Wykład 4/ćwiczenia 4 23.11.2003

ZESPÓŁ NARZĄDÓW MOCZOWO - PŁCIOWYCH

• Zespół narządów moczowych

• Zespół narządów płciowych

Narządy samcze

Narządy samicze

Zespół narządów moczowych

NERKI (parzyste)

• Zbudowana z części korowej i rdzennej.

• Elementem strukturalnym nerki jest nefron.

• Nerki leżą w jamie brzusznej, wysoko pod kręgami lędźwiowymi w przestrzeni pozaotrzewnowej jamy brzusznej, prawa wysunięta do przodu, położona niżej od lewej.

• U świni nerki leżą na jednej wysokości.

• Posiada dwie powierzchnie: przednią i tylną, dwa brzegi: przyśrodkowy i boczny, oraz bieguny górny i dolny.

• Kształt fasolowaty, u konia sercowaty lub trójkątny ze względu na sąsiedztwo nerki: od przodu z wątrobą, od tyłu z jelitem ślepym.

• Mają ciało tłuszczowe - zewnątrz-nerkowe - torebka tłuszczowa, stabilizuje ona nerki zawieszone na naczyniach krwionośnych.

• Nerki produkują mocz

Typy Nerek:

• Wielopłatowa - delfin, niedźwiedz; podwieszone są na uchyłkach moczowodów.

• Pobrużdżona wielobrodawkowa - bydło; nie są zrośnięte części rdzenne, brak miedniczki nerkowej, do brodawek uchodzą uchyłki moczowodów

• Gładka wielobrodawkowa - świnia, człowiek; powierzchnia gładka

• Gładka jednobrodawkowa - koń,pies, owca, kot, królik, małe przeżuwacze;

Każda brodawka otoczona jest kielichem nerkowym, do którego spływa krew.

Budowa

• Torebka tłuszczowa, torebka włóknista (bardzo cienka warstwa)

• Kora nerki = warstwa korowa - w niej ciałka nerkowe (jednostrukturalne); produkuje mocz

• Rdzeń nerkowy = warstwa rdzenna

• Miedniczka nerkowa (tylko nerki gładkie)

Budowa nerki

Nefron - ciałka nerkowe; są w istocie korowej

• Kłębuszek, torebka kłębuszka (kora nerki)

• Kanalik nerkowy

Kręta, prosta, zbiorcza

(rdzeń nerki)

• Kanalik zbiorczy

Mocz

• Wytwarzany w nerkach

• Zawiera:

Produkty przemiany białkowej i mineralnej

Wodę

Niestałe składniki (fizjologiczne i patologiczne)

• Mocz pierwotny - nie rozgęszczony - człowiek o masie ok.70kg produkuje go 170l na dobę), wydala go 1,5 l

• Mocz zagęszczany jest w nerkach

Wydalanie moczu:

Moczowód

Pęcherz moczowy

Cewka moczowa

Moczowody (parzyste)

• Biegnie od miedniczki nerkowej do pęcherza moczowego

• Narząd rurowy

Układ moczowy

Pęcherz moczowy

• Leży na spojeniu miednicznym w jamie miednicznej, gdy silnie się wypełni to wystaje do światła jamy brzusznej

• Jest zbiornikiem moczu

• Stabilizują go więzadła surowicze

• Budowa: szczyt, trzon, szyja

• Wysłany jest mięśniówką gładką:

Pęcherza - mimowolny wypieracz moczu

Szyi pęcherza - mimowolny zwieracz pęcherza

(tylnie przedłuża się w cewkę moczową, u samic otwiera się w okolicy brzusznej)

• Od dna odchodzi przewód wyprowadzający mocz na zewnątrz, zwany cewką moczową.

Cewka moczowa

• Ujście wewnętrzne cewki moczowej - w szyi pęcherza moczowego

• Ujście zewnętrzne cewki moczowej:

-samce na przednim końcu żołędzi prącia

• Część miedniczna - płynie w kierunku doogonowym; biegnie we wnętrzu miednicy i przewija się przez spojenie miedniczne

• Część gąbczasta - płynie w kierunku dogłowowym; biegnie we wnętrzu prącia

Wyrostek cewkowy u ujścia cewki moczowej (barany, małe przeżuwacze)

-samice na granicy pochwy i przedsionka pochwy

Uchyłek podcewkowy (cewki moczowej) - u samic przeżuwaczy, zakończony ślepo

Zespół narządów płciowych:

Narządy płciowe samicze

• Jajniki

• Jajowody

• Macica

• Pochwa

• Przedsionek pochwy

• Srom

Jajniki /gonady/ (parzyste)

• Leżą wewnątrz jamy otrzewnej

• Powstają w nich gamety /komórki jajowe/

• Dojrzewają w nich komórki jajowe

• Kształtem przypominają owoc maliny lub morwy, za sprawą otaczających je pęcherzyków Graffa - u świni

• Jest to również gruczoł dokrewny gdyż produkuje estrogeny

• Oogeneza - powstawanie i dojrzewanie komórek jajowych

• U konia - odwrotna budowa; rdzeń na zewnątrz a kora wewnątrz

Jajowody (parzyste)

• Budowa: lejek, bańka, cieśń jajowodu, ujście maciczne jajowodu

• Bańka to miejsce zapłodnienia komórki jajowej

Owulacja /jajeczkowanie/

• Jest to pęknięcie pęcherzyka Graffa i wydostanie się z jajnika komórki jajowej

• W miejscu pęknięcia pęcherzyka powstają ciałka żółte:

1. Fizjologiczne:

-okresowe (rzekome) - nie doszło do zapłodnienia, wytwarza się ciałko żółte, potem przekształca się w ciałko białe, a na końcu zanika.

-ciążowe (prawdziwe) - komórka zostaje zapłodniona, rozrasta się tkanka luteinowa.

2. Patologiczne:

-przetrwałe - tworzy się ciałko żółte i nie zanika; brak owulacji i brak zapłodnienia; częste u bydła

Ciałko żółte produkuje progesteron - powoduje on zaprzestanie wytwarzania nowych komórek jajowych.

Pęcherzyki Graffa produkują estrogeny- hormony umożliwiające produkcję kom. jajowych.

Ciąża u świni jest mnoga.

Ruja u zwierząt:

• Monoestralne (jednorujowe)- ruja 1 w roku

• Diestralne (dwurujowe) - ruja 2 x w roku (suka)

• Poliestralne (wielorujowe) - ruja wiele razy w roku

• Ruja u krowy trwa 2-3 tygodnie

Ssaki są:

-skąpożółtkowe (oligolecytalne)

-łożyskożółtkowe

-żyworodne

Typy układu płciowego:

Drogi rodne zrosły się z przewodów Millera.

Jednopochwowe: (monodelphia)

1. Macica pojedyncza - naczelne

2. Macica podwójna - królik

3. Macica dwurożna - zwierzęta domowe

Dwupochwowe (torbacze) (Didelphia)

Macica

• Zbudowana z rogów, trzonu i szyjki macicy

• Szyjka zawsze zaczopowana śluzem, otwiera się jedynie w momencie rui lub porodu; komunikuje macicę z pochwą

• Macica zawieszona jest na więzadle szerokim macicy /surowicze, ale z włóknami mięśniowymi gładkimi/

• Miejsce, w którym rozwija się ciąża

• Inwolucja - kurczenie /zwijanie/ się macicy po porodzie

Macica dwurożna

• Klacz - dwurożna bezprzegrodowa - rogi kształtem przypominają płozy sań

• Krowa - dwurożna przegrodowa - rogi kształtem przypominają rogi barana

• Świnia - dwurożna - rogi kształtem przypominają pętle jelitowe

• Suka - dwurożna - rogi przypominają kształt litery V

Warstwy ściany macicy:

1. Błona śluzowa /u przeżuwaczy są tu strzępki/

2. Błona mięśniowa /gładka/

3. Błona surowicza

C- układ rozrodczy żeński: j) macica, k) jajowód, l) jajnik, m) pochwa

Pochwa i przedsionek pochwy

• Pochwa - żeński narząd kopulacyjny.

• Granicę między pochwą, a przedsionkiem wyznacza ujście zewnętrzne cewki moczowej i dlatego przedsionek jest wspólną drogą płciową i moczową.

• W ścianach przedsionka znajdują się gruczoły przedsionkowe (nawilżają pochwę)

• W pochwie gruczoły śluzowe (także nawilżają pochwę) - odpowiedniki męskich gruczołów dodatkowych

Srom

• Wargi sromowe ograniczają szparę sromową

• W spoidle brzusznym warg sromowych znajduje się łechtaczka

• Łechtaczka jest ciałem jamistym

• Narząd homologiczny - taki, który wywodzi się z podobnych zawiązków

Prącie - łechtaczka (ciało jamiste)

• Narząd analogiczny - taki, który spełnia te same, bądź bardzo podobne funkcje

Prącie - pochwa (funkcja narządu kopulacyjnego)

• xc

Błony płodowe /zarodkowe/

• Wytwarzane są przez zarodek

• Najwcześniej powstaje pęcherzyk żółciowy

• Owodnia - jej ściany produkują płyn owodniowy (wody płodowe), zapewnia on zarodkowi swobodny rozwój

• Kosmówka - (zewnętrzna) rozpuszcza błony śluzowe macicy, wnikają w ściany macicy; dzięki niej dokonuje się wymiana substancji odżywczych i gazowych między matką a płodem i wydalanie produktów przemiany materii płodu.

• Omocznia - przyrasta do kosmówki od wewnątrz, tworząc kosmówkę - omoczniową.

• Błony płodowe połączone są z zarodkiem pępowiną.

Łożysko

• Powstaje z krzewiastej części kosmówki

Typy łożysk:

• 
  Rozproszone - klacz, świnia - nabłonkowo - kosmówkowe

rzekome

• 
  Liścieniowate - przeżuwacze - łączno - kosmówkowe

• Pierścieniowate (popręgowane) - suka, kotka - środnabł.- kosmówkowe

Prawdziwe

• 
  Tarczowate - naczelne -krwio - kosmówkowe

DOCZESNA - błona śluzowa macicy, która ulega zniszczeniu w czasie porodu (człowiek, pies, kot)

A. budowa, proporcje poszczególnych części narządów płciowych,

B. stosunki topograficzne narządów płciowych w przekroju miednicy mniejszej

Wygląd żeńskich narządów płciowych zewnętrznych

Narządy płciowe samcze

• Jądra

• Drogi wyprowadzające /najądrze, nasieniowód/

• Worek jądrowy /moszna/

• Cewka moczowa męska

• Prącie

B układ rozrodczy męski: e) pęcherzyk nasienny, f) nasieniowód, g) prostata, h) najądrze, i) jądro

Jądra /gonady/ (parzyste)

• Narząd miąższowy - posiada miąższ i zrąb łącznotkankowe

• Miąższ zbudowany z kanalików plemnikotwórczych

• Powstają w nich plemniki /gamety/ - spermatogeneza

• Są to gruczoły dokrewne - produkuja testosteron (antrogen)

• Rozwijają się na terenie jamy brzusznej, tuż przed porodem, albo zaraz po, zstępują przez kanały pachwinowe

• Wnętrostwo - gdy jądro utkwi w jamie brzusznej lub w kanałach pachwinowych

• Jądra u wnętrów powinny być usuwane, ponieważ może doprowadzić to do nowotworów (w jamie ciała jest zbyt wysoka temperatura); jeśli nie zostaną usunięte, po kilku latach jądra przestają produkować plemniki.

• Temperatura jąder jest regulowana przez błonę kurczliwą

• Błona kurczliwa tworzy przegrodę moszny (włókna mięśniowe gładkie)

• Krew doprowadzana jest przez tętnicę jądrową

Drogi wyprowadzające /najądrze/ (parzyste)

• Parzysty narząd płciowy męski

• Przylega do jąder wzdłuż ich tylnego brzegu

• W najądrzu są przechowywane plemniki aż do osiągnięcia pełnej dojrzałości.

• Budowa: głowa, trzon, ogon - nasieniowód

• Mięśnie gładkie (w powrózku nerkowym)

• Naczynia

• Nerwy

Nasieniowody (parzyste)

• Do jamy brzusznej przez kanał pachwinowy

• Wpada do cewki moczowej męskiej na wzgórku nasiennym -->na nim otwory wytryskowe

• Uchodzą razem z gruczołem pęcherzykowym tworząc przewód wytryskowy

Gruczoły płciowe dodatkowe

• Gruczoły pęcherzykowe (świnia)/ pęcherzyki nasienne (koń, człowiek) - uchodzą z nasieniowodami, tworząc przewód wytryskowy; są parzyste

• Gruczoły opuszkowo - cewkowe - parzyste

• Gruczoł krokowy/stercz, prostata/ - dzieli się na 2 części:

1. Rozsiana - w ścianie cewki moczowej (przeżuwacze)

2. Skupiona - otaczają cewkę moczową (buhaj)

Pies i człowiek ma tylko gruczoł krokowy skupiony.

Kot ma gruczoł krokowy i gruczoły opuszkowo - cewkowe.

Małe przeżuwacze tylko część rozsiana prostaty.

Przerost gruczołu krokowego: odśrodkowy lub dośrodkowy.

Wskazana jest kastracja.

Wydzielina gruczołów płciowych dodatkowych oczyszcza cewkę moczową z moczu.

Powrózek nasienny,

• Twór przechodzący przez kanał pachwinowy, składający się z nasieniowodu, naczyń krwionośnych i chłonnych, nerwów oraz mięsień dźwigacz jądra wewnętrzny.

• Z zewnątrz powrózek otoczony jest osłonką zbudowaną z otrzewnej.

• Jedną z najczęstszych patologii powrózka nasiennego są żylaki.

Nasienie /sperma/

• Nasienie = plemniki + osocze

• Rodzaje:

• Zapłodnienie domaciczne /koncentracja plemników mała; koncentracja ejakulatu duża/ - ogier 20-300 ml

• Zapłodnienie dopochwowe /koncentracja plemników duża; koncentracja ejakulatu mała/ - buhaj 1,7-9 ml

Prącie

• Narząd kopulacyjny męski

• Zwierzęta domowe mają prącie ustalone, a naczelne prącie zwisające

• Cewka moczowa jest w brzusznej jamie ciała

• Tworzą go 2 ciała jamiste prącia (parzyste) oraz ciało gąbczaste cewki moczowej

• Ciało jamiste napełnia się krwią w czasie wzwodu, ciało gąbczaste również, powoduje ono, że światło cewki jest ziejące

• Ciało jamiste cewki moczowe tworzy żołądź.

• Części: odnogi, trzon, wierzchołek zakończony żołędzią

Zwierze	Rodzaj Prącia	Mechanizm Wzwodu
Parzystokopytne (świnia, przeżuwacze, wielbłądy)	Włóknisto - sprężyste (wydłuża się)	Zgięcie esowate prącia - gdy zgięcie prostuje się w czasie wzwodu, prącie wysuwa się.
Ogier, pies również człowiek	Gąbczaste /jamiste/ (zwiększa objętość)	Wypełnia się dużą objętością krwi i wysuwa się z napletka

• Mięśnie cofacze prącia - mięśnie gładkie

• Mięśnie napletkowe

U psa długa żołądź prącia, dzieli się na :

-część długą

-część gąbczastą (opuszka żołędzi)

U ogiera, barana, knura i buhaja jądra są bardzo nisko

U knura jądra położone są przedmosznowo

U buhaja zamosznowo.

Napletek (osłona skórna dla prącia)

• Dzieli się na części :

-zewnętrzną (owłosiona skóra)

blaszki napletka

-wewnętrzną (nieowłosiona)

• Brak napletka - obrzezanie

• Wydzielina gruczołów napletka - mastka

• Wierzchołek prącia:

- u konia - korona żołędzi

-u małych przeżuwaczy - wyrostek cewkowy

U psa jest bardzo długi napletek.

U knura jest uchyłek napletka

Ogier ma podwójny napletek, składa się on z 2 warstw

/nazwa hodowlana - puzdro/

Erekcja /wzwód/ - odruchowe rozszerzenie odpowiednich naczyń tętniczych, skurcz odpowiednich mięsni, które zapobiegają odpływowi krwi żyłami. Następuje wypełnienie ciał jamistych krwią i wzwód.

Anatomia

Wykład 4

- 12 -

---