklenia,
-powierzchnia wpukleń daj liczne wypustki cytoplazmatyczne- podobne do mikrokosmków
komórki okładzinowe wydzielają do światła żołądka:
-kwas solny- kwaśne pH soku żołądkowego
-czynnik wewnętrzny (Castle'a)- glikoproteina- niezbędny do wchłaniania witaminy B12 w jelicie krętym
Komórki śluzowe ujścia i szyjki:
-syntezują i wydzielają śluz
-syntezują w nadmiarze histon H2
-nadmiar histonu H2 wydzielany do światła żołądka jest cięty na krótkie peptydy- buforynę II
-buforyna jest rodzajem peptydowego antybiotyku (defensyny)- zabija drobnoustroje
-śluz zawiera O-glikany działające antybakteryjnie (kom. śluzowe szyjki i głębszych fragmentów gruczołów)- uśmiercają szczególnie Helicobacter pylori
-komórki śluzowe ujścia-śluz obojętny (kom. śluzowe ujścia)- chroni nabłonek żołądka przed szkodliwym działaniem soku żołądkowego
-komórki śluzowe szyjki- kwaśny śluz bogaty w glikozaminoglikany (kom. śluzowe szyjki występują w grupach pomiędzy innymi kom. gruczołów)
KOMÓRKI ENDOKRYNOWE (JASNE)
-pojedyncze kom. rozproszone wśród komórek nabłonka wyścielającego lub gruczołowego
-wydzielają hormony peptydowe i czynne związki biologiczne (histaminę i serotoninę)
-posiadają właściwości pobierania z otoczenia prekursorów amin
-tryptofanu
lub
-histydyny
i ich tlenowej dekarboksylacji do serotoniny lub histaminy zalicza je do:
-układu APUD - układ rozproszonych komórek neuroendokrynowych
Niektóre z Komorek redukują sole srebra i chromu-nazywane są:
-argeto- (srebro-) lub chromofilnymi (chromochłonnymi)- feochromocytami
-charakteryzują się dwubiegunowością
-wielkość pęcherzyków wydzielniczych- kryterium klasyfikacji i identyfikacji komórek
rozróżnia się 20 rodzajów komórek endokrynowych w układzie trawiennym i innych układach m.in.
-komórki S- wydzielają sekretynę
kom. G- gastrynę- regulacja wyd. soku trzustkowo, ruchy jelita
kom. A grelinę- łaknienie
kom. L- oksyntomodulinę, peptyd YY i peptyd podobny do glukagonu 1 (GLP1)
kom I- cholecystokininę-m.in. wydzielanie soku trzustkowego, insuliny
komórki układu pokarmowego tworzą wspólnie największy gruczoł wydzielania wewnętrznego
-ponad 20 hormonów peptydowych reguluje wiele czynnościowych procesów poprzez regulację: układu pokarmowego, różnych gruczołów wewnątrz wydzielniczych, ośrodkowego ukł. nerwowego, mięśni gładkich
Hormony układu pokarmowego dzieli się na regulujące:
-masę wprowadzanego pokarmu, ruchy przewodu pokarmowego oraz trawienie
-homeostazę glukozy i wytwarzanie tkanki tłuszczowej
Do pierwszej grupy zaliczamy m.in.:
-gastrynę
-peptyd uwalniający gastrynę (GRP)
-cholecystokininę
-motylinę
Do drugiej:
-grelinę
-peptyd hamujący gastrynę
-peptyd YY
-neuropeptyd (NPY)
-leptynę
Czynność nabłonka żołądka
-gruczoły bł. śluzowej- sok żołądkowy o pH 1,0 zawierający enzymy trawienne
-śluz- bariera dla soku żołądkowego
-wewnętrzna powierzchnia- gruba warstwa glikokaliksu z śluzem przesyconym jonami węglanowymi
-jony węglanowe- neutralizują sok przedostający się do glikokaliksu
Komórki macierzyste
-w szyjce gruczołów
-komórki pluripotencjalne:
dzielą się i różnicują w wyspecjalizowane komórki gruczołowe
komórki nabłonka wyścielającego żołądek
GRUCZOŁY WPUSTOWE
-są gruczołami cewkowatymi o krętym przebiegu, niekiedy rozgałęziają się
-produkują głównie śluz oraz lizozym(rozkłada skł. ścian bakteri)
-zawierają głównie komórki:
śluzowe
nieliczne komórki endokrynowe
okładzinowe
GRUCZOŁY ODŹWIERNIKOWE
-rozgałęzione gruczoły cewkowe umiejscowione pomiędzy powierzchnią żołądka a blaszką mięśniową błony śluzowej
-skład gruczołów:
komórki wydzielają śluz zasadowy
komórki endokrynowe D i G
Blaszka mięśniowa błony śluzowej
-leży pod gruczołami błony śluzowej
-dwie warstwy miocytów gładkich:
-wewnętrzna- o okrężnym przebiegu komórek
-zewnętrzna- o przebiegu podłużnym
Błona podśluzowa
-składa się z tkanki łącznej właściwej zbitej
-zawiera liczne włókna kolagenowe limfocyty, granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne
występują w niej:
-tętniczki
-naczynia żylne
-gęsta sieć naczyń limfatycznych
Błona mięśniowa
składa się z 3 grubych warstw miocytów gładkich o przebiegu :
-skośnym
-okrężnym
-podłużnym
warstwa o skośnym przebiegu miocytów- występuje w :
-wpuście
-wzdłuż krawędzi większej żołądka
-nie ma jej w okolicy krzywizny mniejszej
warstwa o okrężnym przebiegu miocytów, znajduje się w całej ścianie żołądka
-szczególnie gruba jest w okolicy odźwiernika gdzie tworzy mięsień-zwieracz odźwiernika
-zewnętrzna warstwa o podłużnym przebiegu miocytów jest gruba we wpuście skąd rozchodzi się na tron i dno żołądka, nie ma jej w odźwierniku
Funkcje błony mięśniowej ściany żołądka
-pozwala po rozkurczeniu na wypełnianie żołądka pokarmem
-zapewnia mieszanie pokarmu z sokiem żołądkowym, co usprawnia trawienie
-przesuwa trawioną treść pokarmową do dwunastnicy
BŁONA SUROWICZA
-pokrywa mięśnie gładkie żołądka
-składa się z tkanki łącznej luźnej pokrytej od strony zewnętrznej nabłonkiem surowiczym
-przechodzi w sieć mniejszą i większą
JELITO
przewód o dlugości ok. 5,5m
-rozciąga się między odźwiernikiem żołądka a odbytem
dzieli się na:
jelito cienkie- dł. ok. 4m
-jelito grube- dł. ok. 1,5m
Jelito cienkie
-występuje między odźwiernikiem a kątnicą
-składa się z 3 odcinków:
dwunastnicy
jelita czczego
jelita krętego
odbywa się w nim:
-trawienie pokarmu
-wchłanianie strawionych składników pokarmowych
-wydzielanie wielu miejscowych hormonów
wydzielane są w nim śluz i immunoglobuliny klasy A- chronią przed szkodliwym działaniem składników pokarmowych i antygenami światła jelita
-ściana jelita składa się z:
-błony śluzowej
-błony podśluzowej
-błony mięśniowej
-błony surowiczej-wyjątek- dwunastnica leży poza otrzewną (częściowo) i okryta jest błoną dodatkową
błona śluzowa i podśluzowa tworzą okrężne uwypuklenia- fałdy Kerkinga- zwiększają one powierzchnię chłonną jelita mniej więcej 2-krotnie
Błona śluzowa jelita cienkiego
-kosmki jelitowe- uwypuklenia bł. śluzowej
-krypty jelitowe- wgłobienia nabłonka do bł. śluzowej właściwej (gruczoły Liberkuhna)