21


WYKŁADNIA STOSOWANIA PRAWA - Z. Tobor

I wykład16.02.2003 r.

20 godzin egz. pisemny 2 pytania

Wykładnia prawa

Proszę zwrócić uwagę, że wykładnia nie tylko prawnicza.

Współcześnie my sięgamy do tych nurtów, które również zajmują się interpretacją tekstu

Te nurty interpretacji:

1 nurt związany z interpretacją biblijną (różnych świętych ksiąg). Prawnicy rzymscy to genialni prawnicy, ale nie było refleksji (jaki to proces co się tam dzieje). Coś dzieje się w postępowaniu interpretacyjnym w III wieku. Pierwsza refleksja - to były dzieła Orygensa, III w. n.e. robił ciekawe rzeczy, pierwsze traktaty dotyczące interpretacji pism. Ten nurt jest oczywiście sto razy ważniejszy niż interpretacja tekstu prawnego. Pamiętamy, ileś wojen religijnych bo ktoś źle zinterpretował tekst.

2 nurt interpretacja literacka, zrozumienie tekstu pr.

My korzystamy, z tego przy interpretacji tekstu prawnego.

Nasze rozważania są związane z pewna ogólniejszą refleksją, związaną z interpretacją tekstu. Pierwsze do zapamiętania, to określenie sytuacji interpretacyjnej. Ta sytuacja składa się z takich 3 elementów:

  1. prawodawca (w prawie), w innych nurtach autor, twórca

  2. interpretator (czytelnik, odbiorca)

pomiędzy nimi 3. Tekst (w naszym przypadku prawny).

W pana przekonaniu charakterystyka tych 3 elementów pozwala całkiem inaczej popatrzeć na proces interpretacji.

Interpretacja literacka - wiedza o autorze pozwala odczytać ten utwór.

Hermeneutyka wg tej nauki - interpretacji podlega nie tylko tekst, ale wszystkie wytwory człowieka., np. utwory muzyczne, dzieła sztuki.

Egz !!! charakterystyka prawodawcy, interpretatora tekstu

Charakterystyka prawodawcy

Można sprowadzić do dwóch elementów:

1) pewne założenia dotyczące struktury autora tekstu

2) właściwości, jakie się temu podmiotowi przypisuje

Pomija się tutaj kompetencje prawotwórcze i cały szereg innych, ale one muszą być, jednak z pkt. widzenia charak-terystyki prawodawcy nie mają większego znaczenia.

Struktura autora

Pierwsze pytanie, czy autorem, jest jedna osoba czy grupa osób. Przy interpretacji literackiej sprawa jest łatwiejsza, bo prawie zawsze jest to jedna osoba. Nawet jeśli tych osób jest więcej, to łatwo nam zidentyfikować autorów poszczególnych działów. Podobnie sprawa wygląda przy interpretacji świętych ksiąg nikt nie neguje, że autorem tak czy inaczej jest Bóg.

Jeśli popatrzymy na autora tekstu prawnego, to prawnicy w zasadzie wszyscy przyjmują, takie kontrfaktyczne (w większości przypadków) założenie, że autorem jest jeden podmiot. Jeżeli popatrzymy na współczesne systemy demokratyczne, to zdecydowana większość aktów jest wydawana przez podmioty kolektywne (zbiorowe),większość dzieł prawniczych tworzona jest przez grupy prawników. A pomimo tego, ze mamy wszyscy świadomość że na ustawę składa się działanie grupy iluśtam set osób, to w interpretacji przyjmujemy, że prawodawca chciał to, tak jak gdybyśmy go interpretowali zawsze z jednym podmiotem.

Przyczyn przyjmowania takiego kontrfaktycznego założenia, że prawodawca to jest 1 podmiot - wynika to:

Struktura jednak nie jest najważniejszym, natomiast fundamentalne znaczenie w procesie interpretacji, ma to drugie założenie - jakie my właściwości przypisujemy, autorowi? . proszę sobie przypomnieć ze szkoły, jak ważna rzeczą były informacje na temat autora tego tekstu. Te informacje w przypadku autora tekstu prawnego łatwo było uzyskać. W przypadku ksiąg świętych przesłania nam tu cecha doskonałości.

Właściwości, jakie są przypisywane

Przyjrzyjmy się jakie to właściwości, cechy przypisywane są współcześnie prawodawcy. Z analizy orzecznictwa, w szczególności orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego okazuje się, że taka podstawowa właściwość jaka jest prawodawcy przypisywana to jest postulat racjonalności, to jest jakby fundamentalne pojęcie. To pojęcie prawodawcy racjonalnego. Charakterystyka racjonalności prawodawcy bardzo ważne na egzamin, potem krytyka tego. Co znaczy że prawodawca jest prawodawca racjonalnym ? Racjonalność prawodawcy nie jest to pojęcie jednolite mamy 4 rozumienia.

1.Tzw. racjonalność metafizyczna - prawo natury - prawnonaturalna (panu nie podoba się określenie metafizyczna). PRAWNONATURALIZM

Kiedy popatrzymy, na wszystkie na świecie doktryny, możemy je sprowadzić w uproszczeniu, albo do koncepcji prawnonaturalnej albo pozytywistycznej.

Co mamy wiedzieć? Na czym ten postulat racjonalności polega. W skrócie można powiedzieć, że każda koncepcja prawnonaturalna składa się z trzech elementów:

a) natura istnienia (1 element prawa naturalnego) - jest różnie rozumiana. Najważniejsza cecha, która jest tej naturze przypisywana we wszystkich koncepcjach, jest taka że ta natura musi być poznawalna . Jeżeli jest jakaś natura do, której nie jesteśmy w stanie dotrzeć to nie ma ona dla nas znaczenia.

b) z tej natury wyprowadza się jakieś reguły postępowania - jest jakaś natura, jest poznawalna, to znaczy że możemy z niej wyprowadzić pewne reguły postępowania. (przykład problemu z tym związanego - „Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie” Kant - co to znaczy - jest jeden świat (co jest na zewnątrz) poznawany przy pomocy rozumy teoretycznego - to jest to niebo, Natomiast jest drugi świat moralny wewnątrz poznawany za pomocą rozumu praktycznego. Kiedy mówimy, o prawie natury to nie interesuje nas ten świat wewnętrzny. Tu problem jest prawo moralne we mnie jesteśmy w stanie poznać jak człowiek powinien postępować, dowiedzieć się co jest dobre co jest złe. To są fundamentalne dla wszystkich nas pytania. Prawnonaturaliści twierdzą, że z tej natury możemy wyprowadzić, możemy się dowiedzieć jak powinniśmy postępować. Załóżmy, że taką natura jest Bóg (wg Tomasza z Akwinu) i wtedy prawo naturalne - propozycja Boga skierowana do nas - my jesteśmy w stanie odczytać czego Bóg od nas oczekuje. Mamy rozum, więc jesteśmy w stanie odczytać to prawo naturalne (tą propozycję Boga). Tu powstaje najważniejszy problem, czy my z tego prawa jesteśmy w stanie wyprowadzić pewne reguły. To nie jest takie poznanie logiczne, przyrodnicze , tylko to poznanie mieści się jak gdyby w tym nurcie poznania moralnego. W tej chwili przyjmuje się, że człowiek ma intuicję moralną i jest w stanie poznać co jest dobre. Tu są różnej postaci wątpliwości. Ale załóżmy, że z tej natury pewne reguły postępowania sobie można wyprowadzić. Rzecz jasna w każdej koncepcji prawnonaturalnej, te reguły służą nam jako kryterium oceny prawa pozytywnego. W wszystkich koncepcjach prawnonaturalnych mamy do czynienia z dualizmem prawa - to jest prawo natury (z natury człowieka, jakiejś rzeczywistości) a to jest prawo pozytywne.

Twierdzi się , że prawo natury stanowi tylko kryterium oceny prawa pozytywnego (słabsza koncepcja). Natomiast w tej wersji mocniejszej - prawo natury stanowi podstawę obowiązywania prawa pozytywnego - dlatego prawo pozytywne funkcjonuje, bo jest zgodne z prawem natury.

Teraz wróćmy do pytania, co to znaczy, że prawodawca. jest prawodawca naturalnym. Tą cechę przypiszemy mu wtedy kiedy jego rola sprowadza się tylko do odczytywania, do wyprowadzania, do odczytywania pewnych reguł z tej natury i zapisywania tych reguł w tekście prawa pozytywnego. Prawodawca racjonalny odkrywa w sposób deklaratoryjny, potwierdza reguły. Odczytuje, że te reguły gdzieś w rzeczywistości istnieją. On jest je w stanie odczytać to prawo jest dobre, bo wynika z natury. Tak więc dopóki działalność prawodawcy ma charakter deklaratoryjny, to mówimy, że jest to prawodawca racjonalny.

(Cały proces norymberski prowadzony, był w oparciu o koncepcje prawnonaturalne. To co wyście robili to nie było prawem, to były jakieś chore imaginacje i postępowanie). Tak samo Antygona (zwolenniczka koncepcji prawnonaturalnych) - przeciwieństwo Kreona.

Bardzo ciekawie ta koncepcja wygląda w aspekcie Konstytucji - Art. 30 konstytucji - źródłem wszelkich praw jest godność człowieka. Z tego wyraźnie wynika natura. Z tej natury - godności człowieka powinny wynikać wszystkie inne reguły. Art. 87 - klasyczne pozytywistyczne myślenie, źródła prawa.

c) te reguły pełnią pewną funkcje w stosunku do prawa pozytywnego

1. Stanowisko kognitywistyczne - można poznać, co dobre a co złe

2. Stanowisko apognitywistyczne - tylko w świecie „nieba gwiaździstego”, co dobre to nasze przekonanie, gusta ( np. demokracja)

2. racjonalność instrumentalna (technologiczna) II połowa XIX wieku dominuje do dnia dzisiejszego. Punktem wyjścia jest pozytywistyczny sposób poznania. Z tych dwóch światów, nieba gwiaździstego i prawa moralnego w rzeczywistości istnieje tylko jeden świat - świat przyrodniczy. Wszystkie nasze rozważania powinny być odnoszone tylko do tego świata przyrodniczego, bo tak w sposób jasny precyzyjny, naukowy możemy cokolwiek ustalić. Natomiast ustalenia na podstawie jakiejś intuicji, zmysłu moralnego to są nic nie warte dywagacje.

W koncepcji tej punktem wyjścia jest czysto przyrodniczy, pozytywistyczny sposób poznania, a więc to co jesteśmy w stanie poznać to tylko jest ten świat zewnętrzny, przyrodniczy. I tu formułowane są najróżniejsze prawa (relacje pomiędzy zjawiskami przyrodniczymi, również w naukach społecznych).

Kluczowe słowo - pozytywizm. Możemy badać to, co realnie istnieje. Wszystkie spory pozytywiści mówili, że to nikogo nie powinno interesować. Nauka opiera się na poznawaniu za pomocą metod empirycznych.

Wiedza ogranicza się do poznania reakcji w świecie, zjawisk społecznych i przyrodniczych. Natomiast, kiedy mówimy, tu o racjonalności prawodawcy. Taka klasyczna definicja praw brzmi tak, że prawo jest zdefiniowane - prawo to zespół dyrektyw instrumentalnych służących do skutecznej realizacji założonych celów. Postępować racjonalnie to wykorzystywać swoją wiedzę o świeci, w taki sposób aby jak najskuteczniej osiągać założone cele.

W koncepcji prawnonaturalnej, zarówno cele jak i środki są jak gdyby odkrywane (odczytywane) przez prawodawcę, w tej drugiej kwestia celów: to co jest celem leży poza zakresem tak rozumianej racjonalności.

Prawo ma być skuteczne, jakie cele to bez znaczenia. Prawodawca jest w stanie osiągnąć założony sobie cel. (jakie środki dobrać aby jak najskuteczniej ten cel został osiągnięty. Cała racjonalność wyczerpuje się w skuteczności prawa. Prawodawca to jest prawodawca naturalny, bo wie jak ten cel osiągnąć. Racjonalność prawodawcy ogranicza się do tego jakie środki dobrać, by osiągnąć określony cel. Kiedy mówimy, o takim rodzaju racjonalności, to musimy tu również zwrócić uwagę na dwie podstawowe cechy;

W tej chwili zdecydowana większość dyrektyw interpretacyjnych w procesie wykładni odwołuje się do racjonalności instrumentalnej prawodawcy.

3. Racjonalność argumentacyjna opiera się na przekonaniu, że w życiu społecznym najważniejsze jest uzyskanie akceptacji dla ustalanych praw. W życiu nie wystarcza mieć rację (to nie zawsze spotyka się z akceptacją) - prawodawca stanowiąc pewne reguł musi pamiętać nie tylko o tym, że on ma rację, ale to muszą być takie rozstrzygnięcia, które spotykają się ze społeczna akceptacją (aprobata społeczna). Wtedy mówimy, że on jest racjonalny. Ten postulat racjonalnego jest niezwykle trudny z jednego podstawowego punktu widzenia, mianowicie musimy pamiętać - podstawowe założenie każdej argumentacji, że każda argumentacja jest zrelatywizowana do określonego audytorium (odbiorcy, do których nasze argumenty mają trafić). Z tego punktu widzenia audytorium możemy podzielić na tzw. audytorium jednolite (np. studenci są w miarę jednolitym audytorium) i niejednolite (użycie tu argumentów, będzie trafiać do jednej grupy osób, te same argumenty do innych nie).

W tym rozumieniu, prawodawca racjonalny to taki, którego argumentacja skutecznie wpływa na kształtowanie postaw i przekonań adresatów stanowionych przez niego norm (zyskuje akceptacje) i wszystko jak ww.

Możemy dokonywać najróżniejszych interpretacji, ale to nasze rozstrzygnięcie musi się spotkać z akceptacją.

4. Racjonalność komunikacyjna (Irgen Habermas - najsłynniejszy zwolennik koncepcji)

Racjonalne w sensie komunikacyjne, są te działania społeczne, które rozszerzają wolną od przymusu i represji komunikację w stosunkach społecznych, sprzyjają dyskursywnemu kształtowaniu i wyrażaniu się woli społeczeństwa oraz umożliwiają konsensualną regulacje konfliktów społecznych.

Ta koncepcja powstała jako przeciwstawienie racjonalności instrumentalnej (typowo pozytywistycznej - prawo rozkaz suwerena).

Coraz częściej mówi się że taka instrumentalna, (instrumentalizacja prawa), że jest nie dobra.

Punktem wyjścia dla racjonalności komunikacyjnej jest diagnoza sytuacji społecznej - całe zło bierze się stąd, że ludzie z sobą nie rozmawiają, że nie ma tej komunikacji (na każdym szczeblu społecznym). Więc pierwszym celem prawa jest tworzenie wolnej od przymusu i represji komunikację w stosunkach społecznych. Umożliwienie, by ludzie wreszcie zaczęli z sobą rozmawiać.

Ta wolna od przymusu ... stwarza możliwości dla dyskursu. Co to znaczy dyskursywne kształtowanie i wyrażanie woli społeczeństwa?

Tutaj trzeba zwrócić uwagę na różnicę między zwykłą demokracją a dyskursem. Dyskurs i demokracja to są różne sposoby podejmowania decyzji:

Jest cały szereg koncepcji, kt. traktują prawo jako rozmowę

Habermas zadawał sobie pytanie, jak mamy być ludźmi wolnymi i podlegać jednocześnie prawu. Odpowiedź na to pytanie jest prosta : ten postulat zostanie spełniony, kiedy prawo będzie efektem rozmowy. Bo z jednej strony będziemy twórcami tego praw (będziemy je tworzyć), a z drugiej będziemy adresatami, bo to prawo będzie do nas skierowane.

Prawodawca nie daje rozkazu on z nami rozmawia.

W konsekwencji mamy to konsensualne kształtowanie, czy rozwiązywanie konfliktów społecznych. Konsensualne, czyli na podstawie zawartej umowy. Niezwykle ciekawa koncepcja Habermasa.

Ta koncepcja ostatnia koncepcja jak gdyby wraca do tej pierwszej, zaczynają się również pojawiać pewne wartości, ale są to takie wartości, które wynikają z materialnej powinności (że one gdzieś u Pana Boga tam są), ale tu samą wartością, legitymizacją prawa jest sposób jego kształtowania.

W tym rozumieniu, prawodawca racjonalny to właśnie taki, który umożliwi, daje możliwość porozumiewania. Należy zwrócić uwagę, na zakres wolności jaką na prawodawca pozostawia - ciekawy przykład o ile współczesne prawo mówi nam co mamy robić, to w tej wizji Habermasa prawo ma być tylko takimi znakami drogowymi, które pewne rzeczy reguluje natomiast od nas zależy wybór drogi.

Prawodawca do egz.

Ma cechy racjonalności : metafizyczna, instrumentalna, komunikacyjna. Jeżeli twierdzi się, że prawodawca jest racjonalny to przenosi się na wytwór jego działalności. Racjonalność prawodawcy to te 4 racjonalności oraz krytyka do egz.

Koncepcja racjonalności jest krytykowana.

Krytyka

W tej chwili ten postulat racjonalności prawodawcy jest w pewien sposób krytykowany. W literaturze można to spotkać. Krytyka jest dokonywana z różnych pozycji, pan zwraca tylko na krytykę z pozycji posmodernistycznej.

Główne źródło - Krytyka idzie z postmodernizmu. Co to są poglądy postmodernistyczne, najprościej by można powiedzieć, że postmoderniści właśnie kwestionują, taki racjonalny, spójny, uporządkowany, zdeterminowany układ świata jaki wynika z tego postulatu racjonalności. Dla postmodernisty świat jest inaczej zorganizowany, mianowicie twierdzą, że w tym świecie, w którym realnie funkcjonujemy, nie wszystko jest nie wszystko jest przewidywalne. Istnieje tam wiele sprzeczności, luk itd.

O ile dla zwolenników racjonalności modelem świata jest zegar (układ stabilny - wszystko do dokładne do przewidzenia) to dla postmodernizmu obrazem świata jest chmura, - (pewien skomplikowany chaotyczny układ cząstek, których ruchów nie jesteśmy w stanie ani dokładnie przewidzieć, ani dokładnie określić.

Czyli dla zwolenników racjonalności społeczeństwo to taki angielski klub dżentelmenów (ludzi, którzy w zasadzie tak samo się ubierają, myślą, zachowują) natomiast dla postmodernistów społeczeństwo to raczej baza na której kształtują się różne języki, tradycje kultury wartości i na której z tego powodu, trudno jest cokolwiek przewidzieć. Postmoderniści kwestionują logocentryczny obraz tekstu prawnego jako spójnej niesprzecznej, pozbawionej luk jednolitej całości.

Postmoderniści twierdzą, że tekst prawny może być niespójny , pełen luk, prawodawca może popełniać błędy. Właścicielem tekstu jest prawodawca. W wizji postmodernistycznej jest uspołecznienie tekstu. Rozumienie tekstu przez te osoby, których on dotyczy.

W tej chwili coraz więcej autorów przyjmuje ten postulat racjonalności prawodawcy, ale w takiej wersji umiarkowanej . Znane są przypadki że w procesie interpretacji opieramy się na postulacie racjonalności, ale również można wskazać cały szereg przykładów kiedy ten postulat racjonalności jest odrzucany. Jak piszą zwolennicy postmodernizmu - oni twierdzą , że teksty prawne bywają i mądre i głupie, a prawodawcy bywają i racjonalni i nieracjonalni. -w orzeczeniu SN - nie wolno interpretować przepisów w taki sposób, który prowadzi do sprzeczności - myślenie racjonalne. Ale też inne sytuacje można już w naszym orzecznictwie zaobserwować: dwa rodzaje:

  1. kiedy przyjmujemy, że te błędy prawodawcy są tak poważne że nie mogą zostać usunięte za pomocą zabiegów interpretacyjnych, i że konieczna jest tu ingerencja prawodawcy,

  2. my kwestionujemy, ten postulat racjonalności prawodawcy, ale uważamy że te uchybienia prawodawcy nie są aż tak poważne że musi ingerować prawodawca, ale jego uchybienia możemy niwelować przy pomocy interpretacji. Np. SN wolno jest odstąpić od znaczenia literalnego, gdy prowadzi to do sprzeczności z innymi normami, albo do absurdalnych konsekwencji lub do rażąco nieprawidłowego rozumienia.

Prawodawca nie zawsze jest racjonalny można go poprawiać, ale do pewnego stopnia.

Tak więc podsumowując raczej powinniśmy przyjąć tą umiarkowaną koncepcję , ale kiedy spotykamy się z kompletnymi absurdami, to wówczas ten postulat racjonalności powinien zostać zakwestionowany, i albo jest tak duży błąd że umywamy ręce - tu musi nastąpić działanie prawotwórcze, albo powiemy, że coś nie wyszło ale przy pomocy zbiegów interpretacyjnych ten błąd może zostać naprawiony i możemy ten przepis jakoś skorygować.

Racjonaliści kładą nacisk bardziej na relację tekst - autor tekstu (zrozumienie listu wiąże się z jego autorem).

Postmoderniści na relację pomiędzy interpretatorem tekstu, a tekstem .

W tej koncepcji przyjmującej racjonalizm przyjmuje się że kto jest właścicielem prawa (przyjmuje się że państwo) do zrozumienia jakiegoś tekstu odwołujemy się do tego : co chciał prawodawca zrobić, jaka była jego wola itd.

Natomiast postmoderniści twierdzą, ze to jest nieprawda, że właścicielem prawa nie jest państwo, ale jest same społeczeństwo, i że przy interpretacji tekstu bardzie powinniśmy zwracać uwagę, na ten aspekt społeczny. Np. ustawa o szkolnictwie wyższym, postmoderniści twierdzą , że błędem byłoby odwoływać się do tego co chciał parlament, czy minister, twierdzi, że rozstrzygnięcie interpretacyjne (prawidłowe odczytanie tekstu) powinno się wiązać z odwołaniem do adresata - społeczności akademickiej i ostateczny głos interpretacji tego tekstu..

Interpretator tekstu prawnego

Interpretatorem jest, był i będzie każdy z nas.

Gdyby się bliżej przyjrzeć można wyróżnić dwa elementy (dwie cechy które charakteryzują interpretatora):

  1. ta nasza interpretacja dokonywana przez różne podmioty jest w miarę jednolita, mieści się w określonych granicach,

  2. druga cecha, to jest cecha, która powoduje indywidualizację, ta interpretacja dokonywana przez różne podmioty jest rozbieżna. (to doskonale widać w orzeczeniach).

Wynika to właśnie z takiej a nie innej charakterystyki interpretatora. Na taką charakterystykę składają się właśnie takie 2 elementy. Warto, zwrócić uwagę, iż w interpretacji literackiej używa się często określenia nie interpretator, ale czytelnik. W interpretacji pr. to określenie się nie pojawia.

Pierwszą cechę interpretatora określa się mianem:

1) kontekst socjolingwistycznego

2) prerozumienie

Ad 1) kontekst socjolingwistyczny - nasz język, którym się posługujemy nie jest w próżni, zależy od kontekstu społecznego. Nasza interpretacja (nasze rozumienie) odbywa się w ramach konkretnego kontekstu socjolingwistycznego - jest zanurzona w rzeczywistości, (w środowisku), w której my funkcjonujemy. Można zauważyć że różne pojęcia są różnie rozumiane w różnych środowiskach, w różnych kontekstach s. , że to nasze rozumienie jest zdeterminowane w uwikłaniu nas w określone środowisko.

Kontekst socjolingwistyczny to zestaw reguł oparty na podzielanych w kulturze prawnej przekonaniach o świecie społecznym, właściwościach regulacji prawnej oraz akceptowanej w tej kulturze wartościach.

Rozważenie tego k.s. wymaga odwołania się charakterystyki tej zbiorowości ludzkiej, w której przychodzi działać interpretatorowi.

W obrębie takiej zbiorowości kształtuje się pewna kultura interpretacyjna. Chcąc należeć do takiej wspólnoty interpretator musi akceptować pewien zespół podstawowych reguł interpretacyjnych i wartości i przekonań na których opiera się ich stosowanie.

Wspólnota interpretacyjna - przynależność wiąże się z akceptacją wartości przekonań oraz zbioru podstawowych reguł interpretacyjnych. Chcąc należeć do tej wspólnoty musi zaakceptować coś, co określamy mianem paradygmatu interpretacyjnego. Musimy akceptować pewne wartości.

Paradygmat - coś co na przestrzeni dłuższego czasu się ukształtowało.

Ta wspólnota interpretacyjna, jest jak gdyby w inny sposób traktowana przy interpretacji literackiej - jest tutaj mniej sformalizowana. Są różne szkoły interpretacyjne, które najczęściej skupiają się wokół jakiegoś autorytetu (np. Szekspira) - odczytanie tego tekstu ma się odbywać na podstawie określonych reguł, że coś jest ważne, lub mniej ważne, my akceptując pewne poglądy należymy, do pewnej szkoły interpretacyjnej.

Natomiast, ta wspólnota interpretacyjna do której my należymy (czy też tekstu biblijnego) jest tutaj odmienna, ponieważ przynależność do tej wspólnoty jest związana nie tylko z akceptacją określonych reguł interpretacyjnych, ale również ta przynależność związana jest z zajmowanymi stanowiskami, które są przez interpretatora przyjmowane.

Kwestionowanie paradygmatu, byłoby wyjściem z tej wspólnoty. To co najczęściej jest kwestionowane, to nie jest ten podstawowy paradygmat (podstawowe reguły interpretacyjne, lecz co najwyżej kwestionowany jest sposób stosowania tych różnych reguł interpretacyjnych.

Korzyści z przyjęcia paradygmatu:- główna korzyść jaka wiąże z dokonywaniem interpretacji, w ramach tej wspólnoty interpretacyjnej polega na tym, że te nasze rozstrzygnięcia interpretacyjne cieszą się określonym autorytetem - czyli zyskują pewną akceptację.

Autorytet - źródła w interpretacji prawniczej.

  1. autorytet represyjny - groźba użycia przymusu sprawia, że urzędnicy dokonujący ustaleń interpretacyjnych mogą liczyć na ich akceptacje niezależnie od tego czy się je uzna za intelektualnie poprawne czy nie.

2) Prawo jako samo prawo posiada autorytet, który przenosi na członków prawniczej wspólnoty interpretacyjnej. To drugie źródło to jest tzw. autorytet instytucjonalny - który opiera się na przekonaniu jednostek, że należy się podporządkować ustaleniom interpretacyjnym sędziów i innych urzędników, gdyż reprezentują on oni prawo będące same w sobie wartością, którą warto i należy szanować. Nie siła, ale instytucjonalna wartość prawa. W interpretacji prawniczej mamy najczęściej do czynienia ze sprzężeniem obu tych autorytetów, co wzmacnia pozycję interpretatora i jego pozycji interpretacyjnej.

Czym wyższa pozycja interpretatora tym autorytet wyższy, ale też większa odpowiedzialność.

Każdy z nas jest innym interpretatorem.

Co w tej konkretnej sytuacji będzie błędną interpretacją - to taka, która nie jest zgodna z tym powszechnie akceptowanym paradygmatem interpretacyjnym.

Można porównać paradygmat, z gramatyką, gdzie błąd jest naruszeniem pewnych reguł.

Najsilniejszym autorytetem jest interpretacja tekstu biblijnego, bo tam oprócz autorytetu intelektualnego (jak w interpretacji literackiej) , represyjnego, instytucjonalnego, mamy jeszcze do czynienia z autorytetem sakralnym.

Czym wyższą pozycje w hierarchii zajmujemy, tym większy jest autorytet interpretatora., oczywiście z tym jest związana zdecydowana większa odpowiedzialność za dokonywane rozstrzygnięcia interpretacyjne.

Drugi element, który akcentuje interpretatora określany jest jako:

Ad 2) prerozumienie -

To jest cała nauka, która zajmuje się rozumieniem czegokolwiek, to jest hermeneutyka. Kluczowym pojęciem w hermeneutyce jest to właśnie prerozumienie (przedsąd, przedwiedza).

Istota prerozumienia tekstu polega na posiadaniu przez interpretatora, pewnego rodzaju właściwości, czy wstępnej wiedzy wpływającej na proces interpretacji i jego rezultatu.

Proszę zwrócić uwagę, że rozumienie czegokolwiek wymaga posiadania takiej wstępnej wiedzy.

Rozumienie tekstu prawnego nie jest możliwe, jeżeli nie mamy prerozumienia.

To prerozumienie, u każdego z nas różne, to powoduje, że ten nasz ogląd świata rozumienie świata jest inne. Dla każdego z nas ten świat jest postrzegany inaczej.

Prerozumienie obejmuje wszystkie możliwe czynniki wpływają na czynności interpretatora, w zależności od natury owych czynników, możemy wyróżnić trzy rodzaje prerozumienia:

1) intelektualne

2) emocjonalne

3) wolicjonalne

1) intelektualne, - związane jest z pewnym zakresem wiadomości (jeżeli czytamy tekst musimy znać dziedzinę, materie, której dotyczy). Warunkiem dobrej interpretacji jest rozumienie materii, której ona dotyczy - bardzo ważne! Smutny, jest fakt że prawie 80% nie rozumie, tego co czyta. To jest bardzo ważna bariera przy rozumieniu tekstu prawnego. Jeżeli nie będziemy, rozumieli tej materii, zrozumienie tekstu będzie niezwykle trudne.

2) emocjonalne (aksjologiczne) - związane z akceptowanymi przez nas wartościami. Wychodząc poza prymat tekstu prawnego oceniamy czyjeś zachowanie

  1. wolicjonalne - związane z naszymi intencjami, z naszą wolą. Końcowy rezultat, który chcemy uzyskać - determinuje ten rezultat interpretacyjny. Interpretujemy tekst w zależności od oczekiwań, naszej woli. Inaczej interpretuje prokurator a inaczej obrońca.

Egz !!! Tekst prawny - to zbiór wszystkich przepisów, które w danym momencie obowiązują.

1) jest to największy z możliwych tekstów w Polsce 5 tys. aktów normatywnych

2) tekst różni się w porównaniu z tekstem literackim, on jest ubogi.

3) Tekst to pewna całość a nie pewne konkretne przepisy ( never ending story - nigdy nie kończąca się opowieść)

Relacje pomiędzy językiem a rzeczywistością

1) pierwsza koncepcja - język odzwierciedla rzeczywistość

  1. druga koncepcja - język jest pewnym narzędziem, który tworzy kreuje rzeczywistość. W miarę rozwoju języka świat jest większy. Język nie tylko odzwierciedla rzeczywistość, ale on ją kreuje.

WYKŁADNIE STOSOWANIA PRAWA

II wykład 2.03.2003 r.

Charakterystyka tekstu

1) język jest odzwierciedleniem rzeczywistości. Jeżeli nie możemy poznać rzeczywistości dokonujemy analizy języka - funkcja odzwierciedlająca.

2) język kreuje określoną rzeczywistość. Ta funkcja ma podstawowe znaczenie

Funkcja kreacyjna ( w azależności od języka poruszamy się w różnej rzeczywistości). Granice świata to granice języka. Są dwa światy ten drugi świat jest wykreowany przez język prawny.

Podstawowe różnice między światem wykreowanym przez język prawny a wykreowanym przez język potoczny:

1) różnica dotyczy „mieszkańców” tego świata potocznego i prawnego. W świecie języka potocznego są ludzie młodzi, starzy, grubi, chudzi, kobiety, mężczyźni. W świecie języka prawnego zamieszkują go podmioty prawa. Różne gałęzie prawa przypisują podmiotowość różnym tworom. Świat języka prawnego jest gęściej zaludniony niż świat języka potocznego. W świecie języka potocznego podmioty scharakteryzowane są przez różne cechy, właściwości. W świecie prawnym podmioty wyróżniane są przez jedną cechę, pracownik, ojciec, świadek, spadkobierca to kilka podmiotów.

2) Wyróżnianie w sposób odmienny mieszkańców tego świata. W świecie języka prawnego mamy do czynienia z tzw. strukturą dyskretną to znaczy każdy podmiot posiada pewną cechę albo jej nie posiada, albo się jest małoletnim albo się nie jest. Wiek w świecie potocznym starszy, młodszy, mądrzejszy, głupszy.

3) Podmioty, które są wyodrębnione poprzez relacje do innych podmiotów ( wierzyciel, wspólnik). Inne składniki świata prawnego. Kategoryzacja tych składników jest odmienna niż w świecie potocznym np. złożenie podpisu, kupno gazety, wejście do tramwaju. Z punktu widzenia języka prawnego to czynności prawne. Z punktu widzenie potocznego nie ma tu żadnych relacji.

4) Upływ czasu, to, co odbyło się między dwoma zdarzeniami ( 7 dni od... 20 lat od...)

Wg. Ostin'a jedną z funkcji języka jest Funkcja performatywna języka prawnego. W pewnych sytuacjach wygłoszenie pewnych wypowiedzi jest dokonywaniem aktu, który nie sprowadza się wyłącznie do aktu wypowiedzenia czegoś. Mówiąc czynimy coś za pomocą słów. Przyrzekam przyjść do Ciebie - to coś w rzeczywistości zmienia. Te wypowiedzi wywołują pewne skutki w tych relacjach między ludźmi.

Te wypowiedzi performatywne prowadzą do powstania nowych składników w rzeczywistości w postaci obowiązku, uprawnienia, zobowiązania. Przez wydanie aktu prawnego dokonywane się zmiany w rzeczywistości społecznej. Zmiany te polegają na tym, że pewne podmioty, obiekty, zdarzenia, stany rzeczy uzyskują pewne nieimpiryczne kwalifikacje.

Prawo = tekst + interpretacja

Specyfika prawnego obrazu świata w porównaniu z obrazem świata wyznaczonym przez język potoczny przejawia się w dwojaki sposób:

1) język tekstów prawnych w sposób odmienny od języka potocznego kategoryzuje dane doświadczenia wprowadzając odmienne niż w języku potocznym dystynkcje

2) teksty prawne z uwagi na swoją funkcję performatywną stwarzają lub wzbogacają świat, do którego się odnoszą, kreują w nim nowe nieimpiryczne obiekty i kwalifikacje

Interpretator

Paradygmat interpretacyjny.

Model wykładni:

1etap) powstanie wątpliwości, co do znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego

clara non sun interpretante, - co jest jasne nie wymaga interpretacji. Każde ustalenie rozumienia jakiegoś tekstu prawnego to już jest interpretacja. Wątpliwości związane z samym charakterem języka, czasami pozajęzykowy charakter języka. Chcąc wpłynąć na czyjeś zachowanie musi być „rozmowa” między prawodawcą a odbiorcą. Otwarta tekstowość języka są otwarte i nie można zamknąć.

2 etap) usuwanie wątpliwości w oparciu o zastosowanie określonych dyrektyw interpretacyjnych. Dyrektywy 1 stopnia, dyrektywy 2 stopnia. Wśród tych dyrektyw 2 stopnia możemy wyróżnić tzw. dyrektywy procedury one ustalają kolejność stosowania poszczególnych dyrektyw interpretacyjnych, dyrektywy preferencji, które ustalają wybór pomiędzy rozumieniami otrzymanymi po zastosowaniu różnych dyrektyw interpretacyjnych.

3 etap) porównanie wyników, jakie otrzymaliśmy po zastosowaniu różnych dyrektyw interpretacyjnych

Mogą powstać dwie sytuacje:

1) otrzymane rezultaty są zgodne. Otrzymaliśmy znaczenie dostatecznie precyzyjne dla potrzeba danego rozstrzygnięcia

2) stosując różne dyrektywy dochodzimy do rozbieżnych rezultatów, mamy do czynienie z 4 etapem wykładni

4 etap) dokonanie wyboru spośród różnych znaczeń otrzymanych z różnych dyrektyw interpretacyjnych wybieramy jedno, które stanowi podstawę rozstrzygnięcia

egz. !!! Wykładnia językowa

ma największą doniosłość. Ustalenie danego rozumienia ze względu na kontekst językowy. Między językiem prawnym a potocznym są różnice.

Orygenes wyróżnił trzy poziomy analizy tekstu. Interpretacja Pisma Świętego - poziom literalny, moralny, mistyczny.

Poziom literalny - to szereg najróżniejszy opowieści. Poziom moralny - to pewien morał z tych opowieści. Poziom mistyczny - to trudne.

Teraz próbuje się też zastosować 3 poziomową analizę języka do interpretacji tekstu

1) poziom deskryptywny - to opisowa wyrażona bezpośrednio w języku warstwa tekstu prawnego. Ten poziom obejmuje opis osób, rzeczy, zdarzeń, zachowań należących do pewnego świata, o którym mówi tekst prawny. Jest to, zatem opis pewnego świata, którego wizje wytwarza sobie interpretator w trakcie bezpośredniego, dosłownego studiowania tekstu prawnego.

Świat, który odtwarzamy to jest świat postulowany, który wynika z danego tekstu prawnego. Główny problem, który związany jest z tym poziomem dystryktywnym, to Hart zadał pytanie, czym można traktować tekst prawny jako przewodnik po pewnej krainie. Wg. Harta, gdy zajmuje się regułami to musimy wyróżnić dwa aspekty internalny ( uczestnik) i eksternalny (obserwator).

Możemy mieć do czynienia z regułami bądź jako obserwator, który sam ich nie akceptuje bądź jako członek grupy, który je akceptuje i zgodnie z nimi postępuje.

2) poziom dyrektywny - ustalmy wszystkie reguły postępowania. Które prawodawca zawarł w tekście prawnym. Mamy tu dwie konkurencyjne koncepcje:

a) ujęcie klaryfikacyjne, semantyczne wykładni - koncentrujemy się na przypisaniu tekstowi prawnemu określonego znaczenia

b) ujęcie derywacyjne wykładni - polega na rekonstrukcji norm postępowania w sposób jednoznaczny wskazują, kto, w jaki sposób i w jakich okolicznościach ma się zachować.

To są ujęcia kompatybilne. To pierwsze ujęcie nie mówi o rekonstrukcji.

3) poziom presupozycji - obejmuje wszelkie informacje o współczesnym dla prawodawcy świecie. Informacje te nie są wyrażone bezpośrednio w tekście, ale wypowiedzi je presuponują, tzw. głęboki poziom interpretacji. Ten poziom jak gdyby odtwarza inny świat. Świat realny, który istniał, gdy prawodawca dane przepisy tworzył.

Trzy rodzaje, presupozycji

1) presupozycja ontologiczna - fakty o świecie, człowieku, obyczaju, które wtedy się odbyły

2) presupozycja aksjologiczna - odtworzenie z tekstu prawnego wartości, które przyświecały prawodawcy przy tworzeniu tekstu prawnego

3) presupozycja metodologiczna orientacje filozoficzne o autorze danego tekstu.

Katalog podstawowych dyrektyw interpretacyjnych

Jak do wykładni podchodzić?

1 dyrektywa jest związana z występowaniem definicji legalnej

Jeżeli w tekście prawnym mamy do czynienia z wiążącym ustaleniem pewnych zwrotów to należy używać tych zwrotów w tym właśnie rozumieniu.

Istnieją dwa główne powody, dla których prawodawca używa def. legalnych :

1) powód jest związanych z kreowaniem przez prawodawcę podmiotów, przedmiotów i czynności o charakterze konwencjonalnym. Tworząc je ustawodawca musi określić, kim są, czym są, względnie, na czym polegają.

2) Potrzeba likwidacji wieloznaczności, którymi ustawodawca musi się posługiwać np. ustawa prawo o ruchu drogowym ma 57 definicji tego typu

Analiza różnych aktów prowadzi do wyróżnienia 3 podstawowych sposobów zamieszczania definicji w tekście prawnym

I sposób - umieszczenie definicji w specjalnym fragmencie tekstu nazywanym zwyczajowo słowniczkiem

II sposób - umieszczenie definicji w tekście merytorycznym w oddzielnych przepisach. Jeden z pierwszych na początku.

III sposób - umieszczenie przez wtrącenie tzw, definicji nawiasowych np. art. 172 § 1 KC

Zasięg definicji legalnych

1) podstawowym zasięgiem legalnym jest obszar tego aktu w jakim def. została zawarta

2) definicja legalna zawarta w ustawie wiąże również wszystkie akty wykonawcze do tej ustawy

3) jeżeli jakaś definicja umieszczona jest w kodeksie to ona jest znacząca do innych ustaw z danej dziedziny

2 Dyrektywa domniemanie języka potocznego

zwrotom zawartym w przepisie należy nadać takie znaczenie, jakie mają one w języku potocznym chyba, że ważne względy przemawiają za odstąpieniem od tego znaczenia. Znaczenie zwrotów językowych należy ustalać z uwzględnieniem składni języka potocznego. (W KK 27 wyrazów, w KC 22, w prasie 13)

3 dyrektywa postulat konsekwencji interpretatora

Nie należy identycznym zwrotom w ramach tekstu prawnego przypisywać różnych znaczeń.

4 dyrektywa zakaz wykładni per non est

Nie wolno jest interpretować przepisów prawnych tak by pewne ich fragmenty okazały się zbędne. Jest to bardzo ważna dyrektywa.

5. Lege non distig neude tam gdzie rozróżnienia nie wprowadza sam prawodawca , tam nie wolno ich wprowadzać interpretatorowi. SN art. 45 opiera na tej regule wywodzi, iż prawo do sprawiedliwego procesu przysługuje nie tylko obwinionemu, ale i drugiej stronie.

Wykładnia systemowa - system spójności prawa

Prawodawca racjonalny - to taki, który ma uporządkowany system wartości.

1 dyrektywa jest związana z występowaniem zasad prawnych

wszystkie przepisy prawne powinny być interpretowane w sposób zgodny z zasadami prawa. Rozumienie zasad prawnych.

2 dyrektywa interpretacja prawa

Interpretując przepisy praw trzeba mieć na uwadze przepisy konstytucyjne np. orzeczenie TK wykładnia przepisu o samorządzie terytorialnym powinna mieć związek z zasadami konstytucji do samorządu.

Zasada proporcjonalności - adekwatności zastosowanych środków do celów.

3 dyrektywa

1) interpretacja przepisów prawa polskiego powinna być zgodna z normami prawa międzynarodowego publicznego

2) normy prawa wewnętrznego powinny być interpretowane w zgodzie z normami prawa wspólnotowego.

4 dyrektywa

nie należy interpretować przepisów prawa w sposób prowadzący do ich sprzeczności z innymi przepisami.

5 dyrektywa

przepisy prawne należy interpretować biorąc pod uwagę ich miejsce w systematyce danego aktu prawnego.

06.04.2003 r. Wykładnia stosowania prawa

WYKŁAD. CELOWOŚCIOWA (FUNKCJONALNA)

Bardzo często używana. Jest związana z przyspieszeniem tempa rozwoju społecznego i ekonomicznego. Pozwala nam na dostosowanie tekstu do zmieniającej się rzeczywistości.

Dyrektywa interpretacyjna;

Dokonując interpretacji tekstu powinniśmy nadać mu takie znaczenie, przy którym dany przepis jest najbardziej skutecznym środkiem realizacji ustalonego celu.

Każda wykładnia polega na ustaleniu zakresu i znaczenia tekstu prawnego. W przypadku wykładni celowościowej ustalamy zakres i znaczenie mając na uwadze cel wydania danego przepisu.

Każdy przepis jest środkiem do realizacji określonego celu, przyjmując tę wizję wykładnia celowościowa ma ogromne znaczenie.

Wyróżniamy dwa etapy tej wykładni:

  1. Ustalenie, co jest celem tekstu prawnego - ustalenie celu tekstu prawnego nie jest czynnością o charakterze poznawczym. Cel aktu prawnego jest celem widzianym przez interpretatora - zawsze.

Typy celów, które zostały utworzone

Ze względu na treść

Ze względu na stopie ogólności

Inny podział

  1. Ustalenie relacji zachodzącej pomiędzy jednym z alternatywnych znaczeń przepisu prawnego a realizacją ustalonego aktu prawnego.

Na tym etapie staramy się ustalić skuteczny środek do realizacji aktu prawnego.

Skuteczność prawa - nie różni się od pojęcia skuteczności. Ustalenie skuteczności realnej czyli środka, który zrealizuje cel - odpowiednie stosowanie.

O skuteczności prawa mówimy, gdy:

Wówczas osiągamy skutek w postaci realizacji celu.

Przy wykładni celowościowej interpretator sam wybiera cel przepisu prawnego oraz środek realizacji mający służyć realizacji tego przepisu.

Relacje między wykładnią celowościową i językową

  1. Kiedy wykładnia celowościowa dodatkowo potwierdza rezultaty otrzymane przy pomocy dyrektyw językowych - jest to bardzo ważna relacja.

  2. Wykładnia celowościowa uzupełnia wykładnię językową eliminując wieloznaczność tekstu prawnego - funkcja uzupełniająca

  3. kiedy wykładnia celowościowa koryguje rezultaty otrzymane przy pomocy dyrektyw językowych- wykładnię celowościową stosuje się wówczas, gdy wykładnia językowa nie odzwierciedla woli prawodawcy lub nie daje zadowalających efektów. Najważniejsza jest wykładnia językowa - jeżeli jest ta wykładnia wystarczająca nie można stosować innych wykładni.

Dyrektywa:

Przy interpretacji przepisów prawnych należy brać pod uwagę powszechnie akceptowane normy moralne, zasady sprawiedliwości i słuszności.

Argument z konsekwencji

Interpretując przepis prawny należy brać pod uwagę konsekwencje społeczne i ekonomiczne do jakich prowadzi określona interpretacja i wybrać taką interpretację, która prowadzi do konsekwencji najbardziej korzystnych.

Argument at absurdum

Należy odrzucić taką interpretację przepisu która prowadzi do absurdalnych lub nie możliwych do zaakceptowania konsekwencji

Wykładnia systemowa

Dyrektywy

  1. Interpretując przepisy prawne należy mieć na względzie przede wszystkim zasady konstytucyjne.

Zasada proporcjonalności: Art. 31 ust. 3 Konstytucji - w procesie interpretacji prawa zasada ta odgrywa znaczącą rolę. Przy interpretacji przepisów jeżeli wynikają różne środki należy stosować środek korzystniejszy dla określonego podmiotu.

  1. Interpretacja norm prawa polskiego powinna być zgodna z normami prawa międzynarodowego.

  2. Normy prawa wewnętrznego powinny być interpretowane w zgodzie z normami prawa wspólnotowego.

  3. nie należy interpretować przepisów prawa w sposób prowadzący do ich sprzeczności z innymi przepisami - jedna z ważniejszych dyrektyw interpretacyjnych wykładni systemowej.

  4. Argument a rubrica - przepisy prawne należy interpretować biorąc pod uwagę ich miejsce w systemie danego aktu prawnego.

Domniemania interpretacyjne

Pełnią one dwie funkcje w procesie wykładni:

Mamy trzy domniemania:

1/ Domniemanie zgodności przepisów z Konstytucją

2/ Domniemanie zgodności norm niższego rzędu z

hierarchicznie wyższymi normami

3/ Domniemanie racjonalności prawodawcy - najczęściej

korzystamy z tego domniemania, z którego wypływa

szereg domniemań bardziej istotnych:

a/ prawodawca nie stanowi norm sprzecznych

b/ w przepisach prawnych nie ma luk

c/ prawodawca nie stanowi norm zbędnych

d/ prawodawca dąży do społecznie aprobowanych celów

f/ prawodawca liczy się z konsekwencjami empirycznymi

podejmowanych decyzji

Trzy reguły:

1.In dupio pro libertate- wszelkie wątpliwości powinny być rozstrzygane na rzecz rozszerzenia praw i wątpliwości obywateli, na ich korzyść

2. In dupio pro rero - wszelkie wątpliwości powinny być rozstrzygane na korzyść oskarżonego

3. In dupio pro triputare - zakaz wykładni In dupio pro bisi - Zasada rozstrzygania wątpliwości na rzecz podatnika czyli zakaz interpretowania na korzyść fiskusa.

Wykładnia rozszerzająca - polega na porównaniu rezultatów zastosowania różnych rodzajów wykładni. Np. mamy wykładnie językową i szerszą wykładnię celowościową - wybierając wykładnię celowościową mamy wykładnię rozszerzającą. Wybierając wykładnię językową mamy wykładnię zwężającą.

Błędną interpretację mamy wówczas do czynienia gdy pominięty zostanie paradygmat interpretacyjny.

Wykładnia kotralegen - gdy istnieje poprawna wykładnia danego przepisu a ktoś dochodzi do innej wykładni. Niektórzy twierdzą że istnieje prawdziwa, rzeczywista interpretacja tekstu. Jednak zdaniem wykładowcy taka prawdziwa, rzeczywista interpretacja nie istnieje.

Teorie wykładni

Mamy podział teorii wykładni:

1/ teorie opisowe

2/ teorie normatywne (ideologie teorii wykładni)

Teorie opisowe - opis jak w rzeczywistości proces wykładni przebiega. Zawiera on:

A/ opis stosowanych dyrektyw interpretacyjnych -

zarówno I jak II stopnia

B/ analizę różnego rodzaju czynników poza prawnych które

wpływają na proces interpretacji. Mamy tu cały szereg

czynników: społeczne, ekonomiczne, gospodarcze,

kulturowe.

C/ Tzw. Formułowanie prognoz interpretacyjnych -

główna przyczyna teorii wykładni, są szczególnie istotne

dla samego prawodawcy - można ustalić sposób

funkcjonowania danych aktów prawnych. Nowelizacje

wynikają z prognoz interpretacyjnych.

Teorie normatywne - mówią nam jak prawo powinno być interpretowane.

Podział ze względu na argumenty kt. winny być brane pod uwagę:

1/ poglądy subiektywistyczne (wykładnia subiektywna)

2/ poglądy obiektywistyczne (wykładnia obiektywna)

Poglądy subiektywistyczne (wykładnia subiektywna) - nie jest to koncepcja jednolita. Wszyscy jednak postulują iż należy ustalić znaczenie i zakres przepisu odwołując się do woli prawodawcy. Czynnikiem subiektywistycznym jest wola prawodawcy. W zależności do czyjej woli się odwołujemy wyróżniamy trzy nurty:

A/ przepisy prawa należy interpretować zgodnie z wolą

historycznego prawodawcy. Jest to ten podmiot który

dany przepis wydał. Jest to mocny argument w przypadku

aktów prawnych stosunkowo młodych np. 2,3 letnich.

B/ Zgodnie z wolą aktualnego prawodawcy, współczesnego

prawodawcy

C/ Wolą prawodawcy racjonalnego

Poglądy obiektywistyczne (wykładnia obiektywna) - obiektywiści postulują o oderwanie wykładni od woli prawodawcy i oparcie jej na innych elementach. Wie najbardziej popularne koncepcje:

A/ socjologiczna - w ramach tej koncepcji znaczenie

przepisu prawnego powinno być ustalone na gruncie

celowego rozwiązywania konfliktów społecznych

B/ koncepcja ocen - zwolennicy tej koncepcji postulują,

aby znaczenie przepisu było ustalone zgodnie z ocenami

społecznymi, które interpretator uznaje za wiążące w

czasie dokonywania wykładni.

Wykład IV - 27.IV.2003r.

Na egzamin koniecznie z indeksem!!!!!!!

Argumenty w sporze o prawotwórczość wykładni prawa:

  1. normatywne - oparte są na aktualnie obowiązującym stanie prawnym

  2. empiryczne - są to inne argumenty, nie opierają się na aktualnie obowiązującym stanie prawa

Argumenty normatywne:

-  podstawowym argumentem jest argument podziału władzy - art.10 Konstytucji (wszyscy doskonale wiemy, o co chodzi). Podział pochodzi od Monteskiusza. Ten argument podziału   władzy nie jest argumentem decydującym przeciwko prawotwórczości wykładni. 

- argument związania sędziego ustawą - art. 178 Konstytucji. Sędziowie są niezawiśli i podlegają Konstytucji i ustawom. Sądy nie mogą podejmować decyzji sprzecznych z ustawami, z obowiązującym prawem. Nie wyklucza procesu prawotwórczości, ale tylko w sposób, który nie jest sprzeczny z obowiązującym prawem.

- argument z braku kompetencji - prawo wyraźnie stanowi, że sądy stanowią wymiar sprawiedliwości. Ten argument również nie jest argumentem decydującym przeciwko prawotwórczości wykładni stosowania prawa.   

- brak obowiązywania - brak w prawie przepisów nadających wyrokom sądowym mocy obowiązującej poza ramy konkretnej sprawy.

Argumenty empiryczne:

1. argument z wykładni

Ścierają się tu 2 paradygmaty wykładni:

- wykładnia prawa ma charakter odtwórczy (rola interpretatora polega tylko na odkrywaniu, co jest w przepisach prawa zawarte)

- wykładnia prawa ma charakter twórczy, konstruktywny (czym innym jest tekst, a czym innym prawo)

2. argument indywidualności i konkretności norm.

- przeciwnicy - to, co jest efektem działania sądu -podejmowane decyzje posiadają charakter indywidualny i konkretny. To , co jest prawem, to nie są normy indywidualne i konkretne, ale prawem są tylko normy, które posiadają charakter abstrakcyjny i generalny.

- zwolennicy prawotwórczości - pokazują, że istnieje szereg przepisów tworzonych przez parlament, które posiadają również charakter indywidualny i konkretny. W każdym konkretnym orzeczeniu , w każdej indywidualnej decyzji możemy wyróżnić ogólną normę, która legła u podstaw. Każda decyzja sądu podlega generalizacji. Każda  indywidualna norma posiada cechy abstrakcyjne i generalne.

3. argument funkcjonalny

W rzeczywistości decyzje funkcjonują tak jak prawo. Różnice pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami wykładni prawotwórczej sprowadzają się do odmiennego sposobu rozumienia systemu prawa. Przeciwnicy prawotwórczości przyjmują model normatywny systemu prawnego. Prawo, to tylko system przepisów zawartych w aktach normatywnych ustanowionych przez prawodawcę i wyposażonych w moc obowiązującą. Prawo to tylko tekst (law in books). Zwolennicy prawotwórczości stoją na stanowisku funkcjonalnego modelu prawa. Przyjmują oni, że prawem jest to wszystko, co stanowi podstawę rozstrzygania o prawach i obowiązkach, to, co w praktyce stanowi podstawę rozstrzygania o prawach i obowiązkach. U podstaw wydawania decyzji leży pewna wizja systemu prawnego.

Problematyka stosowania prawa

Stosowanie prawa - nie jest terminem neutralnym. Proces, który jest tak nazywany w rzeczywistości nie jest stosowaniem, tylko poszukiwaniem, urzeczywistnianiem prawa. Jest to proces twórczy.

Ideologie stosowania prawa dzielą się na:

  1. ideologie decyzji związanych przez prawo

  2. ideologie decyzji swobodnych

Ideologia decyzji związanych przez prawo

Oparta jest na zasadzie podziału władzy (art.10 Konstytucji), podkreślenie rozdziału władzy ustawodawczej i sądowniczej. Przyjmują tekstową koncepcję prawa. Każda decyzja powinna być podjęta w oparciu o obowiązujący tekst. Ideologia ta oparta jest na wartościach: pewność prawa, bezpieczeństwo prawne, przewidywalność skutków prawnych.

Pewność prawa:

Pewność przez prawo oznacza, że prawo jest gwarancją naszej wolności. Prawo czyni nasze życie prostszym. Żeby te wartości były realizowane, przewidywalne, to prawo musi być pewne. Pierwszy etap stosowania prawa, to wybór przepisu prawnego.

Ideologia decyzji swobodnych

To ideologia podejmowania decyzji. To antyteza ideologii związanej. 2 elementy:

1/ proces tworzenia i wykładni prawa i stosowania prawa

tworzą jedną całość

2/ wyraźne rozróżnienie pomiędzy pojęciami: ustawą i

prawem.

Zwolennicy przyjmują, że ten proces stosowania prawa posiada charakter twórczy. W ramach tej ideologii możemy wyróżnić 3 główne nurty:

  1. szkoła wolnego orzecznictwa.

Sędzia posiada wolność podobną do tej, którą dysponuje ustawodawca. Prawo sędziowskie stanowi drugi rodzaj prawa oprócz prawa stanowionego.

  1. funkcjonalizm amerykański

To, co w procesie podejmowania decyzji się dzieje. Perspektywa „złego człowieka” i dobrego adwokata - co sąd, urząd w danej sprawie zrobi.

  1. hermeneutyka prawnicza

Stosowanie prawa, to pewien proces twórczy, w którym powstaje konkretne, historyczne prawo. Prawem jest prawo konkretne, nie sam tekst. Każda podjęta decyzja jest indywidualna, nie ma 2 takich samych decyzji podjętych w 2 różnych sprawach. Podstawowe wartości ideologii:

Tryby rozstrzygania konfliktów

Konflikt - to taka sytuacja, w której ktoś występuje z jakimś żądaniem, twierdzeniem lub roszczeniem, które druga strona kwestionuje.

Biorąc pod uwagę te 2 elementy wyróżniamy 4 tryby:

  1. tryb negocjacyjny - konflikt rozwiązują same strony bez udziału osób trzecich. Strony mają pełną autonomię w zakresie wyboru reguł i procedur, na podstawie których chcą rozwiązać swój spór. Rozwiązanie konfliktu następuje w drodze porozumienia stron.

  2. tryb mediacyjny - występuje trzecia osoba obok stron - mediator, który nie ma żadnych uprawnień władczych. Jest on pomocnikiem i doradcą stron. Ma on ułatwić takie rozwiązanie, które jest do zaakceptowania przez obie strony.

  3. tryb arbitrażowy - strony mają autonomię w zakresie wyboru reguł, procedur i arbitra. Jednakże jego rozstrzygnięcie posiada charakter wiążący i w razie potrzeby podlega przymusowemu wykonaniu.

  4. tryb adiudykacyjny - osoba rozstrzygająca konflikt działa wg z góry ustalonych reguł i procedur. Jej decyzja ma charakter władczy, a strony nie mają wpływu ani na wybór procedur, ani na rozstrzygnięcie, ani na wybór osoby rozstrzygającej konflikt (przykładem jest sąd).

Konflikt najpierw powinniśmy rozpocząć od negocjacji, potem mediacji, arbitra
i w ostateczności tryb adiudykacyjny (sąd), ale w praktyce bywa inaczej.

Elementy rozróżniające tryby:

Trzy główne czynniki wpływające na zmiany w procesie stosowania prawa:

Są 3 tendencje w procesie stosowania prawa:

I tendencja - ewolucja od systemu sylogistycznego do systemu argumentacyjnego

II tendencja - ewolucja od systemu klasycznego do postklasycznego

III tendencja - alternatywa sposobu rozstrzygania sporów.

Modele systemu prawnego

  1. System zamknięty - definitywny, absolutny

  2. System otwarty - primafacio, niedefinitywny

System zamknięty

- tekstowa koncepcja prawa (law in books),

- dążenie do maksymalnej ścisłości i precyzji norm,

- koncentrualizacja norm w języku reguł, a nie zasad i norm

programowych,

- bezwzględne związanie prawem organów i obywateli

System otwarty

- przyjmuje się, że oprócz tekstu występuje cały szereg

reguł pozatekstowych

- odchodzenie od nadmiernej formalizacji, ścisłości,

precyzji na rzecz pojęć niedookreślonych, zasad

prawnych, norm programowych, klauzul

- dopuszcza się możliwość usprawiedliwionego odstępstwa

od obowiązujących przepisów prawa.

Systemowi zamkniętemu odpowiada model sylogistyczny, a systemowi otwartemu model argumentacyjny.

Wszystkie sprawy, które rozstrzygamy dzielimy na:

łatwe przypadki stosowania prawa - to model sylogistyczy ( 2 przesłanki i wniosek) np. regulamin studiów

trudne przypadki stosowania prawa (hard cases) - dwa lub kilka możliwych rozstrzygnięć np. orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego.

Współczesny system prawa ma coraz więcej elementów otwartości. Następuje odchodzenie od systemu sylogistycznego do systemu argumentacyjnego.

System zamknięty - bezwzględne związanie

System otwarty - są przypadki usprawiedliwiające występowanie przeciwko literze prawa.

Reguły i zasady

Podział przepisów:

  1. zasady

  2. reguły

Twórcami są R.Dworkin i R. Alexy. Twierdzą oni, że to jest podział logiczny. Każdy p-is jest zasadą albo regułą.

Różnice: dotyczy sposobu stosowania:

Wg Dworkina reguły - są to takie normy postępowania, które są stosowane wg zasady „wszystko albo nic”. Są to normy, które są spełniane, albo nie, trzeciej możliwości nie ma. Przykłady: testament (żeby był ważny musi być podpisany przez trzy osoby), umowa spółki. Zasady - stanowią racje argumentacyjne, które organ stosujący prawo   powinien wziąć pod uwagę. Wg. Alexego - zasady - to normy optymalizujące, tzn. normy   nakazujące realizację pewnego stanu rzeczy w możliwie najwyższym       stopniu z uwagi na prawne i faktyczne możliwości. Zasady mogą być  spełnione w różnym stopniu np. dobro dziecka. Zasady wyznaczają idealną powinność w miarę prawdy i faktycznych możliwości.

kwestia wymiaru ważności:

Zasady posiadają  pewien dodatkowy wymiar ważności, czy doniosłości, czego nie mają reguły.

kwestia rozstrzygania kolizji:

Biorąc pod uwagę np. 2 reguły - to jest proste. One nie mogą być sprzeczne. Jeżeli są, to wtedy stosuje się reguły kolizyjne np. lex specialis derogat legi generali.

przykłady kolizji: - wolność prasy i ochrona prywatności (inna dla osób publicznych, inna dla                                 nas wszystkich)

W przypadku reguł - wyważenie przez sąd.

kwestia obowiązywania:

Reguły obowiązują, bo spełniają tzw. test pochodzenia (reguła uznania) np.art.87 Konstytucji.

Obowiązywanie zasad - sprawa jest skomplikowana. Jedni twierdzą, że obowiązują tylko te zasady, które spełniają test pochodzenia, a drudzy twierdzą, że oprócz tych spełniających test pochodzenia obowiązują też inne zasady (pozatestowe).

przykład - w każdym systemie prawa obowiązuje zasada, że nikt nie może czerpać korzyści z przestępstwa.

Kwestia obowiązywania zasad jest bardzo dyskusyjna, gdyż zakres zasad jest znacznie szerszy. Jeżeli mamy do czynienia z kolizją zasad, czyli z kolizją pewnych wartości, to coś musimy brać pod uwagę - ale o tym na następnych zajęciach.

Wykład 5 13 maja 2003

ROZSTRZYGANIE KOLIZJI ZASAD

1. Prawodawca rozstrzyga kolizję SAM (przewiduje ze kolizje mogą wystąpić i sam je rozwiązuje) Np. art. 5 konstytucji - kolizja zachodzi pomiędzy ochroną środowiska a rozwojem przemysłu. Jak prawodawca może to rozstrzygać - wydaje przepisy szczegółowe jak instrukcje, poziomy emisji, dopuszczalne normy.

2. gdy prawodawca nie przewidział powstania kolizji lub gdy przewidział możliwość wystąpienia konfliktu ale pozostawił świadomie swobodę organom stosującym prawo. I jak rozstrzygane są kolizje w takim przypadku:

a/ ustalenie hierarchii dóbr (dobra życiowe (np. prywatność, zdrowie, życie), najwyższe kosztem dóbr materialnych. Należy zadecydować jaka wartość jest wyższa jednak nie jest to zupełna dowolność stosującego prawo. Np. jeżeli są wartości chronione konstytucyjnie to wiadomo że są to te dobra najbardziej chronione. Ma tu zastosowanie zasada ze regulacje ogólne są ważniejsze od regulacji szczegółowych.

Jakie inne czynniki i kryteria inne bierze się przy rozstrzyganiu kolizji:

b/ Jaki jest stopień naruszenia jednego dobra gdy realizowane jest drugie dobro. Np. pierwsza decyzja była taka że wybieramy dobro A zamiast B ale realizacja tego drugiego zupełnie unicestwi dobro A ale realizacja B naruszy tylko w niewielkim stopniu A. Wtedy wybiera się realizację dobra B gdzie ochroni się także część dobra A. wymyśleć swój przykład na egzamin

c/ stopień prawdopodobieństwa naruszenia lub unicestwienia dobra pierwszego wówczas gdy realizowane będzie dobro drugie. Np. ochrona zdrowia i życia jest dobrem większym niż koncepcje rozwoju przemysłu, produkcji. Przyjmujemy że prawdopodobieństwo wystąpienia ujemnych skutków na człowieka podczas jakiejś produkcji jest niewielki ale gdy idzie o budowe elektrowni atomowej to prawdopodobieństwo wybuchu jest niskie ale za to kiedy to już sie zdarzy to skutki są bardzo szerokie i poważne.

d/ stopień zaspokojenia rzeczywiście odczuwanych potrzeb ludzkich. Można twierdzić że dobra naturalne, kulturalne, duchowe są ważniejsze ale jednak dobra konsumpcyjne lepiej zaspokajają potrzeby życiowe i bytowe człowieka. Uważa się je za ważniejsze.

e/ okoliczności które z kolidujących ze sobą dóbr zostały de facto zrealizowane. Wówczas gdy dobra są na podobnym hierarchicznie poziomie ważności. rozstrzyga sie na korzyść tego dobra które jest faktycznie realizowane. Np. dobro dziecka - jeżeli i ojciec i matka mogą się nim opiekować w takim samym stopniu to zostanie ono tam gdzie faktycznie przebywa.

f/ ilość dóbr które mają zostać zrealizowane lub naruszone. W sytuacji gdy łącznie powinno realizować się kilka dóbr niższych mogą one mieć wartość większą niż realizacja jednego dobra hierarchicznie wyższego. NP. ochrona własności prywatnej jest chroniona silnie, ale gdy idzie o wywłaszczenie pod drogę publiczną to stanowi to mniejszą wartość niż nowa droga przeznaczona dla setek osób.

Najważniejsze to zdanie:

Pozycja hierarchiczna dóbr jest ustalana in abstracto natomiast waga może być przypisywana tym dobrom dopiero w odniesieniu do konkretnej sytuacji konkretnych okoliczności faktycznych. Nie można rozstrzygać w oderwaniu od sytuacji.

PRAWO KOLIZJI

wg Roberta Alexego - oparte jest na zasadzie równości wobec prawa. Dotyczy ono:

Jeżeli w jakichś konkretnych okolicznościach dajemy pierwszeństwo jednemu dobru nad innym dobrem to powoduje że w innej sytuacji znowu w ten sam sposób tą kolizję należy rozstrzygnąć. Jeżeli sytuacja będzie identyczna ale wystąpią inne podmioty to ta kolizja powinna być rozstrzygnięta w sposób identyczny. To jest właśnie ta równość wobec prawa. Nie bierze się pod uwagę cech indywidualnych podmiotów.

RELACJA MIĘDZY PROCESEM KLASYCZNYM A POSTKLASYCZNYM STOSOWANIA PRAWA.

Tu pan zwraca uwagę bo tak będzie brzmiało pytanie na egzaminie. Jeżeli dochodzi do sytuacji w której rozstrzygane są kolizje to występują zawsze 2 elementy:

1/ reguły - są zawsze przy jakimkolwiek procesie

decyzyjnym

2/ procedury

W zależności od relacji tych dwóch elementów wyróżnia się dwa modele podejmowania decyzji w sprawach indywidualnych.

1/ I model: tzw. legislacja dobrych zasad - w tym modelu reguły są podstawowym instrumentem regulacji społecznych problemów a zadanie procedur sprowadza się do ich jak najbardziej bezstronnej realizacji. Funkcja procedur jest czysto techniczna, tylko pozwalają one zastosować te reguły. Mają znaczenie drugoplanowe. Reguły są najważniejszym elementem.

2/ II model: tzw. legislacja należytych gwarancji - w tym modelu punkt ciężkości spoczywa nie na regułach ale na procedurach. Nie są one pojmowane jako technika realizacji reguł ale jako autonomiczny sposób podejmowania decyzji w sprawach indywidualnych.

Jak są uzasadniane decyzje podejmowane w obu tych modelach ?

W obu modelach uzasadnieniem decyzji jest ta sama wartość - sprawiedliwość ale w obu jest ta sprawiedliwość rozumiana inaczej.

Sprawiedliwość - jest to zasada rozdziału (podziału). Dokonując rozdziału kierujemy się różnorodnymi kryteriami, regułami - np. każdemu po równo, albo wg efektów pracy, albo wg potrzeb, zasług. Dla prawników najważniejsza jest sprawiedliwość legalna. Co to jest ? To jest taka, która jest zgodna z przepisami prawa, z tym co zostało ustalone prawnie (np. podatki, wymiar urlopu... ). Sprawiedliwość formalna natomiast znaczy ze stosowane kryteria są jednakowe dla wszystkich podmiotów. To jest równość wobec prawa. Jeżeli te same reguły są stosowane wobec wszystkich podmiotów to jest ta sprawiedliwość formalna.

I w tym pierwszym modelu uzasadnieniem decyzji jest właśnie sprawiedliwość formalna.

W modelu drugim gdzie najważniejsze są procedury to występuje tak zwana sprawiedliwość proceduralna. Jeżeli coś jest zgodne z procedurą uważa się że jest sprawiedliwe.

Jeżeli te dwa modele przełożymy już stricte na grunt orzekania, stosowania prawa to legislacja dobrych zasad = model klasyczny (materialny) legislacja należytych gwarancji = model postklasyczny (proceduralny)

1/ W tym pierwszym proces (procedura np. postępowanie karne) jest tylko techniką realizacji prawa materialnego. Wychodząc z tych założeń zwolennicy modelu klasycznego przyjmują że najlepszym sposobem rozstrzygania spraw w procesie sądowym jest tryb adiudykacyjny bo w tym trybie sędzia jest ściśle związany prawem materialnym i nie może od niego odstąpić. Struktura i organizacja procesu musi się opierać na zasadach legalizmu i prawdy obiektywnej.

2/ model proceduralny opiera się na koncepcji uczciwego i rzetelnego procesu. Podstawą jest art. 45 konstytucji (każdy ma prawo do uczciwego i rzetelnego sprawy bez zwłoki przez bezstronny sąd). Jak ukształtować te procedury aby proces był uczciwy i rzetelny. Procedury aby były uczciwe muszą spełniać wymogi i brane pod uwagę muszą być - bezstronności, niezawisłości stron, zasada niewinności, domniemanie. Konstrukcja rzetelnego i uczciwego procesu zmierza do takiego ukształtowania postępowania przed sądami aby rezultat mógł zostać uznany za słuszny, sprawiedliwy nawet gdyby w konkretnym przypadku nie pokrywał się z prawem materialnym.

ZARZUTY PRZECIWKO MODELOWI KLASYCZNEMU - KRYTYKA

1/ klasyczne procedury rozstrzygania konfliktów nie rozwiązują żadnych sporów a nawet je potęgują. Przykład - zamiast leczyć potępia zachowania.

2/ w modelu klasycznym mamy do czynienia z retrospektywna orientacją postępowania sądowego więc orientacja na to jak było a nie jak będzie. To nie sprzyja skutecznemu rozwiązywaniu konfliktu. Grzebie się w przeszłości.

3/ charakteryzuje się tzw. binarną strukturą. Rozstrzygający opowiada się za jedną lub drugą stroną. ma pozycje arbitra. (w sądach toczy się zażarty spór pomiędzy stronami, często nie chodzi już o to aby rozwiązać konflikt ale aby zniszczyć stronę przeciwną).

Takie argumenty wymieniają zwolennicy modelu post klasycznego. Ci właśnie postulują aby procedury sądowe miały jak najwięcej elementów mediacyjnych i konsensualnych i zapewniały takie rozwiązanie sporu jakie odpowiada woli stron. Celem powinno być pojednać a nie sądzić. dążenie do porozumienia. dużo łatwiej jest to osiągnąć w orzekaniu sądów rodzinnych, gospodarczych, administracyjnym a trudniej w postępowaniu karnym choć wprowadza się już elementy mediacyjne. np. dobrowolnego poddania się karze. Bez tych mechanizmów system wymiaru sprawiedliwości jest bardzo sparaliżowany, wprowadzając takie zasady można rozstrzygnąć na jednej rozprawie. (prokurator z obrońcą umawiają się.)

WSPÓŁCZESNA CHARAKTERYSTYKA PROCESU STOSOWANIA PRAWA

Trzy cechy -

1/ przechodzenie od modelu sylogistycznego do

argumentacyjnego

2/ przechodzenie od modeli klasycznych do post

klasycznych (więcej elementów mediacyjnych)

3/ tendencja - powstawania alternatywnych sposobów rozstrzygania sporów.

ALTERNATYWNE SPOSOBY ROZSTRZYGANIA SPORÓW

żaden z modeli ani klasyczne ani post klasyczne nie są w stanie realizować właściwie zasady pojednać a nie sądzić. Po to są wszystkie procedury aby konflikty w jakiś sposób rozwiązać. Ta ideologia pojednać a nie sądzić jest zdecydowanie najlepsza. Nawet w proceduralnych modelach ta idea mieści się w założeniach. Zrodziły się i to jest znakomite - alternatywne metody rozwiązywania sporów. Chodzi o to aby przełamać monopol sądu. Punktem wyjścia jest krytyka dotychczasowego sposobu rozstrzygania:

Krytyka sprowadza się do 3 podstawowych wad:

1/ brak możliwości realizacji zasady pojednać a nie sądzić. Wiąże się to z tym że autorytatywna rola arbitra jest nie do pogodzenia z rolą mediatora. Sędzia dlatego nie nadaje się do tej roli bo wymagana jest szczerość, otwartość stron. Kiedy strona zdecydowałaby się na otwartość wobec sędziego istnieje prawdopodobieństwo ze pozyskane informacje sędzia mógłby w dalszym toku wykorzystać przeciwko stronie. Osoba prowadząca mediacje nie powinna prowadzić dalszego postępowania.

2/ spadek kompetencji sądu. rozproszenie kompetencji i kwalifikacji, brak specjalizacji. Wysoka dynamika zmian społecznych i procesów komunikacji i technologii wpływa na coraz powszechniejsze wprowadzanie do procesu biegłych specjalistów. W wielu dziedzinach (lekarskich, ekonomicznych, budowlanych) Wiąże się to z kosztami i przedłużaniem się procesów.

3/ zbytnie sformalizowanie, przewlekłość i nieprzystosowanie procedur do specyfiki wielu problemów i konfliktów, duża rozbieżność, różnorodność tematyki spraw a procedura jest identyczna dla wszystkich.

CECHY ROZSTRZYGANIA ALTERNATYWNEGO

W związku z tą krytyką coraz częściej obserwuje się powstawanie takich metod.

Najczęściej tego typu rozwiązania dotyczą spraw z zakresu prawa konsumenckiego, pracy, ubezpieczeń społecznych, budowlanych, lekarskich, rodzinnych, sąsiedzkich, usługi najmu, prawo morskie. Np. sądy konsumenckie, poradnie małżeńskie, inne instytucje.

Cechy charakterystyczne:

- małe sformalizowanie

- wpływ stron na przebieg postępowania

- orientacja prospektywna (skierowana na przyszłość a nie na postępowanie dowodowe) skraca czas i koszty.

- duża rola mediatora. Funkcję mediatora pełni fachowiec ekspert a nie prawnik (Lub połączenie prawnika z ekspertem w danej dziedzinie)

- duża specjalizacja procedur alternatywnych (dostosowanie procedur do specyfiki spraw)

UZASADNIANIE DECYZJI STOSOWANIA PRAWA

dlaczego jest ono takie ważne ? Nie sam fakt podjęcia decyzji ale motywacja i uzasadnienie dlaczego decyzja jest taka a nie inna. Tak jak w życiu - uzasadnienie jest najważniejsze.

Dobre uzasadnienie powoduje zmianę przekonania co do podjętej decyzji lub utwierdzenia się w przekonaniu o jej słuszności. Przekonanie drugiej strony do swojego zdania. To są te argumenty.

Uzasadnienie naszej decyzji wynika ze złożoności semantycznej dyskursu prawniczego. (prócz wypowiedzi opisowych są też wypowiedzi normatywne i wypowiedzi wartościujące np. dobra wiara, zasady współżycia, należyta staranność). Ta decyzja jest uwarunkowana ocenami interpretatora. Podstawowa trudność dotyczy właśnie tego złożonego charakteru. Łatwiejsze są uzasadniania wypowiedzi opisowych - czy to jest prawda czy nie, ale tu trudność polega na ocenie i tym dyskursie. Tu nie można wyliczyć i zmierzyć.

O klasie prawnika świadczy ta zastosowana argumentacja, wyjaśnienie decyzji. Przekonanie o racjach które podyktowały decyzję.

PODZIAŁ UZASADNIEŃ PRAWNYCH

1/

MINIMUM - zespół wymaganych przez prawo koniecznych elementów każdego uzasadnienia. Składają się na to minimum takie elementy jak (w różnych gałęziach prawa są różne)

a/ określenie podmiotu uzasadniającego

b/ oznaczenie sytuacji powodujących że jest to

uzasadnienie wymagalne

c/ określenie niezbędnej treści i struktury uzasadnienia

KONKRETNE - bogatsze treściowo (czyli bogatszy ten element trzeci), zawierają więcej niż to minimum, najczęściej spotykane w prawie.

2/

FAKTYCZNE - WIRTUALNE - faktyczne to to które zostało sporządzone a wirtualne to takie które mogło zostać sporządzone (to co można było jeszcze w tej sprawie dopowiedzieć, zrobić w danej sprawie) Analizuje się że pewne rzeczy nie zostały zawarte, wymienione...

3/ ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE - jedno z podstawowych uzasadnień.

Zewnętrzne dotyczy zasadności czy słuszności przesłanek

Wewnętrzne dotyczy ważności inferencji znanych przesłanek decyzji prawnej ujętej jako ich wniosek. (czy rzeczywiście z tych przesłanek można było wywnioskować przyjęte rozstrzygnięcie). Przyjęliśmy ABC i czy rzeczywiście z nich można było wywnioskować to czy to.

Struktura uzasadnienia wewnętrznego.

Można wyróżnić w nim 2 modele: model dedukcyjny i niededukcyjny.

a/ Model dedukcyjny - wyłączną podstawą konkluzywności (ważności) uzasadnienia jest relacja wynikania logicznego pomiędzy przesłankami a wnioskiem. Mówi się przy tej okazji o tzw. sylogizmie prawniczym - ma on dwie przesłanki większą i mniejszą i wniosek. Tak próbuje się przedstawić ten model. Przesłanka większa tu jest norma ogólna a przesłanką mniejszą są ustalenia faktyczne (jak było) - wnioskiem jest norma indywidualna. W klasycznym sylogizmie jest tez tak ze są dwie przesłanki i wniosek np. wszyscy ludzie są śmiertelni, Sokrates jest człowiekiem - wniosek- Sokrates jest śmiertelny. I próbuje się analogicznie potraktować sylogizm klasyczny i prawniczy. Jest to nie do przyjęcia bo nie możemy tu mówić o logicznym wyprowadzaniu norm z innych norm, czy konsekwencji logicznych z normy.

b/ model niededukcyjny - podstawą ważności uzasadnienia mogą być także inne, słabsze niż wynikanie logiczne relacje pomiędzy przesłankami a wnioskiem. To skłania do intuicyjnego uzasadniania ale tak nie jest. Decyzja nie jest intuicyjna. Dlatego ten model też nie jest do przyjęcia. To nasze uzasadnienie nie jest ani wynikiem logicznego wnioskowania ani też intuicyjne. Należy przedstawić argumentację.

c/ argumentacja prawnicza - (pomiędzy logiką a intuicją) opiera się na odpowiedzi jak prawnicy powinni argumentować. Można rozumieć na dwa sposoby:

- jak argumentować by uzyskać akceptację dla głoszonej tezy. Jest to pewna techniczna wiedza o skutecznych środkach przekonywania. Tu mieszczą się te metody skupiające się na skuteczności, rezultacie końcowym bez względu na użyte środki (erystyka, retoryka, jakiegoś rodzaju omotanie bez związku z etyką)

- jakie argumenty pomogą w uzyskaniu obiektywnej oceny tezy argumentowanej. Chodzi tu o wartość tezy a nie sposoby osiągnięcia dla tej tezy akceptacji. Teza ma być "obiektywnie" słuszna. Taka argumentacja ma wymiar etyczny.

PODSTAWOWE REGUŁY ARGUMENTACYJNE - DYREKTYWY

1/ powinno się ją prowadzić tylko wtedy gdy są niejasności

co do rozwiązania sporu. Jasne sprawy nie wymagaj

argumentacji. Dyskurs jest konieczny w sytuacjach

trudnych gdzie nie można wyliczyć, zmierzyć. (clara non

sun interpretanta) Trywialnych i jednoznacznych

wyborów nie potrzeba rozpatrywać.

2/ powinna być prowadzona z przekonaniem o jej

słuszności. Ma być taka procedura aby jej efektem był

słuszny rezultat. Chodzi o przekonanie o słuszności

zastosowanej procedury. To nie cel uświęca środki ale

odwrotnie ma być taka procedura w wyniku której

rezultat będzie właściwy.

3/ argumentacja powinna być prowadzona z poszano-

waniem zasady prawdomówności. Nie można kłamać,

przemilczać prawdy. W dyskursie prawniczym ta zasada

doznaje wielu ograniczeń (osoba najbliższa może

odmówić zeznań, uchylić się od odpowiedzi... )

4/ powinna uwzględniać ustalenia faktyczne.

5/ powinna uwzględniać powszechnie akceptowane

praktyki i zasady. Tzw. zasada bezwładności. Raz

przyjęte przekonanie nie powinno być odrzucane bez

wystarczających powodów. Nie ma potrzeby rozpoczynać

dyskursu od ustaleń już przyjętych (np. ziemia jest

okrągła).

6/ powinna być prowadzona z poszanowaniem zasad

wolności i równości. Dyskurs może prowadzić każdy

kto posiada minim. kompetencji lub uzasadniony interes.

7/ powinna zmierzać bezpośrednio do celu. Nie powinno

być miejsca na gadulstwo, chwyty erystyczne, to nie o to

chodzi w etyce dyskursu.

8/ powinna respektować podstawowe zasady komunikacji

międzyludzkiej. Np. - dyskurs powinien być jawny,

prowadzony możliwie prostym językiem

9/ argumentacja powinna być prowadzona w bezpośrednim

związku z obow. prawem. Punktem wyjścia jest prawo.

10/ powinna uwzględniać powszechnie uznawane praktyki

i zasady prawnicze. (orzecznictwo).

do egzaminu - 2 pytania, godzina czasu.

pytania pan lubi takie które można łatwo ocenić typu - wymienić elementy, porównać np. modele, procesy.

dopuszcza indywidualne dyskusje popołudniami przed egzaminem celem wyjaśnienia różnych wątpliwości które nasuną się w czasie przygotowania do egzaminu.

1.        Państwo prawa.
2.        Bezstronność.
3.        Relacje sprawiedliwość - pewność.
4.        Charakterystyka interpretatora (PREROZUMIENIE).
5.        Charakterystyka prawodawcy.
6.        Tekst prawny.
7.        Sylogizm prawniczy.
8.        Wykładnia celowościowa (funkcjonalna).
9.        Wykładnia językowa.
10.     Wykładnia systemowa.
11.     Teorie wykładni (opisowa, normatywna).
12.     Granice wykładni.
13.     Prawotwórczość wykładni.
14.     Ideologia stosowania prawa.
15.     Materiały interpretacyjne.
16.     Model klasyczny i postklasyczny podejmowania decyzji.
17.     Alternatywne sposoby rozstrzygania sporów.
18.     Reguły i zasady.
19.     Sposoby rozstrzygania kolizji i zasad.
20.     Sposoby rozstrzygania sporów.
21.     Argumentacja prawnicza.
22.   Uzasadnienie decyzji stosowania prawa

Wykładnia i stosowanie prawa administracyjnego

prof. dr hab. Zygmunt Tobor

Egzamin pisemny - 2 pytania opisowe - obowiązuje wykład

Wykorzystanie wykładu w sposób praktyczny - przytoczenie jakiś przykładów

Uwaga - tekst przepisany z dyktafonu. Jednak nie każde słowo da się odsłuchać, czy też zrozumieć z kontekstu wypowiedzi, stąd wielokropki. Pomijam dygresje profesora, które nie mają związku z przedmiotem (o seksie, żonie, filmach, psach, polityce, kawie, papierosach, itp.)

2006.03.19

W jaki sposób nauczać prawa. Podstawowe pytanie to, co to jest prawo? Jeżeli to sobie zdefiniujemy to od tego będzie zależał sposób nauczania. Jeżeli przyjmuje się takie założenie, że prawo jest, to należy tego prawa nauczyć. Tymczasem to co funkcjonuje w obrocie, to nie jest prawo. To co my otrzymujemy od prawodawcy to jest tekst. Teraz, od tego momentu zaczyna się bardzo poważne pytanie, czy w tym tekście to prawo jest. Należy to prawo odkryć. Trybunał Konstytucyjny odkrywa prawo w tekście. Niektórzy definiują wykładnię jako czynności o charakterze poznawczym. Czynność poznawcza, to jest właśnie takie odkrywanie. Wszystko zależy od interpretacji tekstu. Ta interpretacja jest tu niezwykle ważna.

Na pewno nie jest tak, że ten tekst całkowicie determinuje. Cały problem prawa, to jest problem determinacji. Po co wymyślono prawo?

Kant mówi - prawo wymyślono po to, żeby rozdzielić nasze zewnętrzne sfery wolności

Digi mówi - kiedy żyjemy osobno prawo do niczego nie jest potrzebne, dopiero kiedy wchodzimy w jakieś wzajemne relacje to ten problem czyja wola, komu, może zostać narzucony.

Kolejny uczony, napisał - popatrzmy na to wszystko co jest wokół nas, co się dzieje, co możemy o tej rzeczywistości powiedzieć. Główna cecha współczesnej rzeczywistości to jest kompleksowość. Ta rzeczywistość jest tak mocno złożona, że praktycznie nie jesteśmy w stanie podjąć żadnej decyzji. Nie wiemy co się stanie. Ta rzeczywistość jest tak złożona, że nie pozwala nam zrobić żadnego kroku. Dlatego ludzie zaczynają kombinować, jak zredukować złożoność rzeczywistości. Jak uczynić to co jest wokół nas prostszym. Wymyślają różne rzeczy.

Prawo wymyślono po to, żeby zredukować złożoność rzeczywistości. Prawo upraszcza nasze życie. Pozwala przewidywać. To jest uproszczenie rzeczywistości. Najważniejszą wartością w prawie jest pewność prawa. Pewność w rozumieniu takim, że ta wartość pozwala nam przewidywać zachowania innych, co pozwoli nam z kolei prognozować własne działania. Idea państwa prawa jest zbudowana na tej wartości, jaką jest pewność prawa. Jest prawo, pozwala przewidywać i te decyzje nie są decyzjami uznaniowymi, ale podejmowanymi na podstawie przepisów prawa. Za tą pewnością prawa kryje się taka podstawowa dla na wszystkich wartość, jaką jest wolność. Wolność to jest rozumienie konieczności. Sam fakt, że prawo istnieje pozwala nam na przewidywanie. To jest ważne. Najgorsza rzecz byłaby wtedy, gdyby prawa w ogóle nie było.

Ale prawo to nie tylko sam tekst. To co się dzieje z tym tekstem jest bardziej skomplikowane. Sam tekst jest martwy. Nic się tam nie dzieje.

Prawo to jest tekst plus jego interpretacja. Nie ma prawa przed interpretacją. Prawo zaczyna żyć poprzez interpretację. Prawo nie jest jednoznacznie zdeterminowane przez tekst. Ale też nie jest tak, że możemy z tym tekstem zrobić cokolwiek. Specyfika prawa powoduje, że ……………………

Jeżeli nie ma prawa, to ni ma również gotowych procedur. Najważniejsza rzecz w życiu każdego to jest uzasadnienie. Cokolwiek robimy, podejmujemy jaką decyzję to musimy ją dobrze uzasadnić. Te różne rzeczy o których będzie mowa, to są różnego rodzaju argumenty przy pomocy których pewne decyzje interpretacyjne mogą zapadać.

Jeżeli tak popatrzeć na to, co w rzeczywistości jest w tym realnym życiu prawnym, to w realnym życiu prawnym stykamy się nie z prawem tylko z różnymi tzw. hipotezami interpretacyjnymi. Prawo to jest…..................... my funkcjonujemy na pewnym rynku. To jest pewien rynek. Jak ktoś sobie sprzedaje pietruszkę, czy cokolwiek innego, to my sprzedajemy naszą wizję prawa. Podejmujemy jakąś decyzję to jest nasza oferta, wg mnie to jest takie i takie. I to musimy zrobić w taki sposób by to zostało kupione, by strony były zadowolone, by szef był zadowolony. Dajemy swój towar, mówimy tak i tak i uzasadniamy dlaczego tak ma być.

Natomiast na tym ryku nie są ...................…….. rzeczy. Ta rozbieżność podejmowanych decyzji jest daleko idąca. Poszczególne urzędy, ale nawet poszczególne sądy robią jedne tak, a inne inaczej. Trybunał ma całkiem inne zdanie. Siedmiu profesorów mówi, a to nie jest tak, to jest inaczej. Jeśli mamy jakikolwiek problem prawny, sięgamy do komentarzy…… pięciu profesorów myśli tak, pięciu inaczej. Siedem wyroków w jedną stronę, siedem w drugą. Nie ma takiej sprawy, żeby nie znaleźć wyroku, który ją uzasadnia. Zawsze znajdzie się jakiś sąd, jakiś pogląd. Od tego nie uciekniemy.

Dlatego to co funkcjonuje to są różne hipotezy interpretacyjne. Nie ma prawa, to są różne odczytania tekstu. Stąd ta rozbieżność w orzecznictwach, itd. Dlatego nie możemy się dać zmylić. Z jednej strony jest tak, natomiast z drugiej strony występujemy na zewnątrz musimy sięgać do orzeczeń. Tylko co mamy w tych orzeczeniach. Nikt nie napisze, że ten przepis można rozumieć na 10 różnych sposobów. Jak czytamy to orzeczenie, to odnosimy wrażenie jak gdyby było jedno prawdziwe, że z tekstu jasno wynika, że przepis wyraźnie stanowi, itd. itd. najczęściej to się prezentuje taką ontologiczną ….....................….., że to prawo takie jest. Ta siła perswazyjna, takiego ontologicznego, że jest jedno prawdziwe prawo, jest bardzo mocna. Nawet jak mamy świadomość, że ten przepis może być rozumiany na 5 różnych sposobów, to się tym nie chwalmy, ale tak to jest.

Różne sposoby podejścia do tekstu.

Każdy dostaje ten sam tekst i co właściwie można z tego tekstu wyczytać. Jak się można z tym tekstem bawić.

Tu nastąpiła przydługa dygresja o „ptasich móżdżkach” studentów, którzy na egzaminie nie potrafią nic dodać od siebie poza tym, czego wyuczą się z wykładu ;-)

Jest coś takiego jak kontekst interpretacyjny - patrzenie na interpretację z różnych perspektyw. Mówimy o nurcie literackim, biblijnym, itd. Więc tu warto się zastanowić przy interpretacji poezji, czy pisma świętego, jakie tu są różnice. Tu można bardzo ciekawe rzeczy zobaczyć. Ale obojętnie o jakiej interpretacji będzie mowa, to zawsze występują takie trzy kluczowe elementy:

Więc tu mamy prawodawcę, mamy interpretatora i pomiędzy nimi jest tekst. Charakterystyka każdego z tych elementów ma niezwykle ważne znaczenie dla interpretacji.

Charakterystyka prawodawcy (pytanie na egzamin)

Wiedza na temat autora wpływa na rozumienie tekstu. Jakiś fakt z życia autora, jego poglądy, pozwalają na całkiem inne rozumienie. Jest bardzo ważna w procesie interpretacji. Zastanówmy się, co my o tym naszym prawodawcy wiemy i jak tą wiedzę na temat prawodawcy będziemy następnie wykorzystywali w procesie interpretacji. Jest takie ciekawe założenie, prawnicy zaczynają od takiego drobnego „oszustwa” na samym początku, takie kontrfaktyczne założenie, że prawodawca to jest jak gdyby jeden podmiot. A przecież wiemy, że jest Sejm, Senat, Prezydent. I nagle mówimy prawodawca to, prawodawca tamto, że celem prawodawcy … i cały szereg tych dyrektyw interpretacyjnych, które będą nam służyć do ustalania rozumienia jakiegoś tekstu są właśnie związane z traktowaniem prawodawcy jako takiej jednej osoby. W literaturze też tak jest, zawsze mówimy, że autorem tego utworu jest ten czy tamten. Tam bardzo łatwo jest zidentyfikować autora.

Prawnicy przyjmują takie kontrfaktyczne założenie, że prawodawca to jest jakiś jeden podmiot. Czasami wręcz niemożliwa byłaby interpretacja, czy pewne rodzaje interpretacji, gdybyśmy przyjęli, że prawodawca to jest takie ciało kolektywne, że tam jest pięciuset ludzi. My w to jakiś sposób upraszczamy. Z początku interpretacji leży takie założenie, że prawodawca jest jeden, ale ma to mniejsze znaczenie. Natomiast takim już bardzo ważnym elementem jest to jakie cechy prawodawca posiada, kim jest ten prawodawca, jakie cechy mu przypisujemy. Prawodawca prawie zawsze występuje z takim dookreśleniem, że to jest prawodawca racjonalny. Szczególnie w naszej kulturze prawnej to pojęcie prawodawcy racjonalnego roi dużą furorę. W dziesiątkach, setkach orzeczeń znajdziemy pojęcie racjonalność prawodawcy. Pierwsza taka dyrektywa, taki argument na rzecz przyjęcia takiej czy innej interpretacji właśnie jest to określenie racjonalny prawodawca. Cokolwiek robimy, to mówmy, że sądzimy iż należy tak i tak zrobić, bo prawodawca racjonalny nie tworzy norm sprzecznych, nie tworzy norm zbędnych, liczy się z konsekwencjami empirycznymi, itd. itd. Dziesiątki różnych takich odwołań. Rada praktyczna jest taka - róbcie cokolwiek co wam się podoba - i w uzasadnieniu napiszcie, że jest to zgodne z racjonalnością prawodawcy, że właśnie prawodawcy racjonalnemu o to chodziło. Jak będziemy chcieli podjąć jakąś decyzję, to …. że z tej normy wynikają takie skutki, które są zgodne z racjonalnością prawodawcy. A jak nasz przeciwnik coś będzie chciał zrobić, coś napisze, czy nasz szef, to powiedzmy, ależ drogi szefie, ta interpretacja jest sprzeczna z racjonalnością prawodawcy , że racjonalny prawodawca do takiego wniosku by nie doszedł. Nie jest ważne jaki to jest wniosek, ważne jest to piękne określenie, bo kto wystąpi przeciw racjonalnemu prawodawcy.

Samo pojęcie racjonalność jest bardzo różnie rozumiane. Są takie 4 podstawowe koncepcje rozumienia racjonalności prawodawcy, przy czym dwie pierwsze związane są z takimi podstawowymi wizjami, czy koncepcjami dotyczącymi prawa. Gdyby wszystkie poglądy, wszystkie doktryny podzielić na takie dwie kupki, to z jednej strony mamy coś co umownie się określa jako koncepcje prawno-naturalne, a z drugiej strony mamy koncepcje pozytywistyczne.

  1. Pierwsze rozumienie racjonalności prawodawcy jest określane w literaturze różnie - jedni nazywają to racjonalnością metafizyczną, to pierwsze rozumienie racjonalności związane jest właśnie z koncepcją prawno-naturalną - rozumienie pawno-naturalne

Kiedy powiemy, że jakiś prawodawca jest racjonalny właśnie w tym rozumieniu? Bo to jest cecha prawodawcy. Prawodawca racjonalny to jest ktoś, kto spełnia określone wymogi. Teraz mamy dwa słowa o tej koncepcji prawno-naturalnej, o prawie natury. Prawo natury - taka koncepcja prawno-naturalna przyjmuje, że świat jest taki jednorodny, że wszystko można poznać. Tak samo jak poznajemy zjawiska przyrody, to również możemy poznać co jest dobre, złe, itd. Oni twierdzą, że jest coś takiego jak natura. Ta natura jest rozumiana w bardzo różny sposób, czy to jest Pan Bóg, czy to jest natura człowieka, natura rzeczywistości. To nie jest ważne. Ważne jest to, że z tej natury wypływają, wynikają, czy tez możemy poznać pewne reguły postępowania. Nie tylko poznajemy jakieś prawa grawitacji, itd. Ale również możemy poznać jak powinniśmy postępować, co jest dobre, złe, itd. Istnieje tak jakby porządek wartości, który jest poznawalny. Te wartości, te normy gdzieś tam są, tylko mamy je poznać. Tu wtedy, jeżeli coś takiego przyjmiemy, to kiedy powiemy, że prawodawca jest racjonalny? Jeżeli przyjmujemy, że coś takiego jak prawo natury istnieje, to do czego sprowadza się rola prawodawcy? Jego działalność nie jest taka działalnością konstytutywną, on nie tworzy jakiś reguł, ale prawodawca racjonalny, to jest taki, który „odczytuje” te reguły, które gdzieś tam w tym prawie natury funkcjonują i zapisuje je w nasze teksty prawa pozytywnego.

Myśmy sobie zadali pytanie: dlaczego prawo obowiązuje? Proste - obowiązuje, bo jest zgodna z prawem natury.

Prawo natury jest czymś bardzo ważnym, ono jakby ogranicza prawodawców. Zadajemy sobie pytanie, czy prawodawca może robić cokolwiek, czy może ustanowić dowolną normę o dowolnej treści. Pozytywiści mówią tak, że jeżeli coś jest prawidłowo od strony formalnej ustanowione, to obowiązuje bez względu jaka jest treść. Np. Hans Kelsen mówi, że w ogóle ich treść nie interesuje, jeżeli miał ktoś kompetencje, zgodnie z procedurami ustalone, to jest prawo. A niektórzy mówią - o nie, jeżeli tam jest zła treść, to prawem to nie jest. Jest to spór, który ma bardzo duże znaczenie. (Antygona była zwolenniczką prawa natury.) To jest spór o fundamentalnym znaczeniu. W tej chwili, ci wszyscy, którzy nie mówią o koncepcjach prawno-naturalnych mówią o koncepcjach niepozytywistycznych. Oni mówią, że związek pomiędzy prawem a moralnością jest takim koniecznym związkiem, że prawo, które jest jakimś prawem niedobrym, niesłusznym, przestaje być prawem. To jest niezwykle istotne w takich okresach przełomowych. Kiedy są różne systemy zbrodniczo-totalitarne i później trzeba osądzić tych zbrodniarzy, to oni mówią, co od nas chcecie, myśmy stosowali prawo. Można mieć do kogoś pretensje, że on stosował prawo? Zwolennicy koncepcji pozytywistycznych są bezbronni, bo to było prawo, obojętnie jakie - hitlerowskie, stalinowskie, ale to było prawo, oni stosowali prawo. Natomiast zwolennicy prawa natury mówią - każdy z nas musi mieć świadomość, ze jeżeli ta niegodziwość prawa przekroczy jakieś tam .............................. to trzeba zastosować regułę Radbrucha. Radbrucha - genialny prawnik niemiecki, który był pozytywistą, a jak zobaczył to co się działo w czasie II wojny światowej, to napisał, że jest ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo. W tym określeniu jest jakby cała filozofia prawa zawarta. Kiedy możemy powiedzieć, że jest ustawowe bezprawie - tylko wtedy kiedy istnieje jakiś inny porządek, jakieś inne prawo, które pozwala to ocenić. Kiedy jest ten dualizm. Pozytywiści nigdy by nie mogli powiedzieć, albo jest coś ustawą i koniec. Powiedzieć ustawowe bezprawie, czyli formalnie coś było....... albo ohydne, ale tylko wtedy, gdy mamy to kryterium oceny. Podobnie jakby powiedzieć ponadustawowe prawo, czyli jest ustawa - tekst pozytywny, ale istnieje jakiś wyższy format.

Reguła Radbrucha jest bardzo ważna. Dopóki te spory są takie lajtowe, to nic się nie dzieje. Dopiero jak jest kwalifikowane, szczególna niegodziwość, wtedy nie mamy obowiązku stosowania, bo przestaje być prawem.

Obecnie obserwujemy coś, co można by określić jako taką pozytywizację prawa natury, bo ważne, że różnego rodzaju konwencje praw człowieka takich czy innych. To co kiedyś, te prawa, były pewne ideologie, pewne wartości, to teraz możemy je już odnaleźć w aktach prawnych. Coraz to więcej to prawo natury zostało spozytywizowane, te najważniejsze, te europejskie wartości. One zostały już gdzieś tam w tych konwencjach, już nie musimy się odwoływać do intuicyjnie rozumianego prawa natury, możemy sięgać do pewnych .................

Prawodawca racjonalny (któremu przypisujemy ta cechę) to jest taki, który prawidłowo odczytuje te wartości. Bo jak nagle się pojawi jakiś prawodawca, który będzie stanowił jakieś normy, które aksjologicznie będą nie fajne, będą te wartości nie takie, czy inne, to nie jest prawodawca racjonalny, to tego przymiotu nie damy. Prawodawca racjonalny dąży do społecznie aprobowanych wartości. W imię pewnego porządku wartości mamy interpretować jakiś przepis. Wydając interpretację kierujemy się właśnie takim, tym akceptowanym, porządkiem wartości, że prawodawca racjonalny same dobre rzeczy............................... Proszę zwrócić uwagę na art. 30 Konstytucji, który stanowi, że źródłem praw i obowiązków człowieka jest godność człowieka.

Zmiana kasety

Musimy w Konstytucji napisać, że prawo naturalne jest wyższe od prawa pozytywnego. Jeżeli w Konstytucji jest napisane, że źródłem prawa jest godność człowieka, czyli nie ustawy. Art. 87, który mówi, że prawo to jest czy tamto, gdzieś im to uciekło. Źródłem prawa jest godność człowieka, więc co prawodawca ma robić. On nie może dowolnych rzeczy, on ma stanowić reguły, które wynikają z godności człowieka, to jest ta podstawowa wartość, to jest to prawo natury. Cokolwiek, co by godziło w godność człowieka, nie jest na mocy Konstytucji prawem. To jest to ograniczenie prawodawcy. Nie może dowolnie. Oczywiście ważna jest interpretacja co to znaczy ta godność człowieka.

Podsumowując, należy pamiętać, że:

Jest prawodawca racjonalny. Przyjmuje się, że istnieje taki dualizm prawa, że istnieje jakiś wyższy porządek norm i wartości i to nasze prawo pozytywne. I prawodawca racjonalny może tworzyć tylko tego typu reguły, które w swojej treści są zgodne z jakimś tym wyższym systemem wartości. On jest tym związany, jeżeli spróbuje coś innego, to mówimy, że to nie obowiązuje, nie jest prawem, bo na jakiej podstawie ma obowiązywać. Niektórzy mówią, że z tym obowiązywaniem to jest tak jak z księżycem, że księżyc świeci tylko światłem odbitym. Wartość tego naszego prawa jest jak gdyby pochodna od wartości tych reguł praw naturalnych, którymi to prawo pozytywne ma ............................ Dla nas, z tego wypływa właśnie taka dyrektywa, że jeżeli mamy wątpliwości, jeżeli z tej treści tego przepisu różne byłyby możliwości interpretacyjne, oczywiście wybieramy tą, która prowadzi do tych wartości, które uważamy za najlepsze, zgodne z prawem natury. Cały problem z prawem natury polega na tym, jak te wartości uchwycić. Kiedyś próbowano, że one są gdzieś tam spisane, itd. Teraz przyjmuje się takie bardzo ciekawe....................... prof. ..................... pisze, że każdy z nas jest podmiotem bożej miłości i poznania. Tak, że nie ma jakiegoś jednego prawa natury. To jest propozycja Boga skierowana do człowieka. Całe nasze życie jest trudne, bo polega na tym, że Pan Bóg tylko mówi „pójdź za mną”, albo mówi „czyń dobro”. My musimy sami to odczytać i tu jest problem, jak to odczytamy, skąd my to wiemy. Jak to poznać. Kant kiedyś powiedział, że niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie. To jest, jak gdyby ....................... świat. Tego świata empirycznego, który możemy poznać przy pomocy, jak mówi nasz poeta „nie mędrca oko i szkiełko”, czyli porządku rozumu i porządku ........................... Są rzeczy, które poznajemy przy pomocy komputerów, czy czegokolwiek, a tutaj jest świat wartości, sumienie - przy pomocy sumienia, intuicji moralnej.

Dlatego, jak to prawodawca odczyta to jest jego sprawa, ważniejsze jest, co my z jego interpretacji przyjmiemy. Że w imię tej racjonalności prawodawcy przyjmiemy takie albo inne rozumienie, które naszym zdaniem jest bardziej moralne, bardziej zgodne z prawem natury, przez nas odczytane. I te wartości w tym procesie grają niezwykła rolę. Racjonalny prawodawca, w którego obowiązku jest odczytywanie tego prawa natury coś tam zrobił, my nie wiemy co. Więc my (i ci na dole) z tych różnych hipotez interpretacyjnych, z tych różnych możliwości wybierzemy to, które według naszych odczuć, naszego sumienia, naszego zmysłu moralnego, wydają się bardzo .......................................

  1. Drugie rozumienie jest określane w literaturze jako rozumienie instrumentalne - technologiczne, związane jest z pozytywizmem.

W połowie XIX w. ludzie doszli do wniosku, że są dwa różne światy. Że świat wartości to są „pierdoły”, tego nie można poznać, natomiast to co istnieje (na tym polegał pozytywizm, że istnieją tylko realne rzeczy), że coś co możemy zmierzyć, wyliczyć, to nauka powinna się tym zajmować. Natomiast wartości, normy, itd., to niech się „stare baby tym zajmują”, to nie ma nic wspólnego z nauką. My do tego nie możemy dotrzeć, możemy się spierać. Oni mówią, że to co jest dobre, czy złe to jest właśnie ten apo.............., to są tylko emocje, to jest przeżycie. Nauka nie z tym nic wspólnego. Teraz w pozytywizmie, jak to się przekłada na tą racjonalność prawodawcy. Co może zrobić prawodawca. Prawodawca ma być daleko od wartości, prawodawca nie decyduje czy to jest dobre czy złe, tylko prawodawca wykorzystuje właśnie tą wiedzę empiryczną. Do czego on tę wiedzę wykorzystuje? Otóż pozytywiści twierdzą, że konstruuje się taką instrumentalną wizję prawa. Prawo to jest środek realizacji określonych wartości. I przy pomocy tego prawa ........................ taki nurt inżyniering społeczny, że każdy przepis to jest środek do realizacji określonych celów. A jakie to są cele, jakie wartości są realizowane, to prawnika nie interesuje. Prawnik ma być takim skutecznym inżynierem, to znaczy takim, który w skuteczny sposób zrealizuje postawione przed nim cele. Znajduje skuteczne środki realizacji tego celu. Tu następuje jak gdyby podział tych dwóch światów. Świat wartości gdzieś znika, liczy się tylko jedna wartość, mianowicie skuteczność.

Ta instrumentalna wizja racjonalnego prawodawcy najszerzej, praktycznie 90% różnych orzeczeń, w których odwołujemy się do tej racjonalności prawodawcy.

Upraszczając można powiedzieć, że taki prawodawca racjonalny, to ma takie dwie cechy:

Założenia intelektualne prawodawcy - jaką wiedzę powinien posiadać taki racjonalny prawodawca. Czego ta wiedza może dotyczyć. Ta wiedza powinna dotyczyć trzech takich obszarów. Pierwszy obszar to jest, tak dawnej mówiło się o tzw. racjonalności językowej, lingwistycznej, tak że pierwszą rzecz, którą przyjmujemy (oczywiście te wszystkie cechy, które przypisujemy prawodawcy to są takie założenia kontr faktyczne) to jest to, że nasz prawodawca to jest ktoś kto najlepiej na świecie posługuje się językiem. Ma taką genialną kompetencję językową, że cokolwiek zrobi to jest ........... w dobrym języku. Bo to co do nas dociera to jest język. Ten język prawodawczy, kiedy mówimy o stronie praktycznej, jest koszmarny. Dlatego przyjmujemy takie założenie, że prawodawca jest prawodawcą racjonalnym i w tym procesie interpretacji my staramy się go w jakiś sposób poprawić. Np. wyjaśnienie roli przecinka, słowa tudzież, lub, albo, takie kwestie składniowe, kwestie semantyczne. To jest bardzo trudna rola - dotrzeć przez język, przy pomocy języka i tu jest bardzo ważna kwestia jak ten język jest używany. Więc pierwsze takie założenie, które przyjmujemy (całkowicie kontr faktyczne), że prawodawca ma doskonała kompetencję językową, że on świetnie się tym językiem świetnie posługuje, nie robi błędów składniowych, wie co to są imiesłowy i zdania podrzędnie, podwójnie złożone. Jest to bardzo ważne założenie, bo w interpretacji do tego sięgamy.

Drugie założenie jest takie, że prawodawca zna prawo. Obecnie obowiązuje ok. 5 tys. aktów normatywnych. I teraz wyobraźmy sobie prawodawcę, który ma ustanowić kolejny akt normatywny. Ktoś powiedział, ze prawo to jest taka niekończąca się historia i prawo jest najbardziej podobne do (ulubionych przez nas wszystkich) południowo-amerykańskich seriali. Jak trzeba napisać 1001 odcinek, to trzeba wiedzieć, co działo się w 1000 poprzednich. I w prawie mamy do czynienia z tym samym. Wyobraźmy sobie, że mamy napisać jakąś kolejną ustawę, a jest zbiór tych wszystkich aktów normatywnych. Jak prawodawca ma wiedzieć, co się zmieni w tych innych ustawach, jakie skutki to wywoła, jakie przepisy tu uchylić, jakie przepisy przejściowe, co ma być derogowane a co nie. To jest ogromna wiedza, on by musiał znać te wszystkie akty normatywne i teraz on dopisuje kolejny fragment. I my znowu, kiedy przyjmujemy tego typu założenia, że prawodawca nie tworzy norm sprzecznych, że nie ma luk, że system jest zupełny, itd., to jak gdyby się tu ubezpieczamy, że prawodawca racjonalny zna prawo i kiedy stanowi przepisy, to wie co robi. On nie chce norm sprzecznych, widocznie my tylko je źle interpretujemy. To nam się tak z pozoru wydaje, że tu jest jakaś luka, że to jest sprzeczne, a jak to właściwie zinterpretujemy, bo przecież prawodawca nie chciał jakiś luk, sprzeczności. I znowu bardzo mocne ..................

Czyli to jest takie drugie kontr faktyczne założenie, że prawodawca doskonale zna system i jak tworzy nowy akt prawny to ma świadomość co się będzie z tym systemem działo. Jak ten nowy akt prawny wpisze się do dotychczasowych obowiązujących przepisów.

Trzecie takie założenie intelektualne jest związane z tym, że prawodawca dysponuje pewną wiedzą socjologiczną, empiryczną polegającą na tym, że jak my mówimy, że prawo jest środkiem realizacji czegoś, że prawodawca ma wiedzę polegającą na tym, że jeżeli tam ustanowi jakiś przepis, to wie jakie skutki to wywoła. Marzeniem prawników, od samego początku, tak pięknie pisał o tym Leon Petrażycki, który twierdził, żeby było coś takiego jak naukowa polityka prawa. Że teraz chcemy osiągnąć takie i takie cele i z tego arsenału środków prawodawca wyciąga odpowiednie, które skutecznie zrealizują postawione cele. Oczywiście wiemy, że to są całkowite mrzonki, że ten sposób tworzenia prawa, nie tylko w Polsce, na ogół był taką (można litościwie nazwać) metodą prób i błędów. Bo mamy czasami tak, że jeszcze jakiś akt prawny nie wchodzi w życie, a już są jakieś zmiany. Ile jest tych nowelizacji, zmian. Jest to związane właśnie z tym ............................, do końca pewnych rzeczy nie wiemy. Np. regulacje dotyczące posiadania narkotyków - nikt nie wiedział, czy karalność posiadania narkotyków wpłynie na likwidację tego zjawiska, czy wręcz odwrotnie. Czasami przyjmujemy jakieś rozwiązania dodatkowe. Albo, czy taki podatek zwiększy zatrudnienie, dochody do budżetu, czy odniesie odwrotny skutek. Jest cały szereg tego typu rozwiązań. Czy zmiana taka czy inna i jakie to skutki. My tego nie wiemy, to raz, a dwa jest taka wiara, że przy pomocy prawa można wiele rzeczy załatwić.

I znowu przyjmujemy coś takiego, że prawodawca jest takim prawodawcą racjonalnym, czyli on wie, jakie skutki wywoła przyjęte przez niego rozwiązanie prawne. To co my argumentujemy, że ta interpretacja jest niemożliwa, bo prowadzi do skutków, które są przez ustawodawcę niezamierzone.

Tu te elementy są niezwykle ważne. Pierwszy element - prawodawca to jest ktoś taki, kto ma taką kompletną wiedzę. Jak mówimy o tej racjonalności instrumentalnej, to właśnie ta wiedza jest wykorzystywana w procesie stanowienia prawa - świetna wiedza językowa, genialna znajomość systemu i wiedza na temat relacji między przyjętymi rozwiązaniami a skutkami prawnymi ...................................................

Uporządkowany system wartości - nie było omówione

Przerwa

  1. Trzecim rodzajem racjonalności jest racjonalność argumentacyjna.

Pojęcie argumentacji prawniczej odgrywa coraz większą rolę. Racjonalny prawodawca to taki, którego argumentacja skutecznie wpływa na kształtowanie postaw i przekonań adresatów stanowionych przez niego norm. Co to znaczy, że ktoś jest racjonalny w sensie argumentacyjnym? Tu jest zasadnicza różnica między prawdą a racjonalnością. Ktoś może nie mieć w ogóle racji, mówić największe „pierdoły”. Prawodawca może mieć rację, może mówić najmądrzejsze, najprawdziwsze rzeczy, tylko nie będzie wpływał na kształtowanie ………………….. tej wypowiedzi. Ten wymiar jest tu niezwykle ważny, jak to ma być świadoma działalność, prawo, normy, ta funkcja pragmatyczna polega na wpływaniu na nasze zachowanie. Nie można o tym aspekcie zapominać. Można przyjąć bardzo słuszne rozwiązania, z punktu widzenia jakiejś wiedzy itd. i jest bariera - nie ma tej zdolności argumentacyjnej. Są tacy politycy, którzy mówią nam prawdę i mają tam 0,2% poparcia, a przychodzi inny polityk (nie powiem w jakim krawacie ), nie mówi nic i ma ileś tam % poparcia. To jest ważne, dotarcie, o tym nie wolno zapominać. Jak występujemy to musimy argumentacją………………………… Każdy taki użyty przez nas argument, to są funkcje audytorium. Nie ma jakiś argumentów, które są jednakowo ważne. Każdy argument jest zrelatywizowany do odbiorcy. W polityce to zróżnicowanie audytorium jest takie, że największy sukces odnoszą ci, którzy nic nie mówią. Są takie puste frazesy i oni robią furorę. Np. każdemu to co mu się należy. Całkowicie pusta formuła. Skuteczność argumentacyjna jest tu niezwykle ważna. Czyli prawodawca racjonalny to również taki, którego oceniamy również w tej kategorii skuteczności argumentacyjnej, z takich tych różnych możliwych interpretacji przyjmujemy to które wpływa na kształtowanie postaw.

  1. Ostatni rodzaj racjonalności to jest tzw. racjonalność komunikacyjna. Jest to najnowszy rodzaj racjonalności, wspaniała koncepcja Habermasa. (Jürgen Habermas) Inna jakby wizja prawa.

Habermas występuje w swojej koncepcji przeciwko takiemu instrumentalizmowi, mówi, że prawo musi być jakoś związane z wartościami, tylko w jaki sposób to zrobić. On chciał jakby z powrotem wrócić do tych wartości. Zaproponował właśnie taką wspaniałą koncepcję - prawo jako ta racjonalność komunikacyjna. Prawo to jest rozmowa. To nie jest tak, że prawo to jest rozkaz suweren, że jest jakiś suweren - prawodawca i wydaje nam rozkazy „ rób tak i tak”. U Habermasa prawo ma być rozmową, ma być inną wizją.

Racjonalne w systemie komunikacyjnym są te działania społeczne, które rozszerzają wolną od przymusu i represji komunikację w stosunkach społecznych, sprzyjają dyskursywnemu kształtowaniu i wyrażaniu się woli społeczeństwa oraz umożliwiają konsensualną regulację konfliktów społecznych.

U Habermasa są takie dwa kluczowe słowa - dyskurs i konsensus. Kant też kiedyś się zastanawiał, jak by to było możliwe, że bylibyśmy ludźmi wolnymi, a jednocześnie podlegali pewnym prawom. Jak być wolnym i podlegać prawu. I tu Habermas jak gdyby próbuje na to odpowiedzieć. Mówi, że kiedy prawodawca jest racjonalny? Wtedy, kiedy stwarza wolną od przymusu przestrzeń porozumiewania się ludzi. Wg Habermasa i nie tylko wg niego, to całe zło jest związane z brakami w komunikacji. Obojętnie czy to będzie komunikacja między partnerami, w rodzinie, w szkole, w całym społeczeństwie. My nie rozmawiamy. On mówi, że rolą prawodawcy nie jest jakieś takie konkretne wyznaczanie naszych poszczególnych zachowań. To nie jest tak, że prawodawca ma nam ustalić, gdzie mamy jechać, ale ma ustawić znaki drogowe, to my podejmiemy decyzję. On tylko te znaki drogowe, które nas ograniczają. Stworzy wolną od przymusu przestrzeń porozumiewania się. Jak mamy się porozumiewać. Warunkami porozumiewania się jest dyskurs. To jest takie cudowne pojęcie. Czym różni się dyskurs od demokracji. Demokracja jest oparta o taki skrajny relatywizm wartości, jak kompletnie niesiemy co robić, to podnosimy „łapki do góry” i decydujemy. Skąd my mamy wiedzieć, kto ma być najlepszym prezydentem, nie mamy pojęcia, ale głosujemy. Natomiast dyskurs jest czymś innym. Prawodawca ma stworzyć warunki, żebyśmy zaczęli rozmawiać. Dyskurs, idealna sytuacja się różnymi rzeczami cechuje, o tym sobie później powiemy. Ale każdy może powiedzieć to co chce, nie może sobie przeczyć, jesteśmy na to otwarci, itd. I w trakcie tej rozmowy, w trakcie przedstawiania argumentów my dochodzimy do tego drugiego pojęcia, mianowicie do pojęcia konsensusu. Na I roku były omawiana takie różne sposoby powstawania prawa i jednym z tych sposobów była umowa. Czyli wynik konsensusu. Kiedy coś jest sprawiedliwie, wtedy kiedy wynika z zawartej przez nas umowy. Np. jak ma wyglądać egzamin - możemy to przegłosować, albo możemy dyskutować, przedstawiać argumenty, wreszcie dochodzimy do jakiegoś konsensusu. I on mówi - ten konsensus jest właśnie taką wartością.

Jeżeli w tej pierwszej koncepcji prawno-naturalnej, sytuacja wyglądała tak, że te wartości gdzieś tam były gotowe, w prawie natury one funkcjonowały, a rola prawodawcy jakby tylko sprowadzała się do tego, żeby sięgnąć i zapisać do tekstu. Habermas mówi, mam wątpliwości, czy gdzieś jakieś te wartości istnieją, gdzie one istnieją, jak je poznać itd. To jest duże uproszczenie, bo każdy może powiedzieć, ze w prawie natury jest to czy tamto i zaprowadzi to do jakiś przekrętów. A on mówi odwrotnie - te wartości mają wynikać z tego dyskursu, to my decydujemy co jest dobre, itd. Nie wolno nikomu narzucać, tylko stworzyć warunki, żebyśmy się porozumieli. Znamy przykłady takich porozumień z lat 80-ych, z Gdańska, Jastrzębia, Szczecina - komitety strajkowe i rząd siadali, żeby coś tam uzgodnić. To jest wspaniały sposób powstawania prawa. Całkiem inna wizja. Oczywiście to jest pewna idealizacja, ale cały szereg takich elementów do prawa jest wprowadzane.

Jeżeli tak potraktujemy prawo, jako taki dyskurs, który zmierza do konsensusu, to my którzy bierzemy udział w tym dyskursie, to pełnimy taką jakby podwójną rolę. Z jednej strony jesteśmy prawodawcą - to my tworzymy, a z drugiej strony jesteśmy adresatami i wtedy ten postulat jak być wolnym i podlegać prawom jest jak gdyby rozwiązany. Mówi wtedy, kiedy te prawa sami sobie ustanowimy. Nie jest narzucane. Należy zwrócić uwagę na to związanie z wartościami, nie jakimiś gotowymi wartościami, które leżą, lecz wartościami które jakby kształtują się, konstytuują w ramach tego dyskursu. To jest podstawowy problem w różnych koncepcjach argumentacyjnych, jak ma ten dyskurs wyglądać, jakie reguły tego dyskursu, jak ma ta cała procedura wyglądać. To jest ta zmiana w tych różnych modelach stosowania prawa, czy w modelach neokratycznych, kiedy procedura …………………………… sprawiedliwości, nie jakieś gotowe rozwiązania, ale pewna procedura i coś co jest efektem tej procedury, mówimy, że to jest sprawiedliwe, bo to zostało tak i tak zrobione.

Całkiem inna racjonalność - prawodawca ma nam stworzyć warunki porozumiewania się. Inna wizja, np. tej sprawiedliwości, nie takiej totalitarnej, scentralizowany model, że tam w Warszawie wszytko wiedzą i rozdzielają tylko pozostawienie otwartym społeczeństwie swobody decydowania. My mamy zadecydować, zawrzeć umowę, jak ten podział pewnych rzeczy ma wyglądać, czemu to ma być tak czy inaczej. Tu jest taka całkiem inna, taka właśnie komunikacyjna wizja prawa.

Oczywiście zarzucają Habemasowi, ze to jest taka bardzo idealistyczna wizja prawa, że realnie tego nie można………………….

Pierwsza rzecz na egzaminie to:

- prawodawca racjonalny, kontrfaktyczne założenie, ze to jest jeden podmiot, a w rzeczywistości to są jakieś tam ciała kolektywne

- główna cecha, w naszej kulturze, która jest przypisywana prawodawcy, to jest racjonalność; ta racjonalność może być rozumiana jako metafizyczna, najczęściej instrumentalna czy technologiczna oraz argumentacyjna czy komunikacyjna

Jakiś przykład w orzecznictwie dot. racjonalnego ustawodawcy - znaleźć sobie na egzamin.

Krytyka przez postmodernistów.

Te poglądy na racjonalność, w ogóle racjonalność modernizm to jest pewna wizja świata. Ta wizja świata nie wszystkim się podoba i ona jest krytykowana. Oni mówią, że ten świat to tak nie jest i ta wizja tego poukładanego, racjonalnego świata jest krytykowana z wielu różnych powodów. Są różne te poglądy. Profesor przedstawia taką najmocniejszą krytykę, dokonywaną z pozycji postmodernistycznej.

Dla modernisty, zwolennika racjonalizmu, modelem świata jest zegar, a więc układ stabilny, uporządkowany, przewidywalny. Natomiast dla postmodernisty jest nim chmura, skomplikowany i chaotyczny układ cząstek, których ruchu z reguły nie jesteśmy w stanie ani określić, ani przewidzieć. Ci widzą taki świat poukładany, tam wszystko jest, a ci drudzy mówią, że tak wcale nie jest. I jest droga taka metafora - dla modernisty społeczeństwo to angielski klub dżentelmenów, a więc ludzi którzy w zasadzie tak samo się ubierają, myślą, zachowują. Dla postmodernisty społeczeństwo to raczej bazar, na którym krzyżują się różne języki, tradycje, kultury, wartości i na którym z tego powodu trudno cokolwiek przewidzieć. Więc tu mamy taką strukturę logocentryczną. To są takie dwie wizje świata. Coraz częściej te wszystkie takie ideały oświeceniowe, że wszystko jest poukładane, że wszystko można przewidzieć, wyliczyć - ten ideał taki świata trochę pada. Ta nasza tęsknota za tym pięknym, poukładanym, przewidywalnym światem, już nawet w fizyce i naukach przyrodniczych odchodzi. Przyjmuje się, że to było zbytnie uproszczenie, że ten świat jest dużo, dużo bardziej skomplikowany.

Jeżeli teraz w tym klimacie przechodzimy do tego co nas interesuje, czyli do tekstu prawnego, to można powiedzieć, że postmoderniści kwestionują obraz tekstu, jako takiej spójnej, niesprzecznej, pozbawionej luk i jednolitej całości; że autor jest taki racjonalny i w efekcie mamy taki racjonalny, idealny ……………….. tekst. Oni mówią, że jest wręcz odwrotnie, że ten realny tekst, to jest tekst pełen niespójności, luk, niedorzeczności, a prawodawca jak inni ludzie, bywa czasami niezbyt mądry. Więc tak krótko można powiedzieć, że są teksty prawne mądre i głupie, a prawodawcy są racjonalni i nieracjonalni. Oni nie upierają się, ze tylko są takie jakieś rzeczy, tylko taką lajtową wersję, że to co możemy sobie przyjąć to właśnie, że jest to tak użyteczne narzędzie (racjonalność prawodawcy) możemy z niego korzystać, ale bez przesady. Można znaleźć cały szereg orzeczeń, w których interpretator, sądy odwołują się do tego postulatu racjonalności. Np. Sąd Najwyższy pisze, że nie wolno interpretować przepisu w sposób prowadzący do sprzeczności lub niedorzeczności. Jeżeli coś takiego przeczytamy, to wiadomo, że ta cała koncepcja sądów opiera się na założeniu, że prawodawca jest racjonalny i w związku z tym nie może tego typu rzeczy chcieć. Czy Trybunał pisze, że nie wolno orzekać o niekonstytucyjności , jeżeli istnieje możliwość ustalenia takiej wykładni, która nadaje znaczenie zgodne z konstytucją. Trybunał NSA - wykładnia która prowadzi do wniosku, że fragment tekstu prawnego jest zbędny jest niedopuszczalna. Więc nie możemy przyjąć, ze jakiś fragment jest zbędny, bo byłoby to sprzeczne z tym założeniem racjonalności prawodawcy. Bo racjonalny prawodawca czegoś takiego by nie zrobił. Czyli widzimy, że mamy cały szereg tego typu sytuacji, w których mamy odwoływanie do racjonalności. I z tego należy korzystać. Natomiast są również tego typu sytuacje, kiedy orzecznictwo kwestionuje tą racjonalność prawodawcy. I tu są takie jakby dwie sytuacje. Jedna sytuacja jest wtedy, kiedy oni dochodzą do wniosku, ze tekst, który otrzymaliśmy jest taki zły, że nić tu nie można zrobić. Jeżeli jeden orzecznik (Trybunał Konstytucyjny) zastanawia się czy określenie „utrzymanie drogi” odnosi się kosztów jej oświetlenia i dochodzi do wniosku, ze z tego tekstu nie można nic wywnioskować. Trzeba zasygnalizować prawodawcy niech on się wypowie. Jakakolwiek decyzja Trybunału byłaby decyzją ……………… tu nic z tego nie wynika, więc pozostawiamy. To jest jedna taka sytuacja, kiedy ten tekst nie pozwala nam na nic, niech prawodawca się wypowie. Druga sytuacja jest wtedy, kiedy kwestionujemy racjonalność prawodawcy, uważamy, że te przepisy prawodawcy nie do końca się udały, natomiast uważamy, ze przy pomocy pewnych zabiegów interpretacyjnych my jako osoby, które stosują prawo (jako interpretatorzy) możemy ten błąd naprawić. Np. znaczenie językowe. Kiedy mamy tego typu orzeczenia , kiedy np. trybunał czy jakiś inny sąd dochodzi do wniosku, że z punktu widzenia języka jest to jasny przepis. Czyli mówimy, tu prawodawca coś zrobił, ale dochodzimy do wniosku, że coś jest z tym przepisem nie tak. Czyli, jak gdyby przełamujemy tą racjonalność prawodawcy i nie rozumiemy tego tekstu w tym rozumieniu tak jak prawodawca, w tym językowym rozumieniu, ale przyjmujemy jakieś inne. Jeżeli rzeczywiście dopuszczamy, mówimy jest to sprzeczne, tu występuje luka, nie kwestionujemy tego. Mówimy, rzeczywiście pomylił się itd., ale wtedy gdy mamy cały arsenał środków, który pozwala.

Historia wypracowała szereg takich reguł, środków, które pozwalają że w przypadku sprzeczności robimy to, jeżeli jest luka to zrobimy to, itd. Czyli godzimy się, że prawodawca był nieracjonalny coś mu nie wyszło, ale nie był to aż tak duży błąd, a my mamy pewną wiedzę, pewne instrumenty, które pozwalają te błędy prawodawcy naprawić. Wtedy sobie radzimy ze sprzecznościami, lukami, językiem, itd.

Jeden ……………………. świetnie powiedział, że takie dogmatyczne trzymanie się tego dogmatu o racjonalności prawodawcy jest szkodliwe. Np. we francuskim kodeksie karnym - jak się uprowadzi nieletnich to się podlega karze - wskazywałoby to, że jak się uprowadzi jednego nieletniego to się karze nie podlega. Jakbyśmy dosłownie traktowali, ze prawodawca tak chciał, to co. U nas są też takie przepisy związane z hodowlą niebezpiecznych psów - też by z tego wynikało, że jak się jednego takiego „mordercę” hoduje to wolno, a już dwie sztuki to nie. Więc to jest takie ewidentne, nikt tego nie kwestionuje, prawodawcy tak się napisało, my to poprawiamy. Natomiast gdybyśmy się tak sztywno trzymali to szczególnie w minionym okresie……………… Takie dogmatyczne trzymanie się tej teorii racjonalnego prawodawcy jest wyrazem pewnego stylu interpretacyjnego, który on (kto?) nazywa snem urzędnika o władzy, która nigdy się nie myli, a jeśli Nawe się myli, to jego zadaniem jest wykazanie, że się nie myli.

Należy pamiętać, ze ten argument racjonalności prawodawcy jest niezwykle użyteczny, można dzięki niemu wiele dobrych, ciekawych rzeczy zrobić, świetny argument w dyskursie, w uzasadnianiu, z tym że czasami efekty są takie, że czasami musimy skapitulować, powiedzieć tu jest błąd i starać się to środkami, o których dalej będzie mowa, naprawić.

W niektórych krajach ta racjonalność prawodawcy jest kwestionowana. Proponuje się jakieś inne koncepcje.

Postmoderniści proponują cały szereg innych ciekawych zagadnień, nie będziemy dzisiaj mówić. Np. oni mówią, kto właściwie jest właścicielem prawa, dlaczego jeżeli mamy jakieś wątpliwości, to się zwracamy do prawodawcy. Prawodawca jak już zrobił ten tekst, to ustawa jest teraz własnością tych, do których została skierowana. Dlaczego jak mamy ustawę o szkolnictwie wyższym, to mamy się pytać ministra czy prawodawcy, co oni tam chcieli zrobić. To jest już nasza ustawa, to my (środowiska akademickie) musimy sobie siąść i zadecydować jak to będzie rozwiązane. Oni mówią o taki uspołecznienie, tu nie ma takiej ścisłej relacji pomiędzy tekstem a autorem - tylko tak w racjonalności jest. Oni mówią, ze ważniejsza jest ta druga relacja między tekstem a odbiorcą. Tu się rozgrywają bardzo ciekawe rzeczy.

Charakterystyka interpretatora ( pytanie na egzamin)

Samo pojęcie interpretator. W interpretacji literackiej używamy określenia czytelnik. W interpretacji biblijnej, czy tekstów prawnych nie mówimy o czytelniku. Czytelnik zakłada jak gdyby taką luźną relację, taką swobodną relację do autora tekstu. A w prawie to już interpretator.

Charakterystyka interpretatora jest bardzo skomplikowana. Należy zwrócić uwagę na takie dwa elementy. Pierwszy element - co my widzimy, jakie są fakty, fakty są takie, że interpretacja jest dokonywana przez setki tysięcy ludzi, a mimo to jest ona trzymana w pewnych ryzach. To nie jest interpretacja dowolna, my nie możemy ………………. Dlaczego jest tak, że my możemy powiedzieć, ze to jest trafna interpretacja czy nie trafna. W prawie nie jest tak prosto, jak by się wydawało. To co wypływa na powierzchnię to są to sprawy, które budzą kontrowersje, to co jest w sądach (bo tylko tym się zajmujemy) to jest tylko czubek góry lodowej. Te setki spraw …………….. co do rozumienia zastosowania, w ogóle o tym nie słychać. Są tutaj łatwe przypadki stosowania prawa, świetnie się porozumiewamy, nikt do tego nie ma wątpliwości. Setki, dziesiątki decyzji jest wydawanych, natomiast my widzimy tylko ten czubek góry lodowej, kiedy występują rozbieżności w interpretacji, kiedy to trafia do sądów, jeszcze najlepiej jeden sąd tak, drugi tak, trzeci coś - glosy, orzeczenia różnego rodzaju.

Jest coś takiego, że ta interpretacja jest, tak samo jak w języku. Dlaczego tak się dzieje, że my się porozumiewamy. Że w zdecydowanej większości spraw my nie mamy najmniejszej wątpliwości, co do siebie mówimy, co to znaczy itd. Oczywiście, pojawiają się sytuacje, że się nagle nie rozumiemy, ale to są wyjątki. Na stałe my się świetnie porozumiewamy. Musi być taki jeden element, który powoduje że to porozumiewanie się jest możliwe, że tu jakoś funkcjonujemy. Natomiast jest też drugi taki element, który powoduje, że jest pewne zróżnicowanie. Dlaczego tak się dzieje, że ten sam wiersz, ten sam film możemy w różny sposób interpretować. Są to takie dwie cechy. Tą pierwszą cechę fachowo określa się jako kontekst socjolingwistyczny, czyli należymy do jakiegoś kontekstu socjolingwistycznego. Jest to zestaw reguł oparty na podzielonej kulturze prawniczej, przekonaniach o świecie społecznym, właściwościach regulacji prawnych oraz akceptowanych w tej kulturze wartościach.

Wszyscy tkwimy w określonym kontekście socjolingwistycznym, należymy do jakiejś grupy, akceptujemy podobne przekonania, podobne wartości, podobny zestaw reguł. Dlaczego my się porozumiewamy? Bo przez to, że już ileś lat żyjemy, nauczyliśmy się reguł …………………, gramatyki wiemy co to jest składnia i używamy tych różnych wyrazów w taki sposób, że inni to rozumieją. Bo należymy do określonego kontekstu. My akceptujemy określone reguły. My jako prawnicy należymy do określonej wspólnoty interpretacyjnej. My należymy do pewnej wspólnoty. Ta wspólnota była budowana przez lata. Dotychczasowa historia prawa. Ci wszyscy co byli przed nami. Nie my pierwsi dokonujemy interpretacji, już od setek lat ta interpretacja była dokonywana. My jesteśmy tym kolejnym pokoleniem, które jakby się dopisuje do dotychczasowej historii prawa, mówiąc językiem Workina. I chcąc funkcjonować w określonej wspólnocie my musimy pewne rzeczy zaakceptować, np. paradygmat interpretacyjny.

Paradygmat interpretacyjny - zestaw wskazówek, jak powinno się dokonywać interpretacji, jak powinno się argumentować, żeby ta nasza działalność, ten nasz rezultat interpretacyjny był do zaakceptowania w tej wspólnocie. Zestaw podstawowych dyrektyw interpretacyjnych. Reguły, które wyznaczają wspólnotę interpretacyjną. Chcąc należeć do każdej wspólnoty interpretacyjnej musimy taką tą gramatykę wspólnoty, te podstawowe reguły, które nie tylko wyznaczają sposób dokonywania interpretacji, ale to są reguły, które jak gdyby konstytuują, tworzą tę wspólnotę. I ta nasza wspólnota interpretacyjna akceptuje pewien paradygmat. Ten paradygmat nie jest taki bardzo ścisły, on pozostawia nam bardzo duży zakres swobody. My się tu spieramy w ramach tej wspólnoty interpretacyjnej. Bo jak to jest, że dwa sądy w tej samej wspólnocie dochodzą do różnych rozstrzygnięć, dwóch znakomitych profesorów z danej dziedziny ma odmienne zdania na dany temat (w ramach jednej wspólnoty interpretacyjnej). To nie jest tak, że jednoznacznie, ale w zdecydowanej większości przypadków pewne podjęte działania pozwalają innym członkom wspólnoty na ocenę, czy to jest trafna interpretacja czy nie trafna. Ale nie tylko zestaw tych dyrektyw interpretacyjnych, ale także pewnych wartości, że naczelnymi wartościami jest to, czy tamto, wartości konstytucyjnych i innych. Cały system wartości tworzy taką właśnie wspólną interpretację i my do tej wspólnoty należymy. Z tą przynależnością związane są również pewne korzyści. Ta główna korzyść - w literaturze to się określa w ten sposób - że te nasze przyjęte rozstrzygnięcia interpretacyjne cieszą się pewnym autorytetem.

Możemy wyróżnić dwa rodzaje autorytetu:

  1. autorytet represyjny - groźba użycia przymusu sprawia, że urzędnicy dokonujący ustaleń interpretacyjnych mogą liczyć na ich akceptację niezależnie od tego, czy się ich uzna za intelektualnie poprawnych - groźba jakichkolwiek sankcji (głupi jak but, ale niech tak będzie).

  2. autorytet instytucjonalny - opiera się na przekonaniu, że należy się podporządkować ustaleniom interpretacyjnym sędziów i urzędników, gdyż reprezentują oni prawo będące samo w sobie wartością, którą warto i należy szanować. A zatem nie siła kryjąca się za prawem ale jego instytucjonalna wartość. Jest to bardzo ważne źródło autorytetu. Prawo w wielu społeczeństwach ma bardzo dużą wartość. U Hobbesa prawo to było tym kryterium moralności. Dlaczego coś jest moralne, bo jest zgodne z prawem. Prawo wyznaczało ……………. dobrego, moralnego postępowania. To jest coś co powinniśmy szanować. Jak wygląda ten paradygmat interpretacyjny.

Drugą cechą interpretatora jest prerozumienie. Jest to potrzebne, żeby cokolwiek zrozumieć. Jest to cecha indywidualna. Powoduje, że żyjemy w innym świecie. Każdy z nas żyje w innym świecie.

Poszukać przykład przepisu i wykazać jak rozumienie przepisu zależy od prerozumienia - na egzamin.

Prerozumienie intelektualne - wizja świata zależy od naszej wiedzy. Pierwszą barierą przy rozumieniu tekstu jest niewiedza. Czym większa wiedza, tym większe rozumienie tekstu.

Prerozumienie aksjologiczne - od wartości.

Prerozumienie wolicjonalne - zależy od naszego oczekiwania, nastawienia.

02.04.2006

Jeszcze nie uzupełniony z dyktafonu - spisany tylko z notatek

Wspólnota interpretacyjna - wspólnota prawników. Tekst, który otrzymujemy od prawodawcy nie determinuje całkowicie.

Prerozumienie - nasza indywidualna cecha decyduje o tym, co widzimy, co z tego tekstu wyczytamy. Element intelektualny

Tekst

Tekst prawny - są trudności interpretacyjne. Definicja przyjęta przez prof. Stobrawę jest niezrozumiała. Akty innokucyjne - akr mowy, siła ilokucyjna w dyskursie.

Złożoność semantyczna dyskursu prawniczego.

Tekstem prawnym są wszystkie obowiązujące w danym momencie czasowym akty prawne. Relatywizacja do czasu obowiązywania. Jest to duży tekst (olbrzymi).

Relacja, która występuje pomiędzy językiem a rzeczywistością. Można wyodrębnić dwa stanowiska:

  1. języka odzwierciedla rzeczywistość - język jest obrazem rzeczywistości

  2. język jest pewnym narzędziem, który tworzy, kreuje rzeczywistość - teksty tworzą rzeczywistość, kreują pewna rzeczywistość

Hipoteza Schapiro - Wolfa

Wpływ używanego przez nas języka na rzeczywistość. Różnice między światem języka potocznego a światem języka prawnego. (Na egzaminie można zrelatywizować do języka prawnego swojego seminarium).

Różnice:

  1. dotyczące mieszkańców tych dwóch światów:

Ludzie

Podmioty prawa wykreowane przez poszczególne akty

Gęściej zaludniony jest świat języka potocznego

Np. podatnicy, płatnicy (w prawie finansowym),pracownik, prezes, wyborca, świadek

Świat języka prawnego ma tzw. Strukturę dyskretną. Każdy podmiot posiada pewną cechę albo jej nie posiada - np. jest pracownikiem, albo nie jest. W świcie języka potocznego jest się albo bogatym, albo biednym. Są różne relacje klasowe, wiekowe …………….. W świecie języka prawnego są tylko relacje klasowe: pełnoletni, niepełnoletni.

Cechy podmiotów odnoszą się do innych podmiotów - relacje między ludźmi. Relacje (stosunek) do innych podmiotów. W poszczególnych gałęziach prawa te racje są różne.

  1. W obu światach występują rzeczy, zdarzenia, procesy, ale następuje inna kategoryzacja tych składników, np. zachowanie milczenia, kupno gazety, wejście do tramwaju.

W świecie języka potocznego jest to jedna kategoria - zdarzenie prawne, a prawnik inaczej to ujmuje, w inne kategorie.

  1. upływ czasu

W świecie języka potocznego mamy do czynienia ze światem absolutnym (data). W świecie języka prawnego jest porównanie dwóch zdarzeń - pomiędzy tym a tym jest jakis okres czasu, np. ustawa wejdzie w życie po upływie 21 dni od…

Czas w prawie ma bardzo ważną rolę. Świat jest wykreowany przez dana gałąź prawa.

Funkcja performatywna języka prawnego

Siła performatywna - jedna z sił illokacyjnych. Użycie pewnych wypowiedzi wywołuje określone skutki w ………….

W tej strukturze socjolingwistycznej coś się zaczyna dziać. Przy pomocy języka coś kreujemy. Teksty prawne posiadają potworną siłę performatywna. Polega to na tym, że te wypowiedzi performatywne prowadzą do powstania nowych ……………………. w postaci obowiązków, uprawnień. Przez wydanie tekstu prawodawca zmienia rzeczywistość.

Funkcja performatywna nie jest związana z samym tekstem tylko z jego rozumieniem. Tekst jest przedmiotem naszej interpretacji. Interpretacje - kreowanie rzeczywistości.

Specyfika, różnica pomiędzy tymi dwoma światami wykreowanymi przez język potoczny i język prawny przejawia się w dwojaki sposób:

  1. ten tekst prawny inaczej kategoryzuje rzeczywistość (innego rodzaju podziału)

  2. teksty prawne z uwagi na tę funkcję performatywną stwarzają lub wzbogacają rzeczywistość do której się odnoszą, kreując w niej nowe nie empiryczne obiekty i kwalifikacje.

To co funkcjonuje to nie jest sam tekst tylko nasza interpretacja tekstu. Sposób patrzenia powoduje, że widzi się inne rzeczy.

Siła języka - jak prawo wykreowało. Nie tekst lecz jego interpretacja kreuje rzeczywistość.

Zmiana kasety

Zwrócić uwagę na tekst i złożoność tekstu.

Tzw. pozioma interpretacja tekstu

Jeżeli mamy do czynienia z tekstem prawnym to można go rozpatrywać na 3-ch płaszczyznach:

  1. płaszczyzna deskryptywna (deskrypcja - opis) - opisowa, bezpośrednio wyrażona w języku warstwa tekstu prawnego. Na tym poziomie następuje opis pewnych osób, zdarzeń do tego ………. O którym mówi tekst.

Jest to taki świat postulowany - jak my sobie to wyobrażamy, świat wyobrażony.

Rozróżnić należy dwa punkty widzenia:

- reguły widziane z punktu widzenia uczestnika lub

- reguły z punktu widzenia obserwatora

Poziom deskryptywny to jest taki poziom obserwatora. Jesteśmy obserwatorami i na tej podstawie kreujemy świat.

Punkt widzenia uczestnika jest zupełnie inny. Dwa elementy - perspektywa obserwatora i uczestnika. Ta sama reguła z tych 2-ch punktów widzenia jest zupełnie inna.

  1. Poziom dyrektywny - świat kreowany jest powinny - co być powinno. W tekście są zawarte dyrektywy i my je tylko rekonstruujemy (odtwarzamy) - to jest jeden pogląd. Drugi pogląd …………………….

Jest jeden tekst a dwa powinne światy.

Poziom dyrektywny - kreujemy wzorce poiwnnego zachowania. Chcemy odczytać to, co chce od nas prawodawca. Odtwarzamy wzorce.

  1. poziom presupozycji - świat realny z chwili ustanowienia danego tekstu, najgłębsza warstwa tekstu prawnego.

Pewne dodatkowe informacje, która są, a ich nie widać. Wypowiedź presuponuje (zakłada) coś. Presupozycje w tekście prawnym odgrywają bardzo ważną rolę.

Presupozycje ontologiczne - nieocenione znaczenie dla historyków prawa.

Przepis - przykład - co dowiedzą się z niego za 1000 lat.

Z tekstu prawnego odtwarzamy presupozycje ontologiczne. Dowiadujemy się dużo o świecie z chwili, w której ten tekst obowiązywał.

W procesie interpretacji ważna jest presupozycja aksjologiczna. Uporządkowany system wartości i ………………..

Chcemy odtworzyć wartości, którymi kierował się prawodawca, który pisał ten tekst.

Trzy podstawowe rodzaje wykładni

Wykładnia językowa

Główne dyrektywy interpretacyjne spotykane w orzecznictwie. W ramach wykładni językowej ukształtowała się hierarchia.

  1. Badamy, czy w tekście występują definicje legalne. Jeżeli jakaś definicja występuje to ma ona pierwszeństwo przed wszystkim innym.

Jest cały szereg powodów, dla których prawodawca korzysta z definicji legalnych.

Dwa podstawowe to

- prawodawca coś nowego tworzy więc w definicjach legalnych określa

- wprowadza się definicje legalne, żeby zlikwidować niejasność, wieloznaczność, które się w tekście pojawiają. Czasami prawodawca eliminuje wieloznaczności, czasami dookreśla

Sposób - jak definicje znajdują się w tekście prawnym

- w słowniczku - osobny fragment tekstu

- umieszczenie w tekście merytorycznym w kilku początkowych przepisach

- definicje nawiasowe (występują w KC)

Istnieją powody, które uniemożliwiają wyodrębnienie definicji z tekstu prawnego.

Jak rozróżnić definicje legalną. Podział przepisów na definicje legalne i resztę przepisów jest niejasny.

Zasięg obowiązywania definicji legalnych. Definicja legalna obowiązuje w ramach aktu prawnego, w którym została zawarta.

Jeżeli jest relacja ustawa - akt wykonawczy (rozporządzenie), to definicje ustawy obowiązują do rozporządzenia.

Kluczowe znaczenie polega na tym, jak mają się te definicje legalne do innych aktów normatywnych. Jedni mówią, że istnieje jednolitość systemu prawnego, inni, że jest autonomiczność danej gałęzi prawa.

  1. Podobny charakter

Czy w doktrynie, orzecznictwie jest ustalone utrwalone w doktrynie, powszechnie akceptowane rozumienie terminu.

Wynika to z przynależności do Wspólnoty.

  1. Rola języka ogólnego, potocznego

Domniemanie języka potocznego, ochrona potocznego rozumienia języka - jeżeli nie ma definicji legalnej.

Odwołanie się do słowników języka polskiego w orzecznictwie (szczególnie administracyjnym).

Różne konteksty lingwistyczne.

Składnia - czy istnieje różnica między językiem potocznym a językiem prawnym. Zwracamy uwagę na budowę, na składnię

Semantyka - znaczenie

………….. - budowa (składnia)

Funkcja pragmatyczna - używanie pewnych wyrazów

Proste dyrektywy językowe:

Cztery reguły

  1. różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenia - zakaz wykładni synonimicznej, np. określa i ustala, nie rozpatruje, nie rozpoznaje (dodać własne przykłady)

  2. dyrektywa (postulat) konsekwencji terminologicznej - tym samym zwrotom nie należy nadawać różnych znaczeń. Prawodawca racjonalny tym samym terminom nadaje to samo znaczenie.

  3. Zakaz wykładni per non est - nie wolno jest interpretować przepisów prawnych tak, by pewne fragmenty okazały się zbędne

  4. Dyrektywa lege non distinguente - tam gdzie prawodawca nie wprowadza rozróżnień tam nie wolno ich wprowadzać interpretatorowi

Wykładnia celowościowa

0x01 graphic

Prawo Administracyjne

stawa o stanie wyjatkowym
*o stanie wojennym
*o stanie klęski żywiołowej
*o swobodzie dział. gosp.
*o specjalnych strefach ekonomicznych
*o ochronie granicy państwowej
*o ochronie przyrody
*prawo wodne
*o lasach
*o odpadach
*o uzdrowiskach
*o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
*prawo budowlane
*o gospodarce nieruchomościami
*o obywatelstwie polskim
*o zmianie imion i nazwisk
*o ewidencji ludności i dowodach osobistych
*o dokumentach paszportowych
*o stowarzyszeniach
*o fundacjach

PRAWO ADMINISTRACYJNE- egzamin pisemny, opisowy

Struktura administracji publicznej w Polsce po 90tym roku uległa zmianie. Administracja publiczna jest szersza niż administracja państwowa.

Porównanie administracji państwowej i samorządowej:

Administracja państwowa (rządowa)- hierarchie, drabina, szczeble.

naczelne organy admin.

centralne organy admin.

zespolona administracja ogólna pod kierownictwem wojewody

organy niezespolone.

Administracja samorządu terytorialnego- nadzór

samorząd gminny

samorząd powiatowy

samorząd województwa.

Formy prawne działania policji: kompetencje policji i instrumenty:

- przepisy porządkowe (akty generalne) charakter powszechnie obowiązujący- utrzymanie porządku publicznego. Przepisy porządkowe wymagają zatwierdzenia na sesji rady. Naruszenie przepisów jest obwarowane karą grzywny.

- akty admin. Generalne o charakterze policyjnym nie regulują statusu prawnego jednostek

- rozkaz policyjny- akty admin. Wystosowane do indywidualnie wyznaczonych osób (nakaz,zakaz działania)

- pozwolenia policyjne- charakter konstytutywny, akty które uchylają pewne zakazy rozwijania działalności, utrzymanie i zabezpieczenie porządku publicznego.

- przymusy policyjne- charakter admin-prawny

- kary policyjne- grzywne (mandat Karny) mają charakter zew; kierowane do obywateli bądź jednostek.

Formy działań policji o charakterze wew:

- polecenia policyjne- forma ustna i pisemna

- polecenia koordynacyjne wojewody- w sytuacjach nadzwyczajnych, życie, zdrowie, mienie.

- uchwały kierunkowe.

STANY NADZWYCZAJNE W ADMINISTRACJI

1. USTAWA z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej.

Art. 4. 1. Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony na obszarze, na którym wystąpiła klęska żywiołowa, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić skutki tej klęski.

2. Stan klęski żywiołowej wprowadza się na czas oznaczony, niezbędny dla zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, nie dłuższy niż 30 dni.

Art. 5. 1. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może wprowadzić stan klęski żywiołowej z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody.

2. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, określa się przyczyny, datę wprowadzenia oraz obszar i czas trwania stanu klęski żywiołowej, a także, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje niezbędnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

3. Rozporządzenie, o którym mowa w ust. 1, ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto podaje do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia właściwego wojewody przez rozplakatowanie w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze.

4. Redaktorzy naczelni dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani do niezwłocznego, nieodpłatnego podania do publicznej wiadomości rozporządzenia Rady Ministrów o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej, przekazanego im przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę redakcji lub nadawcy.

Art. 6. 1. Stan klęski żywiołowej może zostać przedłużony na czas oznaczony, w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po wyrażeniu przez Sejm zgody na to przedłużenie.

2. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, znosi stan klęski żywiołowej na całym obszarze jego obowiązywania lub na części tego obszaru przed upływem czasu, na który został wprowadzony, jeżeli ustaną przyczyny jego wprowadzenia.

3. Przepisy art. 5 stosuje się odpowiednio do rozporządzeń, o których mowa w ust. 1 i 2.

Art. 9. 1. W czasie stanu klęski żywiołowej właściwy miejscowo wójt (burmistrz, prezydent miasta) kieruje działaniami prowadzonymi na obszarze gminy w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia.

2. W zakresie działań, o których mowa w ust. 1, wójt (burmistrz, prezydent miasta) może wydawać polecenia wiążące organom jednostek pomocniczych, kierownikom jednostek organizacyjnych utworzonych przez gminę, kierownikom jednostek ochrony przeciwpożarowej działających na obszarze gminy oraz kierownikom jednostek organizacyjnych czasowo przekazanych przez właściwe organy do jego dyspozycji i skierowanych do wykonywania zadań na obszarze gminy.

3. W zakresie działań, o których mowa w ust. 1, wójt (burmistrz, prezydent miasta) może występować do kierowników innych jednostek organizacyjnych niż określone w ust. 2, działających na obszarze gminy, z wnioskami o wykonanie czynności niezbędnych w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia. W razie odmowy wykonania tych czynności lub ich niewłaściwego wykonywania wójt (burmistrz, prezydent miasta) niezwłocznie zawiadamia organ, któremu podlega kierownik lub który sprawuje nadzór nad nim.

4. W zakresie działań, o których mowa w ust. 1, w przypadkach określonych w art. 8 pkt 2-4, wójt (burmistrz, prezydent miasta niebędącego miastem na prawach powiatu) podlega staroście.

5. W razie niezdolności do kierowania lub niewłaściwego kierowania działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia wojewoda z inicjatywy własnej lub na wniosek starosty może zawiesić uprawnienia wójta (burmistrza, prezydenta miasta), określone w ust. 2 i 3, oraz wyznaczyć pełnomocnika do kierowania tymi działaniami. Do pełnomocnika stosuje się odpowiednio przepis ust. 4.

2. USTAWA z dnia 21 czerwca 2002 r.o stanie wyjątkowym.

Stan wyjątkowy to zagrożenie wew i zew państwa.

Art. 2. 1. W sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami terrorystycznymi, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych, Rada Ministrów może podjąć uchwałę o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego.

2. We wniosku, o którym mowa w ust. 1, Rada Ministrów określa przyczyny wprowadzenia i niezbędny czas trwania stanu wyjątkowego oraz obszar, na jakim stan wyjątkowy powinien być wprowadzony, a także odpowiednie do stopnia i charakteru zagrożenia, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

Art. 3. 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej niezwłocznie rozpatruje wniosek, o którym mowa w art. 2 ust. 1, a następnie wydaje rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego na czas oznaczony nie dłuższy niż 90 dni lub postanawia odmówić wydania takiego rozporządzenia. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania.

2. W rozporządzeniu o wprowadzeniu stanu wyjątkowego określa się przyczyny wprowadzenia, czas trwania i obszar, na jakim wprowadza się stan wyjątkowy, oraz, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

Art. 4. 1. Stan wyjątkowy obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia, o którym mowa w art. 3 ust. 1, w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 5. 1. Jeżeli pomimo zbliżającego się upływu czasu, na jaki został wprowadzony stan wyjątkowy, nie ustały przyczyny wprowadzenia tego stanu oraz nie zostało przywrócone normalne funkcjonowanie państwa, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może, w drodze rozporządzenia, przedłużyć czas trwania stanu wyjątkowego na okres nie dłuższy niż 60 dni.

Art. 12 instytucja komisarza- 1. Jeżeli organy gminy, powiatu lub samorządu województwa nie wykazują dostatecznej skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych lub w realizacji działań wynikających z przepisów o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego wojewody, może zawiesić te organy do czasu zniesienia stanu wyjątkowego lub na czas określony i ustanowić w ich miejsce zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego.

2. Komisarza rządowego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody.

3. Komisarz rządowy z dniem powołania przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji zawieszonych organów gminy, powiatu lub samorządu województwa.

4. Stan zawieszenia organów gminy, powiatu lub samorządu województwa ustaje z upływem czasu określonego przez Prezesa Rady Ministrów oraz z mocy prawa z dniem zniesienia stanu wyjątkowego.

Ograniczenie praw i wolności obywateli:

Art. 16. 1. W czasie stanu wyjątkowego mogą być zawieszone prawa do:

1)   organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń,

2)   organizowania i przeprowadzania imprez masowych oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej imprez artystycznych i rozrywkowych, niebędących imprezami masowymi,

3)   strajków pracowniczych i innych form protestu w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach,

4)   strajków i innych niż strajki form akcji protestacyjnych rolników,

5)   akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje,

6)   zrzeszania się poprzez:

a)  ustanowienie zakazu tworzenia i rejestracji nowych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji,

b)  nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji, których działalność może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

2. Przepis ust. 1 pkt 1 nie dotyczy zgromadzeń organizowanych przez kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje religijne działające w obrębie świątyń, budynków kościelnych, w innych pomieszczeniach służących organizowaniu i publicznemu sprawowaniu kultu, a także zgromadzeń organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego.

3. Pozwolenia na zbiórki publiczne na obszarze, na którym wprowadzono stan wyjątkowy, mogą być udzielane tylko wówczas, gdy w ocenie organu właściwego do udzielenia pozwolenia przeprowadzenie zbiórki nie utrudni realizacji celów wprowadzenia stanu wyjątkowego.

Art. 17. 1. W czasie stanu wyjątkowego może być odosobniona osoba mająca ukończone 18 lat, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pozostając na wolności będzie prowadziła działalność zagrażającą konstytucyjnemu ustrojowi państwa, bezpieczeństwu obywateli lub porządkowi publicznemu albo gdy odosobnienie jest niezbędne dla zapobieżenia popełnienia czynu karalnego lub uniemożliwienia ucieczki po jego popełnieniu. Nie narusza to immunitetów wynikających z odrębnych przepisów.

2. Odosobniona może być również osoba, która ukończyła 17 lat, jeżeli przeprowadzona uprzednio z nią rozmowa ostrzegawcza okazała się nieskuteczna.

3. Odosobnienie następuje na podstawie decyzji wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego lub czasowego osoby odosobnionej i jest wykonywane przez właściwego komendanta wojewódzkiego Policji, w drodze zatrzymania tej osoby i przymusowego doprowadzenia do ośrodka odosobnienia podległego Ministrowi Sprawiedliwości.

7. W czasie odosobnienia nie może być rozwiązany stosunek pracy z osobą odosobnioną, chyba że przed odosobnieniem zaistniały z jej winy okoliczności uzasadniające rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia. Termin do wniesienia środków prawnych przeciwko rozwiązaniu stosunku pracy liczy się w tych przypadkach od dnia zakończenia odosobnienia.

8. Do pobytu osób odosobnionych w ośrodkach odosobnienia stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu karnego wykonawczego dotyczące praw i obowiązków tymczasowo aresztowanych, wykonywania tymczasowego aresztowania oraz nadzoru penitencjarnego.

9. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi ośrodki odosobnienia z uwzględnieniem odpowiedniego stopnia zabezpieczenia ośrodków oraz izolacji odosobnionych.

Art. 18. 1. Na obszarze obowiązywania stanu wyjątkowego na osobę, która ukończyła 18 lat, przebywającą w miejscu publicznym może być nałożony obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, a na osobę uczącą się, która nie ukończyła 18 lat - legitymacji szkolnej.

2. W czasie stanu wyjątkowego mogą być wprowadzone nakazy lub zakazy:

1)   przebywania lub opuszczania w ustalonym czasie oznaczonych miejsc, obiektów i obszarów,

2)   uzyskania zezwolenia organów administracji publicznej na zmianę miejsca pobytu stałego i czasowego,

3)   zgłoszenia w ustalonym terminie organom ewidencji ludności lub Policji przybycia do określonej miejscowości,

4)   utrwalania za pomocą środków technicznych wyglądu lub innych cech określonych miejsc, obiektów lub obszarów.

Art. 19. 1. W czasie stanu wyjątkowego na wezwanie organów prokuratury, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej lub Wojskowych Służb Informacyjnych, osoba mająca ukończone 17 lat jest obowiązana do udziału we wskazanym miejscu w rozmowie ostrzegawczej. Wezwanie to może być przekazane w dowolnej udokumentowanej formie.

2. Do udziału w rozmowie ostrzegawczej można wezwać tylko taką osobę, co do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że nie będzie przestrzegać porządku prawnego.

3. Jeżeli osoba wezwana na rozmowę ostrzegawczą nie zgłosi się dobrowolnie na wskazane miejsce, a fakt otrzymania wezwania nie budzi wątpliwości, może być przymusowo doprowadzona przez organ wzywający.

4. Jeżeli podejrzenie, o którym mowa w ust. 2, dotyczy osoby niemającej ukończonych 17 lat, wezwanie przekazuje się i przeprowadza rozmowę ostrzegawczą z rodzicami lub rodzicem albo opiekunem prawnym tej osoby. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio.

5. Rozmowa ostrzegawcza polega na udzieleniu pouczenia o prawnych i osobistych skutkach nieprzestrzegania porządku prawnego oraz niestosowania się do ustalonych na czas stanu wyjątkowego ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Osoby obecne przy rozmowie potwierdzają przebieg rozmowy podpisami na protokóle.

6. W przypadku określonym w ust. 4, rozmowa ostrzegawcza odbywa się w obecności osoby, której podejrzenie dotyczy, jeżeli takie jest życzenie rodzica lub opiekuna prawnego tej osoby.

Art. 20. 1. W czasie stanu wyjątkowego może być wprowadzona:

1)   cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu obejmująca materiały prasowe w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24, z 1988 r. Nr 41, poz. 324, z 1989 r. Nr 34, poz. 187, z 1990 r. Nr 29, poz. 173, z 1991 r. Nr 100, poz. 442, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770, z 1999 r. Nr 90, poz. 999 i z 2001 r. Nr 112, poz. 1198), z zastrzeżeniem ust. 7,

2)   kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich,

3)   kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych,

4)   emisja sygnałów uniemożliwiających nadawanie lub odbiór przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

2. Funkcję organów cenzury i kontroli pełnią właściwi wojewodowie, którzy mogą nakazać organom administracji publicznej działającym na obszarze województwa wykonywanie czynności technicznych, niezbędnych do prowadzenia cenzury lub kontroli.

3. Organy cenzury i kontroli są uprawnione do zatrzymywania w całości lub w części publikacji, przesyłek pocztowych i kurierskich oraz korespondencji telekomunikacyjnej, a także do przerywania rozmów telefonicznych i transmisji sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych, jeżeli ich zawartość lub treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

4. Zatrzymane publikacje, przesyłki lub korespondencję telekomunikacyjną doręcza się adresatom po zniesieniu stanu wyjątkowego, z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Zatrzymane publikacje, przesyłki pocztowe i kurierskie oraz korespondencję telekomunikacyjną, których treść lub zawartość pochodzi z przestępstwa, była przeznaczona do popełnienia przestępstwa albo została objęta zakazem posiadania, organ cenzury i kontroli przekazuje, niezwłocznie a najpóźniej bezpośrednio po zniesieniu stanu wyjątkowego, organom właściwym do prowadzenia postępowania karnego lub orzeczenia przepadku rzeczy.

6. Decyzje organów cenzury i kontroli są ostateczne i mogą być zaskarżone bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Nie stosuje się przepisu art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

7. Cenzura prewencyjna nie obejmuje należących do kościołów i innych związków wyznaniowych środków społecznego przekazu, stanowiących źródła informacji na temat religii i służących wypełnianiu funkcji religijnych.

8. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi:

1)   tryb postępowania organów cenzury i kontroli, uwzględniając potrzebę zapewnienia sprawności i szybkości działania,

2)   organy właściwe w sprawach, o których mowa w ust. 1 pkt 4, oraz tryb postępowania tych organów, uwzględniając potrzebę zapewnienia niejawności stosowanych metod i technik działania.

Art. 21. W czasie stanu wyjątkowego mogą być wprowadzone ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w zakresie:

1)   dostępu do towarów konsumpcyjnych, poprzez całkowitą lub częściową reglamentację zaopatrzenia ludności,

2)   wolności działalności gospodarczej, poprzez nakazanie okresowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju albo ustanowienie obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpoczęcie działalności gospodarczej określonego rodzaju,

3)   działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół duchownych i seminariów duchownych,

4)   obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowej,

5)   transportu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz w ruchu jednostek pływających na morskich wodach wewnętrznych i na morzu terytorialnym, a także na śródlądowych drogach wodnych,

6)   funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i pocztowej, poprzez nakazanie wyłączenia urządzeń łączności lub zawieszenia świadczenia usług, na czas określony, a także poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej radiowych i telewizyjnych urządzeń nadawczych i nadawczo-odbiorczych lub ustalenie innego sposobu ich zabezpieczenia przed wykorzystaniem w sposób zagrażający konstytucyjnemu ustrojowi państwa, bezpieczeństwu obywateli albo porządkowi publicznemu,

7)   prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz innych rodzajów broni lub określonych przedmiotów, poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej albo zakazanie noszenia,

8)   dostępu do informacji publicznej.

Art. 22. 1. Rada Ministrów, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, określa, w drodze rozporządzeń, szczegółowy tryb i sposoby oraz obszarowy, podmiotowy i przedmiotowy zakres wprowadzenia i stosowania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela ustalonych przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w rozporządzeniach, o których mowa w art. 3 ust. 1 i art. 5 ust. 1, uwzględniając w możliwym stopniu minimalizację indywidualnych i społecznych uciążliwości wynikających ze stosowania tych ograniczeń.

2. Jeżeli stan wyjątkowy został wprowadzony na obszarze jednego województwa lub jego części, określone w ust. 1 kompetencje Rady Ministrów przejmuje właściwy wojewoda.

3. Określone w art. 21 ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela ustalone przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w rozporządzeniach, o których mowa w art. 3 ust. 1 i art. 5 ust. 1, wprowadza się i stosuje w drodze rozporządzeń wydawanych przez:

1)   właściwego ministra - w przypadku jeżeli ograniczenie określone w art. 21 pkt 3 dotyczy szkół jemu podległych,

2)   ministra właściwego do spraw finansów publicznych po zasięgnięciu opinii Prezesa Narodowego Banku Polskiego - w przypadku ograniczenia określonego w art. 21 pkt 4,

3)   ministrów właściwych do spraw transportu i gospodarki morskiej działających w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej oraz ministrem właściwym do spraw wewnętrznych - w przypadku ograniczeń określonych w art. 21 pkt 5,

4)   ministra właściwego do spraw łączności działającego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, Ministrem Obrony Narodowej i ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz po zasięgnięciu opinii Prezesa Narodowego Banku Polskiego w odniesieniu do bankowych systemów telekomunikacyjnych - w przypadku ograniczeń określonych w art. 21 pkt 6,

5)   ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz Ministra Obrony Narodowej w odniesieniu do żołnierzy zawodowych - w przypadku ograniczeń określonych w art. 21 pkt 7,

6)   właściwego wojewodę - w przypadku stosowania ograniczenia określonego w art. 21 pkt 3 do szkół, z wyłączeniem szkół wyższych, oraz stosowania ograniczeń określonych w art. 21 pkt 1, 2 i 5, jeżeli stan wyjątkowy wprowadzono na obszarze jednego województwa lub jego części.

4. W rozporządzeniach, o których mowa w ust. 3, określa się szczegółowy tryb i sposoby oraz obszarowy, podmiotowy i przedmiotowy zakres wprowadzenia i stosowania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, uwzględniając w możliwym stopniu minimalizację indywidualnych i społecznych uciążliwości wynikających ze stosowania tych ograniczeń.

3. U S T AWA z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym

Art. 2.

1. W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, w tym spowodowanego działaniami

terrorystycznymi, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony

przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może, na wniosek Rady

Ministrów, wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium

państwa.

2. We wniosku, o którym mowa w ust. 1, Rada Ministrów określa przyczyny i

obszar, na którym ma być wprowadzony stan wojenny, a także odpowiednie do

stopnia i charakteru zagrożenia, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą,

rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

Art. 3.

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej niezwłocznie rozpatruje wniosek, o

którym mowa w art. 2 ust. 1, a następnie wydaje rozporządzenie o wprowadzeniu

stanu wojennego albo postanawia odmówić wydania takiego rozporządzenia.

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego Prezydent Rzeczypospolitej

Polskiej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania.

2. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, określa się przyczyny wprowadzenia

oraz obszar, na którym wprowadza się stan wojenny, a także - w zakresie

dopuszczonym niniejszą ustawą - rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka

i obywatela.

Art. 4.

1. Stan wojenny obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia, o którym mowa w

art. 3 ust. 1, w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

2. W przypadku uchylenia rozporządzenia, o którym mowa w art. 3 ust. 1, przez

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwałę Sejmu w tej sprawie niezwłocznie

ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wprowadzeniu stanu

wojennego oraz inne akty prawne dotyczące tego stanu podaje się do publicznej

wiadomości, w drodze obwieszczenia właściwego wojewody, przez rozplakatowanie

w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym

obszarze.

Zasady działania organów władzy publicznej:

Art. 10.

1. Jeżeli w czasie stanu wojennego wystąpi konieczność obrony państwa, obroną

tą kieruje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej we współdziałaniu z Radą

Ministrów.

2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w czasie stanu wojennego w

szczególności:

1) postanawia, na wniosek Rady Ministrów, o przejściu organów władzy

publicznej na określone stanowiska kierowania,

2) postanawia, na wniosek Rady Ministrów, o stanach gotowości bojowej Sił

Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zwanych dalej "Siłami Zbrojnymi",

3) określa, na wniosek Rady Ministrów, zadania Sił Zbrojnych w czasie stanu

wojennego,

4) może mianować, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, Naczelnego Dowódcę Sił

Zbrojnych,

5) zatwierdza, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, plany

operacyjnego użycia Sił Zbrojnych,

6) uznaje, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, określone obszary

Rzeczypospolitej Polskiej jako strefy bezpośrednich działań wojennych.

Art. 11.

1. Rada Ministrów w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) zarządza uruchomienie systemu kierowania obroną państwa,

2) zarządza przejście na wojenne, określone w odrębnych przepisach, zasady

działania organów władzy publicznej,

3) określa, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, zasady działania

organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych,

4) może zawiesić funkcjonowanie organów władzy publicznej w strefie

bezpośrednich działań wojennych,

5) może przekazać organom wojskowym określone kompetencje organów władzy

publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych.

2. Jeżeli w czasie stanu wojennego Rada Ministrów nie może zebrać się na

posiedzenie, konstytucyjne kompetencje Rady Ministrów wykonuje Prezes Rady

Ministrów.

Art. 12.

Minister Obrony Narodowej w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) dokonuje oceny zagrożeń wojennych i możliwości obronnych oraz formułuje i

przedstawia właściwym organom propozycje dotyczące obrony państwa,

2) koordynuje realizację zadań organów administracji rządowej i jednostek

samorządu terytorialnego wynikających z zadań dotyczących obrony państwa,

3) przedstawia właściwym organom potrzeby w zakresie świadczeń organów

państwowych i jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i innych

jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych, na rzecz Sił Zbrojnych i

obrony państwa,

4) sprawuje ogólny nadzór nad realizacją zadań obronnych wykonywanych przez

organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego,

5) organizuje mobilizacyjne rozwinięcie, uzupełnianie i wyposażanie Sił

Zbrojnych,

6) współdziała z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych w zakresie

świadczeń, o których mowa w pkt 3,

7) koordynuje realizację zadań państwa-gospodarza wynikających z umów

międzynarodowych.

Komisarz rządowy:

Art. 14.

1. Jeżeli organy gminy, powiatu lub samorządu województwa nie wykazują

dostatecznej skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych lub w realizacji

działań wynikających z przepisów o wprowadzeniu stanu wojennego, Prezes Rady

Ministrów, na wniosek właściwego wojewody, może zawiesić te organy do czasu

zniesienia stanu wojennego lub na czas określony i ustanowić w ich miejsce

zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego.

2. Komisarza rządowego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek

wojewody.

3. Komisarz rządowy z dniem powołania przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji

zawieszonych organów gminy, powiatu lub samorządu województwa.

4. Stan zawieszenia organów gminy, powiatu lub samorządu województwa ustaje z

upływem czasu określonego przez Prezesa Rady Ministrów oraz z mocy prawa z

dniem zniesienia stanu wojennego.

Ograniczenie praw:

Art. 24.

1. W czasie stanu wojennego mogą być wprowadzone ograniczenia wolności i praw

człowieka i obywatela w zakresie:

1) dostępu do towarów konsumpcyjnych, poprzez całkowitą lub częściową

reglamentację zaopatrzenia ludności,

2) wolności działalności gospodarczej, poprzez nakazanie okresowego

zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju albo

ustanowienie obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpoczęcie działalności

gospodarczej określonego rodzaju,

3) działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć

dydaktycznych w szkołach, włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół

duchownych i seminariów duchownych,

4) obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz

działalności kantorowej,

5) funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i

pocztowej, poprzez nakazanie wyłączenia urządzeń łączności lub zawieszenia

świadczenia usług, na czas określony, a także poprzez nakazanie

niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji

rządowej radiowych i telewizyjnych urządzeń nadawczych i nadawczo-

odbiorczych lub ustalenie innego sposobu ich zabezpieczenia przed

wykorzystaniem w sposób zagrażający bezpieczeństwu lub obronności państwa,

6) prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz

innych rodzajów broni lub określonych przedmiotów, poprzez nakazanie

niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji

rządowej albo zakazanie noszenia,

7) dostępu do informacji publicznej.

2. Określone w ust. 1 ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela

ustalone przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w rozporządzeniu, o

którym mowa w art. 3 ust. 1, wprowadza się i stosuje w drodze rozporządzeń

wydawanych przez:

1) Radę Ministrów - w przypadku ograniczeń określonych w ust. 1 pkt 1, 2 i

7,

2) właściwego ministra - w przypadku jeżeli ograniczenie określone w ust. 1

pkt 3 dotyczy szkół jemu podległych,

3) ministra właściwego do spraw finansów publicznych, po zasięgnięciu opinii

Prezesa Narodowego Banku Polskiego - w przypadku ograniczenia określonego

w ust. 1 pkt 4,

4) ministra właściwego do spraw łączności, działającego w porozumieniu z

ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, Ministrem Obrony Narodowej i

ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz po zasięgnięciu

opinii Prezesa Narodowego Banku Polskiego w odniesieniu do bankowych

systemów telekomunikacyjnych - w przypadku ograniczeń określonych w ust. 1

pkt 5,

5) ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz Ministra Obrony Narodowej

w odniesieniu do żołnierzy zawodowych - w przypadku ograniczeń określonych

w ust. 1 pkt 6,

6) właściwego wojewodę - w przypadku stosowania ograniczenia określonego w

ust. 1 pkt 3 do szkół, z wyłączeniem szkół wyższych.

3. W rozporządzeniach, o których mowa w ust. 2, określa się szczegółowy tryb i

sposoby oraz obszarowy, podmiotowy i przedmiotowy zakres wprowadzenia i

stosowania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, uwzględniając w

możliwym stopniu minimalizację indywidualnych i społecznych uciążliwości

wynikających ze stosowania tych ograniczeń.

Art. 25.

1. W czasie stanu wojennego można:

1) nakładać na przedsiębiorców dodatkowe zadania, których realizacja jest

niezbędna dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz zapewnienia

zaopatrzenia ludności,

2) wprowadzić zarząd komisaryczny, o którym mowa w odrębnych przepisach, dla

przedsiębiorców, w tym z udziałem kapitału zagranicznego, jeżeli

przedmiotem ich działalności jest wytwarzanie wyrobów lub świadczenie

usług o szczególnym znaczeniu dla bezpieczeństwa lub obronności państwa,

3) nałożyć na osoby fizyczne i osoby prawne prowadzące gospodarstwa rolne

obowiązek wykonywania świadczeń polegających na dostawach na rzecz

określonych podmiotów produktów rolno-spożywczych oraz na uprawie

określonych gatunków roślin i hodowli zwierząt,

4) wprowadzić najem lokali i budynków na podstawie decyzji administracyjnej

o przydziale w stosunku do wszystkich lokali i budynków, a w uzasadnionych

przypadkach także dokwaterowywanie osób do lokalu mieszkalnego lub

budynku,

5) wprowadzić zajęcie nieruchomości niezbędnych dla Sił Zbrojnych lub obrony

państwa.

2. Określone w ust. 1 ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela

ustalone przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w rozporządzeniu, o

którym mowa w art. 3 ust. 1, wprowadza się i stosuje w drodze:

1) rozporządzeń Rady Ministrów - w przypadku ograniczeń określonych w ust. 1

pkt 3-5,

2) decyzji organów administracji rządowej - w przypadku ograniczeń

określonych w ust. 1 pkt 1 i 2.

3. W rozporządzeniach, o których mowa w ust. 2 pkt 1, określa się szczegółowy

tryb i sposoby oraz obszarowy, podmiotowy i przedmiotowy zakres wprowadzenia

i stosowania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, uwzględniając

w możliwym stopniu minimalizację indywidualnych i społecznych uciążliwości

wynikających ze stosowania tych ograniczeń.

Strefy specjalne- wyodrębnienie strefy specjalnej wiąże się z reżimem publicznoprawnym

Strefy specjalne tworzy się dla specjalnej strefy ekonomicznej.

4. USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody

Art. 1. Ustawa określa cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej i nieożywionej oraz krajobrazu.

Art. 2. 1. Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody:

1)   dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów;

2)   roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową;

3)   zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia;

4)   siedlisk przyrodniczych;

5)   siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów;

6)   tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt;

7)   krajobrazu;

8)   zieleni w miastach i wsiach;

9)   zadrzewień.

2. Celem ochrony przyrody jest:

1)   utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów;

2)   zachowanie różnorodności biologicznej;

3)   zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego;

4)   zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony;

5)   ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień;

6)   utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody;

7)   kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.

Art. 3. Cele ochrony przyrody są realizowane przez:

1)   uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w polityce ekologicznej państwa, programach ochrony środowiska przyjmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego, koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategiach rozwoju województw, planach zagospodarowania przestrzennego województw, strategiach rozwoju gmin, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej oraz w działalności gospodarczej i inwestycyjnej;

2)   obejmowanie zasobów, tworów i składników przyrody formami ochrony przyrody;

3)   opracowywanie i realizację ustaleń planów ochrony dla obszarów podlegających ochronie prawnej, programów ochrony gatunków, siedlisk i szlaków migracji gatunków chronionych;

4)   realizację krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań;

5)   prowadzenie działalności edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody;

6)   prowadzenie badań naukowych nad problemami związanymi z ochroną przyrody.

Art. 4. 1. Obowiązkiem organów administracji publicznej, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych jest dbałość o przyrodę będącą dziedzictwem i bogactwem narodowym.

Formy ochrony przyrody

Art. 6. 1. Formami ochrony przyrody są:

1)   parki narodowe;

2)   rezerwaty przyrody;

3)   parki krajobrazowe;

4)   obszary chronionego krajobrazu;

5)   obszary Natura 2000;

6)   pomniki przyrody;

7)   stanowiska dokumentacyjne;

8)   użytki ekologiczne;

9)   zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;

10)  ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

2. W drodze porozumienia z sąsiednimi państwami mogą być wyznaczane przygraniczne obszary cenne pod względem przyrodniczym w celu ich wspólnej ochrony.

Parki narodowe- Park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1.000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.

2. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.

3. Park narodowy jest państwową jednostką budżetową w rozumieniu przepisów o finansach publicznych.

4. Minister właściwy do spraw środowiska, w drodze zarządzenia, nadaje parkowi narodowemu statut określający jego strukturę organizacyjną.

Art. 9. 1. Nadzór nad parkami narodowymi sprawuje minister właściwy do spraw środowiska.

2. Nadzór, o którym mowa w ust. 1, obejmuje:

1)   zatwierdzanie planów finansowych oraz sporządzanie sprawozdań zbiorczych z działalności parków narodowych;

2)   zatwierdzanie rocznych zadań rzeczowych wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych;

3)   koordynowanie działalności naukowej i edukacyjnej;

4)   kontrolę funkcjonowania parków narodowych;

5)   funkcjonowanie Służb Parków Narodowych.

Art. 10. 1. Utworzenie parku narodowego, zmiana jego granic lub likwidacja następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, które określa jego nazwę, obszar, przebieg granicy, otulinę i nieruchomości Skarbu Państwa nieprzechodzące w trwały zarząd parku narodowego. Rada Ministrów, wydając rozporządzenie, kieruje się rzeczywistym stanem wartości przyrodniczych obszaru. Likwidacja lub zmniejszenie obszaru parku narodowego następuje wyłącznie w razie bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych i kulturowych jego obszaru.

2. Utworzenie parku narodowego, zmiana jego granic lub likwidacja może nastąpić po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo organami uchwałodawczymi jednostek samorządu terytorialnego, na których obszarze działania planuje się powyższe zmiany, oraz po zaopiniowaniu, w terminie 30 dni od dnia przedłożenia tych zmian, przez zainteresowane organizacje pozarządowe. Niezłożenie opinii w przewidzianym terminie uznaje się za brak uwag.

Na obszarach graniczących z parkiem narodowym wyznacza się otulinę parku narodowego.

2. W otulinie może być utworzona strefa ochronna zwierząt łownych ze względu na potrzebę ochrony zwierząt w parku narodowym.

3. Strefa ochronna zwierząt łownych nie podlega włączeniu w granice obwodów łowieckich.

Rezerwaty- najstarsza forma ochrony przyrody w Polsce. Ekosystemy zachowane w stanie naturalnym i niezmienionym.

Podział rezerwatów: ścisłe-służą wyłącznie celom naukowym, częściowe-gdzie występuje pewna działalność gosp. Nie jest ukierunkowana na korzyści materialne.

Poza tym: faunistyczne, florystyczne i krajobrazowe.

Dla każdego rezerwatu i parku sporządza się plan ochrony na co najmniej okres 20lat. Uznanie za rezerwat przyrody następuje w drodze rozporządzenia wojewody, natomiast zmiana granic rezerwatu- rozporządzenie wojewody wydane za zgodą ministra ochrony środowiska po zaciągnięciu opinii wojewódzkiej rady ochrony przyrody.

Plany zagospodarowania województw muszą określać strefy ochronne. Nakazy i zakazy typu policyjnego:

zabrania się:

1)   budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody;

2)   rybactwa, z wyjątkiem obszarów ustalonych w planie ochrony albo w zadaniach ochronnych;

3)   chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego płoszenia zwierząt kręgowych, zbierania poroży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronień zwierząt oraz ich miejsc rozrodu;

4)   polowania, z wyjątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody;

5)   pozyskiwania, niszczenia lub umyślnego uszkadzania roślin oraz grzybów;

Park krajobrazowy- ark krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

2. Na obszarach graniczących z parkiem krajobrazowym może być wyznaczona otulina.

3. Utworzenie parku krajobrazowego lub powiększenie jego obszaru następuje w drodze rozporządzenia wojewody, które określa jego nazwę, obszar, przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, szczególne cele ochrony oraz zakazy właściwe dla danego parku krajobrazowego lub jego części wybrane spośród zakazów, o których mowa w art. 17 ust. 1, wynikające z potrzeb jego ochrony. Likwidacja lub zmniejszenie obszaru parku krajobrazowego następuje w drodze rozporządzenia wojewody, po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo radami gmin, z powodu bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych, historycznych i kulturowych oraz walorów krajobrazowych na obszarach projektowanych do wyłączenia spod ochrony.

4. Projekt rozporządzenia w sprawie utworzenia, zmiany granic lub likwidacji parku krajobrazowego wymaga uzgodnienia z właściwą miejscowo radą gminy.

5. Statut parku krajobrazowego lub zespołu parków krajobrazowych określający strukturę organizacyjną parku lub zespołu parków nadaje wojewoda, w drodze zarządzenia.

Sieć obszarów Natura 2000 obejmuje:

1)   obszary specjalnej ochrony ptaków;

2)   specjalne obszary ochrony siedlisk.

2. Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych formami ochrony przyrody.  Wyznaczenie obszaru Natura 2000, zmiana jego granic lub likwidacja następuje w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa, ministrem właściwym do spraw rozwoju wsi i z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej, w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw środowiska, które określa nazwę, położenie administracyjne, obszar i mapę obszaru, cel i przedmiot ochrony oraz sprawującego nadzór nad obszarem.

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

Na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi lub mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu.

Minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, kryteria uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody, kierując się potrzebą ochrony drzew i krzewów ze względu na ich wielkość, wiek, pokrój i znaczenie historyczne, a odnośnie tworów przyrody nieożywionej - ze względu na ich znaczenie naukowe, estetyczne i krajobrazowe.

5. USTAWA z dnia 28 września 1991 r. o lasach

Lasu ochronne- Art. 15. Za lasy szczególnie chronione, zwane dalej "lasami ochronnymi", mogą być uznane lasy, które:
1) chronią glebę przed zmywaniem lub wyjałowieniem, powstrzymują usuwanie się ziemi, obrywanie się skał lub lawin;
2) chronią zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, regulują stosunki hydrologiczne w zlewni oraz na obszarach wododziałów;
3) ograniczają powstawanie lub rozprzestrzenianie się lotnych piasków;
4) są trwale uszkodzone na skutek działalności przemysłu;
5) stanowią drzewostany nasienne lub ostoje zwierząt i stanowiska roślin podlegających ochronie gatunkowej;
6) mają szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe lub dla obronności i bezpieczeństwa Państwa;
7) są położone:
a) w granicach administracyjnych miast i w odległości do 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców,
b) w strefach ochronnych uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej w rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych

c) w strefie górnej granicy lasów.

Forma prawna- Minister właściwy do spraw środowiska, w drodze decyzji, uznaje las za ochronny lub pozbawia go tego charakteru, na wniosek Dyrektora Generalnego, zaopiniowany przez radę gminy - w odniesieniu do lasów stanowiących własność Skarbu Państwa.

6. USTAWA O ODPADACH z dnia 27 kwietnia 2001 r.

Składowanie i magazynowanie odpadów:

Art. 50. 1. Wyróżnia się następujące typy składowisk odpadów: składowisko odpadów niebezpiecznych, składowisko odpadów obojętnych, składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

2. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe wymagania dotyczące lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów, uwzględniając zjawiska przyrodnicze i uwarunkowania geologiczne oraz systemy kontroli.

Art. 51. 1. Organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów może uzależnić wydanie tej decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do możliwości odzysku lub unieszkodliwienia odpadów w inny sposób niż przez składowanie.

2. Wyznaczenie składowiska odpadów w pobliżu lotnisk wymaga zgody organów administracji lotniczej.

3. Wyznaczenie składowiska odpadów w pobliżu obiektów zabytkowych lub na terenie występowania istniejących stanowisk archeologicznych wymaga zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków.

4. Wyznaczenie składowiska odpadów w obszarze pasa nadbrzeżnego oraz morskich portów i przystani wymaga zgody dyrektora urzędu morskiego.

7. USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska

Obszary ograniczonego użytkowania

Art. 135. 1. Jeżeli z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z przeglądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza terenem zakładu lub innego obiektu, to dla oczyszczalni ścieków, składowiska odpadów komunalnych, kompostowni, trasy komunikacyjnej, lotniska, linii i stacji elektroenergetycznej oraz instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej i radiolokacyjnej tworzy się obszar ograniczonego użytkowania.

Obszar ograniczonego użytkowania dla przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, dla zakładów, lub innych obiektów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako takie przedsięwzięcie, tworzy wojewoda, w drodze rozporządzenia.

Obszar ograniczonego użytkowania dla zakładów lub innych obiektów, tworzy rada powiatu w drodze uchwały.

8. USTAWA z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych

Lecznictwo uzdrowiskowe - zorganizowana działalność polegająca na udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej, prowadzona w uzdrowisku przez zakłady lecznictwa uzdrowiskowego przy wykorzystaniu warunków naturalnych, takich jak:

a)  właściwości naturalnych surowców leczniczych,

b)  właściwości lecznicze klimatu, w tym talassoterapia i subterraneoterapia oraz właściwości lecznicze mikroklimatu

- a także towarzyszące temu zabiegi fizykalne;

uzdrowisko - obszar, na terenie którego prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych, spełniający warunki, o których mowa w art. 34 ust. 1, któremu został nadany status uzdrowiska;

Nadawanie obszarowi statusu uzdrowiska albo statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej

Art. 33. Granice obszaru, któremu został nadany status uzdrowiska albo status obszaru ochrony uzdrowiskowej, pokrywają się z granicami administracyjnymi gmin, miast lub jednostek pomocniczych gmin.

Art. 34. 1. Status uzdrowiska może być nadany obszarowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)   posiada złoża naturalnych surowców leczniczych o potwierdzonych właściwościach leczniczych na zasadach określonych w ustawie;

2)   posiada klimat o właściwościach leczniczych potwierdzonych na zasadach określonych w ustawie;

3)   na jego obszarze znajdują się zakłady lecznictwa uzdrowiskowego i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego, przygotowane do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego;

4)   spełnia określone w przepisach o ochronie środowiska wymagania w stosunku do środowiska;

5)   posiada infrastrukturę techniczną w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej, w zakresie transportu zbiorowego, a także prowadzi gospodarkę odpadami.

2. Status obszaru ochrony uzdrowiskowej może być nadany obszarowi, który spełnia łącznie warunki, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2, 4 i 5.

Art. 35. 1. Gmina, która występuje o nadanie obszarowi statusu uzdrowiska albo statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej, jest obowiązana do uzyskania potwierdzenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu w formie świadectwa.

Na obszarze uzdrowiska lub obszarze ochrony uzdrowiskowej wydziela się trzy rodzaje stref ochronnych, oznaczone literami "A", "B" i "C":

1)   strefę "A" obejmującą obszar, na którym są zlokalizowane lub planowane zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego, a także inne obiekty służące lecznictwu uzdrowiskowemu lub obsłudze pacjenta lub turysty, w szczególności: pensjonaty, restauracje lub kawiarnie, dla której procentowy udział terenów zielonych wynosi nie mniej niż 75 %;

-   w strefie ochronnej "A" zabrania się:

a)   lokalizacji zakładów przemysłowych,

b)   lokalizacji budownictwa wielorodzinnego i jednorodzinnego, z wyjątkiem modernizacji obiektów istniejących, bez możliwości zwiększenia powierzchni ich zabudowy,

c)   uruchamiania pól biwakowych i campingowych, lokalizacji domków turystycznych i campingowych,

d)   prowadzenia targowisk, z wyjątkiem punktów sprzedaży pamiątek, wyrobów ludowych, produktów regionalnych lub towarów o podobnym charakterze, w formach i miejscach wyznaczonych przez gminę,

2)   strefę "B", dla której procentowy udział terenów zielonych wynosi nie mniej niż 55 %, obejmującą obszar przyległy do strefy "A" i stanowiący jej otoczenie, który jest przeznaczony dla niemających negatywnego wpływu na właściwości lecznicze uzdrowiska lub obszaru ochrony uzdrowiskowej oraz nieuciążliwych w procesie leczenia obiektów usługowych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych i komunalnych, budownictwa mieszkaniowego oraz innych związanych z zaspokajaniem potrzeb osób przebywających na tym obszarze lub objęty granicami parku narodowego lub rezerwatu przyrody albo jest lasem, morzem lub jeziorem, przy czym w strefie ochronnej "B" zabrania się:

a)  lokalizacji nowych oraz rozbudowy istniejących zakładów przemysłowych, punktów skupu złomu i punktów skupu produktów rolnych,

b)  lokalizacji obiektów handlowych o powierzchni większej niż 400 m2 z obiektami towarzyszącymi,

c)  lokalizacji i uruchamiania stacji paliw lub urządzeń emitujących fale elektromagnetyczne mogących znacząco oddziaływać na środowisko, nie bliżej niż 500 m od granicy obszaru strefy ochronnej "A", uruchamiania punktów dystrybucji i składowania środków chemicznych, produktów naftowych i innych artykułów uciążliwych dla środowiska,

d)  wyrębu drzew leśnych i parkowych, z wyjątkiem cięć sanitarnych,

3)   strefę "C" przyległą do strefy "B" i stanowiącą jej otoczenie, obejmującą obszar mający wpływ na zachowanie walorów krajobrazowych, klimatycznych oraz ochronę złóż naturalnych surowców leczniczych;

-   w strefie ochronnej "C" zabrania się:

a)   nieplanowanego wyrębu drzew,

b)   prowadzenia działań powodujących niekorzystną zmianę stosunków wodnych,

c)   lokalizacji nowych uciążliwych obiektów budowlanych i innych uciążliwych obiektów, w tym zakładów przemysłowych,

d)   prowadzenia działań mających wpływ na fizjografię uzdrowiska i jego założenia przestrzenne lub właściwości lecznicze klimatu.

2. Gmina, która uzyskała status uzdrowiska lub status obszaru ochrony uzdrowiskowej, sporządza i uchwala miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w terminie do 2 lat od dnia uzyskania statusu.

9. USTAWA z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

"ład przestrzenny" - należy przez to rozumieć takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne;

"inwestycje celu publicznego" - należy przez to rozumieć działania o znaczeniu lokalnym (gminnym) i ponadlokalnym (powiatowym, wojewódzkim i krajowym)

„teren zamkniętym" - należy przez to rozumieć teren zamknięty, zastrzeżony ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa określone przez ministrów bądź kierowników centralnych.

Skutkiem prawnym uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego są konsekwencje odszkodowawcze po stronie gminy, obowiązek uiszczenia opłaty z tyt. wzrostu wartości gruntów w związku z uchwaleniem bądź zmianą planu.

Opłata= renta planistyczna (dochód własny gminy):

Jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, wartość nieruchomości wzrosła, a właściciel albo użytkownik wieczysty sprzedaje tę nieruchomość, wójt, burmistrz albo prezydent miasta pobiera jednorazową opłatę, ustaloną w tym planie, określoną w stosunku procentowym do wzrostu wartości nieruchomości. Opłata ta jest dochodem własnym gminy. Wysokość opłaty nie może być wyższa niż 30% wzrostu wartości nieruchomości.

Opłata planistyczna powinna być ustalona w treści planu, a jak nie ma treści to w decyzji.

Opłata z tyt. sprzedaży części(opłata adiacencka)- czasami organ musi dokonać oceny czy nie zachodzą przesłanki do opłaty adiacenckiej.

Wykonanie prawa własności:

Za pomocą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego można oddziaływać na te 3 grupy.

W sensie formalnym miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ma postać aktu podustawowego.

Jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może żądać od gminy:

Wejście w życie planu miejscowego powoduje utratę mocy obowiązującej innych planów zagospodarowania przestrzennego lub ich części odnoszących się do objętego nim terenu.

2. Utrata mocy obowiązującej planu miejscowego nie powoduje wygaśnięcia decyzji administracyjnych wydanych na podstawie tego planu.


Wyszukiwarka