Temat: 10. Złoża kopalin użytecznych w Polsce.
Złoża węgla kamiennego.
W Polsce obecnie znane są trzy zagłębia węgla kamienego, a mianowicie: Zagłębie Górnośląskie, Zagłębie Dolnośląskie i Zagłębie Lubelskie. Największe i najzasobniejsze jest Zagłębie Górnośląskie, z którego pochodzi ponad 98% wydobywanego w Polsce węgla kamiennego. Znacznie mniejsze jest Zagłębie Dolnośląskie, które w znacznej mierze jest już wyeksploatowane.
Ze względu na trudne warunki eksploatacji w Zagłębiu Lubelskim istnieje jedna kopalnia „Bogdanka" i w chwili obecnej nie przewiduje się rozbudowy tego zagłębia.
Polskie złoża węgla kamiennego powstały w karbonie górnym (tabl. 8.1), który w naszych zagłębiach jest produktywny. Perspektywy znalezienia nowych złóż węgla kamiennego uzależnione są od stwierdzenia nowych terenów występowania górnego karbonu.
Badaniami geologicznymi prowadzonymi w ostatnich latach stwierdzono występowanie utworow górnego karbonu w dwu nowych rejonach Dolnego Śląska, a mianowicie: na monoklinie przedsudeckiej, 30 km na północ od Wrocławia w miejscowości Czerńczyce (na głębokości ponad 1000 m) oraz na obszarze niecki północnosudeckiej, między Lubaniem i Jaworem. Na północny zachód od Lubania stwierdzono, wśród ciemnych iłowców i mułkowców, cienkie pokłady węgla kamiennego. Czy występowanie tych utworów zapowiada odkrycie nowych złóż węgla kamiennego, obecnie jeszcze nie wiadomo. Ostatecznie wyjaśnią to dalsze prace geologiczne.
Temat: 10.1.1. Górnośląskie Zagłębie Węglowe.
Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest jednym z największych zagłębi węglowych w świecie. Jego powierzchnia wynosi około 6400 km2 (wraz z okręgiem ostrawsko- kalwińskim) z czego 4 500 km2 należy do Polski. Stanowi ono olbrzymią nieckę wypełnioną utworami karbonu produktywnego, których grubość w części zachodniej wynosi przeszło 6500 m.
Warstwy karbonu produktywnego (górnego) podścielone są utworami karbonu dolnego stanawiącego łupki i piaskowce (kulm): oraz wapienie (wapień węglowy), które znane są na powierzchni tylko w grzbiece dębnickim.
Zagłębie jest typu mieszanego, tzn. paraliczno-limnicznego. Zagłębie typu paralicznego charakteryzuje się obecnością skał zawierających skamieniałości morskie. Powstały one w sąsiedztwie mórz, które wkraczały lub cofały się z ich terenu w zależności od ruchów górotwórczych. Zagłębia limniczne nie zawierają wkładek osadów morskich, powstały w warunkach śródlądowych. Charakteryzują się mniejszym rozprzestrzenieniem i nieregularnościami w zaleganiu pokładów.
W Zagłębiu Górnośląskim warstwy brzeżne (namur A) mają charakter paraliczny, a osady młodsze, warstwy siodłowe i łękowe (górny namur i westfal) są typu limnicznego.
Zagłębie Gómośląskie ma kształt nieregularnego trójkąta, którego podstawę stanowi linia Morawska Ostrawa-Karwina-Krzeszowice, a wierzchołek leźy w okolicy Tarnowskich Gór. Granica południowa nie jest dokładnie ustalona, gdyż utwory formacji węglowej nakryte są grubymi osadami Karpat. Również granica południowo-wschodnia nie jest dokładnie zbadana.
Zasoby węgla stwierdzone i prawdopodobne w pokładach nadających się do eksploatacji do głębokości 1000 m wynoszą ponad 60 mld ton, a do głębokości 2000 m - 150 mld ton.
Stratygrafię i budowę karbonu produktywnego w zagłębiu Górnośląskim przedstawiono w tabl. 10.1.
Karbon górny zwany też „siles", dzieli się na zasadnicze trzy grupy warstw: w dolnej części - brzeżne, w środkowej części - siodłowe, w górnej części - łękowe.
Warstwy brzeżne charakteryzują się przewagą łupków ilastych, są dostępne tylko na brzegach zagłębia (stąd wywodzi się ich nazwa) oraz w wypiętrzeniach tektonicznych. Warstwy te zawierają pokłady węgla koksowniczego, ku wschodowi cała seria cienieje. Warstwy siodłowe w części zachodniej zawierają sześć grubych pokładów węgla o sumarycznej miąższości około 28 m, ku wschodowi pokłady łączą się ze sobą i tworzą w okolicach Dąbrowy Górniczej jeden pokład grubości do 20 m. Warstwy łękowe zawierają łupki i piaskowce oraz dużą liczbę pokładów węgla.
Niecka Zagłębia Górnośląskiego ma wyraźne dwa główne kierunki zaburzeń tektonicznych, które krzyżują się w okolicy Zabrza i Gliwic. Jeden z tych kierunków związany jest z powstaniem Sudetów i przebiega z południowego zachodu na północny wschód.
Najwyraźniej zaznaczony jest w zachodniej części zagłębia, która jest silnie zaburzona tektonicznie. Wyróżnia się tu dwa siodła z przylegającymi do nich łękami. Siodła są złuskowane i przekształcone w nasunięcia. Idąc od zachodu na wschód mamy nieckę rybnicką, siodło michałkowickie, nieckę chwałowicką oraz nasunięcie orłowskie. Drugi kierunek pofałdowań związany jest z powstaniem Gór Świętokrzyskich i przebiega z północnego wschodu na południowy zachód. Najsilniej ten kierunek zaznaczony jest w północnej części zagłębia. Idąc z północy na południe wyróżnia się: nieckę bytomską, siodło główne (z zaznaczającymi się w jego obrębie kopułami w rejonie Zabrza, Chorzowa, Mysłowic, powstałymi w miejscach krzyżowania się obu kierunków
Rys. 10.1. Szkic tektoniczny Gómośląskiego Zagłębia Węglowego
tektonicznych, obszerną nieckę główną oraz siodło Mszana-Jastrzębie. Podobny kierunek jak pofałdowania mają górne uskoki.
Szkic tektoniczny Górnośląskiego Zagłębia Węglowego przedstawia rys. 10.1.
Obecnie eksploatacja koncentruje się na obrzeżach zagłębia oraz siodłach i wyniesieniach. Stopniowo zagospodarowuje się również nieckę główną, jednak w środkowej części tej niecki utwory węglonośne nakryte są grubą warstwą utworów młodszych. Stąd budowane tu kopalnie prowadzą eksploatację na coraz większych głębokościach.
Temat: 10.1.2. Dolnośląskie Zagłębie Węglowe.
Dolnośląskie Zagłębie Węglowe zajmuje obszar Sudetów ograniczony od zachodu masywem Karkonoszy, a od wschodu masywem Gór Sowich. Zajmuje ono obszar około 1200 km2, z czego ponad 550 km2 zawiera pokłady węgla nadające się do eksploatacji na głębokości nie przekraczającej 1500 m.
Część północno-wschodnia zagłębia należy do Polski (okolice Wałbrzycha i Nowej Rudy). Skrzydło południowo-zachodnie i część obszaru centralnego należy do Czech (rejon Żacler, Swatanowice i Radwanice). Zagłębie Dolnośląskie ma kształt wydłużonej niecki, której oś dłuższa wynosi około 60 km, a krótsza - 35 km. Po stronie polskiej utwory karbonu odsłaniają się na powierzchni w postaci zwartego pasa wychodni od Kamiennej Góry przez Wałbrzych w kierunku Nowej Rudy i Słupca (rys. 10.2).
Rys. 10.2: Zagłębie Dolnośląskie
1 - nadkład karbonu, 2 - górny karbon, 3 - dolny karbon
Zagłębie Dolnośląskie jest zagłębiem typowo limnicznym. Na obwodzie, niecki warstwy karbonu produktywnego leżą płycej, a w środkowej części gruby nadkład utrudnia dokładniejsze jej zbadanie. Eksploatacja węgla koncentruje się w brzeżnych partiach struktury. W polskiej części zagłębia serię produktywną stanowią pokłady węgla występujące w dwu zasadniczych poziomach: w spągowej i środkowej części profilu karbonu górnego. Regionalnie noszą one nazwę warstw wałbrzyskich i żaclerskich.
Niemal wszystkie pokłady węgla charakteryzują się nierównomiernym wykształceniem, są na ogół cienkie i tylko niektóre z nich osiągają grubość 1,5 do 2 m. Często są one poprzecinane uskokami, poprzesuwane oraz zgniecone lub poprzerywane intruzjami skał magmowych, głównie porfiru i melafiru. Pokłady węgla mają liczne przerosty skał płonnych. Pokłady te są strome - nachylenie wynosi od 30 do 70°.
Węgle dolnośląskie wyróżniają się wysokim stopniem uwęglenia. Występują tu wszystkie typy węgla koksowniczego (34 do 37), węgle chude typu 38, a w strefach kontaktowych ze skałami wylewnymi znajdują się węgle antracytowe typu 41 i 42.
Węgle dolnośląskie są stosowane w koksownictwie jako węgle schudzające do produkcji najwyższej jakości koksu odlewniczego i wielkopiecowego; stanowi to o wysokiej ich wartości.
W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym występuje silne zagrożenie wyrzutami dwutlenku węgla, metanu i skał. Czynnikiem sprzyjającym występowaniu C02 w złożu są warunki tektoniczne. Uskoki spełniają zadanie dróg migracji C02, a węgiel stanowi tu jego zbiorniki. C02 gromadzi się także w porowatych piaskowcach.
Temat: 10.1.3. Lubelskie Zagłębie Węglowe.
Lubelskie Zagłębie Węglowe jest całkowicie zakryte przez utwory jury i kredy; określono je tylko na podstawie danych z otworów wiertniczych. Jego granice również nie są dotychczas jednoznacznie określone, ponieważ utwory karbonu rozciągają się jeszcze poza obszar rozpoznany dotychczas wierceniami. Zagłębie tworzy podłużny obszar o powierzchni około 4000 km2, rozciągający się od Radzynia i Parczewa na północy do Hrubieszowa i poza granicę państwa na południu.
Osady karbonu rozwinęły się najpełniej w części południowo-zachodniej, w pasie biegnącym od Wisły, przez okolicę Żyrzyna, Lublina, Tyszowce aż poza granicę państwa. Tak najprawdopodobniej przebiega strefa największego obniżenia osadów podścielających karbon i tu należy widzieć centralną część niecki karbońskiej. W kierunku północno-wschodnim następuje znaczna redukcja warstw karbońskich.
Na terenie Lubelskiego Zagłębia Węglowego wyróżnia się dwa zasadnicze rejony z różnie rozwiniętymi profilami utworów karbońskich oraz między nimi profile pośrednie; wpływa to na znaczną zmienność w zaleganiu warstw. Jeden z tych rejonów położony jest w południowo-wschodniej części zagłębia od granicy państwa (Hrubieszów-Korczmin) do Chełma Lubelskiego. Drugi rejon leży na północny zachód od poprzedniego i rozciąga się między Chełmem Lubelskim, Łęczną, Radzyniem i Parczewem.
Szkic Lubelskiego Zagłębia Węglowego przedstawia rys. 10.3.
Rys. 10.3. Szkic Lubelskiego Zagłębia Węglowego
1 - przypuszczalne granice Lubelskiego Zagłębia Węglo wego,
2 - rejon pierwszy, na którym występują pokłady nadające się do eksploatacji
3 - rejon drugi najbardziej zasobny w węgiel
W rejonie pierwszym występują bilansowe zasoby węgla, jednak liczba i grubość pokładów jest stosunkowo niewielka. Maksymalnie występuje tu do 10 pokładów węgla grubości w zasadzie nie przekraczającej 1,2 m. Jest to głównie węgiel typu 33 i 34. W północno-zachodniej części Zagłębia (rejon drugi) występuje obszar najbardziej zasobny w węgiel, zawierający ponad 20 pokładów węgla grubości dochodzącej do 3 m, przy czym w większości jest to węgiel energetyczny (typ 32).
Utwory karbonu (westfal) wykształcone są tu przeważnie w postaci nieprzepuszczalnych iłowców i mułowców. Podrzędnie występują warstwy piaskowców grubości od kilku do kilkunastu metrów. W swym wykształceniu seria węglonośna jest bardzo podobna do warstw orzeskich Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Warstwy karbonu zapadają w kierunku południowym pod kątem 3 do 4°.
Ogólne zasoby Lubelskiego Zagłębia Węglowego obliczone dla pokładów występujących do głębokości 1000 m zostały oszacowane na około 40 mld ton. Zasoby najbardziej perspektywicznej dla rozwoju górnictwa części północno-zachodniej, w której sumaryczna grubość pokładów zdatnych do eksploatacji waha się w granicach od 10 do 23 m, zostały oszacowane na ponad 20 mld ton.
Temat: 10.2. Złoża węgla brunatnego i torfu
Węgiel brunatny występuje w różnych rejonach kraju na zachód od doliny Wisły aż po zachodnią granicę kraju.
Obszar północny zawiera pokłady węgla brunatnego zalegające na głębokości około 100 m. Złoża są silnie zaburzone, głównie wskutek działalności lodowców, co stwarza niekorzystne warunki eksploatacji. Stwierdzono je w okolicach Gdyni, Szczecina i Olsztyna. Złoża te nie były do tej pory eksploatowane.
Rys. 10.4. Złoża węgla brunatnego w Polsce
Na obszarze lubusko-dolnośląskim złoża węgla brunatnego są najzasobniejsze. Dawniej eksploatowano te złoża sposobami podziemnymi, obecnie eksploatuje się je wyłącznie sposobem odkrywkowym. W rejonie Kaławsk Zgorzelec-Turoszów obok pokładów grubości 1 do 2 m występuje lokalnie w zapadliskach pokład grubości 40 do 70 m; pokład ten eksploatuje kopalnia węgla brunatnego Turów. Obszar poznański zawiera duże złoża występujące jednak w niekorzystnych do eksploatacji warunkach, wśród zawodnionych piasków.
W obszarze Konin-Łódź duże znaczenie gospodarcze mają złoża Konin i Bełchatów. Znajdują się tu duże jednostki wydobywcze wraz z zakładami energetycznymi; pokład węgla brunatnego ma tu grubość od 9 do 25 m, lokalnie nawet ponad 50 m. Głębokość zalegania tych złóż wynosi od 40 do 100 m.
Złoża w rejonie Zawiercia i Częstochowy zawierają jeden lub dwa pokłady leżące na niewielkiej głębokości, ich grubość wynosi 0,5 do 1 m i więcej, a zasięg jest niewielki. Obecnie złoża te nie są eksploatowane.
Rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce przedstawiono na rys. 10.4.
Złoża torfu występują prawie na terenie całej Polski, głównie na Pomorzu, w Wielkopolsce, nad Narwią i Notecią. Sumaryczna powierzchnia torfowisk zarejestrowanych na terenie Polski wynosi około 1800 tys. ha, a ich grubość nie przekracza zwykle 5 do 8 m, wyjątkowo do kilkunastu metrów.
Zasoby torfowisk ocenia się na około 20 mld m3, tzn. około 8 mld ton. Wykorzystanie torfowisk dla celów przemysłowych jest obecnie nieznaczne.
Temat: 10.3. Złoża siarki
Polskie złoża siarki są pochodzenia chemiczno-organicznego. Złoża te są ściśle związane z utworami gipsowymi, z którymi występują wspólnie lub kosztem których powstają. Nasze złoża siarki są typu sycylijskiego, w których warstwy siarkonośnych margli tworzą wkładki wśród płytkowodnych osadów wapienno-gipsowych. Złoża tego typu zajmują duże obszary, a zawartość siarki nie przekracza w nich zwykle 30%.
Obecnie na wielką skalę prowadzi się eksploatację złóż siarki między Baranowem i Tarnobrzegiem po obu stronach Wisły. Rozmieszczenie złóż siarki rodzimej w Polsce przedstawiono na rys. 10.5, a przekrój geologiczny złoża siarki w okolicach Tarnobrzega na rys. 10.6.
Temat: 10.3. Złoża soli.
Gruba seria solonośna występuje na Niżu Polski Środkowej, której najbardziej wydźwigniętą częścią jest Wał Kujawsko-Pomorski. Kopalnie eksploatujące tu sole kamienne i potasowo-magnezowe istnieją w Inowrocławiu, Wapnie i Kłodawie. Sole kamienne eksploatowane są także na przedgórzu Karpat w okolicach Bochni i Wieliczki.
Temat: 10.5. Złoża rud żelaza, cynkowo-ołowianych i miedzi.
Przez rudy rozumie się surowce mineralne użytkowane zasadniczo w celu uzyskania z nich metali, zwłaszcza ciężkich (o gęstości powyżej 5000 kg/m3). Granice rud stanowią surowce glinu i magnezu. Surowce do produkcji siarki nazywa się rudami siarki. Termin ruda używa się tak w zestawieniu z odpowiednim metalem, np. rudy żelaza, miedzi, ołowiu itp., jak i w zestawieniu z odpowiednim kruszcem, np. ruda magnetytowa, syderytowa, chalkopirytowa, ruda miedzi rodzimej itp. Rudy wielometaliczne (polimetaliczne) mają zwykle jeden metal, który stanowi o wartości rudy.
Według użyteczności i zastosowania przemysłowego metali wydziela się siedem grup rud, a mianowicie rudy metali:
- żelaznych, czyli „czarnej metalurgu" - żelaza, manganu, chromu,
- staliwnych, tj. uszlachetniających stal, należą tu rudy niklu, kobaltu, molibdenu, wolframu, wanadu i tytanu.
- lekkich - glinu, magnezu, litu,
- specjalnych i rzadkich - między innymi antymonu, arsenu, rtęci, bizmutu, kadmu, rubidu, cezu, chromu, berylu,
- szlachetnych - złota, srebra, platyny i pokrewnych,
- promieniotwórczych - uranu, radu i toru,
- nieżelaznych - cyny, miedzi, ołowiu, cynku.
W Polsce obecnie eksploatuje się złoża rud żelaza, cynku i ołowiu, miedzi oraz niklu. Zapotrzebowanie gospodarki narodowej na inne metale pokrywane jest z importu.
Polskie złoża rud żelaza o znaczeniu przemysłowym zawierają głównie syderyt ilasty, zwany również żelaziakiem ilastym, drugie miejsce co do znaczenia gospodarczego ma limonit, czyli żelaziak brunatny. Pozostałe rudy żelaza, jak magnetyt, hematyt i inne, tworzą niewielkie znane złoża bez znaczenia gospodarczego. Pewne nadzieje wiąże się z nowo odkrytym złożem rud żelaza w rejonie Suwałk. Jest to złoże magnetytu powstałe w prekambrze; obecnie prowadzi się tam prace geologiczno-rozpoznawcze w celu określenia możliwości eksploatacji tego złoża.
Wydobycie rud żelaza w Polsce nie zaspokaja zapotrzebowania na ten surowiec, co zmusza nas do importu znacznych ilości wysokoprocentowych rud żelaza z zagranicy.
Polskie złoża rud żelaza występują w następujących obszarach:
- częstochowskim,
- świętokrzyskim,
- łęczyckim,
- karpackim,
- górnośląskim,
- dolnośląskim.
Eksploatację zasobnych złóż rud cynku i ołowiu prowadzi się w trzech rejonach:
- olkuskim, obejmującym okolice Olkusza, Bolesławia i Sławkowa,
- bytomskim, obejmującym okolice Bytomia i Tarnowskich Gór,
- chnanowskim - okolice Trzebini, Chrzanowa i Jaworzna.
Rozmieszczenie złóż rud cynku i ołowiu ujęto na rys. 10.7.
W Polsce jedynymi eksploatowanymi złożami rud miedzi są osadowe złoża łupków miedzionośnych na Dolnym Śląsku. Przekrój przez dolnośląskie złoże rud miedzi przedstawia rys. 10.8.
Pytania kontrolne
1. Gdzie w Polsce występują złoża węgla kamiennego?
2. Podaj charakterystykę Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.
3. Jak dzieli się karbon górny?
4. Co wiesz o warunkach eksploatacji pokładów w Zagłębiu Dolnośląskim?
5. Powiedz gdzie są obszary występowania głównych złóż węgla brunatnego, siarki, soli, rud metali.
Odpowiedzi na pytania kontrolne
1. Gdzie w Polsce występują złoża węgla kamiennego?
W Polsce obecnie znane są trzy zagłębia węgla kamienego, a mianowicie: Zagłębie Górnośląskie, Zagłębie Dolnośląskie i Zagłębie Lubelskie. Największe i najzasobniejsze jest Zagłębie Górnośląskie. Znacznie mniejsze jest Zagłębie Dolnośląskie, które w znacznej mierze jest już wyeksploatowane.
Ze względu na trudne warunki eksploatacji w Zagłębiu Lubelskim istnieje jedna kopalnia „Bogdanka" i w chwili obecnej nie przewiduje się rozbudowy tego zagłębia.
2. Podaj charakterystykę Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.
Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest jednym z największych zagłębi węglowych w świecie. Jego powierzchnia wynosi około 6400 km2 (wraz z okręgiem ostrawsko- kalwińskim) z czego 4 500 km2 należy do Polski. Stanowi ono olbrzymią nieckę wypełnioną utworami karbonu produktywnego, których grubość w części zachodniej wynosi przeszło 6500 m.
Zagłębie jest typu mieszanego, tzn. paraliczno-limnicznego. Zagłębie typu paralicznego charakteryzuje się obecnością skał zawierających skamieniałości morskie. Powstały one w sąsiedztwie mórz, które wkraczały lub cofały się z ich terenu w zależności od ruchów górotwórczych. Zagłębia limniczne nie zawierają wkładek osadów morskich, powstały w warunkach śródlądowych. Charakteryzują się mniejszym rozprzestrzenieniem i nieregularnościami w zaleganiu pokładów.
Zagłębie Gómośląskie ma kształt nieregularnego trójkąta, którego podstawę stanowi linia Morawska Ostrawa-Karwina-Krzeszowice, a wierzchołek leźy w okolicy Tarnowskich Gór. Granica południowa nie jest dokładnie ustalona, gdyż utwory formacji węglowej nakryte są grubymi osadami Karpat. Również granica południowo-wschodnia nie jest dokładnie zbadana.
Zasoby węgla stwierdzone i prawdopodobne w pokładach nadających się do eksploatacji do głębokości 1000 m wynoszą ponad 60 mld ton, a do głębokości 2000 m - 150 mld ton.
3. Jak dzieli się karbon górny?
Karbon górny zwany też „siles", dzieli się na zasadnicze trzy grupy warstw: w dolnej części - brzeżne, w środkowej części - siodłowe, w górnej części - łękowe.
Warstwy brzeżne charakteryzują się przewagą łupków ilastych, są dostępne tylko na brzegach zagłębia (stąd wywodzi się ich nazwa) oraz w wypiętrzeniach tektonicznych. Warstwy te zawierają pokłady węgla koksowniczego, ku wschodowi cała seria cienieje. Warstwy siodłowe w części zachodniej zawierają sześć grubych pokładów węgla o sumarycznej miąższości około 28 m, ku wschodowi pokłady łączą się ze sobą i tworzą w okolicach Dąbrowy Górniczej jeden pokład grubości do 20 m. Warstwy łękowe zawierają łupki i piaskowce oraz dużą liczbę pokładów węgla.
4. Co wiesz o warunkach eksploatacji pokładów w Zagłębiu Dolnośląskim?
Dolnośląskie Zagłębie Węglowe zajmuje obszar Sudetów ograniczony od zachodu masywem Karkonoszy, a od wschodu masywem Gór Sowich. Zajmuje ono obszar około 1200 km2, z czego ponad 550 km2 zawiera pokłady węgla nadające się do eksploatacji na głębokości nie przekraczającej 1500 m.
Część północno-wschodnia zagłębia należy do Polski (okolice Wałbrzycha i Nowej Rudy). Skrzydło południowo-zachodnie i część obszaru centralnego należy do Czech
Zagłębie Dolnośląskie ma kształt wydłużonej niecki, której oś dłuższa wynosi około 60 km, a krótsza - 35 km. Po stronie polskiej utwory karbonu odsłaniają się na powierzchni w postaci zwartego pasa wychodni od Kamiennej Góry przez Wałbrzych w kierunku Nowej Rudy i Słupca. Zagłębie Dolnośląskie jest zagłębiem typowo limnicznym. Na obwodzie, niecki warstwy karbonu produktywnego leżą płycej, a w środkowej części gruby nadkład utrudnia dokładniejsze jej zbadanie.
W polskiej części zagłębia serię produktywną stanowią pokłady węgla występujące w dwu zasadniczych poziomach: w spągowej i środkowej części profilu karbonu górnego. Regionalnie noszą one nazwę warstw wałbrzyskich i żaclerskich.
Niemal wszystkie pokłady węgla charakteryzują się nierównomiernym wykształceniem, są na ogół cienkie i tylko niektóre z nich osiągają grubość 1,5 do 2 m. Często są one poprzecinane uskokami, poprzesuwane oraz zgniecone lub poprzerywane intruzjami skał magmowych,
Pokłady te są strome - nachylenie wynosi od 30 do 70°.
Węgle dolnośląskie wyróżniają się wysokim stopniem uwęglenia. Występują tu wszystkie typy węgla koksowniczego (34 do 37), węgle chude typu 38, a w strefach kontaktowych ze skałami wylewnymi znajdują się węgle antracytowe typu 41 i 42.
W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym występuje silne zagrożenie wyrzutami dwutlenku węgla, metanu i skał. Czynnikiem sprzyjającym występowaniu C02 w złożu są warunki tektoniczne. Uskoki spełniają zadanie dróg migracji C02, a węgiel stanowi tu jego zbiorniki. C02 gromadzi się także w porowatych piaskowcach.
5. Powiedz gdzie są obszary występowania głównych złóż węgla brunatnego, siarki, soli, rud metali.
Polskie złoża rud żelaza występują w następujących obszarach:
- częstochowskim,
- świętokrzyskim,
- łęczyckim,
- karpackim,
- górnośląskim,
- dolnośląskim.
Eksploatację zasobnych złóż rud cynku i ołowiu prowadzi się w trzech rejonach:
- olkuskim, obejmującym okolice Olkusza, Bolesławia i Sławkowa,
- bytomskim, obejmującym okolice Bytomia i Tarnowskich Gór,
- chrzanowskim - okolice Trzebini, Chrzanowa i Jaworzna.
. Kopalnie eksploatujące sole kamienne i potasowo-magnezowe istnieją w Inowrocławiu, Wapnie i Kłodawie. Sole kamienne eksploatowane są także na przedgórzu Karpat w okolicach Bochni i Wieliczki.
Węgiel brunatny występuje w różnych rejonach kraju na zachód od doliny Wisły aż po zachodnią granicę kraju.
Wyszukiwarka