1. Znaczenie gospodarcze drzew ziarnkowych w Polsce i na świecie

Jabłoń - 4 świat - 12%, 1 - Polska, 2 300 000 ton, CHINY, USA, TURCJA, WŁOCHY, POLSKA

Skierniewice, Radom, Nowy Sacz, Lubelskie LUNORASKI

Grucha - 8 świat - 3,2 %, 6 - Polska, 59 ton, Chiny, USA, Włochy, Hiszpania, Niemcy, Argentyna

Orzech - Polska 12 - 6000, świat 21 - 0,2%

Jabłoń - 2 300 300 Porzeczka - 195 000 Truskawka - 194 000 Wiśnia - 195 000 Śliwa - 94 000 Grusza - 59 000 Malina - 53 000 Czereśnia - 36 000 Agrest - 16 000 Aronia Brzoskwinia - 15 000 Orzech - 6 000 Morela - 5000

Owoce cytrusowe - 21,5 % Banany - 20,1 % Winogrona - 13,5 % Jabłka - 12% Kokos Mango Ananas Gruszka Brzoskwinia Oliwki

2. Znaczenie gospodarcze drzew pestkowych w Polsce i na świecie

• Śliwa

- 1,7% produkcji światowej, ok. 7 mln ton

- 5 miejsce w Polsce, zbiór 94 tys. ton owoców (2006 r.)

- 11 miejsce na świecie

- najwięksi producenci: Chiny, USA, Rumunia, Serbia, Niemcy, Francja, Turcja

- rejony uprawy w Polsce: rejon podkarpacki, podsudecki, nadwiślański (od Krakowa do Warszawy), zachodnia część Niziny Wielkopolsko-Mazowieckiej, (od Wrocławia do Szczecina), nad dolną Wisłą (tereny nadbałtyckie)

• Wiśnia

- liczona łącznie z czereśnią - 18 miejsce w świecie; 0,4% produkcji światowej

- w Polsce 2-4 miejsce, zbiór 195 tys. ton (2006 r.)

- najwięksi producenci: Rosja, Polska, Turcja, Ukraina, USA, Serbia, Węgry

- rejony uprawy w Polsce: cały teren kraju, m. in. Wyżyna Lubelska, Polska centralna

- zasięg uprawy jest większy niż czereśni

• Czereśnia

- 8 miejsce w Polsce pod względem produkcji, zbiór 36 tys. ton (2006 r.)

- najwięksi producenci: Turcja, USA, Iran, Niemcy, Włochy, Liban, Hiszpania

- rejony uprawy w Polsce: Dolny Śląsk, Wielkopolska, okolice Tarnowa i Sandomierza

• Brzoskwinia

- 2,5% produkcji światowej owoców

- 11 miejsce w Polsce, owoc amatorski - zbiór 15 tys. ton (2006 r.)

- 9 miejsce na świecie

- najwięksi producenci: Chiny, USA, Francja, Włochy, Grecja, Hiszpania

- rejon uprawy w Polsce: okolice Wrocławia i Sandomierza, Wielkopolska, Ziemia Lubuska, Nizina Szczecińska

• Morela

- 0,5% produkcji światowej

- 13 miejsce w Polsce, zbiór 5 tys. ton (2005 r.) - większość przypada na rejon Sandomierza

- 16 miejsce w świecie

- najwięksi producenci: Turcja, Hiszpania, Włochy, USA, Grecja, Francja

- najwięksi producenci w Polsce: okolice Sandomierza, Wrocławia (Trzebnica, Strzelin)

3. Znaczenie gospodarcze roślin jagodowych w Polsce i na świecie

	miejsce Polska	tys. ton	miejsce świat
Truskawka	2-4	194 tys. ton	14	0,6%	0,6%Pomorze, Kaszuby USA, Hiszpania, Rosja
Malina	7	53 tys. ton	26	0,1%	Nowy Sącz, Lubelskie, Rosja, Serbia, USA, my
Porzeczka	2	195 tys. ton	24	0,1%	0,1% W. Lubelska, Podkarpacie, Rosja, Polska,G.B.
Agrest	10	16 tys. ton	25	0,1%	0,1% Pomorze, Mazury Niemcy, Polska, USA

4. Wartość odżywcza owoców

Normy spożycia owoców:

-minimalny 50 kg

-dostateczny 60 kg

-pełnowartościowy 74 kg

-optymalny 88 kg

Dzienne zapotrzebowanie:

-wartość kaloryczna (2800-3200 kcal)

-białko (80-85g)

-tłuszcze(80-125 g)

-węglowodany (440- 534 g)

-żelazo (12 mg)

-witaminy:B1, B2 (1,4- 1,7 mg), C (70-75 mg)

Skład chemiczny:

*zawartość wody:

-94% - truskawki

-80% - brzoskwinie, śliwki

-7%- orzechy włoskie
- 4% -orzechy laskowe

*wartość kaloryczna:

-jabłko (54 kcal/100g)

-truskawki (40 kcal/100g)

-leszczyna(689 kcal/100g)

*białko:

-jabłka(0,4g/100g)

-maliny (1,4g /100g)

*węglowodany:

-jabłko(12,6g/100g)

-porzeczka czarna (18,4 g/100g)

*cukry: glukoza, fruktoza, jedynie w śliwkach, brzoskwiniach i morelach przeważa sacharoza

*tłuszcze:

-jabłko (0,3 g/100g)

Zawartość witaminy C ((na 100 g świeżej masy)

-czarna porzeczka 250mg/100g świeżej masy

-truskawka 70

-porzeczka czerwona 60

-agrest 50

-maliny 24

-brzoskwinie 7

-wiśnie 6

-jabłka 5

-morela 5

-gruszki 2

-śliwki 2

Zawartość witaminy A:

-morele 0,3-4,8 mg/100 g świeżej masy

-truskawki 0,3

-brzoskwinie 0,2

-śliwki 0,12

-agrest 0,1

-wiśnie 0,03

-jabłka 0,02

-gruszki 0,01

Owoce nie są dobrą zawartością Wit A, lepiej spożywać warzywa, które zawierają więcej tej witaminy.

Wit PP: morele, brzoskwinie do 0,8 mg

Wit B1: porzeczki, agrest do 0,8 mg

Wit B2: truskawki do 0,8 mg

Pektyny mają duże znaczenie dietetyczne, utrzymują cholesterol na odpowiednim poziomie. Owoce są ważnym źródłem pektyn:

- porzeczka czarna 1,13 % świeżej masy

- śliwki 0,92 % ś. m.

- brzoskwinie 0,90 % ś. m

- porzeczki czerwone 0,70 % ś. m

- czereśnie, wiśnie 0,65 % ś. m

- jabłka, agrest 0,60 %

- truskawki 0,55 %

- gruszki 0,50%

- maliny0,40 %

Kwasy organiczne- występują w postaci soli, w owocach mają działanie odkwaszające

-porzeczki czarne 3,3

-maliny, agrest 1,8

-wiśnie 1,8

-porzeczki czerwone 1,6

-truskawki 0,8

-czereśnie 0,7

-sliwki 0,6

-jabłka 0,5

Zawartość potasu i żelaza:

- porzeczki czarne 336 mg K/100g ś. m

Wartość biologiczna owoców:

Zawartość substancji wykazujących biologiczną aktywność o stwierdzonym działaniu pozytywnym na zdrowie człowieka: witaminy, polifenole, flawonoidy, izoflawony, tokoferole, chlorofiliny

„JABŁKO ZJEDZONE CODZIENNIE TRZYMA Z DALA CHOROBY ODE MNIE „

5. Wymagania klimatyczne roślin sadowniczych

A)Temperatura

- główne znaczenie ma temperatura minimalna, szczególnie gdy występują ostre zimy (drzewa przemarzają)

- odporność gatunku na niską temperaturę:

• Jabłonie -30°C

• Wiśnie -25 do -30°C

• Czereśnie, grusze, śliwy -25°C

• Brzoskwinie -2 do -25°

-wiosenne przymrozki mogą uszkodzić pąki kwiatowe, kwiaty lub zawiązki owoców

-szczególnie narażone gatunki wcześnie kwitnące (porzeczki czarne, morele, brzoskwinie)

-zagrożenie roślin sadowniczych przez przymrozki:

• Południe -duże

• Zachód- bardzo duże

• Małopolska- bardzo małe

- długość okresu wegetacji - ilość dni z temp >5 st C

• Rejon Wrocławia i Tarnowa- 220dni

• Północno-wschodnia cz. kraju- 190dni

B) Usłonecznienie

- Jabłonie - % pełnego usłonecznienia

• Do dobrego wzrostu 50%

• Do zawiązywania pąków kwiatowych 25-30%

• Do zawiązywania się owoców 10-15%

• Do wzrostu owoców 50%

• Do wytworzenia rumieńca na owocach 40-50%

• Do dojrzewania owoców 30%

Oparzenia słoneczne owoców:

-czynniki sprzyjające:

• Przebieg pogody

• Odmiany o intensywnym kolorze rumieńca

• Bezpośrednia wystawa owoców na działanie promieni słonecznych

• Cięcie letnie

• Mała zawartość Ca w owocach

-zapobieganie:

• Siatki przeciw gradowe (ochrona przed UV)

• Opryski drzew glinką kaolinową

C) Opady

Podstawowym źródłem wody dla roślin są opady atmosferyczne. W naszych warunkach klimatycznych przyjmuje się, że drzewa owocowe dobrze rosną i plonują, gdy średnia roczna suma opadów wynosi 600-800 mm. Większe wymagania mają krzewy jagodowe - 700-900 mm opadu. Tymczasem klimat Polski charakteryzuje się dużą zmiennością. Ujemny bilans wody, gdzie roczne niedobory opadów są większe niż 100 mm obejmuje około 24% powierzchni kraju. Zdecydowanie najmniej opadów (rocznie ok. 500 mm) występuje na Kujawach, Wielkopolsce i zachodniej części Mazowsza.

Decydujący wpływ na rośliny ma nie tylko roczna suma opadów, ale ich rozkład w okresie wegetacji - od kwietnia do września. Występująca w Polsce bardzo duża zmienność w ilości miesięcznych sum opadów sprawia, że okresy posuch występują prawie każdego roku przez krótszy lub dłuższy czas.

- małe: orzech włoski, wiśnia i morela, aronia,

- średnie: czereśnia, grusza, brzoskwinia, orzech włoski, porzeczka czerwona i biała, jeżyna bez kolcowa,

- duże: śliwa i jabłoń, poprzeczka czarna, malina, agrest

- bardzo duże: truskawka, borówka wysoka, poziomka, żurawina

Suma opadów w okresie wegetacyjnym:

-średnia suma opadów w okresie wegetacyjnym wynosi w Polsce 381mm

-mało opadów:

• Kwiecień- sprzyja rozwojowi drzew owocowych

• Maj- częste i długie opady sprzyjają infekcji liści przez parch jabłoni oraz gorsze zapylenie

• Wrzesień październik- słoneczna pogoda i brak opadów sprzyja wybarwianiu się owoców

- obfite opady latem i jesienią połączone z wysoką temperaturą powodują przedłużony wzrost drzew co prowadzi do mniejszej wytrzymałości na mróz i tym samym nie są przygotowane na zimowanie

-czereśnie- obfite opady sprzyjają pękaniu owoców

OPADY ŚNIEGU:

-pokrywa śnieżna chroni glebę przed przemarznięciem i system korzeniowy przed uszkodzeniami

OPADY GRADU:

-powodują największe uszkodzenia w okresie maj-wrzesień

-zakłada się siatki przeciw gradowe

D) Wiatr:

-Korzystne działanie: łagodny wiatr 5-9m/s - szybsze osuszanie liści i zawiązków owoców

-Negatywne działanie:

• Przyspieszenie parowania i większa transpiracja

• W zimie nadmierna transpiracja (obniżenie wytrzymałości na mróz)

• Podczas kwitnienia wiatr utrudnia przenoszenie pyłków przez pszczoły

• Utrudnia chemiczne zwalczanie chwastów, chorób i szkodników

• Łamanie gałęzi drzew owocowych

• Uszkodzenie okulantów w szkółkach

• Zwiewanie śniegu z sadu w zimie

• Zastoiska mrozowe

• Inwersja temperatury w nocy

6. Wymagania glebowe roślin sadowniczych

Drzewa owocowe wymagają gleb o wysokiej kulturze, strukturalnych, o dużej zawartości próchnicy i dużej pojemności wodnej. Najlepiej plonują na glebach średnich z podglebiem gliniastym. Ze względu na dość głęboki system korzeniowy ważne są właściwości i zasobność głębszych warstw profilu glebowego. Drzewa nie lubią gleb ciężkich, zlewnych oraz zbyt lekkich. Optymalna klasa bonitacyjna gleb to klasa II, III i IV. Lżejsze gleby nie zabezpieczają roślinom wody. Ze względu na wymagania wodne i cieplne, sady powinny być zakładane na terenie równym lub lekko nachylonym, natomiast nie w zagłębieniach terenu, gdzie występują zastoiska mrozowe.

Najwyższe wymagania względem odczynu (pH w 1M KCl powyżej 6,2) wykazują drzewa pestkowe (czereśnia, wiśnia, morela, śliwa, brzoskwinia) oraz winorośl i orzech włoski, mniejsze wymagania (pH powyżej 5,7) jabłoń i grusza.

Wymagania roślin sadowniczych co do odczynu gleby:

Odczyn gleby	pH	rośliny
Bardzo kwaśny	Do 5,0	borówki wysokie, borówka brusznica, żurawiny wielkoowocowe
Kwaśny	5,1-6,0	agrest, truskawki, maliny, aronia, jeżyna
Lekko kwaśny	6,1-6,7	jabłonie, grusze, porzeczki, leszczyna, winorośl amerykańska
Obojętny	6,8-7,4	czereśnie, wiśnie, śliwy, morele, brzoskwinie, winorośl europejska, orzech włoski

DOPUSZCZALNY POZIOM WÓD GRUNTOWYCH DLA POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW

GATUNEK	WODA GRUNTOWA cm
Jabłonie na podkładkach: - silnie rosnących (Antonówka) - półkarłowych (M 26, P 14) - karłowych (M 9, P 60)	150 120-150 100-120
Grusze na podkładkach: - silnie rosnących - karłowych (pigwa)	180-200 100-120
Śliwy	100-120
Czeresnie	180-200
Wiśnie	150
Brzoskwinie/morele	180-200
Truskawka	50-60
Malina	80-100
Porzeczki kolorowe	80-100
Porzeczka czarna	75-90
Borówka wysoka	60-70
Agrest	80-100

• Sposoby nawadniania roślin sadowniczych (ich wady i zalety).

a) Nawadnianie kroplowe:

Zalety:

-mała pracochłonność w czasie eksploatacji

-niskie koszty instalacji deszczowni

-małe zużycie wody

-nie dochodzi do gwałtownego obniżenia temp. gl. i schładzania roślin

Wady:

-duża podatność na uszkodzenia mechaniczne

-problem z utrzymaniem równomiernego wypływu wody z emiterów

-konieczność dokładnego filtrowania wody, zwłaszcza z wytrącających się w emiterach związków żelaza

b) Nawadnianie deszczowniane:

Zalety:

-równomierne nawilżenie powierzchni

-możliwość wyznaczenia dokładnych dawek wody na jednostkę powierzchni

-możliwość wykonania lustracji do ochrony przed przymrozkami

Wady:

-duże zużycie wody

-zraszanie liści (podatność na choroby grzybowe)

-duże koszty instalacji, pracochłonne

-pogorszenie struktury gleby w warstwach powierzchniowych

7. Zmęczenie gleby - przyczyny, objawy, zapobieganie

zmęczenie gleby

- choroba replantacji w sadzie - polega na ograniczeniu wzrostu i owocowaniu, a nawet zamieranie drzew sadzonych po tych samych lub po drzewach pokrewnych gatunków

- gatunki wrażliwe: brzoskwinia, jabłoń, wiśnia, czereśnia, truskawka, porzeczka

- objawy :

- na nadziemnych częściach roślin to skrócenie międzywęźli pędów

- zdrobnienie liści

- na korzeniach nekrozy i zanik włośników

- późne wejście w okres owocowania

- przyczyny :

- czynniki abiotyczne - zła struktura gleby, nierównowaga pokarmowa, brak i nadmiar wilgoci, fitotoksyny

- czynniki biotyczne - obecność bakterii, grzybów, nicieni, promieniowce

Choroba o charakterze niespecyficznym jeżeli przyczyna są nicienie rodzaju PRATYLENCHUS (np. Pratylenchus penetrans - Korzeniak szkodliwy)

Nicienie - drobne mikroorganizmy długości ok. 0,5 mm

- występują w glebie i tkance korowej roślin

- przy dużym namnożeniu nicieni tkanka korowa w korzeniach zamiera

- nicienie niszczą włośniki (utrudniają pobór wody i składników pokarmowych)

- nicienie powodują zaburzenia w funkcjonowaniu i w systemie fitohormonalnym w korzeniach - późniejsze wejście drzew w stan spoczynku zimowego, większa wrażliwość na uszkodzenia mrozowe

Czynniki wpływające na rozwój nicieni:

- typ gleby (lekkie)

-zawartość substancji pokarmowych

- tolerancja gatunków i odmian

- system uprawy

- przebieg warunków klimatycznych

Sposoby zmniejszania ilości nicieni:

- kontrola

- wymiana gleby

- preparat nicieniobójczy - TEMIK 10G

Choroba o charakterze specyficznym jeżeli przyczyną są: grzyby z rodzaju PYTHIUM, bakterie z rodzaju PSEUDOMONAS, promieniowce ACTINOMYCETES

np. Thielaviopsis basicola - powoduje chorobę replantacji u wiśni

negatywny wpływ na rośliny zaburzenia równowagi

nowo posadzone biologicznej gleby

produkcja substancji

fitotoksycznych

wydzieliny korzeniowe dynamiczny rozwój

obumierające korzenie saprofitycznych mikroorganizmów

glebowych

MONOKULTURA

Metoda stwierdzenia choroby replantacji:

- test biologiczny - pobiera się próbki gleby z 10 różnych punktów do głębokości 10 cm (łącznie 30 kg), glebę dzieli się na 3 części:

- jedną się suszy

- drugą paruje

- trzecia to kontrola

glebą napełnia się doniczki i wysadza siewki jabłoni (o 2 liściach), po 6-8 tygodniach można stwierdzić różnice i przyczynę występowania choroby

- trzy na tym samym poziomie - brak choroby replantacji

- kontrola słabiej - choroba o charakterze niespecyficznym

- kontrola i suszenie słabiej - choroba o charakterze specyficznym

Sposoby ograniczania występowania choroby replantacji :

- unikać sadzenia drzew po sobie

- przerwa 4-5 lat, uprawa roślin motylkowych na zielony nawóz

- głęboka orka

- wysoka dawka obornika 40 t/ha

- sadzenie drzew w duże dołki wypełnione świeżą ziemią

- rośliny okrywowe: aksamitka, kostrzewa czerwona

- stosowanie pozytywnej mikroflory - preparaty bakteryjne z Agrobacterium agrobacter - które ograniczają występowanie fitotoksycznych grzybów z rodzaju Alternaria

8. Zakładanie sadu towarowego

I. Wybór terenu

- wymagania siedliskowe (klimatyczno-glebowe)

- brak zagrożenia wystąpienia zastoiska mrozowego, zmęczenia gleby

- bezpieczna odległość od innych sadów i ognisk choroby

- bliskość rynku zbytu i dostępność siły roboczej

- jakość dróg dojazdowych

- zaplecze maszynowe

II. Uprawa gleby

- podorywka przedplonu (zboża, rzepak, wieloletnie motylkowe)

- wywiezienie i rozrzucenie obornika

- głęboka orka do głębokości 30 cm

- wyrównanie pola broną

- zwalczanie chwastów za pomocą herbicydów

- rozrzucanie wapna (dawka wg wyników analizy glebowej)

- rozsypanie nawozów mineralnych (dawka wg wyników analizy glebowej)

- wymieszanie nawozów z glebą za pomocą kultywatora

- wyrównanie pola za pomocą brony i wału strunowego

III. Sadzenie drzew

- materiał szkółkarski I wyboru

- podkładka: karłowa, super karłowa

- rzędowy systemy sadzenia drzew np. po 2 (liczba parzysta) ułatwiający pracę w sadzie

- rozstawa:

• jabłonie 3-3,5x1-2 m

• grusze 4x1,5-3 m

• śliwy 3,5x1-3,5 m

• wiśnie 3-4x1-2 m (zbiór kombajnowy); 3,5-4x3-3,5 m (zbiór ręczny)

• czereśnie 4x3 m

• brzoskwinie 4-5x2,5-4 m

• morele 5x4 m

- gęstość: 3000 sztuk jabłoni na ha (trwają próby z sadami super wrzecionowymi z 5-10 tys. drzew na ha)

- kierunek: pn - pd

- długość rzędu: 200-400 m

- kwatera: w mniejszym sadzie 0,5-2 ha

- sposób sadzenia: z użyciem sadzarki 167 drzew na rbg

IV. Wykonanie konstrukcji

V. Ogrodzenie i osłony przeciwwietrzne

Intensywny sad wiśniowy

- formowanie korony przewodnikowej przez silne skrócenie wszystkich bocznych rozgałęzień po posadzeniu drzew

- cięcie odnawiające po zbiorach owoców rotacją pędów jednorocznych, dwu- i trzyletnich

Intensywny sad brzoskwiniowy

- więcej niż jedna odmiana; odmiany dobrane tak, aby przedłużały okres owocowania

(zbiór nieprzerwany od lipca do września)

- przerzedzanie zawiązków

• Opłacalność założenia sadu

- powierzchnia sadu indywidualnego minimum 2-4 ha

- powierzchnia sadu wielkotowarowego minimum 30 ha

- wczesność wchodzenia odmian w okres owocowania

- plon minimum 20 (30) t/ha

9. Sposoby nawadniania roślin sadowniczych (ich wady i zalety)

Nawadnianie roślin sadowniczych zwiększa plon średnio o 30%

Wzrost plony jest efektem:

* powiększania się masy jednego owocu

* wpływ nawadniania na zakładanie pąków kwiatowych

- wpływ nawadniania na jakość plonu

Nawadnianie w przeważającej większości przeprowadzonych badań w Polsce miało wpływ na wzrost masy owoców

• wiśnie 10% ↑

• jabłonie 40% ↑

• brzoskwinie 60% ↑

Nawadnianie może wpłynąć na występowanie chorób grzybowych (truskawki - wzrost ilości owoców porażonych szarą pleśnią)

Następnie działania nawadniania na rośliny sadownicze

ROŚLINY NAWADNIANE

Silny wzrost wegetatywny Większa liczba liści

Większa liczba punktów, Więcej składników pokarmowych

w których mogą tworzyć się

pąki kwiatowe

większa liczba zawiązanych

pąków kwiatowych. Obfite

kwitnienie w roku następnym

Wady:

- duże zużycie wody

- pracochłonność i duże koszty instalacji

- zraszanie liści - choroby grzybowe

- możliwość zwiększenia spływów powierzchniowych przy ukształtowaniu terenu sprzyjającym erozji gleby

- pogorszenie struktury gleby

Ustalanie dawek odlewowych zależy od:

- gleby

- rośliny

- głębokości zalegania systemu korzeniowego

NAWADNIANIE KROPLOWE

Dostępna jest woda w sposób ciągły tylko do pewnej części systemu korzeniowego

Linie kroplownicze różnią się od siebie:

- budowa kroplownika (z kompensacją ciśnienia lub bez)

- wydatkiem wody (0,57 - 4,0 l/ha)

- rozstawą rozpylaczy (10 - 200 cm)

- grubością ścianek przewodu

Zalety:

- małe zużycie wody (do wyprodukowania 1t jabłek potrzeba 1,4 m³ wody przy nawodnieniu kroplowym, a 8 m³ nawodnieniu deszczownianym

- niskie koszty instalacji deszczowni nadkoronowej 100% kosztów, 60% podkoronowej, kroplowe nawadnianie 20%

- mała pracochłonność w czasie eksploatacji

Zbyt intensywne nawadnianie

↓

Opóźnienie zahamowania wzrostu

↓

Negatywny wpływ na zróżnicowanie się pąków oraz wejście w stan spoczynku zimowego

- w przypadku roślin zakładających pąki kwiatowe na pędach jednorocznych (wiśnie), silne i liczne przyrosty gwarantują dobry plon w przyszłym roku. Jednak u jabłoni o kwitnieniu w następnym roku decyduje liczba krótkopędów, a nie silnych przyrostów jednorocznych

- zahamowanie wzrostu z powodu braku wody czy składników pokarmowych nie sprzyja różnicowaniu się pąków kwiatowych. Dlatego mimo intensywniejszego wzrostu drzew nawadnianych w okresie suszy możemy spodziewać się lepszego ich kwitnienia w porównaniu do drzew, które w wyniku deficytu wody mocno ograniczają wzrost

NAWADNIANIE A ODCZYN GLEBY:

Woda + Ca⁺⁺ Mg⁺⁺ HCO₃⁺⁺

↓ truskawki pH 5,5 - 6,2

↓ ↓

HCO₃⁺ + H = H₂O + CO₂ → chloroza żelazowa

wzrost pH gleby

gleba

SYSTEMY NAWODNIEŃ GLEBY

- nawadnianie zalewowe

- nawadnianie kroplowe

- nawadnianie deszczowniane

* nadkoronowe

* podkoronowe

Nawadnianie deszczowniane:

Deszczownia składa się z:

1. agregatu pompowego

2. rurociągów rozprowadzonych podziemnie i rurociąg powierzchniowy

3. zraszaczy

- obrotowe

* mały zasięg, średnica < 20 mm

* małe natężenie opadu < 6 mm

* średnica dysz 3-5 mm

* średni zasięg średnica 20-40 mm

* natężenie opadu 6-16 mm, dysze 6-20 mm

Wady i zalety nawadniania deszczownianego:

Zalety:

- pozwala na równomierne nawilżanie powierzchni

- możliwość dokładnego wyznaczenia dawki wody na jednostkę powierzchni

- możliwość wykonania lustracji do ochrony przed przymrozkami

Wady:

- duża podatność na uszkodzenia mechaniczne

- problemy z utrzymaniem równomiernego wypływu wody z emiterów

- konieczność dokładnego filtrowania wody zwłaszcza z wytrącających się w emiterach związków żelaza

10. Sposoby uprawy gleby w sadzie i na plantacji (zalety i wady tych sposobów)

a) Utrzymanie gleby w rzędach drzew:

Ugór herbicydowy (najbardziej popularny, najważniejszy):

Zalety:

-brak roślin konkurujących o wodę i składniki pokarmowe

-niskie koszty stosowania

-brak uszkodzeń korzeni przez narzędzia uprawne

-mniejsze straty substancji organicznych w porównaniu z ugorem mechanicznym

Wady:

-groźba skażenia wód gruntowych

- zakwaszenie gleby

- możliwość uszkodzenia drzew

- zjawisko kompensacji

Ugór mechanicznym

Zalety:

-niskie koszty

Wady:

-erozja gleby

-uszkodzenie systemu korzeniowego drzew

-trudności z wykonaniem tego zabiegu w okresie suszy

Ściółkowanie

Zalety ściółek organicznych:

-większa wilgotność gleby

-mniejsze wahania temp. gl. (zimą ochrona przed przymrozkami a wiosną nie nagrzewa się tak)

-mniejsze ryzyko erozji

-korzystny wpływ na strukturę gleby

-korzystny wpływ na zawartość materii org.

-korzystny wpływ na wzrost i owocowanie drzew

Wady ściółek org.:

-wysokie koszty stosowania

-krótka trwałość (uzupełnianie ściółki co 3 lata)

-chwasty trwałe przerastają ściółkę

-zakwaszenie gleby

-sorpcja biologiczna azotu (mikroorganizmy rozkładające N mogą prowadzić do okresowego obniżenia zawartości tego pierwiastka w glebie

-większe ryzyko uszkodzeń powodowanych przez gryzonie

-większa wilgotność gleby (może prowadzić do chorób)

Zalety ściółki syntetycznej (czarna folia, włóknina, agrotkanina):

-większa wytrzymałość niż ściółka org.

-ogranicza ewapotranspirację i wpływa na większą zawartość wody w glebie

Wady ściółek syntetycznych:

-gleba pod tą ściółką silniej się nagrzewa

-wysokie koszty

-trudność w dostarczeniu nawozów

-podrywanie ściółek przez wiatr

-uszkodzenia mechaniczne (niszczenie tych ściółek przez pracowników podczas zbioru)

b) Utrzymanie gleby w międzyrzędziach

Czarny ugór mechanicznym

Zalety:

-dobre zaopatrzenie roślin w wodę

-dobre przewietrzenie gleby

-eliminowanie szkodliwych gryzoni

-mniejsza powierzchnia wypromieniowania ciepła w okresie przymrozków

Wady:

-pogorszenie struktury gleby

-głębsze przemarzanie gleby

-trudniejsze utrzymanie śniegu

-niszczenie korzeniowego

-utrudniony wjazd do sadu po opadach

-wysokie koszty zastosowania

-powstanie kolein

-erozja gleby

-wypłukiwanie skł. Mineralnych

-możliwość przedłużenia wzrostu drzew (zbyt późne wejście w okres spoczynku)

Czarny ugór mechaniczny + rośliny okopowe

Zalety:

-nagromadzenie się w glebie wody i azotanów

-wzbogacenie gleby w substancje organiczne

-hamuje proces wypłukiwania z gleby składników mineralnych

-zatrzymuje śnieg

-konkurują z drzewami o wodę, składniki mineralne późnym latem i jesienią

Wady:

-erozja gleby

-duże koszty

-wiosną utrudniony wjazd

-po długotrwałym stosowaniu obniża się żyzność gleby

Murawa

Zalety:

-możliwość nie nawożenia obornikiem

-poprawa właściwości fizycznych gleby

-zmniejszenie ugniatania gleby przez ciągniki

-ochrona gleby przed erozją

-możliwość przejazdu ciężkim sprzętem

-niskie koszty

-łatwość pielęgnacji murawy

-płytkie przemarzanie gleby

-zwiększenie przyswajalności niektórych składników glebowych

-łatwiejsze wejście drzew w okres spoczynku zimowego

-sprzyja wybarwieniu się owoców (murawa ogranicza poziom azotu w glebie, a duża zawartość azotu ogranicza intensywność rumieńca)

Wady:

-duże zużycie wody

-duże zapotrzebowanie i intensywne pobieranie składników pokarmowych

-sprzyjające warunki do rozwoju gryzoni

-większa powierzchnia wypromieniowania ciepła

11. Przerzedzanie zawiązków jako zabieg poprawiający jakość owoców

Cel: zapewnienie regularnego corocznego owocowania, poprawia jakość owoców

Przerzedzanie zawiązków polega na zapobieganiu zawiązywania lub usuwaniu nadmiernej ilości owoców, których drzewo nie jest w stanie prawidłowo wyżywić. Jednocześnie owoce te mogłyby przeszkodzić w zakładaniu pąków kwiatowych na rok następny.

Przerzedzanie chemiczne:

Pomonit R - 10 zawiera NAA

Pomonit Extra 110SL zawiera NAA i mocznik

Pomonit 505SL NAA z trójetanoloaminą i mocznik

Pomonit super 050SL

Bioprzerzedzacz 060 SL

Paturyl

BA - cytokinina

Warunki modyfikujące działanie środków przerzedzających zawiązki owocowe:

Trudno przerzedzić zawiązki, gdy:

1.owoce są w dobrze nasłonecznionych miejscach korony

2. drzewa rosną silnie, tworzą 30-45cm długopędy

3. drzewa są starsze ale dobrze owocujące

4. występuje słabe kwitnienie lub słabe zawiązywanie owoców z wyjątkiem drzew młodych

5. pędy owocujące rosną poziomo

6. na drzewach zwykle dobrze zapylających się występują szkodniki

7. owoce występują pojedynczo na któtkopędach

8. w przypadku odmian trudnych do przerzedzenia lub mutantów krótkopędowych silnie zawiązujących owoce

9. istnieją idealne warunki do wzrostu owoców przed i po przerzedzaniu

10. niska wilgotność powietrza przed i po oprysku powoduje szybkie wysychanie zastosowanej cieczy

11. intensywność kwitnienia jest słaba a stosunek liści do owoców jest wysoki

Łatwo przerzedzić zawiązki, gdy:

1. krótkopędy są na gałęziach zacienionych

2. drzewa rosną w warunkach nieodpowiedniej wilgotności i nawożenia

3. system korzeniowy drzew jest uszkodzony

4. kwitnienie jest obfite szczególnie gdy to drzewa obficie owocujące w roku poprzednim

5. drzewa są młode i posiadają dużo silnych rosnących pionowo pędów

6. odmiany są skłonne do naturalnego zrzucania owoców

7. owoce zawiązują się gronami

8. krótki okres kwitnienia

9. przed i po oprysku jest wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza

10. występuje dłuższy okres pochmurnej pogody przed i po oprysku

11. kwiatostany są uszkodzone przez niskie temperatury

Przerzedzanie ręczne:

TERMIN: 6 tygodni po kwitnieniu po drugiej fali normalnego opadania zawiązków

TECHNIKA: zawiązki usuwamy bez szypułek - ułatwia to leczenie ran, usunięte zawiązki odrzucamy poza koronę - nie mogą opadać i uderzać w zawiązki pozostawione

Odległość od 1 do2: 15-20cm,

Wiele odmian wymaga usuwania zawiązków z przyrostów jednorocznych ponieważ tam tworzą się znacznie gorsze owoce niż na drewnie 2-3 letnim

Przerzedzanie zawiązków ręczne - morele, brzoskwinie

Ręczne i chemiczne - jabłonie, śliwy, grusze

Nie przerzedzamy wiśni i czereśni

12. Sposoby określania potrzeb nawozowych roślin sadowniczych

Istnieją trzy metody określania potrzeb nawozowych:

• Ocena wizualna

• Analiza gleby

• Analiza liści

Ocena wizualna polega na obserwacji roślin sadowniczych: liści, pędów, owoców, wzrostu roślin. Widoczne zmiany to różnego rodzaju przebarwienia, chlorozy, nekrozy, ograniczenia wzrostu. Niestety nie jest ona tak miarodajna jeśli ktoś nie zna objawów niedoboru/nadmiaru składników odżywczych.

Niedobór N- liście małe i cienkie, o zabarwieniu jasno zielonym lub żółtawym. Jednoroczne przyrosty są krótkie, cienkie. Drzewa obficie kwitną, ale zawiązują mało owoców

Nadmiar N- zbyt silny wzrost drzew, mniejszy rumieniec, owoce źle się przechowują

Niedobór Mg- pierwsze objawy na starszych liściach w postaci chlorozy

Niedobór K- zahamowanie wzrostu, cienkie przyrosty, liście małe, plamy nekrotyczne (różne w zależności od gatunku)

Niedobór Zn- chloroza między nerwami na młodych liściach, liście mniej wyrośnięte, węższe

Niedobór Fe- chloroza na młodych i potem starszych liściach, kolor żółty, oprócz nerwów które pozostają zielone

Niedobór Mn - chloroza brzegów i pomiędzy żyłkami, najpierw na starszych liściach

Niedobór B - ograniczony wzrost roślin na wiosnę, na owocach, w ich środku i na powierzchni pojawiają się kolorowe plamy

Wyniki analizy liści charakteryzują bieżący stan odżywienia drzew. Próbki liści pobiera się z drzew zdrowych, nieuszkodzonych przez mrozy, szkodniki lub choroby. Pobiera się liście po wejściu drzew w pełne owocowanie, najwcześniej w 3. roku po posadzeniu. Pobieramy liście tylko z drzew z owocami. Liści różnych odmian nie należy jednak mieszać. Próbki liści jabłoni, grusz i śliw pobiera się po zakończeniu wzrostu wierzchołkowego tegorocznych pędów, ale nie później niż w drugiej połowie lipca lub na początku sierpnia. Próbki liści czereśni, wiśni lub porzeczek pobiera się niezwłocznie po zakończeniu zbioru owoców. Opóźnione pobranie próbek może prowadzić do uzyskania fałszywych wyników. Z badanej kwatery i wybranej odmiany pobiera się liście z około 10 typowych drzew, rosnących w kwaterze po przekątnej lub zygzakiem. Z każdego drzewa zrywa się po 10-15 liści z długopędów, rosnących na połowie wysokości korony. Zrywa się liście z ogonkami, z połowy długości tegorocznego przyrostu. Liście zbiera się do torebek papierowych. Zawartość składników mineralnych w liściach zależy w dużym stopniu od warunków panujących w danym sezonie, dlatego pożądane jest analizowanie liści przynajmniej w dwóch kolejnych latach. Pobrane próbki liści powinny być niezwłocznie dostarczone do odpowiedniego laboratorium, gdzie suszone są w suszarce z wymuszonym przewiewem, w temperaturze 70°C. W próbkach liści rutynowo oznacza się zawartość azotu (N), potasu (K) i magnezu (Mg). Dodatkowo można zlecić oznaczenie zawartości boru (B)

Analiza gleby pozwala określić, których składników mineralnych brakuje w danej glebie, a które znajdują się w nadmiarze. W obrębie tego samego gospodarstwa kwatery mogą się różnić żyznością gleby i stanem odżywienia drzew. Wynika to nie tylko ze zróżnicowania rodzajów gleb, lecz również z odmiennej historii dotychczasowego nawożenia. Dlatego każdą kwaterę należy analizować oddzielnie. Najważniejsze jest pobranie próbek gleby przed założeniem sadu. Dopóki nie posadzi się drzew, łatwo wprowadzić do głębszych warstw gleby trudno się przemieszczające składniki. Później, w rosnącym już sadzie, próbki gleby pobiera się zwykle co 4 lub 5 lat. Niecelowe jest częstsze analizowanie gleby, bo jej zasobność i odczyn zmieniają się powoli. Termin pobrania próbek gleby do analizy odczynu (pH), zawartości potasu (K), magnezu (Mg) i fosforu (P) nie ma znaczenia. Zwykle pobiera się próbki gleby latem — jednocześnie z pobraniem próbek liści. Reprezentatywna dla danego pola lub kwatery sadu może być tylko próbka mieszana, składająca się z 15-20 małych próbek pobranych z różnych miejsc. Próbki te najlepiej pobierać za pomocą laski glebowej, zwanej też laską Egnera. Próbka zbiorcza powinna mieć masę 0,5-1 kg. Należy również uważać, aby nie mieszać różnych poziomów genetycznych gleby, tzn. warstwy orno-próchnicznej, o zabarwieniu szarym, z podściełającą ją warstwą podorną, która odznacza się zazwyczaj zabarwieniem żółtawym. Laską Egnera nie sposób pobierać gleby wprost z warstwy podornej. Wykopujemy więc po 4 lub 5 małych odkrywek — również oddzielnie pod ugorem i oddzielnie pod murawą — i pobieramy małe próbki dziobiąc kilkakrotnie laską w ich dno. Z każdej kwatery lub kompleksu glebowego pobiera się więc rutynowo 4 próbki — z dwóch głębokości spod ugoru herbicydowego i z dwóch głębokości spod murawy. Przed założeniem sadu albo w pierwszych latach po jego posadzeniu należy pobrać dodatkową — piątą — próbkę z jeszcze głębszej warstwy. Pobraną glebę należy doprowadzić do tzw. stanu powietrznie suchego, przez wysuszenie w temperaturze pokojowej.

Metody chemiczne wykorzystywane do analiz w laboratoriach są bardzo dokładne. Źródłem poważnych błędów i wynikających z nich niesłusznych wniosków może być jednak niewłaściwe pobranie próbek.

13.Omówić zasady stosowania nawozów w sadach i jagodnikach

Zasady wapnowania:

Trzeba pamiętać o:

- decyzja na podstawie analizy wierzchniej warstwy gleby (0-20)

- dawka nawozów do odczynu i rodzaju gleby

- działanie powolne, powtórne wapnowanie po 4 latach

- próbki gleby osobno pobieramy spod pasów ugoru herbicydowego i z pod murawy. Możliwe jest zastosowanie większych dawek nawozów, w pasach wzdłuż rzędów roślin

- na glebach lekkich o składzie granulometrycznym piasków nie należy stosować wapna w formie tlenkowej, bo może nastąpić krótkotrwały wzrost ph

- można z nawozami wapnowymi wprowadzać metale ciężkie, i jest to możliwe jeśli nawóz posiada certyfikat, który wykazuje, że nie nastąpiło przekroczenie norm

- truskawki źle reagują na świeżo wapnowaną glebę

- ze względu na możliwość wprowadzenia łącznie z nawozami metali ciężkich, stosować nawozy pochodzące z litych skał

- zasady nawożenia zabraniają stosowania nawozów wapniowych, łącznie z nawozami fosforowymi i obornikiem.

Nawożenie organiczne:

Przed założeniem sadu należy przyorać około 40 t obornika na ha. Wyższych dawek nie należy stosować ze względu na ochronę środowiska

Średnica nawożonej powierzchni

A = 1,5 x B

Nawozy azotowe i MgSO₄ rozsiewa się albo wokół młodych drzew indywidualnie albo pasami wzdłuż rzędów

NAWOŻENIE DOLISTNE gdy:

- ograniczone są możliwości normalnego pobierania składników z gleby, np., w czasie długotrwałej, zimnej wiosny, suszy, po przemarznięciu, podtopieniu

- przy widocznych objawach niedoboru

NAWOŻENIE POZAKORZENIOWE

N mocznik 0,5% w fazie wzrostów pędów, 0,5% (zabiegi standardowe- ogranicza przezimowanie parcha liści jabłoni, zabieg fitosanitarny, rozkład liści) jesienią po zbiorze owoców

Mg MgSO₄ 2% (uwodniony), 0,1% (bezwodny) - 4-5 oprysków, po kwitnieniu co 10-14 dni

Fe siarczan żelazawy 0,3-0,5%, 2-3 opryski w fazie wzrostu pędów

B Boralis 0,5% pod koniec kwietnia i powtórnie w fazie formowania zawiązków owocowych

Ca CaCl₂ 0,5% (zabieg standardowy), 6-8 tyg. przed zbiorem owoców

14. Organizacja i technika zbioru owoców

Sprzęt do zbioru owoców:

-drabiny, taczko-drabiny, drabiny aluminiowe

-podesty, sanki sadownicze

Opakowanie do zbioru:

-zbieracze amerykańskie

-pojemniki plastikowe na 10 kg owoców zawieszane na drzewie, 1 ekipa rozkłada, 2 zrywa owoce, 3 zbiera pełne pojemniki wrzuca do skrzynio-palet.

Zastosowanie - tam gdzie są silne korony.

-skrzynki drewniane uniwersalne 60*40*22 (waga 3,2 kg, pojemność 18-20 kg, można je ustawiać na paletach 80*120 lub 100*120

-skrzynki drewniane lite tzw. 1 pojemność 10-22 kg, 50*40*32 cm

-skrzynki plastikowe 15-18 kg

-skrzynio-palety 120*100*80 - 350 kg

Zalety skrzynio-palet:

-mniejsza ilość uszkodzeń niż w skrzyniach drewnianych

-znaczne usprawnienie transportu, ograniczenie nakładów energii, czasu i na wszystkich etapach obrotu owocami

-lepsze wykorzystanie pojemności komór chłodniczych (średnio 20-25 % owoców)

-mniejsze o 20-30 % zużycie drewna

-mniejsze o ok. 40% koszty użytkowania tych opakowań

-większa wydajność transportu

-połączone w trójnik umożliwiają lepsze wykorzystanie pomieszczeń magazynowych

Wydajność zbioru

Nakłady pracy na zbiór to 26-34% ogólnych nakładów pracy.

Z użyciem skrzynek 120-150 kg /h

Z użyciem zbieraczy 240-300 kg/kg.

Wydajność zboru zależy od wielu czynników: wprawy i zainteresowania materialnego.

Zasady prawidłowego zbioru owoców (jabłek) :

-przygotowanie sprzętu do zbioru

-określenie plonu szacunkowego na 3-4 tygodnie przed zbiorem, aby określić liczbę pracowników oraz ilość sprzętu (wydajność zbioru, pojemność opakowań)

-wyznaczenie dojrzałości zbiorczej

-skrzynki drewniane rozwozimy po sadzie na kilka dni przed zbiorem.

Właściwa technika zboru, która zapewnia jak naj mniej manipulacji owocem:

-zaczynamy zbierać od spadów, następnie od dołu do góry korony

-nie obrywamy krótkopędów i szypułek

-owoce wkładamy do naczynia, a nie wrzucamy

Zbieramy owoce oburącz, ale pojedynczo

-skrzynki nie powinny być przepełniane

-osoby zbierające powinny mieć krótko obcięte paznokcie

Zbiór wielokrotny, oddzielnie zbierane owoców wyboru ekstra i I klasa, pozostałe pozostają pod drzewami później zbierane są jako owoce przemysłowe,

-schłodzenie owoców do temp. 4-6C w ciągu 24h , wydzielenie komory do wstępnego schłodzenia.

Przykład organizacji zbioru jabłek: (sprzęt):

-zbieracze typu amerykańskiego

-skrzynio-palety

-ciągnik + podnośnik widłowy

-przyczepa niskopodłogowa

-przyczepa.

Załadunek pustych skrzynio-palet na przyczepę niskopodłogowa - zbiór owoców do zbieraczy typu amerykańskiego.

- Transport pełnych skrzynio-palet z kwatery - wyładunek pełnych skrzynio-palet -

Transport pełnych skrzynio-palet do przechowalni.

I.Owoce ziarnkowe

Pełna mechanizacja, wada - owoce zbierane przez różnej konstrukcji maszyny działające na zasadzie otrząsania, były zbyt uszkadzane (30-50% uszkodzonych owoców),

Pełna mechanizacja: samojezdne pojazdy: jednoosobowe - umożliwiają zbiór z różnych miejsc korony drzewa. Wieloosobowe pojazdy samojezdne wyposażone w system samobieżnych przenośników do napełniania palet.

Owoce pestkowe

ORZO-3- otrząsarką ręcznie sterowana, zawieszana, obrotowy ekran chwytny, na który spadają owoce dwuczęściowy, każdą obsługują dwie osoby, sam proces otrząsania trwa krótko 2-4 sekundy, pracochłonne przygotowanie zbioru.

Wydajność 80-120 drzew/ha do 15 ha sadu.

Kombajnowy zbiór wiśni - wydajność 0,33 ha, obsługa 3-4 osoby, sad do 30 ha. Aby zbierać kombajnem wiśnie trzeba dostosować sad do tego zbioru.

Rośliny jagodowe.

Otrząsarka ręczna, kombajnowy zbiór porzeczek - (zaczepiany, połówkowy), 2 osoby, wydajność 0,1 ha, plantacja do 10 ha.

Samobieżny, rzędowy, 3 osoby, wydajność 0,2-0,3 ha, plantacja do 30 ha.

Kombajn do zbioru malin, kombajnowy zbiór truskawek- odmiany, które równomiernie dojrzewają.

MECHANIZACJA ZBIORU OWOCÓW PESTKOWYCH

Ręczny zbiór owoców pestkowych, a zwłaszcza wiśni, jest bardzo pracochłonny i zabiera ponad 70% wszystkich nakładów na robociznę. Zwiększenie wydajności pracy przy zbiorze jest możliwe przez wprowadzenie mechanicznego strząsania owoców z drzew otrząsarką, wyłapaniu ich na ramę chwytną i przekazanie do opakowań. Pozwala to zwiększyć wydajność pracy od 10 do 20 razy. Do mechanicznego zbioru można użyć prostych otrząsarek z ręcznie podkładanymi ramami chwytnymi z płótna lub folii, maszyn zaczepianych lub montowanych na ciągnikach oraz samobieżnych, wyposażonych w automatyczne systemy sterowania, w których rola człowieka sprowadza się do kontroli pracy kombajnu.

Maszyny do zbioru owoców pestkowych i wydajność tych urządzeń możemy usystematyzować następująco:

• otrząsarki ciągnikowe z ekranami chwytnymi podkładanymi ręcznie, obsługa 7-10 osób, wydajność do 120 drzew/godz.;

• maszyny jednoczęściowe zaczepiane do ciągników lub z własnym napędem sterowane przez operatorów lub zautomatyzowane, obsługa od 2 do 4 osób, wydajność od 30 do 120 drzew/godz.;

• maszyny dwuczęściowe ciągnikowe lub z własnym napędem sterowane przez obsługę lub w pełni zautomatyzowane, obsługa od 3 do 6 osób, wydajność od 40 do 240 drzew/godz.

Możliwe jest zbieranie ponad 90% owoców wiśni maszyną, której elementami roboczymi są otrząsarki wyposażone w drgające palce zagłębiające się w koronę drzewa i strząsające nimi owoce. Są to otrząsarki o drganiach skrętnych, jak na przykład w kombajnach do zbioru owoców z krzewów. Mechaniczny zbiór owoców pestkowych pozwala na ograniczenie nakładów na robociznę i obniżenie kosztów produkcji tych owoców. Wydajność jednego zatrudnionego może wzrosnąć dla śliwek około 10-krotnie, a dla wiśni nawet ponad 30-krotnie. Taki wzrost wydajności pozwala na zwiększanie powierzchni sadów pestkowych w jednym gospodarstwie. Efektywne stosowanie mechanicznego zbioru wymaga jednoczesnego spełnienia następujących warunków:

posiadania odpowiednio dużego areału sadu gwarantującego optymalne wykorzystanie maszyn;

• dostosowania drzew do wymagań maszyny, jaką będziemy zbierali owoce (odpowiednie rozstawy, wielkość drzew i wysokość ich pni);

• zagwarantowania sprawnego odbioru i zagospodarowania zbieranych owoców.

MECHANIZACJA ZBIORU OWOCÓW JAGODOWYCH

Ręczny zbiór owoców jagodowych wymaga zaangażowania do 80% nakładów ponoszonych w całym cyklu ich produkcji. Opracowano modele kombajnów, które zwiększyły wydajność zbioru na tyle, że możliwe stało się uprawianie krzewów jagodowych na plantacjach o bardzo dużej powierzchni.

Podstawowymi elementami roboczymi kombajnów do zbioru porzeczek są zespoły: podbierający i rozdzielający krzewy, otrząsający oraz transportujący i czyszczący zebrane owoce. Maszyny produkowane są w dwóch wersjach. Pierwsza, przeznaczona do pracy na plantacjach kilkudziesięciohektarowych, zbiera owoce z całego rzędu podczas jednego przejazdu-nowoczesne kombajny budowane są jako maszyny samobieżne. Na mniejsze plantacje przeznaczone są kombajny zbierające w jednym przejeździe owoce z połowy rzędu. Samobieżne maszyny tego typu nie są obecnie produkowane, ze względu na stosunkowo wysoki koszt jednostki napędowej i układu jezdnego. Wersje zaczepiane współpracują z ciągnikami.

O jakości mechanicznego zbioru porzeczek, agrestu i aronii decydują odpowiednio dobrane parametry pracy maszyn. Nieprawidłowe wyregulowanie kombajnów i nieodpowiednie parametry dotyczące otrząsania owoców powodują nadmierne uszkodzenia krzewów, co źle wpływa na plonowanie w roku następnym.

Przeszkodą w osiągnięciu wysokiej efektywności kombajnowego zbioru malin jest konieczność kilkakrotnego zbioru owoców. Spowodowane jest to sukcesywnym dojrzewaniem i właściwościami tych owoców (duże i mocno zróżnicowane siły wiązania z dnem kwiatowym oraz mała trwałość i odporność na uszkodzenia mechaniczne). [dla malin: kombajn z pionowymi otrząsaczami o drganiach palców w płaszczyźnie poziomej; doskonalszym modelem kombajnu do zbioru malin jest zaczepiana do ciągnika maszyna z pionowymi otrząsaczami palcowymi wykonującymi drgania pionowe] [borówka wysoka: u nas nie produkowane są kombajny; aby zwiększyć wydajność zbioru ręcznego, na niedużych plantacjach można wykorzystać otrząsarki. Pod krzewami ustawia się specjalne ekrany chwytne]. Użycie maszyn do zbioru owoców jagodowych może być jedynym sposobem na zachowanie opłacalności produkcji owoców kierowanych do przemysłu. Dość duży asortyment kombajnów do zbioru porzeczek, agrestu i aronii rozwiązuje obecnie problem mechanicznego zbioru tych gatunków. Regulacje parametrów pracy dostosowują maszyny do potrzeb zbioru z prawie każdej plantacji. Zdecydowanie gorzej przedstawia się możliwość wieloetapowego zbioru owoców, np. malin. Uszkodzenia pędów zwiększają ryzyko atakowania upraw przez choroby i szkodniki, co może istotnie obniżać plony. Szansą jest uprawa malin owocujących na pędach jednorocznych. Konieczne jest również poszukiwanie odmian, których właściwości, takie jak odporność owoców na uszkodzenia czy mała siła wiązania z dnem kwiatowym, pozwolą znacznie poprawić jakość zbioru.

15. Zmiany fizjologiczne zachodzące w owocach podczas ich przechowywania

W czasie przechowywania owoce podlegają działaniu różnorodnych czynników zewnętrznych jak :

- temperatura- im wyższa temp. Tym szybciej zachodzą przebiegają procesy metaboliczne, czego objawem jest wzmożone oddychanie i szybsze dojrzewanie owoców. Im niższa temp. Tym owoce dłużej się przechowują. Optymalna temp. dojrzewania większości owoców wynosi 20 C. Najniższą temp. powyżej której przebiegają procesy metaboliczne to 0 C do -2 C , temp. Niższa to zamarzania.

W obniżonej temp u owoców nie klimakterycznych (borówka amerykańska, wiśnie, czereśnie, winogrona, truskawki)opóźnia się tempo ich rozpadania. Natomiast u owoców klimakterycznych (jabłka, gruszki, brzoskwinie, morele, śliwki) obniżenie temp powoduje opóźnienie dojrzewania, czyli dłuższe przechowywanie. Do długiego przechowywania duże znaczenie ma szybkie schładzanie owoców po zbiorze. Im mniejsza jest intensywność oddychania tym owoce przechowują się krócej. Dlatego owoce wczesne, szybko dojrzewające należy szybko schładzać. Truskawki i maliny zaraz po zerwaniu, gruszki w ciągu kilkunastu godzin, jabłka w ciągu doby.

-wilgotność powietrza- Zawartość wody w owocach zależy od wilgotności powietrza. Ubytek wody w czasie przechowywania może być bardzo duży, jest to nie korzystne, gdyż zmniejsza masę owoców i zaczynają się marszczyć. Dlatego w czasie przechowywania owoców konieczne jest zapewnienie odpowiedniej wilgotności powietrza( jest to nasycenie para wodną danej objętości w danej temperaturze wyrażone w %całkowitego nasycenia).

- tlen, dwutlenek węgla- W dużych komorach chłodniczych z izolacją gazoszczelną tlen i dwutlenek węgla podlega codziennej kontroli i regulacji. Utrzymywane są w odpowiedniej ilości. Każdy niedobór tlenu jest uzupełniany, natomiast nadmiar dwutlenku węgla usuwany.

Zawartoś tlenu można obniżyć do pewnej granicy , krytyczny poziom tlenu występuje między 0,5-1 %. Nadmiar CO2 w atmosferze jest szkodliwy, powoduję uszkodzenia skórki i miąższu. Wielkość uszkodzeń zależy od poziomu i do czasu działania CO2 oraz wrażliwości owoców. Obecność CO2 może sprzyjać wystąpieniu niektórych chorób fizjologicznych. Podczas przechowywania jabłek, gruszek ważne jest aby proporcje były odpowiednie. Jeżeli tlen jest obniżany to dwutlenek też musi być obniżony. Zwykle owoce przechowuję się w w atmosferze 5% CO2 i 3% O2

- etylen-jest hormonem roślinnym, który inicjuje dojrzewanie owoców. Badania doprowadziły do ustalenia że jednym z produktów spalania jest etyle. W substancjach lotnych owoców dojrzałych stwierdzono obecność etylenu. Z czasem etylen sztucznie syntetyzowany zaczęto stosować do przyśpieszania dojrzewania bananów , etylen przyśpiesza również dojrzewanie owoców w w niskiej temp. W chłodniach zwykłych i z kontrolowaną atmosferą

16. Sposoby określania dojrzałości zbiorczej owoców

METODY WIZUALNE:

-wybarwienie: intensywność rumieńca, stopień pokrycia

-wielkość owoców

-ilość spadwów

METODY INWAZYJENE:

-badanie jędrności miąższu-badanie za pomocą jędrnościomierza obrać owoc ze skórki w miejscach gdzie zamierzamy wbić trzpień (dla jabłek średnica trzpienia 11, a dla gruszek 8) wbijamy trzpień na głębokość 8mm po dwóch stronach owocu (najlepiej po stronie wybarwionej i nie); próbę pobieramy z 3 drzew łącznie 20-25 owoców dla jednej odmiany, wynik uśredniamy; zakres jędronościomierza 2-12 kG/cm2; im mniejszy wynik tym jabłko bardziej dojrzałe

-określenie zawartości skrobii w owocach (test skrobiowy)- sporządzamy roztwór jodu (na 1 okres wegetacyjny), pomiary wykonuje sie w sadzie średnio co 5 dni, jabłko przecina się w poprzek, władamy do szalki z jodkiem lub nanosimy jodek pędzelkiem i czekamy 1 min., porównujemy z tablicami im mniej wybarwione, tym bardziej dojrzałe; skala 1-9, 1-3 niedojrzałe, 4-6 dojrzałe, 7-9 przejrzałe

-badanie ekstraktu- badanie przy pomocy refrektometru, badanie zawartości składników rozpuszczalnych w wodzie (głównie cukrów); zakres 12-15 %

-wyznaczony wskaźnik dojrzałości zbiorczej:

Wyznaczony wskaźnik dojrzałości zbiorczej=jędroność/ ekstrakt x test sskrobiowy

17. Czynniki wpływające na właściwości przechowalnicze owoców

a)jakość owoców(Jakość przechowalnicza zespół cech sprzyjających długiemu przechowywaniu owoców ):

- konsumpcyjna (wygląd, smak, zdrowotność)

- przetwórcza

- przechowalnicza

Zawartość Ca w owocach - Ca WPŁYWA POZYTYWNIE

-przyczyną słabszego pobierania Ca przez zawiązki, Ca jest pobierane wiosną przez system korzeniowy i przemieszcza się wraz z prądem transpiracyjnym do korony, kumulowany jest, w tych elementach które intensywnie transpirują i rosną (liście), powierzchnia parowania zawiązków jest mała w stosunku do liści dlatego zawiązki dostają mniej Ca

-wielkość owoców (mniej Ca gdy jabłka są większe- efekt rozcięczenia)

-położenie owocu na drzewie-zmniejsza się wraz z wysokością

-przebieg pogody- mniej Ca w latach suchych, uszkodzenia przymrozkowe- zwiększenia transpiracji i rozwój chorób grzybowych, uszkodzenia słoneczne-połówkowy rozkład skrobii, trwałość znacznie ograniczona

-wiek pędu- mniej Ca na starszych pędach

-odmiana- poziom odżywienia Ca jest cechą odmianową, dobór odmian do regionu, liczba odmian(przy dużej ilości odmian ciężko zbierac w optymalnym terminie)

-intensywność wzrostu

-podkładka-wiele cech drzew zależy od siły wzrostu podkładki, odznaczają się różną zdolnościa pobierania składników pokarmowych

-cięcie-intensywny wzrost wegetatywny zmniejsza zawartośc Ca, uszczykiwanie pędów sprzyja akumulacji Ca w owocach, niezbyt silne cięcie letnie podnosi zawartość Ca w owocach

-przerzedzanie zawiązków- spowalnia wzrost porażenia przez choroby grzybowe i fizjologiczne

-obecność zapylaczy- przy większej liczbie odmian w kwaterze wzrast ich zdolność przechowalnicza, ważna jest odległość od zapylacza

-replantacja- różnice między rzędami i międzyrzędziami, wyższa zawartość K, niższa zawartośc Mg, owoce drzew posadzonych na byłym ugorze hericydowym mają mniej Ca więcej K

-zbiór owoców- właściwy termin zbioru

ZAWARTOŚĆ K

-duża zawartośc K pogarsza jakość przechowalniczą , działanie K jest antagonistyczne do Ca

ZAWARTOŚĆ N

-zbyt wysoka zawartość N wpływa na nasilenie się występowania chorób fizjologicznych (gorzka plamistość podskórna, rozpad miąższu, zbrązowienie przygniezdne) oraz grzybowych

ZAWARTOŚĆ P

-chroni przed wystąpieniem chorób fizjologicznych,

-wysoka zawartość wolniejsze oddychanie, niedobór- brunatnienia miąższu rozpad chłodniczy

ZAWARTOŚĆ Mg

-zbyt duża zawartośc podatność owoców na choroby fizjologiczne,

-konkuruje z Ca

18. Charakterystyka sposobów przechowywania owoców

1) przechowywanie owoców w normalnej atmosferze

a) przechowywanie owoców w przechowalniach

Jest to budynek, w którym nie instaluje się urządzeń, jedynie otwory wentylacyjne nawiewne, bądź wentylatory. Efekt przechowywania owoców w tych obiektach zależy od temperatury na zewnątrz budynku. Im niższa temp na zewnątrz tym łatwiej utrzymać niska temp w komorach wewnątrz budynków. Większość owoców przechowuje się najlepiej w temp. 0-4 C. Utrzymanie właściwej temp. Zależy od dobrego ustawienia wentylatorów, Klapy otworów wentylacyjnych powinno się otwierać dopiero wieczorem, gdy temp. Powietrza będzie równa bądź niższa od temp w komorach. Klapy zamyka się rano temp musi być zbliżona do tych w komorach

b) przechowywanie owoców w chłodniach

Chłodnie są podobne do przechowalni tylko że są wyposażone w urządzenia chłodnicze. Chłodnia w przeciwieństwie do przechowalni umożliwia całkowite uniezależnienie się od wysokiej temperatury na zewnątrz. W chłodniach można regulować temperaturę i wilgotność względną powietrza, dzięki możliwości sterowania temperaturą w chłodniach można przechowywać wszystkie owoce przez dłuższy czas niż w przechowalniach.

2) Przechowywanie owoców w kontrolowanej atmosferze

Ta technologia stwarza możliwość najdłuższego przechowywania owoców przy zachowaniu ich wysokiej jakości i minimalnych strat spowodowanych gniciem. Podczas przechowywania owoców w kontrolowanej atmosferze sprawdzana i regulowana jest temperatura, wilgotność względna, cyrkulacja powietrza, zawartość O2 i CO2, etylenu.

a)przechowywanie w atmosferze, w której suma zawartości tlenu i dwutlenku węgla wynosi zawsze 21%

W Polsce ten zabieg nie jest stosowany

b) Przechowywanie w standardowej kontrolowanej atmosferze w składzie

5% CO2 i 3% O2

c) Przechowywanie owoców w kontrolowanej atmosferze z tlenem na bardzo niskim poziomie

d) Przechowywanie owoców w kontrolowanej atmosferze z etylenem na bardzo niskim poziomie

e) Przechowywanie jabłek w kontrolowanej atmosferze po poddaniu ich krótkotrwałemu działaniu wysokiego stężenia CO2

-Chłodnia KA -temp. Kontrolowana wilgotność- są parowniki zmniejszają i zmniejszają. Brak możliwości ustawienia konkretnych warunków składu powietrza

-Chłodnia ULO- zmniejszenie tlenu, wysoki standard, wilgotność ustawiana za pomocą parowników. Zejście z zawartością tlenu do poziomu 1,7, podniesienie dwutlenku węgla do 1,5 %

19. Wyposażenie technicchłodniczych zne chłodni służącej do długiego przechowywania owoców

- urządzenia chłodnicze: sprężarka, zbiornik czynnika chłodzącego, skraplacz, chłodnica powietrza, automatyka sterująca procesem chłodzenia

- izolacja gazoszczelna komory

- gazoszczelne drzwi

- generator azotu

- absorber CO2

- katalizator etylenu

- system kontroli warunków przechowywania (urządzenia kontrolno - pomiarowe)

Izolacja gazoszczelna - ściany pokryte blacha aluminiową lub konstrukcją panelową, technologia bezpośredniego natrysku pianki poliuretanowej

Gazoszczelne drzwi - w drzwiach znajduje się okienko przez które pobiera się próbki owoców w celu określenia czy nie pojawiają się choroby przechowalnicze

Generator azotu - urządzenia pozwalające na szybkie obniżenie zawartości tlenu w atmosferze w pomieszczeniach z kontrolowaną atmosferą

Absorber CO2 - urządzenie pozwalające na utrzymanie na stałym, zadanym poziomie zawartości CO2 przez cały okres przechowywania

- najczęściej stosuje się płuczki z węglem aktywnym jako substancją czynną

Katalizator etylenu - system pozwalający na eliminację z atmosfery etylenu i aromatów

- zawartość 0,02% etylenu w powietrzu komory przyśpiesza 4-10 krotnie proces dojrzewania owoców

W chłodniach KA aby zmniejszyć stężenie etylenu stosuje się katalityczne dopalacze etylenu

System kontroli warunków przechowywania: analizatory stężenia tlenu i dwutlenku węgla

Automatyka sterująca procesem chłodzenia - kontroluje takie procesy jak: temperaturę, sterowanie pracą sprężarki,

20. Omówić najważniejsze typy koron polecane dla drzew owocowych

1) Korona wrzecionowa (spindel- wrzeciono)

- opracowana w Niemczech w 1936 reoku

- forma korony dla prowadzenia karłowych drzew jabłoni M9, grusz (pigwa), czasami śliwy i czereśni

- dopasowana do warunków świetlnych Europy zachodniej i środkowo wschodniej

a) krótki pień 40-50 cm, jednoprzewodnikowa

b) wysokość drzewa 2- 2,5 m

c) dolne piętro tworzy 3-5 konarów szkieletowych rosnących poziomo, jego średnica wynosi do 2,5 m

d) piętra górne tworzą krótsze konary, dlatego też korona ma kształt piramidalny jest podobna do choinki

Wysmukłe wrzeciono(slender spindel) oraz wrzeciono z północnej Holandii (North Holand spindle)

-holenderskie modyfikacje typowego wrzeciona kolejno z lat 50-70- tych, w których średnica 1-szego dolnego piętra nie przekracza 1,5 m

-typ korony pozwalający na uprawę drzew w systemach jednorzędowych i wielorzędowych (pasowych) oraz w szwajcarskim systemie V, w którym co drugie drzewo jest odginane pod kątem 72 w kierunku wschodnim lub zachodnim międzyrzędzia

Korona superwrzecionowa (superspindle)

-dalsza niemiecka modyfikacja wrzeciona z 1988 roku konary, gałązki na przewodniku o długości do 40 cm

-typ korony pozwalający na bardzo gęstą uprawę do 10 000- 12 000 drzew na ha w systemach jednorzędowych i wielorzędowych ( pasowych)

2) Korona szyszkowa (HYTEC)

-modyfikacja wrzeciona z końca lat 80-tych z USA polegająca na corocznym zastępowaniu przewodnika pędem bocznym

a) krótki pień 40-50 cm, jednoprzewodnikowa

b)wyskość drzewa 2,5-3,5 m

c) 1-sze dolne piętro tworzy 3-4 konary szkieletowe rosnące poziomo, jego średnica wynosi do 2 m

d) pietra górne tworzą krótsze konary, dlatego tez korona ma kształt piramidalny jest podobna do szyszki

3) Korona osiowa

- opracowana we Francji

-forma pośrednia między koroną wrzecionową i kolumnową dla jabłoni, gruszy, brzoskwini

-dopasowana do dobrych warunków świetlnych Europy zachodniej

a) krótki pień 40-50 cm, jednoprzewodnikowa

b) wysokość drzewa 3-4,5 m

c) 1-sze dolne i pozostałe piętra tworzą liczne pędy jednoroczne i gałązki (zamiast typowych konarów) których wiek nie przekracza 3 lat (cięcie odnawiające)

d) średnica wszystkich pięter jest taka sama 2 m, korona przypomina kształtem oś, walec

4) Korony szpalerowe ( szpaler swobodny, palmeta pozioma)

-pochodzi od ozdobnie formowanych drzew owocowych w ogrodach królewskic, upowszechniona we Włoszech

-forma korony dla prowadzenia drzew półkarłowych i umiarkowanie rosnących wszystkich gatunków

-dopasowana do bardzo dobrych warunków świetlnych Europu południowej

a) krótki pień 50 cm, jednoprzewodnikowa

b) wysokość drzewa do 2,5 m, we Włoszech nawet do 4 m

c) konary każdego piętra rozkładane poziomo w linii rzędu tworzą płaskie ściany owoconośne

Palmeta włoska

-włoskie modyfikacje korony szpalerowej konary każdego piętra rozkładane ukośnie w linii rzędu

5) Korony wazowa, kotłowa, pucharowa

- forma korony dla prowadzenia gatunków naturalnie tracących przewodnik (wiśni, brzoskwini, moreli, czereśni)

-dopasowana do różnych warunków świetlnych

a) krótki 50 cm, lub poniżej 30 cm

b) konstrukcja korony bez przewodnikowa, oparta na kilku silnych konarach wychodzących koncentrycznie z pnia

c) wysokość drzewa zależy od siły wzrosty danego gatunku

6) korony dwuprzewodnikowe (rozpinane)

Tatura trellis (system australijski)

-przewodniki, konary rozłożone pod kątem 70 w kierunku wschodnim ia zachodnim tworzą literę V

- krótki pień 40-50 cm

Lincoln (system nowozelandzki)

-przewodniki, konary rozłożone poziomo w kierunku wschodnim i zachodnim tworzą literę T

- pięń o h powyżej 100 cm

Solen (system francuski)

-przewodniki, konary rozłożone poziomo wzdłuż linii rzędów

- pień o h powyżej 100 cm

7) Korona trzyprzewodnikowa (rozpinana)

Drylling (system szwajcarski z końca lat 80-tych)

-przewodniki, konary rozłożone pod kątem 70, 2 w kierunku wschodnim, 1 w kierunku zachodnim, a przy następnym drzewie odwrotnie

-krótki pień 40-50 cm

8) korona czteroprzewodnikowa(rozpinana)

Mikado(system szwjccarski z końca lat 80-tych)

-przewodniki, konary rozłożone pod kątem ok. 70, 2 w kierunku wschodnim i 2 w kierunku zachodnim

-krótki pień 40-50 cm

9) Korona wielopłaszczyznowa

Ebro (system nowozelandzki)

-oparta na kilku poziomych płaszczyznach owoconośnych

-krótki pień ok. 50 cm

10 Korony naturalne lun prawie naturalne

- przewodnikowe lub bez przewodnikowe

-dla uprawy drzew silnie rosnących lub półkarłowych w niewielkim zagęszczeniu

-korygowanie naturalnego kształtu korony jest nie prowadzone lub bardzo ograniczone

-nie stosowana w sadach intensywnych

21. Omówić wpływ cięcia na rośliny sadownicze

Cięcie wpływa na:

1) Wzrost drzewa

Bez cięcia: PĘD

a) dominacja wierzchołkowa pąków szczytowych,

b) wytwarzanie 2-3 długopędów na szczycie pędu

c) wytwarzanie dużej ilości krótkopędów

KORONA

a) konary wiotkie i długie

b) korona luźna

Po przycięciu: PĘD

a) zniesienie dominacji wierzchołków pąków szczytowych

b) wytwarzanie większej ilości długopędów

c) stosunek długopędów do krótkopędów 1:1

KORONA:

a) korony sztywniejsze i krępe

b) korona zwarta i gęstsza

2) Tworzenie się paków kwiatowych:

3) Zawiązywanie owoców

Wycięcie zmniejsza liczbę kwiatów w związku z tym mniej zawiązków, zmniejsza się konkurencja między zawiązkami i więcej z nich pozostaje na drzewie. Plon może być większy ale o mniejszej jakości

4) Problem wielkości plonu

Drzewa starsze- obniżają plon nieznacznie ponieważ wytwarzają one bardzo dużo pąków kwiatowych, usunięcie części pędów nie wpływa znacznie na plonowanie

Drzewa młode- może znacząco obniżyć plonowanie , usuniecie części pędów w obrębie młodego drzewa to poważna strata pędów owoconośnych

5) Jakość plonu

a) zmniejsza liczbę kwiatów- mnij zawiązków- mniejsza konkurencja- więcej owoców w obrębie drzew ma szanse dobrze wyrosnąć

b) gdy poprawia nasłonecznienie owoce gromadzą więcej cukrów, posiadają więcej suchej masy ale ten może pogorszyć się ich zdolność przechowalnicza

Drzewa starsze:

a) przeciwdziała drobnieniu owoców (wycinanie starych krótkopędów)

b)poprawianie wybarwienia owoców (prześwietlenie korony, cięcie letnie)

Drzewa młodsze:

a) nadmiernie usztywnia koronę i pojawiają się w niej duża liczba długopędów które zacieniowują owoce

6. Regularność owocowania

Rok silnego owocowania -większa liczba kwiatów na drzewie- więcej zawiązków- hamują one wzrost pędów , oraz tworzenie pąków kwiatowych na następny rok- rok słabszego owocowania

Cięcie ogranicza nadmierne plonowanie i skłania drzewo do bardziej regularnego owocowania.

Im większy plon (liczba owoców na drzewie )tym słabszy wzrost drzewa i mniejsza wielkość owoców

Duża liczba małych słabo rosnących, ale umiarkowanie dobrze owocujących drzew na ha decyduje o wysokim plonowaniu uzyskanym z jednostki powierzchni i dobrej jakości owoców

7) Wpływ cięcia na zdrowotność na mróz

Korona prześwietlona pozwala na dobre dotarcie do jej wnętrza oprysków, jest mniejsza w niej wilgotność co nie służy do rozwoju grzybów chorobotwórczych. Przy każdym cięciu fitosanitatarnym wycinamy miejsca chore i uszkodzone, ale na narzędziach tez możemy przenosić zarodniki i bakterie chorób kory i drewna .

Cięcie pobudza roślinę do wzrostu, wydłuża okres jej wzrostu co może doprowadzić do ograniczenia długości okresu pozwalającego przygotować się roślinie na spoczynek zimowy, w przypadku wczesnej zimy prowadzi do uszkodzeń mrozowych

8)Wpływ cięcia na wytrzymałość na mróz

22. Omówić terminy i rodzaje cięcia drzew i krzewów owocowych

Terminy cięcia:

- przed kwitnieniem

- w czasie kwitnienia,

- po kwitnieniu,

- po owocowaniu

Rozróżniamy cięcie zimowe i letnie

W małych sadach należy rozpocząć cięcie w lutym lub marcu i zakończyć w kwietniu (jabłonie, grusze, śliwy) W dużych sadach gdzie cięcie zajmuje wiele tygodni należy rozpocząć już w styczniu i prowadzić aż do maja do czasu kwitnienia drzew. Należy zacząć od jabłoni gdyż SA odporniejsze na mróz (Lobo, Cortland, Spartan).

Wszystkie drzewa można ciąć jeszcze w maju bez żadnej szkody przed kwitnieniem lub w czasie kwitnienia.

Cięcie letnie wykonujemy od czerwca do września w celu uzyskania rumieńca na owocach. Wycina się wilki, silne przyrosty, wycinanie wilków 4 tygodnie przed zbiorem owoców daje dobre rezultaty, wycinanie latem wilków ułatwia pracę w zimie. Do czasu zbioru owoców z drzew cięcie letnie ogranicza się do pędów tegorocznych na których nie ma owoców. Po zerwaniu owoców można ciąć drzewa tak jak w czasie ich spoczynku zimoweg. Latem po zbiorze owoców należy ciąć czereśnie i wiśnie , bo w tym czasie kora i drewno są najmniej narażone na zakażenie chorobami

DRZEWA:

-Jabłoń, grusza- prześwietlić wiosną : III, IV; przy gęstych nasadzeniach V, początek VI, cięcie na doświetlenie owoców

-Czereśnie, wiśnie- III, IV, przed kwitnieniem; VII, VIII po zbiorze owoców

- śliwa -odm. wczesne III, IV,

-brzoskwinia IV w czasie kwitnienia; lub po zbiorze VIII

- morela - VIII

KRZEWY:

-porzeczki, agresty, -III, IV, po zbiorze VIII

-aronia, borówki odm. późne- III, IV

-maliny- jesienią, wiosną -2-letnie po zakończeniu życia wycinamy późna jesienią lub wczesną wiosną

Powtarzające- po zbiorze wczesna wiosna ok. 40 cm , połowę

-winorośl -II, wczesny III

-latorośla 1-dno roczne - VII, VIII

-leszczyna -III, IV

RODZAJE CIĘCIA

1)Cięcie prześwietlające

Cel: przerzedzenie korony, poprawa nasłonecznienia w koronie, czasami obniżenie drzewa i ograniczenie jego rozmiarów

Umożliwia utrzymanie przez wiele lat drzew w określonym kształcie, rozmiarach i zagęszczeniu. Podstawowe cięcie stosowane w sadach owocujących

Sposób wykonania: wycinanie późną zimą lub wiosną(u czereśni, wiśni czasami też brzoskwini, moreli po zbiorze) silnych jednorocznych wilków, skracanie zbyt długich gałęzi , konarów, wycinanie gałęzi rosnących w kierunku do środka drzewa, krzyżujących się zwykle likwidujemy ok. 20% gałęzi i młodych pędów

U krzewów wycinamy do 30% najstarszych pędów lub ewentualnie skracamy starsze w miejsce nad nowym przyrostem

2) Cięcie odnawiające

Cel: utrzymanie określonej rotacji gałęzi, konarów owoconośnych w koronie, utrzymanie (w zależności od gatunku) w obrębie drzewa gałęzi, konarów maksymalnie 2-3 letnich

Umożliwia utrzymanie większej regularności owocowania, bo na drewnie nie starszym niż 3 letnie w porównaniu do tego, które uzyskamy przy cięciu prześwietlającym

Sposób wykonania: usuwanie na wiosnę pędów, konarów starszych niż 3-2 letnie czasami części pędów rocznych może być uzupełnieniem cięcia prześwietlającego gdy usuwamy gałęzie, konary starsze

3) Cięcie odmładzające

Cel: wyraźne odmłodzenie drzewa poprzez stymulowanie wzrostu wielu nowych pędów

Umożliwia utrzymanie większej regularności owocowania i wyraźnie poprawia jakość owoców

Sposób wykonania: skracanie po zbiorze konarów, gałęzi o ok. 1 nawet do 3 m., miejsce ciecia jest w miejscu 3,4 lub 5 letniego drewna zalecane przede wszystkim dla sadów wiśniowych, ale również dla innych gatunków szczególnie w przypadku dużego zaniedbania danego drzewa

4) Cięcie na krótkopędy

Cel: nadanie i zachowanie szczególnych kształtów koron drzew owocowych (drzewa sznurowe)

Sposób wykonania: rozpoczynane już na drzewach młodych systematyczne z roku na rok skracanie długopędów na długość czopa z kilkoma pąkami w ciągu wiosny i lata poprzez kolejne okresy wegetacyjne

23. Najważniejsze choroby i szkodniki drzew ziarnkowych

Choroby drzew ziarnkowych:

Parch jabłoni /Venturia inaequalis/ i parch gruszy /Venturia pirina/ powodują pogorszenie jakości owoców, przedwczesne opadanie liści, zawiązków i owoców, osłabienie drzew, zahamowanie wzrostu pędów i zawiązywania pąków na przyszły rok. Pierwsze wysiewy zarodników mogą mieć miejsce przed fazą zielonego pąka, jednak maksimum wysiewów przypada od fazy różowego pąka do końca kwitnienia. W miejscu zakażenia, po kilku do kilkunastu dniach, w zależności od temperatury, pojawiają się oliwkowo-brunatne plamy, na których wytwarzają się zarodniki konidialne. Zarodniki te łatwo rozprzestrzeniają się z wiatrem i deszczem, powodując liczne infekcje wtórne na liściach, zawiązkach i owocach. Późno letnie infekcje owoców mogą ujawnić się dopiero w czasie przechowywania.

Zaraza ogniowa /Erwinia amylovora/ atakuje wszystkie organy nadziemnej części roślin. Największe zagrożenie występuje w okresie kwitnienia drzew i wzrostu pędów. Wszystkim objawom chorobowym może towarzyszyć wyciek bakteryjny, który jest wyłączną cechą zarazy ogniowej.
Zapobieganie i zwalczanie: sadzenie wyłącznie zdrowego materiału szkółkarskiego i odmian o podwyższonej odporności na chorobę, prowadzenie lustracji wszystkich roślin-gospodarzy (co najmniej 2 razy w roku), wycinanie i palenie porażonych roślin lub ich części, dezynfekowanie narzędzi do cięcia w denaturacie; w rejonach zagrożonych - zaniechać nawożenia azotowego, lekko zakwasić glebę, unikać nawadniania typu deszczownianego i nie wykonywać cięcia letniego; w miarę możliwości w odległości co najmniej 500 m od sadów i szkółek usunąć dziko rosnące rośliny żywicielskie, zwłaszcza głogi; w rejonach zagrożonych wykonać opryskiwania preparatami miedziowymi w okresie pękania pąków, kwitnienia, a w razie potrzeby - wzrostu zawiązków owoców. 

 Mączniak jabłoni /Podosphaera leucotricha/ hamuje przyrost pędów, powoduje pogorszenie jakości owoców oraz spadek plonu. Objawy w postaci białego, mą- czystego nalotu występują na liściach, pędach, owocach i pąkach. Choroba charakteryzuje się cyklicznością występowania. Po bardzo mroźnych zimach następuje ograniczenie epidemii, ponieważ wymarznięciu ulegają porażone pąki.
Zapobieganie i zwalczanie: uprawa odmian o mniejszej podatności na mączniaka; jak najwcześniejsze wycinanie porażonych pędów i liści; od fazy różowego pąka opryskiwanie drzew preparatami siarkowymi (odstępy między zabiegami dostosować do tempa przyrostu liści; nie opryskiwać w czasie silnego nasłonecznienia i upałów). 

     Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych /Monilinia fructigena/ powoduje na owocach brunatne plamy gnilne z koncentrycznie ułożonymi skupieniami zarodników. Porażone owoce wysychają, stają się czarne (mumie) i mogą pozostać na drzewie do następnego sezonu lub opadać. Choroba może występować także podczas przechowywania owoców. Rzadko atakuje kwiaty, natomiast w ciepłe i wilgotne lata mogą być także porażone pędy.
Zapobieganie i zwalczanie: zwalczanie szkodników uszkadzających skórkę owoców; stosowanie siatek przeciwgradowych (zapobiegają powstawaniu uszkodzeń owoców); po zbiorze - usuwanie i niszczenie mumii na drzewach i pod nimi; w razie potrzeby wykonywanie zabiegów preparatami miedziowymi (po opadzie czerwcowym). 

     Brudna plamistość jabłek /Gloeodes pomigena/ i kropkowana plamistość jabłek /Schizothyrium pomi/ zwykle występują razem i mogą stanowić duży problem w produkcji ekologicznej. Na skórce owoców powstają szaroczarne plamy o różnym kształcie (brudna plamistość) lub bardzo drobne kropki zebrane w skupienia (kropkowana plamistość). Plamy na owocach tworzy ciemno zabarwiona grzybnia sprawców chorób. Nie dochodzi do gnicia owoców. Choroby występują w deszczowe lata, na drzewach o gęstych koronach.
Zapobieganie i zwalczanie: prawidłowe cięcie koron zapewniające dobry przewiew i szybkie obsychanie liści; usunięcie z otoczenia sadu drzew liściastych, np. jesionu, klonu, lipy, wierzby, będących miejscem zimowania grzybów. 

     Zgorzel kory jabłoni /Pezicula alba, P.malicorticis/, rak drzew owocowych /Nectria galligena/ - zgorzel kory powoduje największe szkody w pierwszym roku po posadzeniu. Ponadto, rany zgorzelowe są źródłem zarodników zakażających jabłka, w wyniku czego w czasie przechowywania rozwija się gorzka zgnilizna jabłek. Z kolei rak drzew często występuje w sadach położonych w zagłębieniach terenu (nawet nieznacznych), a także na stanowiskach o wyższym poziomie wody gruntowej (na tzw. zimnych glebach).
Zapobieganie i zwalczanie: wybór odpowiedniego stanowiska; zapobieganie powstawaniu uszkodzeń kory (wczesnowiosenne bielenie drzew); leczenie uszkodzeń mrozowych (obwiązywanie rafią spękań kory, zabezpieczanie pastami nie zawierającymi fungicydów); wykonywanie cięcia drzew w dni słoneczne i suche; zabezpieczanie ran po cięciu (smarowanie pastami bez fungicydów); usuwanie i palenie porażonych gałęzi; po zbiorze owoców i na początku opadania liści wykonanie opryskiwań preparatami miedziowymi. 

     Zgnilizna pierścieniowa podstawy pnia drzew owocowych /Phytophthora cactorum/ - występuje częściej na nisko położonych i słabo zdrenowanych glebach, sprzyjających utrzymywaniu się wysokiej wilgotności wokół szyjki korzeniowej. Najczęściej występuje na jabłoniach w wieku 6-10 lat, ma wyniszczający charakter. Do najbardziej podatnych podkładek jabłoni zalicza się: MM.106, P 1, P 59, P 14, natomiast do najmniej podatnych: M. 9, P 2, P 22, siewki Antonówki.
Zapobieganie i zwalczanie: sadzenie drzew tylko na podkładkach odpornych na chorobę; wybór właściwego stanowiska pod sad; unikanie zbyt głębokiego sadzenia drzew; stworzenie warunków do szybkiego wysychania najbliższego otoczenia szyjki korzeniowej (po posadzeniu nie formować mis zatrzymujących wodę, obsypywać piaskiem lub żwirem wokół pnia, usuwać chwasty wokół pnia); po wczesnym zauważeniu choroby odsłonić szyjkę korzeniową, wyciąć porażoną tkankę, podlać preparatem miedziowym, zasmarować ranę i pozostawić odsłoniętą szyjkę w celu wyschnięcia; silnie porażone drzewa usunąć z sadu i spalić; zakażoną glebę wybrać i usunąć z sadu; nie sadzić w tym miejscu drzew przez 4-5 lat, w młodych sadach lub przed ich posadzeniem uprawiać rośliny kapustowate (zwłaszcza gorczycę sarepską- Brassica juncea), które działają niekorzystnie na rozwój grzyba. 

 Choroby przechowalnicze: gorzka zgnilizna jabłek (Pezicula spp.), szara pleśń jabłek /Botryotinia fuckeliana/, mokra zgnilizna jabłek /Penicillium expansum/ Gorzka zgnilizna jabłek powoduje brązowe plamy gnilne wokół przetchlinek, wolno powiększające się i pokrywające skupieniami zarodników. Zgnilizna przesuwa się w głąb jabłka. Szara pleśń objawia się plamami gnilnymi wokół kielicha owocu lub uszkodzenia skórki. Zgnilizna jest jędrna, pokrywa się strzępkami grzybni, która zakaża sąsiednie, zdrowe owoce. Tworzy się 'gniazdo gnilne' obejmujące coraz więcej owoców w miarę wydłużania się okresu przechowywania. Mokra zgnilizna powoduje plamy gnilne wokół miejsc uszkodzenia skórki. Zgnilizna jest bardzo miękka, wodnista, o nieprzyjemnym zapachu. Pokrywa się zielononiebieskimi skupieniami pylących zarodników konidialnych. Oprócz strat spowodowanych gniciem szkodliwość choroby polega na niebezpieczeństwie występowania w owocach patuliny wytwarzanej przez patogena.
Zapobieganie i zwalczanie: nie uprawianie w pobliżu sadu truskawek i malin (szara pleśń); usuwanie zgorzeli na pędach i zabezpieczanie ran po cięciu (gorzka zgnilizna); zbieranie jabłek w optymalnym terminie; zapobieganie uszkodzeniom owoców (ostrożny zbiór i transport); nie zbieranie mokrych owoców; dobra wentylacja chłodni i prawidłowe ustawienie skrzynek w komorach zapewniające ruch powietrza; przechowywanie owoców w czystych skrzynkach; przestrzeganie warunków przechowywania. 

Szkodniki drzew ziarnkowych

Miodówka jabłoniowa

Kwieciak jabłkowiec

Piedzik przedzimek

Pordzewiacz jabłoniowy

Przedziorki

Mszyce jabłoniowa

Zwójkówki lisciowe

Namiotnik jabłoniowy

Bawełnica korówka

Owocnica jabłkowa

Pryszczarek jabłoniak

Ogrodnica niszczylistka

Przedziorek owocowiec

Przedziorek chmielowiec

Znamionówka tarniówka

Miodówka gruszowa plamista

Owocnica gruszowa

Kwieciak Gruszowie

24. Najważniejsze choroby i szkodniki drzew pestkowych

Rak bakteryjny drzew owocowych - objawem są zrakowacenia, którym często towarzyszą wycieki gumy. Zrakowacenia te, rozwijające się na gałęziach i pniu, zwłaszcza czereśni, brzoskwini, moreli i niektórych odmian wiśni i śliwy, nierzadko prowadzą do zamierania całych drzew. Porażone kwiaty kurczą się, zmieniają zabarwienie na brunatnoczarne i zwykle jeszcze jakiś czas pozostają na drzewie. Pierwsze objawy raka na liściach pojawiają się wtedy, gdy nie są one jeszcze w pełni wykształcone (zbrunatniałe wierzchołki, ciemnozielone, punktowe plamy). Na starszych liściach plamy są najczęściej okrągłe lub o kształtach nieregularnych, otoczone jaśniejszą obwódką. Ich barwa zmienia się od żółtej do ciemnobrunatnej. Owoce są porażane tylko w stadium zawiązka. Powstają na nich czarne, zapadające się i przysychające do pestki plamy. Sprawca choroby zimuje w pąkach, śladach poliściowych oraz na pograniczu nekroz i zrakowaceń. Wiosną bakterie uaktywniają się, rozmnażają i rozprzestrzeniają z wiatrem, deszczem, za pośrednictwem owadów, ludzi itp. Z porażonych kwiatów, liści i pędów choroba może rozprzestrzenić się na gałęzie i pień. Infekcja następuje przez naturalne otwory i zranienia.
Zapobieganie i zwalczanie:

-opryskiwania zapobiegawcze preparatami miedziowymi, w okresie nabrzmiewania pąków i opadania liści;

-po zbiorze owoców wycinanie i usuwanie z sadu porażonych pędów, gałęzi, a nawet całych drzew.

-Drobna plamistość liści drzew pestkowych - choroba grzybowa, atakuje głównie wiśnie, rzadziej czereśnie i inne pestkowe. Na liściach powstają drobne, brunatne plamy, które zlewają się, a następnie liście żółkną i opadają. Zapobieganie i zwalczanie:

-jesienią wygrabianie i niszczenie opadłych liści.

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych choroba atakuje wiśnie, czereśnie, śliwy, brzoskwinie i morele. W przypadku wiśni i czereśni najczęściej dochodzi do zakażenia kwiatów, które zamierają, a grzyb przerasta do krótkopędów, następnie do długopędów powodując także ich zamieranie. W przypadku śliw, brzoskwiń i moreli oprócz kwiatów bardzo często porażane są owoce (głównie przez uszkodzoną skórkę), które masowo gniją.

Zapobieganie i zwalczanie:

-wycinanie porażonych pędów;

-zwalczanie szkodników uszkadzających skórkę owoców;

-stosowanie osłon przeciwdeszczowych (w przypadku czereśni);

-po zbiorze usuwanie i niszczenie porażonych owoców (z drzew i pod nimi);

-w razie potrzeby opryskiwanie preparatami miedziowymi (wiśnie- na początku i w pełni kwitnienia, śliwy, brzoskwinie ń po kwitnieniu i w okresie wzrostu owoców).

Srebrzystość liści - wiśnia, czereśnia, śliwa. Choroba powoduje zmianę zabarwienia liści na ołowianoszarą lub srebrzystą. Zmiana zabarwienia liści jest wynikiem działania toksyn wytwarzanych przez sprawcę choroby. Charakterystycznymi objawami są także nagłe obumieranie gałęzi, papierowatość kory i jej odpadanie płatami. Zapobieganie i zwalczanie:

prawidłowy wybór stanowiska pod sad (zapobieganie uszkodzeniom mrozowym);

wykonywanie cięcia drzew po zbiorze owoców;

właściwe formowanie koron zapobiegające rozłamywaniu się gałęzi i powstawaniu ran (szczególnie odm. Łutówka jest podatna na rozłamywanie);

cięcie drzew z objawami choroby wykonywać oddzielnie (aby nie przenosić na narzędziach porażonej tkanki na zdrowe drzewa);

drzewa silnie porażone usuwać z sadu i palić;

rany po wyciętych konarach i gałęziach natychmiast zasmarować pastami nie zawierającymi fungicydów.

 Leukostomoza drzew pestkowych - Najczęściej porażanymi gatunkami są: czereśnia, śliwa, brzoskwinia i morela. Choroba objawia się więdnięciem liści na pojedynczych pędach, powstawaniem rozległych nekroz kory, zasychaniem młodych pędów i gałęzi, a nawet całych drzew.

Zapobieganie i zwalczanie:

prawidłowa agrotechnika (utrzymanie odpowiedniej wilgotności gleby);

wycinanie porażonych pędów, zabezpieczanie powstałych ran pastami nie zawierającymi fungicydów;

w przypadku porażenia całych drzew należy je wykarczować i spalić.

Torbiel śliwy - Choroba objawia się deformacją owoców, które są większe od zdrowych, wydłużone i zagięte oraz pozbawione pestek. Miąższ owoców jest skórzasty, łykowaty, a ich skórka pokrywa się matowym nalotem zwartych skupień worków grzyba.

Zapobieganie i zwalczanie:

zbieranie i niszczenie porażonych owoców (torbieli);

w okresie nabrzmiewania i pękania pąków opryskiwanie preparatami miedziowymi.

Dziurkowatość liści drzew pestkowych - jest chorobą atakującą głównie śliwy, czereśnie, wiśnie, rzadziej brzoskwinia. Na liściach tworzą się regularne, okrągłe plamy o średnicy 1-5 mm, najpierw jasnozielone, później brunatne, otoczone czerwoną obwódką. Z czasem obumarła tkanka w miejscu plam wykrusza się.

Zapobieganie i zwalczanie:

wycinanie porażonych pędów;

opryskiwanie drzew preparatami miedziowymi tuż przed kwitnieniem, a w okresach wilgotnej pogody 3-4 krotnie w sezonie.

Kędzierzawość liści brzoskwini - to najgroźniejsza i najpowszechniej występująca choroba tego gatunku. Liście w początkowym stadium swego rozwoju grubieją, stają się karminowe, są pofałdowane i zdeformowane, z czasem opadają. Niekiedy dochodzi też do porażenia pędów i owoców. Sprawca choroby zimuje na powierzchni łusek pąków lub na korze pędów. Drzewa zakażane są wczesną wiosną, już w fazie nabrzmiewania pąków. W pełni okresu wegetacyjnego nie dochodzi do infekcji wtórnych.

Zapobieganie i zwalczanie:

wycinanie pędów z porażonymi liśćmi;

stosowanie preparatów miedziowych wczesną wiosną (w okresie bezlistnym, w temperaturze >6^oC).

Ospowatość śliwy (szarka)- choroba wirusowa występująca najczęściej na śliwie, a także na brzoskwini i moreli. Na liściach powstają chlorotyczne przebarwienia w postaci plam, pierścieni i smug. Porażone owoce przedwcześnie dojrzewają i opadają i nie przedstawiają żadnej wartości użytkowej.

Inne choroby wirusowe: nekrotyczna plamistość drzew pestkowych (wiśnia, czereśnia, śliwa), żółtaczka wiśni/karłowatość śliwy (wiśnia, czereśnia, śliwa).

Zapobieganie i zwalczanie chorób wirusowych:

zakładanie sadów wyłącznie ze zdrowego materiału szkółkarskiego;

uprawa odmian mało podatnych;

odpowiednia lokalizacja sadów (izolacja przestrzenna);

systematyczne zwalczanie mszyc - wektorów wirusów;

prowadzenie systematycznych lustracji sadów;

usuwanie porażonych drzew.

Szkodniki drzew pestkowych:

Misecznik sliwowy

Piedzik przedzimek

Przedziorki

Owocnica /ółtoroga

Owocnica jasna

Mszyce

Pordzewiacz sliwowy

Owocówka sliwkóweczka

Znamionówka tarniówka

Przedziorek owocowiec

Kwieciak pestkowiec

Przedziorek chmielowiec

Nasionnica trzesniówka

Szpeciele

Zmieniki

Zwójka koróweczka

25. Najważniejsze choroby i szkodniki roślin jagodowych

Choroby roślin jagodowych:

1) Choroby truskawki i poziomki

Szara pleśń- jest to najgroźniejsza choroba truskawek i poziomek, która niszczy ok. 30 % owoców, gdy jest dużo opadów straty SA dużo większe. Szara pleśń powoduje grzyb Botrytis cinerea z podgromady workowców. Zakażeniu ulegają kwiaty, których część zamiera nie wykształcając owocu. Gnicie owoców jest objawem tej choroby, zwłaszcza gdy na owocach pojawiają się szary, puszysty nalot. Wygrabianie resztek starej ściółki z plantacji oraz koszenie i wygrabianie liści jest ważnym zabiegiem agrotechnicznym, który w raz z opryskiwaniem jest ochrona przed powstawaniem szarej pleśni.

Biała plamistość liści truskawek- chorobę powoduje grzyb Mycosphaerella fragariae z podgromady workowców. Występuje na truskawkach i poziomkach jednak większe szkody powoduje na matecznikach truskawek. Objawy choroby występują na liściach i rozłogach w postaci licznych, drobnych, szarobiałych plam, otoczonych ciemną obwódką. Przy silnych objawach liście zamierają

Mączniak prawdziwy truskawki-powoduję grzyb Sphaerotheca macularis z podgromady workowców. Na owocach widoczny jest mączysty nalot, pokrywa również liście i rozłogi oraz kwiaty. Szkodliwość mączniaka zależy od wrażliwości odmiany(Regina, Surprise) truskawek polega na zahamowaniu wzrostu rośliny i oszpeceniu owoców

Wertycylioza truskawek - groźna choroba, chociaż lokalnie występująca choroba, powodowana przez grzyb Verticillium albo atrum z podgromady grzybów niedoskonałych. Szkodliwość tej choroby polega na zamieraniu roślin, następnie zniszczenia korzeni i pędu skróconego. Objawem jest więdnięcie. Patogen który powoduje te chorobę występuje w glebie w której przezywa na szczątkach porażonych roślin między innymi ziemniaka, dlatego aby tego uniknąć należy unikać uprawy truskawek po ziemniakach.

Choroby wirusowe truskawki- W Pol występują w małym nasileniu. Objawy wykazują głównie starsze odmiany np. Purpuratka

2) Choroby maliny

Szara pleśń - na malinie jest również groźną chorobą, Porażeniu przez grzyb Botrytis cinerea ulegają kwiaty, owoce, pędy, rzadziej liście. Kwiaty zamierają, owoce gniją, przez szary nalot pleśni. Bardzo szkodliwe jest porażenie pędów, objawy występują głównie w dolnej części pędów w postaci podłużnych brunatnych plam, na starszych pędach pojawiają się sklerocja. Przeciwko zakażeniu kwiatów i zgniliźnie owoców wystarczą 2-3 opryskiwania, natomiast ochrona pędów wymaga wielokrotnego opryskiwania w okresie wegetacji

Zamieranie pędów maliny- Jest to choroba o złożonej etnologii. Oprócz grzyba Didymella applanata występuję jeszcze grzyb Botrytis cinerea. Grzyb Didymella powoduje na pędach eliptyczne fioletowe plamy, plamy tworzą się głównie wokół pąków i nasady liści. W drugiej połowie lata plamy powiększają się i pojawiają się na nich owocniki grzyba. Kora pęka i łuszczy się. Najgroźniejszym objawem jest zamieranie pędów przed zbiorem owoców. Metody agrotechniczne zapobiegają zamieraniu pędów, wczesne wycinanie i palenie starych pedów po zbiorze, czyszczeni plantacji, usuwanie nadmiernej liczby młodych pędów doprowadza do pozbycia się źródeł zakażenia.

Antraknoza maliny- chorobę powoduję grzyb Plectodiscella veneta występuję on powszechnie ale nie powoduje aż tak dużych strat

Biała plamistość malin- występuje masowo na plantacjach lecz nie powoduje dużych strat

Mozaika maliny-wywoływana jest przez 2 wirusy cętkowanej plamistości liści maliny i żółtaczki nerwów maliny. Objawami są liczne żółte plamy, głównie wzdłuż nerwów liści. Wtórnym objawem jest deformacja liści, zahamowanie wzrostu i zmniejszenie liczby pędów

Karłowatość maliny -jest groźna chorobą. Objawem jest wyrastanie licznych, cienkich, słabych pędów , które tworzą miotłowatą postać. Wiosenny rozwój chorych malin jest opóźniony, kwitnienie i owocowanie bardzo słabe. Deformacja organów kwiatowych. Nasilenie choroby wzrasta z roku na rok i w ostateczności przestają owocować. Ochrona polega na kontroli zdrowotności mateczników, niszczenia roślin chorych i rozmnażania roślin wolnych od wirusów

3) Choroby porzeczek i agrestu

Opadzina liści porzeczek- najgroźniejsza choroba porzeczek i agrestu. Szkodliwość choroby polega nie tylko na ograniczeniu fotosyntezy i wzrostu roślin wskutek zniszczenia liści. Krzewy porzeczek zwłaszcza czarnych pozbawione liści na początku lub w połowie sierpnia łatwo wymarzają. Opadzinę liści porzeczek powoduje grzyb Drepanopeziza ribis. Objawy choroby występują na liściach w postaci licznych, drobnych lekko wypukłych plamek. Plamki są początkowo zielone później brunatnieją. Grzyb powodujący opadzinę zimuje na opadłych liściach w postaci owocników, których tworzą się worki z zarodnikami oraz w stadium konidialnego. Wiosną w czasie deszczu zarodniki przenoszone są w kroplach wody na młode liście porzeczki .

Biała plamistość liści porzeczek - chorobę powoduje grzyb Mycosphaerella ribine Na liściach pojawiają się liczne, drobne, szarobiałe, równomiernie rozmieszczone plamki na których widoczne są drobne czarne punkty. Przy silnym porażeniu porzeczek plamki zlewają się w skupienia i chore liście opadają

Rdza wejmutkowo - porzeczkowa- choroba występuję wyłącznie na porzeczkach czarnych. Jest to rdza dwudomna. Na czarnej p. cykl rozwojowy grzyba jest jednosezonowy

Amerykański mączniak agrestu- chorobę powoduje grzyb Sphaerotheca mors- początkowo znany był na agreście później zaczął pojawiać się na porzeczce. Grzyb poraża pędy, liście, czasem owoce porzeczki. Najpierw pojawia się biały, mączysty nalot, który stopniowo ciemnieje, wzrost pędów jest zahamowany, a silnie porażone wierzchołki pędów zasychają. Choroba ta jest najbardziej szkodliwy w matecznikach agrestu i czarnej porzeczki. Zwalczanie tej choroby polega na wycinaniu prze kwitnieniem porażonych pędów

Choroby wirusowe porzeczek i agrestu- Objawy pojawiają się na liściach (chlorotyczne plamy układające się w różne wzory podobne do liści dęby ) i kwiatach (ulegają deformacji część z nich opada, słupek pozostałych kwiatów jest wydłużony, a kielichy maja fioletowe zabarwienie ) Porzeczki porażone tym wirusem nie owocują

4) Choroby winorośli:

Mączniak rzekomy - najgroźniejsza choroba, powoduję ją grzyb Plasmopara viticola. Porażeniu ulegają liście, kwiaty, pędy, grona. Na liściach początkowo pokazują się żółte plamy, później po kilku dniach na dolnym spodzie liści pojawiają się biały, błyszczący nalot. Liście ciemnieją i zamierają. Biały nalot pokazuję się także na kwiatach i na pąkach. Ochrana wymaga kilkurazowego

opryskiwania.

Mączniak prawdziwy winorośli- jest mniej szkodliwy. Choroba powodowana przez grzyb Uncinula negator. Ma biały nalot na liściach, rzadziej na pędach, porażone liście przez dłuższy czas pozostają żywe, porażone owoce nie rozwijają się

Szkodniki roślin jagodowych:

1) Szkodniki truskawek i poziomki:

Węgorek truskawkowiec- są to maleńkie robaki z gromady nicieni długości poniżej 1 mm. Żerują na wierzchołkach wzrostu, później wnikają do tkanek liści. W ciągu roku rozwija się kilka pokoleń. Liście opanowane przez węgorki są poskręcane i osadzone na skróconych i zgrubiałych ogonkach , owoce są małe i zniekształcone. Nie stosuje się zwalczania chemicznego, należy kupować tylko sadzonki kwalifikowane.

Roztocz truskawkowy- maleńki roztocz długości 0,25 mm, żeruje na najmłodszych jeszcze nie rozwiniętych liściach, uszkodzone liście SA żółtawe i pofałdowane które zasychają. Najczęściej porażone są plantacje 3 letnie i starsze. Opryskiwać 2 tygodnie przed kwitnieniem i 2-gi raz przed początkiem kwitnienia

Przędziorek Chmielowiec- na liściach występują drobne, białawe plamki, później brązowieją i zasychają. Przed kwitnieniem opryskiwać Neoron, Peropal,

Kwieciak malinowiec- uszkadza szczytowy pąk w kwiatostanie , szczególnie duże szkody sięgające do 20-50% plonu, powoduje na plantacjach odmian wczesnych. Opryskiwać insektycydami kontaktowymi : Telstar, Decis

Opuchlak truskawkowiec- chrząszcz o szarym zabarwieniu . zimują w ściółce, w ciągu roku rozwija się 1 -do pokolenie. Największe szkody powodują larwy, które żerują w glebie niszcząc korzenie, uszkodzone rośliny więdną i usychają. Przed założeniem plantacji odkazić glebę.

2) Szkodniki maliny i jeżyny

Szpeciel jeżynowiec- niewidoczny roztocz żerujący na owocach jeżyn, które późnie nie dojrzewają. W pąkach zimują dorosłe samice, na lato rozwija się kilka pokoleń. Pryska się 1-2 razy tuż przed kwitnieniem Thiodan

Mszyce- malinowo- jeżynowa(jest większa, jasnozielona, powoduje tylko słabe zwijanie się liści ) i mszyca malinowa (jest mniejsza powoduje silne skręcanie liści ). Należy je zwalczać gdy tylko się pokażą, przed kwitnieniem i po pełni kwitnieniu Pirimor 50, Zolone.

Przeziernik malinowiec- motyl o przezroczystych skrzydłach, gąsienice są białe z brązową głową, żerują wewnątrz pędów malin i jeżyn. Przepoczwarczają się w maju a lot motyli i składanie jaj odbywa się w lipcu i sierpniu. Uszkodzone pędy słabo rosną i owocują, łatwo łamią się i zasychają. Po zakończeniu zbiorów opryskiwać plantację Owadofosem

Krzywik maliniaczek - motyl o brązowych skrzydłach z rysunkiem, gąsienica jest ciemnobrązowa. Po przezimowaniu gąsienice wgryzają się do wnętrza pąków malin i jeżyn niszcząc je całkowicie. Jedna gąsienica może zniszczyć do 6 pąków. W czasie pękania pąków opryskiwać Owadofosem

Kwieciak malinowiec

Kistnik malinowiec

Przędziorek Chmielowiec- (jak u truskawki)

3)Szkodniki porzeczek i agrestu

Wielkopąkowiec porzeczkowy- roztocz, żeruje w pąkach porzeczki czarnej, zaatakowane pąki są silnie nabrzmiałe, wiosną nie rozwijają się a pod koniec maja zamierają. Szpeciel żeruje w pąku, w jednym pąku może znajdywać się kilka tysięcy osobników. Wiosną w okresie kwitnienia wychodzą na powierzchnię i żerują na liściach. Szkodnik ten jest bardzo szkodliwy gdyż przenosi groźną chorobę -rewersję

Przędziorek Chmielowiec

Krzywik porzeczkowiaczek- wyjadają pąki porzeczek, latem młode gąsienice żerują w jagodach porzeczek powodując ich przedwczesne dojrzewanie i opadanie, po czym zimują w ściółce

Plamiec agreściak- motyl o przezroczystych skrzydłach. Wczesna wiosną gąsienice żerują na porzeczkach i agreście zjadając liście i pąki. Opryskiwać Owadofos, Zolone

Przeziernik porzeczkowiec - motyl o przezroczystych skrzydłach żerują w rdzeniu pędów . Lot motyli i składanie jaj odbywa się w maju i czerwcu. Gąsienice wgryzają się do rdzenia i tam zostają do wiosny. Uszkodzone pędy słabo owocują często więdną i usychają.

Pryszczarek porzeczkowiec pędowy -maleńka muchówka której larwy żerują pod korą pędów

Pryszczarek porzeczkowiak liściowy

Pryszczarek porzeczkowy kwiatowy

Brzęczek porzeczkowy

Owocnia porzeczkowa

Mszyce

26. Mechanizacja zbioru owoców

I. Owoce ziarnkowe

Pełna mechanizacja, wada - owoce zbierane przez różnej konstrukcji maszyny działające na zasadzie otrząsania, były zbyt uszkadzane (30-50% uszkodzonych owoców),

Pełna mechanizacja: samojezdne pojazdy: jednoosobowe - umożliwiają zbiór z różnych miejsc korony drzewa. Wieloosobowe pojazdy samojezdne wyposażone w system samobieżnych przenośników do napełniania palet.

Owoce pestkowe

ORZO-3- otrząsarka ręcznie sterowana, zawieszana, obrotowy ekran chwytny, na który spadają owoce dwuczęściowy, każdą obsługują dwie osoby, sam proces otrząsania trwa krótko 2-4 sekundy, pracochłonne przygotowanie zbioru.

Wydajność 80-120 drzew/ha do 15 ha sadu.

Kombajnowy zbiór wiśni - wydajność 0,33 ha, obsługa 3-4 osoby, sad do 30 ha. Aby zbierać kombajnem wiśnie trzeba dostosować sad do tego zbioru.

Rośliny jagodowe.

Otrząsarka ręczna, kombajnowy zbiór porzeczek - (zaczepiany, połówkowy), 2 osoby, wydajność 0,1 ha, plantacja do 10 ha.

Samobieżny, rzędowy, 3 osoby, wydajność 0,2-0,3 ha, plantacja do 30 ha.

Kombajn do zbioru malin, kombajnowy zbiór truskawek- odmiany, które równomiernie dojrzewają.

27. Omówić wpływ podkładki na drzewo owocowe

1. Na siłę wzrostu.

2. Szybkość wejścia w okres owocowania.

3. Na wielkość plonu.

4. Na jakość owoców.

5. Na efekty produkcyjne w szkółce.

Wpływ podkładki na wzrost i wielkość plonu z drzewa:

- podkładka może stymulować lub hamować wzrost wegetatywny. Wzrost drzewa na danej podkładce zależy w dużym stopniu od zdolności danej podkładki do transportu wody z korzeni do pędów oraz syntezy i transportu hormonów roślinnych takich jak: auksyny, gibereliny, cytokininy i kwas abscysynowy.

- ta sama odmiana na różnych podkładkach osiąga inne rozmiary. Wielkość drzewa można określić m. in. na podstawie pola powierzchni poprzecznego pnia, wys. drzewa, wielkością korony, masą drzewa, wlk. systemu korzeniowego.

Wpływ podkładki na wczesność wchodzenia w okres owocowania:

- drzewa na podkładkach karłowych wcześniej wchodzą w okres owocowania i w pierwszych latach plonowania wydają wyższy plon niż drzewa na podkładkach silnie rosnących.

- drzewa na podkładkach karłowych wydają pierwsze owoce w 2-3 roku po posadzeniu. Odmiany później rozpoczynające owocowanie na podkładkach silnie rosnących zaczynają owocować rok lub kilka lat później.

Wpływ podkładki na wielkość plonu:

Drzewa na pod. silnie rosnących dopiero w późniejszych latach od założenia sadu przewyższają plonem drzewa na podkładkach karłowych. Wys. plonu z dużych drzew jest uwarunkowana dużą powierzchnią korony, natomiast wyższy plon z młodych drzew na podkładkach karłowych jest uwarunkowany hormonalną stymulacją formowania pąków kwiatowych, wywołaną przez te podkładki.

Wpływ podkładki na długowieczność drzewa:

Drzewa owocowe są roślinami wieloletnimi jednak odmiany szczepione na podkładkach karłowych żyją krócej, szybciej kończą okres wysokiej produktywności w porównaniu z drzewami silnie rosnącymi.

Wpływ podkładki na wartość użytkową owoców:

Drzewa na podkładkach karłowych łatwiej zmusić do regularnego owocowania.

Wpływ pod. na efekty produkcyjne w matecznikach podkładek i szkółkach drzew owocowych. Podkładka wpływa na:

- wydajność w mateczniku,

- stopień ukorzenienia,

- procent przyjętych podkładek, oczek,

- liczbę i jakość uzyskiwanych okulantów.

Wpływ podkładki na cechy gospodarcze drzewa jest modyfikowany wpływem samej odmiany oraz jakością gleby; jej zasobnością w wodę i składniki pokarmowe.

Przycięcie drzewka po posadzeniu - bez względu na termin sadzenia, zawsze tniemy na wiosnę

Cel cięcia:

• Wyrównanie dysproporcji pomiędzy najczęściej uszkodzonym, przy wykopywaniu ze szkółki systemem korzeniowym, a nienaruszoną częścią nadziemną drzewa

• Wstępny etap formowania zaplanowanej korony drzewa owocowego

Okulanty nierozgałęzione:

• Jeżeli średnica pnia jest powyżej 1,0 cm przycinamy je na wysokość 70-85 cm

• Jeżeli średnica pnia jest poniżej 1,0 cm przycinamy je na wysokości 65-70 cm (mocniej aby pobudzić ich wzrosty)

W przypadku kiedy drzewko ma 1 lub 2 pędy boczne, lepiej usunąć je całkowicie na obrączkę i wtedy potraktować okulanta jako nierozgałęzionego - wykonać cięcie w zależności od średnicy pnia.

Okulanty rozgałęzione:

Pień:

• Usuwamy pędy rosnące od wysokości 50cm od powierzchni gleby

Pędy boczne:

• Jeżeli jest więcej niż 5 pędów bocznych - wybieramy z nich 5 najsilniejszych, które będą stanowiły szkielet (konary szkieletowe) korony drzewa, pozostałe usuwamy na obrączkę

• U wszystkich gatunków pędy dolnego piętra skracamy do długości 50 cm, krótszych nie skracamy, natomiast pędy położone wyżej na 20-30cm aby nadać koronie kształt wrzecionowy (piramidalny)

• Usuwamy wszystkie pędy rosnące pod ostrym kątem do przewodnika , pozostałe i pojawiające się na wiosnę będziemy odginać do pozycji poziomej od V do VIII

Przewodnik:

• Przewodnik skracamy w zależności od grubości i długości pędów bocznych

1. Jeżeli pędy są silne pozostawiamy długość przewodnika około 30 cm od najwyższego pędu bocznego

2. Jeżeli pędy są słabsze pozostawiamy długość przewodnika około 15 cm od najwyższego pędu bocznego (skracamy go mocniej aby pobudzić silniejszy wzrost słabszego drzewka)

3. U śliw, czereśni, moreli z silnymi pędami bocznymi pozostawiamy przewodnik o długości około 50 cm

28. Cykl produkcyjny drzewka owocowego

W dzisiejszych czasach wszystkie drzewka są szczepione bądź okulizowane.

Okulizacja:

Wiosną odbiera się podkładki i sadzi do szkółki (20-30cm odległość między podkładkami).

Latem najczęściej pod koniec lipca do 2 dekady sierpnia ( w tym okresie najbardziej intensywny jest podział komórek kambium). Jest to tzw. okulizacja oczkiem śpiącym, ponieważ oczko założone za korę podkładki pozostaje w spoczynku aż do wiosny następnego roku i dopiero z nadejściem ciepłych dni wydaje pęd. Jesienią stosuje się defolianty i wykapuje. Produkcja ta trwa 3 lata ( 1 rok produkcja podkładki i 2 lata zokulizowanego drzewka). Do skrócenia produkcji do 2 lat można stosować okulizację „żywym oczkiem”, przy którym termin okulizacji przypada na kwiecień i w tym samym roku wydaje pęd osiągający nawet do 1m. Metoda ta jedna nie ma większego zastosowania ze wzglądy na występujące przymrozki w okresie wiosennym.

Szczepienie:

Produkcja drzewka 3 letniego: 1 rok produkcja podkładki. W 2 roku na wiosnę szczepi się i na wiosnę następnego roku wykopuje. ( analogicznie do okulizacji oczkiem śpiącym).

Skrócenie czasu produkcji do 2 lat polega na tym że jesienią odbiera się podkładki i pozyskuje zrazy odmian szlachetnych. Oba komponenty przeznaczone do szczepienia przechowuje się w przechowalni w torfie, trocinach lub workach foliowych. Przeważnie w styczniu wykonuje się szczepienia zimowe przez stosowanie. Miejsce szczepienia można poddać kallusowaniu ( rury grzewcze pod lub nad miejscem szczepienia). Do czasu wysadzenia szczepów przechowuje je się w torfie, trocinach bądź w workach foliowych. Na jesień 2 roku wykopuje się i sprzedaje.

29. Sposoby rozmnażania roślin sadowniczych

1. Rozmnażanie generatywne- w szkółkarstwie sadowniczym stosowane jest jedynie w produkcji podkładek, na których szczepi się odmiany uprawne.

2.Rozmnażanie wegetatywne:

-odkłady pionowe- matecznik wydaje od 1 do 5 pędów, gdy pędy maja wysokość 10-15 cm obsypuje je się trocinami lub korą do połowy ich wysokości. Tegoroczne pędy ukorzeniają się. Pod koniec października odejmuje się (wykopuje) odkłady pionowe.

-odkłady poziome- metoda bardziej kosztowna i pracochłonna ale wydajniejsza. Matecznik sadzi się pod kątem 24 stopni. Po ukorzenieniu przygina się go do ziemi i obsypuje. Gdy pędy wyrosną ok. 10 cm na powierzchnie ziemi należy je obsypać jak odkłady pionowe.

-sadzonki - dzielimy je na sadzonki:

a) pędowe ( zdrewniałe, półzdrewniałe, zielne)

b) liściowe lub liściowo-pąkowe, takie sadzonki składają się z liścia i kawałku pędu wraz z pakiem. Tą metoda można rozmnażać malinę czarną i winorośli.

(Sadzonki zielne i liściowo pakowe traktuje się regulatorami wzrostu i wysadza się w tunele)

c) korzeniowe- przez sadzonki te można rozmnażać rośliny z rodzajów Malus, Pyrus, Prunus i Rubus. Sadzonki korzeniowe w większości przypadków wytwarzają najpierw paki i pędy przybyszowe , a dopiero później korzenie.

Najpopularniejszym i najtańszym sposobem jest rozmnażanie przez sadzonki pędowe.

-szczepienie,

-okulizacja,

- In vitro, w badaniach hodowlanych

30. Ochrona roślin sadowniczych przed przymrozkami

W sadownictwie stosuje się metody do ochrony drzew:

• Zmetnianie powietrza (zadymianie) jest to grupa metod polegających na spalaniu różnych materiałów organicznych mineralnych i gazowych w celu wytworzenia dymu. Zadymianie jest skuteczne tylko wówczas, gdy wilgotność powietrza waha się w granicach 70%, wiatr nie przekracza 0,5m/s. Zadymianie może podwyższać temperaturę otoczenia o 2-3 st.C Jest to metoda obecnie rzadko stosowana ze względu na trudności związane ze zgromadzeniem odpowiedniej ilości materiału dymotwórczego, również ograniczenia wynikaja z przepisów ochrony srodowiska które zakazuja stosowania tej metody.

• Deszczowanie metoda stosowana do ochrony, kwitnacych drzew i krzewów owocowych przez `oblewanie' drzew woda w okresie trwania ujemnej temp.(deszczowanie, zraszanie, zamgławianie) to najskutaeczniejsza metoda ochrony w czasia wystepowania wiosennych przemrozków.

Źródłem ciepła z dostarczonej wody są:

1. Zwiekszona wigotność powietrza i gleby

2. Ciepło zamarzanej wody(w czasie zmiany wody w lód każdy gram wody oddaje 80 cal ciepła)

Skuteczność tego zbiegu zależy od predkości wiatru, temperatury w okresie przymrozku, oraz czasu trwania ujemnej temp.

Wady deszczowania

1. Zalanie woda kwater, w których prowadzona była ochrona tą metoda. Woda utrzymuje się kilka dni, uniemożliwia to wjazd ciężkim sprzetem przez kilka a nawet kilkanaście dni

2. Pod wpływem lodu nastepują rozłamanie koron, (zbyt duży ciężar)

• Przy pomocy wiatromaszyn (wentylatorów)

• Metoda kombinowana (wiatromaszyny + ogrzewanie)

W światowym sadownictwie stosowane są w praktyce następujące metody ochrony przed skutkami przymrozków, w Polsce natomiast tylko dwa z nich są stosowane:

-Zmętnianie powietrza (zadymianie)

Jest to spalanie różnych materiałów organicznych i mineralnych lub gazowych w celu wytworzenia dymu. Teraz jedynie można spalać odpady z produkcji rolniczej : słomy, trocin, liści, chwastów, gałęzi. Zadymianie jest skuteczne gdy wilgotność powietrza wynosi 70 % i w czasie gdy nie ma wiatru. W okresie zagrożenia przymrozkami od strony nawietrznej sadu układa się w odległości co 20 m stosy do spalania, najpierw układamy materiały łatwo palące się tak by nie zwilgotniały, przy temp. 0 C rozpalamy ogniska i po uznaniu że się rozpaliło dodajemy stopniowo materiałów dymotwórczych tak by nie zadusić ogniska.

-Deszczowanie (zamgławianie wodą)

Ochrona kwitnących drzew i krzewów owocowych przez oblewanie drzew wodą w okresie trwania ujemnej temperatury. Jest to najlepsza metoda chroniąca drzewa i krzewy przed wiosennymi przymrozkami. Deszczowanie drzew w ciągu nocy z ujemna temperaturą wyzwala z zamarzającej na drzewie wody ciepło, które nie dopuszcza do obniżenia się temp. Powietrza w kwiatach poniżej ich krytycznej wytrzymałości. Im bardziej ulistnione drzewa tym skuteczniejszy zabieg

Wady:

-łamanie się koron, gałęzi pod wpływem zamarzniętej wody

-Metoda kombinowana np. wiatromaszyny i ogrzewanie

-Przy pomocy wiatromaszyn (wentylatorów)

-Ogrzewanie terenu, na którym rośnie sad

31. Wartość odżywcza warzyw.

Są niskokaloryczne. Zawierają dużo wody 80-95%. I stosunkowo niewiele cukrów i tłuszczów (0,1-0,3%, nieco więcej strączkowe, brukselska i jarmuż). Poziom cukrów -2-5% (bogatsze są warzywa korzeniowe, cebulowe i strączkowe, zwłaszcza na suche nasiona, w których zawartość sięga 50-60%).

Warzywa o wysokiej kaloryczności: fasola, bób, groch, soja uprawiane na suche nasiona.

(wart. energ zbliżona do mięsa i chleba).

Większość warzyw zawiera 1-3 % białka (mało). Jest mniej wartościowe niż białko zwierzęce.

Najwięcej mają strączkowe, szpinak, kapusta brukselska i włoska, jarmuż.

Najmniej: ogórek, pomidor, marchew.

Zawierają witaminy, sole mineralne, błonnik, kwasy organiczne, olejki lotne i fitoncydy.

Witaminy najważniejsze: Wit A, C i z gr B. największą wartość mają świeże i mrożone warzywa.

Najwięcej Wit A: marchew (7,5 mg/100g ś.m), pietruszka naciowa, szpinak, jarmuż, papryka, sałata.

Wit C pietruszka naciowa(178 mg/100g), jarmuż (104 mg), brukselska, papryka (139 mg), chrzan.

Wit z gr B: strączkowe, kapustne, korzeniowe.

Zawierają dużo Ca, są głównym źródłem w diecie ludzkiej. Najwięcej mają pietruszka naciowa (>300mg/100g), szczypiorek, chrzan, jarmuż, brokuł włoski.

Zawierają stosunkowo mało P, najwięcej jest w strączkowych i kukurydzy.

Mg (skł budulca ukł kostnego) i Fe (składnik hemoglobiny) najbogatsze źródło- liściowe warzywa i strączkowe.

Zawierają kw organiczne, które wpływają na wydzielanie soków trawiennych. Niekorzystny jest kw szczawiowy, działający odwapniająco na org.

Fitoncydy- działają bakteriobójczo- czosnek, cebula, chrzan.

Likopen (antyutleniacz, przeciw nowotworom). Główne źródło-pomidor.

Flawonoidy- zapobiegają chorobom ukł. Krwionośnego i serca. Np. kwercetyna w brązowej i czerwonej cebuli.

Glukozynolany- w warzywach kapustnych, zmniejsza zachorowalność na raka.

32. substancje niekorzystne dla zdrowia człowieka występujące w warzywach - Możliwość ograniczenia ich zawartości:

W tak popularnym warzywie jak ziemniaki można znaleźć substancję szkodliwą dla naszego zdrowia. Jest to solanina. Szczególnie duże jej stężenie jest w kwiatach, łodydze, niedojrzałych owocach. W bulwie zaś jedynie w kiełkach i łupinie. Dlatego gotując ziemniaki należy zwrócić uwagę aby wyciąć dobrze kiełki, w okresie gdy ziemniaki kiełkują nie gotować ich w łupinkach, a zzieleniałe odrzucić.
Solanina wywołuje zaburzenia układu pokarmowego takie jak wymioty, biegunka, a także podrażnienia błony śluzowej jamy ustnej, przełyku, żołądka, stany zapalne nerek.
W pomidorach zwłaszcza w zielonych znajduje się tomatyna, która daje podobne objawy zatrucia jak solanina. W soku dojrzałych pomidorów zaś, podobnie jak w szparagach, soi, szpinaku, burakach, występują saponiny, które u osób wrażliwych mogą podrażniać błonę śluzową przewodu pokarmowego. W dużych dawkach zaś mogą powodować uszkodzenia i hemolizę krwi.
Warzywa krzyżowe czyli kalafior, rzepa, kapusta itp. zawierają związki które hamują przyswajanie jodu przez organizm, a tym samym wytwarzanie hormonów tarczycowych. Substancje te to goitrogeny. Spożywanie więc warzyw kapustnych przy niedoborze jodu może przyczyniać się do powstania wola tarczycowego.
Z kolei duże spożycie szczawiu, szpinaku czy rabarbaru może powodować podrażnienie przewodu pokarmowego oraz zaburzenia w funkcjonowaniu nerek. Wywołuje to zawarty w nich kwas szczawiowy. Dodatkowo substancja ta podobnie jak związki fitynowe (ziarna zbóż, kasze, płatki, orzechy, pieczywo razowe itp.) hamuje wchłanianie wapnia.

Wspomnieć należy także o inhibitorach trypsyny, związkach które hamują działanie enzymu rozkładającego białka. Jego duża ilość może się wiec przyczynić do niedoboru niektórych aminokwasów egzogennych. Związki te znajdują się w takich produktach jak fasola, groch, soja, bób, pszenica. Gotowanie ich jednak osłabia działanie inhibitorów lub całkowicie je neutralizuje.

Odpowiednie przygotowanie produktów do spożycia pozwoli ustrzec się przed niekorzystnym działaniem naturalnie w nich występujących substancji szkodliwych.

Flawonoidy należą do nielicznych substancji, które wiążą toksyczne pierwiastki, takie jak miedź i ołów zmniejszając tym samym ich zdolność do generowania wolnych rodników, czyli znoszą ich szkodliwe działanie. Występują m.in. w owocach (szczególnie w grapefruitach), warzywach (np. pomidorach, brokułach, papryce, sałacie), kaszy gryczanej, roślinach strączkowych (głównie soi). Są także składnikami ziół (rozmaryn), które od dawna wykorzystywano do leczenia wielu chorób. Najbardziej popularne i najlepiej poznane flawonoidy to kwercetyna i rutyna.

Glikozynolany znajdujemy w wielu warzywach z rodziny kapustnych, m.in. w kapuście, brukselce, kalafiorach i brokułach. Stwierdzono, iż u ludzi glikozynolany podnoszą aktywnośc wielu enzymów, które biorą udział w wiązaniu produktów przemiany xenobiotyków. Glikozynolany ułatwiają więc usuwanie tych niekorzystnych dla zdrowia substancji z ustroju.

33. Metody produkcji rozsady warzyw.

Rozsada - młode rośliny po wytworzeniu kilku liści właściwych, przeznaczone do wysadzenia na miejsce stałe uprawy w polu lub pod osłonami. Otrzymuje się ją po kilku tygodniach od wysiewu nasion w szklarniach, tunelach foliowych lub na rozsadniku.

Uprawa z rozsady powszechnie stosowana metoda produkcji warzyw w szklarniach. W przypadku upraw polowych uprawa z rozsady zapewnia lepsze warunki wzrostu i przedłużenie okresu wegetacji.

Pod osłonami produkuje się rozsady warzyw o długim okresie wegetacji i o umiarkowanych wymaganiach cieplnych, przeznaczonych do uprawy na wczesny zbiór (np.sałata). Nasiona wysiewa się wtedy o 1,5 do 2 miesięcy wcześniej niż w przypadku siewu wprost do gruntu.

Na rozsadnikach produkuje się głównie rozsadę późnych odmian kapusty oraz kalafiora na zbiór letni i jesienny.

Ziemia do produkcji rozsady - w mniejszych gospodarstwach ziemia kompostowa darniowa i liściowa. W większych ziemia gliniasta + wysoki torf + gruboziarnisty piasek. Wymagany poziom składników pokarmowych przez dodanie nawozów. Bardzo dobre podłoże do wysiewu nasion - torf wysoki z nawozem -> po odkwaszeniu substrat. W przypadku produkcji pod osłonami - wysiew zaprawionych nasion do plastikowych skrzynek wysiewnych o wymiarach 50x40x10, doniczek lub ziemi w tunelu foliowym przykrywając je z zależności od gatunku warstwą pisaku 0,3 - 1cm. Siew może być punktowy rzutowy lub rzędowy. Siew rzędowy - łatwiejsze przykrycie nasion i odchwaszczanie. Rzędy wyznacza się w poprzek skrzynek w odległości 4 - 5 cm od siebie, w tunelu co 5 -10 cm. Po wysiewie i podlaniu skrzynki można przykryć folią lub szkłem. Siew punktowy - specjalnym siewnikiem można do skrzynek wysiewnych i pod tunel foliowy. Jego zaleta - możliwość produkcji rozsady bez pikowania.

Pikowanie - zaoszczędzenie miejsca w szklarni w początkowym okresie po wysiewie i przesadzenie siewek do skrzynek, doniczek lub tunelu foliowego w większej rozstawie niż dotychczas rosły. Po przepikowaniu podlać.

Doniczkowanie rozsady - dzięki niemu mniejsze ryzyko uszkodzeń systemu korzeniowego przy sadzeniu na miejsce stałe. Siew nasion wprost do doniczek skraca produkcję rozsady o kilka dni. Doniczki - a) jednorazowego użytku - ziemne, torfowo-celulozowe, b) wielokrotnego - z tworzyw sztucznych i pierścieni bez dna, spinane z pasków foli oraz wielodoniczki. Ziemne - z torfu odkwaszonego wysokiego, niskiego, ziemia gliniasta. Doniczki torfowo - celulozowe - 75% torfu stagnowanego 25 % celulozy + nawóz. Kostki z wełny mineralnej - jednorazowe do upraw bezglebowych, do wysiewu nasion służą koreczki lub paluszki umieszczone na tacach. Do pikowania siewek -kostki z wełny mineralnej otoczone folią.

Szczepienie rozsady -przy szklarniowych uprawach ogórka i pomidora, zaleta -ochrona przed chorobami, lepszy rozrost systemu korzeniowego. Pielęgnacja rozsady - odpowiednia temp, wilg, wietrzenie, usuwanie nadmiaru pary wodnej, podlewanie. Hartowanie rozsady - w końcowym etapie produkcji - ograniczenie wody, niższa temperatura.

Produkcja rozsady na rozsadniku -(wydzielonym kawałku pola) - rozsadnik powinien co roku być na innym miejscu. Umiarkowane nawożenie gleby. Wysiew nasion od wczesnej wiosny do połowy czerwca w ilości 3- 4 g/m2, rzędy co 10 - 20 cm. Co 1,2 m pozostawia się 2 rzędy nie obsiane - na ścieżki.

34. AWykorzystanie folii i włókniny w uprawie warzyw

Stosowanie folii w warzywnictwie

W warzywnictwie ma zastosowanie folia polietylenowa o grubości od 0,03 do 0,22mm. Do płaskiego przykrycia używa się folii cienkiej 0,04mm, na niskie tunele foliowe 0,1-0,15mm, na wysokie tunele foliowe 0,18- 0,22mm. Do ściółkowania gleby można stosować folię o różnej grubości ale najczęściej0,05-0,06mm. Grubość filii nie ma wpływu na temperaturę tylko na jej trwałość. Folie różnią się też między sobą przepuszczalnością światła, podatnością na zabrudzenie, barwą i wytrzymałością na wahania temperatury. Najczęściej stosowana folia polietylenowa występuje w dwóch rodzajach: jako folia zwykła i stabilizowana (nieco droższa ale trwalsza). Najwygodniejsze są folie w postaci rękawów, półrękawków nawiniętych na tekturowy rdzeń- łatwo je rozkładać, a także taśmy pojedynczej lub podwójnej. Występują one w różnych wymiarach. Folie rzadko się łączy, a jeśli już się to robi to poprzez zgrzewanie. Nie powinno się jej zbyt długo przechowywać gdyż traci wytrzymałość.

Uprawa warzyw w glebie ściółkowanej (osobne pytanie)

Uprawa warzyw pod folią perforowaną

Jest to najprostsza metoda uprawy pod osłonami gdyż nie wymaga konstrukcji i jest mało pracochłonna. Perforowanie ma na celu umożliwienie wymiany gazowej, pozwala przenikać wodzie opadowej i podczas nawadniania oraz chroni przed nadmiernym wzrostem temperatury pod folią. Stosowanie f.p. znacznie poprawia warunki wzrostu roślin, ponieważ temp gleby i powietrza oraz wilgotność pod folią jest wyższa niż w odkrytym polu (wzrost temp do 15°C w słoneczne dni, w pochmurne i nocą mniej). Uzyskujemy zbiór przyspieszone o 10-12 dni i zwyżkę plonu do 50%. Ponadto folia chroni przed ptakami i innymi szkodnikami. W praktyce najbardziej przydatna jest folia bezbarwna o grubości 0,03-0,06mm

Uprawa warzyw pod włókniną polipropylenową

Jest wykonana z cienkich długich włókien polipropylenowych łączonych metodą punktowego zgrzewania. W warzywnictwie zastosowanie mają włókniny lekkie ok. 17g na 1m², które wykorzystywane są do wiosennego osłaniania upraw, celem przyśpieszenia ich zbioru. Efekt podobny jak przy stosowaniu folii perforowanej. Poprawia warunki termiczne i wilgotnościowe, rośliny nie ulegają poparzeniom. Stosuje się przy uprawie: rzodkiewki, sałaty, szpinaku, marchwi, kapusty, kalarepy, pomidora, papryki, dyniowatych… Technika nakrywania upraw włókniną jest bardzo prosta. Rozkłada się ją stosunkowo luźno by nie uszkodzić rosnących roślin, brzegi przysypuje się ziemią.

35. Metody przyspieszania zbioru warzyw

METODY AGROTECHNICZNE

Metody te polegają na:

1. uprawie odmian warzyw o krótkim okresie wegetacji (odm.wczesne)

Uprawiając odmiany wczesne można przyśpieszyć zbiór od kilku tyg. do kilku miesięcy. Stosuje się to w uprawie takich gatunków jak kapusta głowiasta biała, czerwona, kapusta włoska, kalarepa, kapusta brukselska, sałata, cebula, por, marchew i groch. Wada odmian wczesnych jest to iż dają niższy plon i nie nadają się zazwyczaj do dłuższego przechowywania.

2. wyborze odpowiedniego stanowiska, starannemu przygotowaniu gleby i prawidłowego nawożenia

najlepszy jest teren osłonięty najlepiej od strony zachodniej i północnej ( przewaga tych wiatrów w Polsce) lecz nie zacieniając uprawy. Wystawa południowa zapewni szybsze ogrzewanie się gleby, lepsze warunki świetlne i termiczne. Gleby lżejsze, niezachwaszczone, o dobrej przepuszczalności, szybko obsychające i nagrzewające się na wiosnę. Glebę należy przygotować jesienią poprzedniego roku po zbiorze przedplonu, stosując także nawożenie fosforowo- potasowe oraz obornik.

3. wcześniejszych terminach siewu

W przypadku takich warzyw jak cebula, por, marchew, pietruszka, szpinak zwyczajny, rzodkiewka, sałata zaleca się jak najwcześniejszy wysiew nasion albo wczesne sadzenie - czosnek, cebula uprawianej z dymki.

4. stosowaniu siewów letnich, jesiennych lub przedzimowych

Późnym latem można wysiać szpinak, sałatę zimowa,, odm. kapusty głowiastej białej, które w fazie rozety liściowej zimują w polu i nie przechodzą jarowizacji.

Jesienią można wysiać nasiona szpinaku, marchwi, pietruszki. Termin dopasować tak, aby pojawiły się wschody- w tej fazie rośliny przezimują. Marchew i pietruszkę można także wysiać późna jesienią lub wczesną zimą, nasiona kiełkować będą wczesna wiosną. Jesienią można również sadzić czosnek i cebule dymkę w takim terminie, aby materiał sadzeniowy zdążył się ukorzenić ( wtedy jest mniej wrażliwy na wymarznięcie).

Duże znaczenie w przyspieszeniu zbiorów ma właściwa pielęgnacja ( nawożenie, podlewanie, cięcie roślin)

METODY TECHNICZNE

Polegają na stosowaniu odpowiednich urządzeń, dzięki którym zapewnia się roślinom korzystne warunki cieplne i wilgotnościowe. Dzięki temu przyspiesza się e termin zbioru a także nierzadko wyższy plon.

1. uprawa warzyw na glebie ściółkowanej

Materiały do tego stosowane to torf, trociny, cięta na sieczkę słoma, folią, agrołukniną. Stwarza to lepsze warunki cieplne i wilgotnościowe, zapobiega zaskorupianiu się gleby, zapobiega zachwaszczeniu ( wyjątek folia przezroczysta). N glebie ściółkowanej folia uprawia się głównie warzywa ciepłolubne jak pomidor, ogórek, papryka, dynia zwyczajna, oberżyna, melon. Warzywa piankowe na glebie ściółkowanej folią można uprawiać tylko z rozsady, a warzywa siewu nasion wprost na polu lub z rozsady na trzy sposoby

- wysiew gniazdowo po 2-3 nasiona, okrycie folia, po pojawieniu się wschodów naciąć na krzyż w miejscach wyrastających siewek

- dwa dni przed siewem rozłożyć folie na glebie, aby ta się zagrzała, potem zdejmuje się folie, wykołuje siew, powtórnie ja nakłada, po wschodach roślin nacina się jak w poprzedniej metodzie

- nakłada się folie aż do momentu siewu, potem nacina się, aby umożliwić siew

W przypadku warzyw z rozsady rozkłada się folię na 2-3 dni przed sadzeniem lub w dniu sadzenia, w zaznaczonych wcześniej miejscach sadzenia wykonuje się nacięcia na krzyż tak, aby bryła korzeniowa rośliny mogła swobodnie przedostać się do dołka. Rozsad pomidora sadzi się w dwóch rzędach 60x40cm, ogórka 50x20 pozostałe ros. Dyniowate, co 8—100 cm.

2. uprawa pod folia perforowana

Folia taka umożliwia przenikanie wody opadowej i chroni przed nadmiernym wzrostem temp. pod folia. Uprawa taka przyspiesza zbiór 0 10-12 dni oraz wyższy plon. Stosuje się folię perforowana przeźroczysta o grubości 0.03-0,06 mm. Stwarza również warunki korzystnie nie tylko dla ros. Uprawnych ale tez dla chwastów, należy zdjąć folie wykonać pielenie i powrotem okryć. Można ja także zdjąć na czas podlewania lub w di pochmurne, ciepłe, bezwietrzne, przy nawożeniu

3. uprawa pod agrowłókniną

Włóknina polipropylenowa przeznaczona do osłaniania roślin uprawnych, zwłaszcza w warzywnictwie, sadownictwie, kwiaciarstwie, szkółkarstwie ogrodniczym i leśnym. Dzięki właściwie dobranej gramaturze rośliny - mimo płaskiego przykrycia - nie są przygniatane i mogą się prawidłowo rozwijać. Dzięki dużej przepuszczalności powietrza i wody przykrytym roślinom stwarzany jest korzystny mikroklimat o umiarkowanie wyższej temperaturze i wilgotności względnej powietrza. Dzięki tym zaletom agrowłókniny do płaskiego przykrywania roślin umożliwiają wcześniejsze wykonanie siewu lub sadzenia, wcześniejsze plonowanie, wyższe plony i wyższą ich jakość. Włókninę rozkłada się bezpośrednio po siewie lub sadzeniu roślin. Termin zdjęcia osłony uzależniony jest od rodzaju uprawianych roślin. W czasie osłaniania uprawy należy kontrolować wilgotność gleby i w razie potrzeby podlać poprzez włókninę. Agrowłóknina białą stosuje się także do przykrywania zimowego.

Folie i argrowłóknine można stosować w parokrotnie w sezonach wegetacyjnych

4. uprawa w tunelach foliowych

Tunel to konstrukcja z drutu, rur z tworzyw sztucznych, metalowych lub drewna i folii łukowato wygięte lub kształtem przypominającym szklarnię. Stosuje się nieogrzewane niskie tunele stanowiące osłonę przed chłodami, wiatrem, gradem i nadmiernymi opadami, poprawiają warunki cieplno- wilgotnościowe powietrza i gleby, dzięki możliwości wietrzenia. Ten sposób uprawy przyspiesza zbiór od kilku do kilkunastu dni. Tunel ustawia się natychmiast po siewie lub sadzeniu rozsady. Czasem ustawia się tunel 203 dni przed siewem lub sadzeniem - nagrzanie gleby dla roślin ciepłolubnych i ros. wcześnie sianych (w III). Tunel powinien być usytuowany w miejscu osłoniętym (dodatkowe straty ciepła i zniszczenie folii), sąsiednie tunele, co 60-80cm Można tunele przenosić na inne uprawy, stosować do przyspieszenia zbiorów kilku roślin stosując uprawę przedplonów, uprawę współrzędną i poplonów lub stosować tunele osłaniające tylko jeden rząd roślin np. w uprawie ogórka z siewu.

5. produkcja warzyw pod osłonami ( szklarnie, ocieplane tunele)

Uprawa roślin o długim okresie wegetacji, o wysokich wymaganiach cieplnych. Dominujące uprawy to pomidor i ogórek na mniejsza skale sałata, rzodkiewka, papryka. W szklarniach mnożarkach przygotowuje się rozsadę do uprawy polowej

36. Ściółkowanie w uprawie warzyw.

Cele ściółkowania:

• poprawa warunków cieplnych

• poprawa warunków wilgotnościowych

• zapobiega zaskorupianiu się gleby

• chroni przez zachwaszczeniem

(inne źródła * chroni przed rozmywaniem podłoża podczas opadów, pobudza rozwój mikroorganizmów glebowych, ograniczenie herbicydów)

Materiały do ściółkowania

• torf

• trociny

• słoma cięta na sieczkę

• papier

• folia (przeźroczysta- lepsze efekty uprawy i czarna- lepiej chroni przed zachwaszczeniem)

Na glebie ściółkowanej folia uprawia się warzywa ciepłolubne tj, papryka, ogórek, pomidor, oberżyna, melon, dynia zwyczajna)

Trzy metody stosowanie folii

1. Wysiew nasion w rozstawie odpowiedniej dla upraw foliowych, okrycie płachtą foliową, brzegi folii obsypuje się ziemią, po pojawieniu się wschodów nacina się folię na krzyż.

2. Położenie płachty foliowej przed siewem aby gleba się nagrzała, następnie zdejmujemy płachtę wykonuje siew i powtórnie zakłada, po wschodach ja w punkcie 1.

3. Nakłada się płachtę jak w punkcie 2, lecz nie zdejmuje się jej do siewu. Nacina w odpowiednich miejscach i wykonuje siew.

Uprawa warzyw pod folią perforowaną jest najprostszą uprawy warzyw pod osłonami.

Temperatura pod folią jest o 10-15 C większa nad polem odkrytym, w nocy o 2 - 3 C.

37. Podstawy określenia dawek nawozów do nawożenia i dokarmiania warzyw.

Podstawa ustalenia dawek nawozów:

1.Analiza podłoża, gleby dla ustalenia dawek przedwegetacyjnych i pogłównych.

2. Analiza rośliny.

Dawke oblicza się dzieląc standardowa zawartosc danego skladnika przez zawartosc rosliny (aktualna zawartosc w glebie / standardowa zawartosc).

Nawożenie N:

Najbardziej plonotworczy skladnik mineralny.

Zalecane dawki nawozowe N,pod uprawe warzyw:

- omalych wymaganiach -> 40-50 kg N/ha

- srednie wym. -> czosnek, cebula

- wysokie wym. ->150-200 kg N/ha por,seler,szparag,brokul,kapusta wloska i brukselska,bób

Rośliny wrażliwe na zasolenie 100 kg N/ha.

Wymagania dawek P i K :

- duze -wszystkie rosliny w uprawie wspolrzednej, z przedplonem i poplonem oraz ogorek, marchew, seler, rabarbar, chrzan
-srednie- pozostale gatunki

-male- (niestety nie zostalo podane)

Zawartość P w mg/dm³ w glebie:

< 20 - mala

20-50 - srednia

50-80 - duza

>80 bardzo duz

Zalecana dawka Mg na glebach:

- lekkich > 60 mg Mg/dm³

- srednich > 80

- ciezkich > 120

Wapniowanie gleby:

Stosujemy na glebach lekkich do pH 5,5-6 za pomoca CaCo_3, natomiast na glebach ciezkich do pH 6,5-7,5 za pomoca CaO. Jeden raz na 4 lata przed podorywka, orka przed zimowa, nie z obornikiem. (dawki nie zostaly podane)

Kompost -> 50-60 t/ha (dziala szybciej od obornika, stosuje się na wiosne)

Obornik -> 20-40 t/ha (stosowany co 2-3 lata)

Niedobory dodatkowo:]

Niedobor Ca: sucha zgnilizna wierzcholkowa owocow pomidora, sucha zgnilizna lisci sercowatych selera, wewnetrzne brunatnienie glowek kapusty brukselskiej, zamieranie berzegow lisci salaty i kapusty pekinskiej (TIPBURN).

Niedobór N: zahamowanie wzrostu roslin, żółto-zielona barwa lisci

Niedobór Mo: biczykowatosc kalafiora

Niedobór Zn: bób, fasola
Niedobór Cu: burak cwiklowy, cebula,marchew,slata, szpinak

Niedobor Mo: burak cwiklowy, kalafior,kapusta brukselska i biala, pomidor, salat,szpinak

37. Podstawy określenia dawek nawozów do nawożenia i dokarmiania warzyw.

Podstawą racjonalnego nawozenia roslin warzywnych sa:

- analiza zawartości dostępnych form skł. pokarm. w podlozu

- analiza zawartości skł. pok. w częściach wskaźnikowych roślin

- wyniki doświadczeń nawozowych

Podlozem w uprawie polowej jest gleba, pod oslonami może nim być również torf, wegiel brunatny, kora drzew, welna mineralna, wlokno kokosowe, keramzyt, perlit. Analiza podloza w powiazaniu ze znajomością wymagan pokarm. roslin jest najbardziej wlasciwa metoda ustalania przedwegetacyjnych dawek nawozow. W warunkach szklarniowych, gdzie kontroluje się także pozanawozowe czynniki wzrostu, jak: temp, wode i światło, może służyć także do ustalania dawek pogłownych. W tej metodzie należy zwrocic uwage na właściwe pobranie probki, która decyduje o trafności zalecen nawozowych, opartych na wynikach analiz chemicznych. Próbka gleby powinna być reprezentatywna, czyli powinna reprezentowac pole jednolite pod względem uprawianej rosliny, rodzaju gleby, historii uprawy i nawozenia. W uprawie roslin jednorocznych gleby do analiz pobiera się zazwyczaj z warstwy ornej grubości ok. 20 cm, natomiast w uprawie r.wieloletnich konieczne może być poddanie analizie gleby z głębokości do 40 cm a nawet 60 cm. Glebe pobiera się za pomoca laski Egnera lub łopatki ogrodniczej z 15-20 miejsc na obszarze 1 ha. Do ustalenia dawki nawozu niezbedna jest znajomość zawartości standardowej składnika dla danej rosliny oraz zawartość aktualnej stwierdzonej w probce gleby. Jeśli obie zawartości pokrywaja się nie stosujemy dodatkowego nawozenia przedwegetacyjnego. Jeśli zaw. aktualna jest wyzsza można zastosowac przemywanie podloza lub dodac material o duzej poj. sorpcyjnej np. torf wysoki. Gdy zaw. aktualna jest nizsza- należy nawozic. Ilosc nawozu jaka należy zastosowac jest uzalezniona od niedosytu składnika w podlozu oraz współczynnika jego sorpcji w glebie. Wspolczynnik sorpcji można pominąć w przypadku N, K, Mg. Dla fosforu wynosi on 3 na glebach slabo kwasnych i obojętnych oraz 4-5 na pozostałych. Analiza roslin- najlepiej informuje o stanie odżywienia, sluzy jako sprawdzian słuszności zastosowanych przedwegetacyjnie dawek nawozow oraz do ustalenia wysokości nawozenia pogłownego. Wyniki analizy porownuje się ze stwierdzonymi doswiadczalnie zawartościami standardowymi skł. dla określonej fazy wzrostu. Do analizy bierze się tzw. czesci wskaźnikowe- wykazuja największe zróżnicowanie w zawartości skl. pod wpływem wzrastającego nawozenia. Sa to np. blaszki liściowe, ogonki lub nerwy glowne. Dla N, P, K i Mg- skl latwo przemieszczających się w roslinie najlepsze sa czesci dolne: nie zasyczajace jeszcze liscie. Dla pozostałych liscie gorne. Probki pobiera się 20-30 roslin na terenie calego pola, po wysuszeniu poddaje się analizie za pomoca kwasu octowego.

38. Warunki przechowywania warzyw:

Warzywa pod względem przechowywania możemy podzielić na 3 grupy:

-warzywa trwałe- przechowywane przez 3-12 miesiecy

-warzywa srednio trwałe- 2-6 miesiecy

-warzywa nietrwałe- 1-28 dni

Podstawowymi czynnikami wpływającymi na przechowanie się warzyw są:

1. Temperatura- dla większości gatunków optymalna temperatura przechowywania to 0° C (wyjątek to cebula,czosnek, por , które tolerują ujemną temperaturę i warzywa ciepłolubne np., pomidor, ogórek lubiące temp powyżej 5°C)

2. Wilgotność- im niższa wilgotność tym intensywniejsze parowanie i większe ubytki naturalne. Najniższej wilgotności( 60-75 %) wymaga cebula, czosnek, dynia. Nieco wyżej(90-95%) kapusta i najwyżej (95-98%) warzywa korzeniowe i nietrwałe.

3. skład gazowy atmosfery- na przechowywanie korzystnie wpływa wysoka zawartość CO2 i niska zawartość O2. Skład gazowy można łatwo modyfikować w chłodniach KA i przy przechowywaniu warzyw w opakowaniach jednostkowych.

4. higiena przechowywania- do przechowywania należy brać warzywa zdrowe, nie porażone przez choroby i szkodniki oraz stosować zabiegi ograniczające rozwój chorób w trakcie przechowywania( czyszczenie, odkażanie pomieszczeń, opakowań) Ściany i podłogi w przechowalniach należy zmyć ciepłą wodą, a następnie zdezynfekować. Najprostszym sposobem dezynfekcji jest wapnowanie sufitu i ścian, bardzo skutecznym — spalanie siarki. Pomieszczenie gdzie znajdują się urządzenia wentylacyjne i chłodnicze odkaża się roztworem chlorku wapnia. Gdy warzywa przechowuje się w kopcach ziemnych należy co roku zmieniać miejsce kopcowania

39. Przygotowanie nasion do siewu.

Jakość nasion w uprawie warzyw z siewu do gruntu ma większe znaczenie niż w uprawie z rozsady, gdyż kiełkują one najczęściej w mniej korzystnych warunkach cieplnych i wilgotnościowych. Przy ocenie materiału siewnego bierze się pod uwagę zdolność i energię kiełkowania, dorodność nasion, zdrowotność oraz ich czystość gatunkową i odmianową. Obowiązujące w Polsce normy branżowe dzielą materiał siewny na dwie klasy I i II, a u cebuli kalafiora wyróżnia się również klasę Ekstra, które różnią się między sobą minimalną zdolnością kiełkowania.

W uprawie z siewu, zwłaszcza u warzyw o długim okresie kiełkowania, np. cebuli należy unikać niższej jakości, zaliczanych do klasy II. Wschody ich, nawet przy zwiększeniu normy wysiewu, są bowiem bardzo nierównomierne i wydłużone w czasie, co min utrudnia zastosowanie herbicydów na plantacji.

Zdolność kiełkowania nasion należy od ich jakości przy zbiorem warunków i oczaokresu przechowywania. Niektóre gatunki warzyw tracą zdolność kiełkowania po stosunkowo krótkim okresie przechowywania, np. skorzonera, szczypiorek już po 1-2 latach, cebula, por pietruszka po 2-3latach, inne zaś utrzymują ją znacznie dłużej, np. sałata, marchew, rabarbar przez 3-4lata, warzywa kapustne, rzodkiewka, pomidor 4-5lat, zaś ogórek, dynia melon przez 4-8 lat.

Szybkie i wyrównane wschody wpływają na dalszy rozwój i wzrost roślin, wczesność zbioru i wysokość plonów. W uprawie warzyw nasiona przed siewem poddaje się różnym zabiegom, pozwalającym na skrócenie okresu kiełkowania, ułatwiającym precyzyjny wysiew nasion bądź celu ochrony przed porażeniem chorobami i szkodnikami. Należy do nich moczenie nasion, podkiełkowywanie, stratyfikacja, szczepienie, frakcjonowanie ot oczkowanie oraz zaprawianie.

Moczenie nasion stosuje się u warzyw o długim okresie wschodów jak:

Marchew, pietruszka, szparag, a także u ogórka. Niekiedy zabieg ten wykonuje się również u cebuli, gdy zachodzi potrzeba powtórnego siewu lub uzupełnienia pustych miejsc. Nasiona moczy się przez 24godz w wodzie o tem 20-30 st,C po czym rozkłada się cienką warstwą w celu powierzchniowego oszudzenia, tak aby były przydatne do mechanicznego siewu.

Moczenie nasion w roztworze soli o wysokim ciśnieniu osmotycznym w granicach 0,70-1,6 MPa i temp 15-20 st C = cel: pobudzenie do kiełkowania. Stosuje się do tego sole mineralne KNO3, K2PO4, MgSO4. Bądź glikol polietylenowy który ma tę przewagę nad związkami nieorganicznymi, że jest chemicznie obojętny i nie oddziałuje niekorzystnie na zarodki. Moczenie nasion w syntetycznej krzemionce Mikro Cel

Podkiełkowywanie nasion polega na umieszczeniu namoczonych nasion w ciepłym pomieszczeniu do momentu, gdy 30-50% nasion wypuści kiełki. Długość kiełka nie może przekraczać 2mm, gdyż mogą one być uszkodzone podczas siewu. Zarówno nasiona moczone jak i podkiełkowywane należy wysiewać w wilgotną i ogrzaną glebę, w przeciwnym razie nasiona wysychają i obumierają.

Stratyfikacja nasion jest zabiegiem stosowanym u szparaga. Nasiona moczy się w wodzie o temp 25-30 st C przez 2-3 dnim a następnie miesza z czystym, wilgotnym piaskiem w stosunku 1:3 i umieszcza w skrzynkach o temp 0-5 st C na okres 6 tyg. Z chwilą pojawienia się kiełków stratyfikację należy przerwać.

Szczepienie nasion bakteriami brodawkowatymi stosuje się u grochu i fasoli, w przypadku ich uprawy po raz pierwszy na danym polu po dłuższej przerwie w uprawie. Do tego celu używa się szczepionki Nitragina zaw.bakterie Rhizobium phaseoli (dla fasoli) R. leguminosarium (dla grochu). Zabieg wykonuje się w zaciemnionym pomieszczeniu .

Frakcjonowanie nasion ma znaczenie u roślin o krótkim okresie wegetacji. Stosuje się np. u rzodkiewki uprawianej pod szkłem, której nasiona dzieli się przynajmniej na dwie klasy wielkości i wysiewa oddzielnie, w ten sposób uzyskuje się większą równomierność jej dojrzewania a przy użyciu nasion dużych zbiory są o kilka dni wcześniejsze. Frakcjonowanie nasion przyczynia się ponadto do zwiększenia dokładności wysiewu przy zastosowaniu siewników precyzyjnych.

Otoczkowanie nasion polega na ich powlekaniu warstwą materiału obojętnego, np. klinki kaolinowej, węgla drzewnego, torfu, dolomitu, pyłu drzewnego, często z dodatkiem środków ochrony roślin, stymulatorów wzrostu składników odżywczych. W wilgotnym środowisku otoczki mogą rozpuszczać się lub pękać, dzięki ot oczkowaniu które zwiększa wymiary nasion oraz nadaje im kształt kulisty lub owalny, znacznie poprawnie ulega dokładność siewu. Do ot otoczkowania nadają się tylko nasiona najwyższej jakości, starannie doczyszczone kalibrowane i o maksymalnej zdolności kiełkowania. Warstwa powierzchniowa granulek może być barwna i pokryta środkami antadhezyjnymi, ułatwiając siew nasion.

Zaprawianie nasion stosuje się w celu zniszczenia chorób i szkodników przenoszonych wraz z nasionami oraz zabezpieczenia roślin w początkowych fazach wzrostu przed infekcją z gleby. Z uwagi na małe ilości zużywanych preparatów i łatwość wykonania zabiegu jest to najtańszy ,a przy tym bardzo skuteczny sposób ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami.

Chemiczne zaprawianie nasion można przeprowadzić na sucho w torebkach foliowych, słoikach a przy większej ilości nasion w zaprawiarkach, bądź też na mokro, mocząc nasiona w przygotowanym roztworze preparatu. Zaprawianie na sucho można przeprowadzić na kilka dni przed siewem nasion, natomiast na mokro-tuż przed siewem.

Najczęściej stosowane preparaty grzybobójcze:

• Zaprawa Nasienna T zawiesinowa, Zaprawa Funaben T, Apron XL 350 ES, Sarfun T 65 DS., Vitavax 20 FS

• Przeciw szkodnikom: Nomolt 150 SC, Super Homai 70 DS., Zaprawa Marshal 250 DS

40. Rejonizacja produkcji towarowej warzyw

- rejonizacja jest to rozmieszczenie produkcji gatunków, a nawet odmian warzyw w optymalnych warunkach przyrodniczych

- ma duże znaczenie w produkcji towarowej warzyw dla przemysłu przetwórczego, w wyspecjalizowanej produkcji eksportowej oraz niektórych gatunków dobrze znoszących transport

- przy ustalaniu rejonizacji nie bierze się pod uwagę złych warunków ekonomicznych

- w przypadku dużych upraw szklarniowych bierze się pod uwagę warunki świetlne miesięcy zimowych, minimalne temp w zimie, opady sniegu, bliskość taniego żródła ciepła

- nie obejmuje upraw na własne potrzeby ze względu na wysokie koszty transportu oraz pogorszenie jakości podczas transportu

- dobrze zrejonizowana uprawa pozwala na uzyskanie masymalnego, dobrej jakości plonu z jednostki pow przy stosunkowo niskich kosztach i zmniejszonym ryzyku przyrodniczym

- za najważniejsze kryterium do ustalenia rejonizacji uznano izotermy miesięcy letnich,

- warunki glebowe oceniono na podstawie map glebowych przyjmując jako główne kryterium odsetek gleb klasy I-III w poszczególnych gminach i województwach

Pomidor - duże wym cieplne, izoterma lipca powyżej 18 stopni C, długość okresu bezmroźnego powyżej 4 miesięcy, może być upr w całym kraju oprócz woj północnych, wrażliwy na gleby zimne i podmokłe

Ogórek - poniżej temp 12 stopni C następuje zahamowanie wzrostu, zrejonizowany w Polsce centralnej i w rejonie lubelskim oraz krakowsko-kieleckim, nieprzydatne do uprawy województwa północne

Cebula - ważne jest ciepło w okresie wschodów, izoterma kwietnia powinna przekraczać 7 stopni, najlepsze rejony do uprawy: warszawski, łódzko-poznański, wrocławsko-legnicki,

Kapusta - roslina klimatu umiarkowanego (doskonałe war termiczne w całej Polsce), kryterium decydujące o rozmieszczeniu upraw tprzyjęto warunki wodne, najlepsze do uprawy kapustnych nalezy uznać północne i południowe rejony kraju

41. OBLICZANIE ILOŚCI WYSIEWU NASION NA HEKTAR wymaga znajomości wartości użytkowej, którą oblicza się ze wzoru:

W = C x S/ 100,

gdzie: W- wartość użytkowa nasion, C- czystość w %, S - zdolność kiełkowania w %.

Na przykład dla grochu łuskowego marszczonego C = 99%, S= 85%, wartość użytkowa wynosi:

W= 99 x 85/ 100 = 84,1 %

Oznacza to,że około 84% stanowią nasiona, które wykiełkują.

W celu uzyskania optymalnego zagęszczenia roślin w polu, normę wysiewu nasion oblicza się ze wzoru:

I = k ( 100 x P / a x b) : (n x W)

Gdzie: I- norma wysiewu nasion (w kg/ ha), P- powierzchnia pola (w m²), a- odległość między rzędami (w cm), b- odległość między roślinami w rzędzie w cm, n- liczba nasion w 1kg (sztuki), W- wartość użytkowa nasion przeznaczonych do siewu (w %), k- współczynnik uprawowy wynoszący 6, przy bezpośrednim siewie nasion w polu.

Podstawiając dane dla nasion klasy I łuskowego grochu marszczonego uzyskamy:

P = 10 000 m2; a x b = 0,2 x 0,03 = 0,006 m²;

n = 5 000 szt; W = 84%; k = 6.

I = 6 ( 100 x 10 000 / 0,006) : ( 5 000 x 84) = 238 kg / ha.

W podanym przykładzie obliczono, ze norma wysiewu nasion grochu o wartości użytkowej 84% wynosi około 238 kg / ha.

Przykład II

Jakiej ilości nasion marchwi Nantejskiej potrzeba na obsianie 1 ha przy rozstawie 40 x 5 cm?

P = 10 000 m²

a x b = 0,40 x 0,05 m = 0,02 m²

n = 800 000 sztuk

W = 63%

k = 5,5

I = 5,5 ( 100 x 10 000 / 0,02) : ( 800 000 x 63) = 5,45 kg.

Z obliczeń wynika, ze na 1 ha przy danej rozstawie należy wysiac około 5,5 kg tartego nasienia marchwi.

„ / ” ten znak jak i „ : ” oznacza tutaj znak dzielenia

Źródło: Sadownictwo i warzywnictwo Zdzisław Kawecki, Wanda Kryńska, 1995, Wydawnictwo Naukowe PWN

Rozszerzenie: S- zdolność kiełkowania obliczamy w sposób taki: 100 szt nasion badanej próbki umieszcza się w warunkach zapewniających im odpowiednią wilgotność np. bibuła, piasek itp. Oraz właściwą temp; po upływie pewnej ilości dni, ustalonej dla każdego gatunku przez międzynarodowe normy, oblicza się liczbę nasion, które skiełkowały. Domowym sposobem robi się to na talerzu, przykrywając nasiona w piasku lub bibule drugim talerzem lub kawałkiem szkła. Trzeba zbadać, co najmniej dwie, cztery próbki z 100 nasion pobranych z dokładnie pobranej średniej próby nasion. Mając np. worek nasion należy pobrać klika prób ( garści) z rożnych części worka, wszystkie próby razem wymieszać i ostatecznie wybrać z tego, co najmniej dwie próbki do kiełkowania. Liczba nasion które wykiełkowały po określonym dla danego gatunku czasie oznacza siłę kiełkowania.

Np. próbka 100 nasion, nasion, których wykiełkowało tyko 87, ma sile kielkowania wynoszącą 87%. Jeżeli mieliśmy 4 próbki tej samej partii nasion, obliczamy wówczas tzw. średnia arytmetyczna.

Przykład:

Próbka I - 87%

p.II- 84%

p. III- 85%

p. IV - 89%

Suma = 345 : 4

S = 86, 25% ≈ 86%

C-czystosc nasion.

Muszą nie zawierać ani zanieczyszczeń w postaci kamyczkow, grudek, slomy, kawałków łodyg, ani tez nasion chwastow. W tym celu bierze się srednia probe nasion, wazaca 10- 50g ( zależnie od gatunku), i oddziela z niej zanieczyszczenia, które zwazone i przeliczone procentowo wykazują tzw. czystość nasion.

Przykład:

Ciężar próbki cebuli = 25,0g

Ciężar próbki zanieczyszczeń = 1,5g

(23,5 g x 100): 25,0g

C = 94%

42. Czynniki zmianowania.

1. Czynniki zmianowania

Ułożenie racjonalnego zmianowania wymaga również uwzględnienia czynników, które wpływają na wartość stanowiska dla poszczególnych roślin:
- wymagania wodne roślin
- wymagania pokarmowe i nawozowe roślin

- zasięg systemu korzeniowego

- wpływ roślin uprawnych na zachwaszczenie

- pozostałości pestycydów w glebie
- zjawisko „zmęczenia gleby” występujące przy zbyt częstej uprawie roślin po sobie.

- termin siewu i zbioru roślin

- masa pozostawionych resztek pożniwnych
- zdolność roślin do zacieniania gleby

- zależność zmianowania od klimatu i gleby
Schemat zmianowania tzn. następstwo roślin w czasie ustalamy po dokonaniu podziału pól i przyjęciu struktury zasiewów uwzględniając cechy rośliny związane z tolerowaniem określonego następstwa, wprowadzając konieczne przerwy w uprawie zarówno wieloletnich roślin pastewnych, jak i pozostałych motylkowych oraz buraków cukrowych, ziemniaków, owsa, jęczmienia i pszenicy.

wymagania wodne roślin

W uprawie polowej rośliny korzystają z wody opadowej i zmagazynowanej w glebie. Można warunki nawadniania regulować poprzez nawadnianie. Należy ustalić wilgotność gleby przed siewem lub sadzeniem.

wymagania pokarmowe i nawozowe roślin

Wymagania pokarmowe określa ilość składników pokarmowych (N,P,K,Ca,Mg itd) które pobierze roślina z pola w plonie podczas wegetacji. W zmianowaniu powinny po sobie następować rośliny o odmiennych wymaganiach pokarmowych.

Rośliny o podobnych wymaganiach pokarmowych mogą mieć różne potrzeby nawozowe, a wynika to z :długość okresu wegetacji, jakość nawozów, zasięg systemu korzeniowego, właściwości wiązania wolnego azotu(rośliny motylkowate).

Nie uprawiamy po sobie roślin o podobnych wymaganiach pokarmowych i nawozowych.

zasięg systemu korzeniowego

Wyróżniamy rośliny:

płytko zakorzeniające się - do30 cm (cebula, rzodkiew, szpinak, ogórek)

średnia głębokość zakorzenienia - do 60 cm (sałata, fasola, kalafior, groch)

głęboko korzeniące się - ponad 60 cm (burak ćwikłowy, marchew, kapusta i warzywa wieloletnie)

Układamy zmianowania w ten sposób aby po roślinach płytko korzeniących się były rosliny głęboko korzeniące się

wpływ roślin uprawnych na zachwaszczenie

Są rośliny bardzo wrażliwe na zachwaszczenie zwłaszcza w początkowej fazie wzrostu (cebulowe, korzeniowe) i te powinny występować po roślinach pozostawiających pole odchwaszczone( kapustne, dyniowate).

pozostałości pestycydów w glebie

Pozostałości pestycydów mogą być przyczyną zmiany następstwa roślin. Np. po ziemniakach (chronionych przed stonką ziemniaczaną) nie powinno się uprawiać warzyw korzeniowych , bo dojdzie do nagromadzenia się toksycznych pozostałości instektycydów.

Zmęczenie gleby

Zjawisko polegające na zmniejszeniu się urodzajności gleby poprzez negatywne zmiany w jej stanie biologicznym i pogorszenie się jej właściwości. Powstaje jako efekt jednostronnego użytkowania, np. przy długotrwałych upraw monokulturowych, zwłaszcza roślin wpływających znacząco na właściwości gleby (edyfikatory).

Głównym skutkiem zmęczenia gleby jest radykalne zmniejszanie się plonów, pomimo stosowania wysokich dawek nawozów czy intensywnych metod uprawy.

Główną przyczyną zmęczenia gleby jest rozprzestrzenianie się patogenów i szkodników roślin uprawnych, także bakteriofagów niszczących takie pożyteczne mikroorganizmy symbiotyczne jak bakterie Rhizobium, wiążące azot atmosferyczny. Ponadto w glebie następuje kumulacja specyficznych związków chemicznych wydzielanych przez rośliny danego gatunku, jednocześnie wpływających na ten gatunek niekorzystnie (tzw. allelopatia).

Zmęczenie gleby łatwo zauważyć w przypadku ciągłej uprawy takich roślin motylkowatych jak: koniczyn (wykoniczynienie) czy łubinów (wyłubinienie), buraków (wyburaczenie), czy pszenicy.

termin siewu i zbioru roślin

Pora sprzętu poprzedniej rośliny , ze wzgl. na mozliwość wykonania terminowego siewu nasion lub sadzenia następnej rośliny, ma w zmianowaniu duże znaczenie. Wydłużenie cyklu uprawy jednego ogniwa może wpłynąć na zakłócenie agrotechniki rośliny następnej.

43. Wymagania pokarmowe i nawozowe warzyw w stosunku do azotu

Azot to najbardziej plonotwórczy składnik pokarmowy roślin. Jego niedobór powoduje zahamowanie wzrostu, żółto-zieloną barwę liści i drewnienie tkanek. Przenawożenie, zwłaszcza w późniejszych fazach wzrostu, u ogórka przyczynia się do powstania pustych komór; u pomidora opóźnia dojrzewanie i zwiększa porażenie owoców zarazą ziemniaka; cebula gorzej dojrzewa i jest mniej trwała w przechowywaniu.

Niektóre warzywa (zwłaszcza o krótkim okresie wegetacji), w tym szpinak, przy wysokiej dawce azotu gromadzą nadmierne dawki azotanów przy obniżonej zawartości innych składników pokarmowych. Dlatego, przy opracowywaniu nawożenia, uwzględnić należy nie maksymalną wielkość plonu a najwyższą wartość biologiczną warzywa (np. dla szpinaku: najwyższy plon - dawka 200 kg N/ha, natomiast najwyższa wartość biologiczna - poniżej 80 kg N/ha - zalecana).

Bardzo duże potrzeby nawozowe dla N mają: dynia, kalafior, kapusty: głowiasta czerwona, biała (odm. późne), kapusta brukselska, marchew (późne), rabarbar i szparag. Dawka 200-300kgN/ha, 2-3 nawożenia pogłówne. Duże potrzeby (150-200kg N/ha, 1-2 dawki) dla: burak ćwikłowy, brokuł, brukiew, chrzan, cykoria sałatowa, jarmuż, kapusta chińska, kapusta biała (śr. wczesne i wczesne), kukurydza, marchew (wczesne), por, seler, szczypiorek… Średnie (100-150kg i 1 dawka): bób, cebula, kalarepa, ogórek, pietruszka, pomidor, rzodkiew, sałata głowiasta, szpinak ogrodowy. Małe (50-100kg, 0-1d.):cebula z dymki, ceb. siedmiolatka, fasola, groch, rzodkiewka.

Dla uniknięcia strat azotu i niekorzystnego wpływu nadmiaru soli w glebie na wzrost młodych roślin część tego składnika stos. się pogłównie (dzielenie na dawki). Przy głębszym wymieszaniu nawozu całość azotu można zastosować przedwegetacyjnie.

44. Nawozy naturalne i organiczne w uprawie warzyw.

1.Nawożenie organiczne- głównym jego celem jest zwiększenie próchnicy i poprawa właściwości fizycznych gleby. Dzięki niemu gleby ciężkie ulegają rozluźnieniu, stają się bardziej przewiewne, przepuszczalne, a geleby lekkie zwiększają swą pojemność wodną i sorpcyjną. Przyczynia się ono do poprawy struktury gleby i wzrostu jej aktywności biologicznej, podniesienia pH, a także jest liczącym się źródłem składników pokarmowych, w tym niezbędnym dla roślin mikroelementów. Reakcja warzyw na nawożenie jest zróżnicowane i zależy w dużej mierze od głębokości systemu korzeniowego.

Rodzaje nawozów organicznych:

-obornik- wartość nawozowa obornika zależy od rodzaju ściółki, gatunku zwierząt, sposobu ich żywienia i użytkowania, a także sposobu jego przechowywania. Zawiera ok. 75% wody, 20% substancji organicznej i 5-6% związków mineralnych (N,P2O5,K2O,MgO) i wszystkie niezbędne dla roślin mikroelementy. W intensywej produkcji warzywniczej obornik stosuje się co 2-3 lata w dawkach 20-40t/ha.

-gnojówka- składa się głównie z płynnych odchodów zwierząt i zawiera ok. 0,4% N, 0,8% K2O, 0,1% P2O5.Jest to wartościowy nawóz azotowo-potasowy i wymaga nawożenia uzupełniającego fosforem. Stosuje się go na wiosnę w dawkach 20-30m3/ha lub pogłównie w rozcieńczenie z woda w stosunku 1:4 do 1:8.Należy po zastosowaniu wymieszać z glebą, aby uniknąć strat azotu.

-gnojowica-jest to przefermentowana mieszanina kału, moczu i wody, uzyskiwana w oborach bezściółkowych. Zawiera średnio 0,45% N, 0,2% P2O5 i 0,6% K2O.Orientacyjne dawki gnojowicy wynoszą 20-30 m3 na 1ha.Przy nawożeniu pogłównym należy ją stosować w rozcieńczeniu 3-krotnym lub większym

-komposty gospodarskie- przygotowuje się z bogatych w substancje organiczną takich materiałów odpadowych w gospodarstwie jak: resztki roślinne,liście,darń,obornik,gnojówka,torf,trociny,popiół drzewny i inne.Zawartość składników mineralnych w kompoście może ulegać znacznym wahaniom.Jest to nawóz szybciej działający od obornika, a zawarte w nim składniki pokarmowe są lepiej wykorzystywane. Zalecane dawki kompostu wynoszą 50-60t/ha.

-komposty z odpadów miejskich-wartościowy nawóz organiczny, który może częściowo zastąpić niedobory obornika w gospodarstwach podmiejskich. Zawierają znaczne ilości składników mineralnych i zbliżone są składem do obornika

-torf-do celów nawozowych wykorzystuje się torf niski, który wzbogaca glebę w substancje organiczną i jest cennym źródłem azotu. Stosuje się w dawkach 30-40t/ha, a na glebach lekkich nawet do 100t/ha. Nawożenie torfem poprawia właściwości fizyczne gleby na okres 5-6lat.

-węgiel brunatny-do nawożenia wykorzystuje sie drobne frakcje ziemiste węgla brunatnego.Jego wpływ na właściwości gleby może utrzymywać się przez kilkanaście lat .Podnosi pojemność sorpcyjną gleby i jest cennym źródłem składników składników mineralnych.Zawiera duże ilości Ca i Mg, natomiast małe P,K i Cu.Stosuje się go w dawkach 30-40t/ha.

-kora z drzew iglastych- do nawożenia można użyc za równo kory surowej jak i przekompostowanej z dodatkiem 3kg mocznika na 1m3 oraz 10 osadu biologicznej oczyszczalni ścieków pocelulozowych.

-nawozy zielone-dostarczają znacznych ilości substancji organicznych do gleby i poprawiają jej właściwości fizyczne, chemiczne oraz biologiczne.Przy uprawie roślin motylkowych na zielony nawóz następuje również wzbogacenie gleby w azot oraz uruchamianie składników pokarmowych ze związków trudno destepnych.

45.Metody zwalczania chwastów w uprawie warzyw.

Do metod zwlacz. chwastow w uprawie warzyw naleza:

- prewencyjne (kwarantanna, zabiegi agrotechn. oraz hodowla i uprawa roslin odpornych)

- interwencyjne ( zab. mechaniczne, fizyczne, biologiczne i chemiczne)

Kwarantanna jest jedna z podst. metod ochrony roslin i obejmuje dzialania organizacyjno kontrolne oraz prawne zapobiegające przenikaniu do kraju określonych organizmow szkodliwych podlegających obowiązkowi zwalczania (patogenow, szkodnikow. chwastow) znajdujących się na polskiej liscie kwarantannowej. Chwasty: kanianka i zaraza galezista.

Bardzo efektywnym i stosunkowo tanim sposobem jest wprowadzenie do uprawy odmian odpornych. Najbardziej nowoczesna metoda ich pozyskiwania jest inzynieria genetyczna. Uzyskano m.in. rosliny transgeniczne odporne na dzialanie niektórych srodkow ochrony roslin zwalczających chwasty.

Należy wybierac pola jak najmniej zachwaszczone, w calej agrotechnice duzo uwagi poświęcać niszczeniu chwastow. Do podst. metod agrotechn. zalicza się: zmianowanie, prawidlowa uprawe roli, racjonalne nawozenia, wykonywanie nawozenia organicznego przy uzyciu obornika czy kompostu wolnych od nasion chwastow zdolnych do kielkowania, stosowanie zdrowego nie zachwaszczonego materialu nasiennego, odpowienie terminy oraz sposoby siewu i sadzenia. Bardzo staranne niszczenie chwastow na miedzach i zdluz rowow melioracyjnych pozwala na zniszczenie nie tylko środowiska, w którym mogą przezimowac patogeny i szkodniki, ale także ogranicza możliwość wydania nasion, będących potencjalnym źródłem zachwaszczenia.

Zmianowanie odgrywa wazna role w ograniczaniu zmianowania. Intensywnie rosnące mieszanki r. motylkowatych mogą skutecznie niszczyc nawet chrzan(chwast). Kapusta biala, cykoria czy kalafior rozrastaja się szybko i zacieniaja glebe.

Prawidłowy dobor oraz przeprowadzenie zabiegow uprawowych dostosowanych do typu gleby i do potrzeb rosliny uprawnej może stworzyc na tyle korzystne warunki , ze staja się one mniej wrażliwe na chwasty np. podorywka- powino się przeprowadzic jak najwcześniej po zbiorze przedplonu….nasiona chwastow zniszczone przez mikroorganizmy glebowe. Wschodzace chwasty należy niszczyc brona lub kultywatorem. Gleboka orka przedzimowa wydobywa nasiona z glebi gleby - kiełkują i sa niszczone przez mroz lub wiosenne zabiegi przedsiewne. Wazrywa uprawiane pozna wiosna- możliwość wielokrotnego niszczenia mechanicznego chwastow. Chwasty rosnące w rzedach- pielenie reczne

Do metod agrotechn. można zaliczyc również ściółkowanie gleby. Organiczna: słoma, kora z drzew iglastych, trociny. Sztuczne: czarna folia polietylenowa i gruba włoknina polipropylenowa.

Jednym ze sposobów ograniczających rozwoj chwastow bez nadmiernej chemizacji środowiska jest stos. tzw żywych ściółek np. trawy lub ich mieszanki z motylkowatymi i utrzymywanie ich przez 1 sezon weget.

Chemicznie, zakres dzialania: herbicydy selektywne i nieselektywne(Roundup 360 SL, Reglone 200SL). Ze względu na droge wnikania wyroznia się: nalistne (po wzejściu chwastow), doglebowe (przed wzejściem), nalistne i doglebowe. Ze wzgl na sposób ich stosowania: przedsiewne, bezpośrednio po siewie, powschodowe, posiewne i powschodowe.

Uzywanie na polu tego samego herbicydu przez kilka lat może wywołać zjawisko tzw. kompensacji chwastow (intens rozmnożenie się gat roslin odpornych na dany preparat w miejsce gat zniszczonych). Wykonyw tych zabiegow powinno być przeprowadzane w okreslonej fazie rozwoju roslin uprawnych. Dla roslin pokrytych nalotem woskowym- dodajemy adiuwanty.

Metody fizyczne zwalczania chwastów

Parowanie - Jest fizyczną metodą zwalczania chwastów w podłożach używanych w uprawach pod osłonami, a także do produkcji rozsady. Podłoże traktuje się parą, doprowadzając jego temperaturę do około 95o C na okres przynajmniej 20 minut.

Głównym celem parowania jest zniszczenie grzybów chorobotwórczych i nicieni, ale jednocześnie tracą zdolność kiełkowania nasiona chwastów. Dla samego zniszczenia chwastów wystarczy podnieść temperaturę do około 60oC.

Metoda termiczna - Jest jedną z bardziej interesujących, polegającą na wykorzystaniu wysokiej temperatury powstającej przy spalaniu propanu. Specjalne palniki wytwarzają płomień o temperaturze 800-1000oC.

Palniki obudowane są osłonami termicznymi przylegającymi do gleby dla zmniejszenia ubytków ciepła i utrzymania jak najwyższej temperatury przy gruncie.

Biologiczne metody zwalczania chwastów polegają na użyciu do ich niszczenia organizmów żywych. W praktyce wykorzystanie owadów do selektywnego niszczenia chwastów w uprawach warzyw obecnie nie ma miejsca.

Nieco większe są szanse na wykorzystanie czynników chorobotwórczych (patogenów roślin) wywołujących choroby grzybowe i bakteryjne.

46. Krytyczny okres konkurencji chwastów. Jego przydatność w praktyce

W uprawie każdego gatunku można wyróżnić tzw. „krytyczny okres konkurencji chwastów”, tj. okres największej wrażliwości na zachwaszczenie. Występuje on przed pierwszą połową sezonu wegetacyjnego. Jest to przedział czasowy, podczas którego pojawianie się chwastów, czy też ich wzrost powinien być zahamowany, aby uniknąć strat w plonie. Okres ten bywa też nazywany „wymaganym okresem wolnym od chwastów”. Znajomość okresu, kiedy chwasty należy usuwać, jest pomocna przy planowaniu niszczenia chwastów.

47. Zabiegi pielęgnacyjne stosowane w uprawie warzyw.

- spulchnianie gleby i obsypywanie roslin

- przerywanie roslin

- dosadzanie

- ochrona przed przymrozkami

- nawozenie pogłowne

- ogrzewanie gleby

- palikowanie i podpieranie roslin

- ciecie roslin

- bielenie roslin

- regulatory wzrostu w uprawie warzyw

- zapylanie kwiatow

- zwalczanie chorob i szkodnikow

W trakcie uprawy warzyw na miejscu stalym w polu i pod oslonami wykonuje się szereg zabiegow pielegn.majacych na celu poprawe wzrostu bądź osłabienie ujemnego wpływu czynnikow niekorzystnych dla roslin i w konsekwencji podniesienie plonu oraz poprawe jego jakości. Niektóre zabiegi np. spulchnianie glownie wpływają na środowisko glebowe, inne np. hormonizacja dotycza samej rosliny.

Spulchnianie gleby ma na celu zniszczenie skorupy powstałej glownie na GL. ciezkich, po obfitym deszczu oraz zwiekszenie przewiewności gleby, za pomoca narzedzi plytko zagłębiających się.

Obsypywanie dotyczy uprawy na redlinach…zwłaszcza gleb lekkich, obsypujących się a także uprawy na plasko np. marchwi, gdy glowy korzeni wyrastaja nad powierzchnie gleby-zielenienie.

Przerywanie roslin- zbyt gestych wschodow. Nadmierne zageszczenie prowadzi do wybiegania i deformacji, ostatecznie spadku plonu i jego jakości. Dochodzi do konkurencji miedzy roslinami tego samego gat. o wode i skl. pok. Reczna lub mech.

Dosadzanie- uzupełnianie wypadów, nie pozniej niż 7-10 dni po posadzeniu. Ilosc rozsady w takim wypadku powinna być zawsze wieksza o ok.10%.

Ochrona przed przymrozkami: obsypywanie roslin ziemia(dot. zimujących np. Kapusta wloska), nakrywanie roslin kolpaczkami z papieru pergaminowego np. kawon, odymianie roslin (palenie slomy, trocin, chwastow), stosowanie oslon(agrowloknina, folia perforowana, tunele foliowe), zraszanie roslin ( do -5'C)

Bielenie: szparag, por, seler naciowy, endywia. Seler- obwiązywanie sznurkiem lub rafia, Endywia- przykrycie kolpaczkami, barwa lisci staje się zolta, traca gorycz, szparag-formowanie walow.

Ciecie np. na 3 pedy pomidora, ogławianie.

Regulatory wzrostu: u pomidora auksyny do wytwarzania owocow partenokarpicznych.Hormonizacja w celu przyspieszenia owocowania.

Zapylanie: otrzasanie pomidorow, trzmiele

48.. Wykorzystanie sztucznych źródeł w celu uzupełnienia niedoboru światła w uprawach szklarniowych. Doświetlanie jest jedną z droższych technologii przyspieszania wzrostu i zwiększania plonu roślin. Z tego względu jedynie w części gospodarstw ogrodniczych montowana jest instalacja do doświetlania upraw szklarniowych. Jednakże korzyści, jakie przynosi doświetlanie roślin, powodują, że każdego roku powiększa się powierzchnia takich upraw. Rośnie też zainteresowanie polskich ogrodników wykorzystaniem tej technologii. W Holandii ponad 30% powierzchni upraw szklarniowych jest wyposażone w systemy doświetlania roślin. W Danii wskaźnik ten jest jeszcze wyższy i przekracza 50%. Najczęściej doświetla się: róże, chryzantemy, lilie, gipsówkę, frezje, storczyki, rośliny doniczkowe.

Słońce jest podstawowym źródłem energii wykorzystywanej przez rośliny w procesie fotosyntezy. Promieniowanie słoneczne wpływa także na wiele innych procesów zachodzących w roślinach. Całokształt procesów wzrostu i rozwoju roślin, które są indukowane przez światło niezależnie od fotosyntezy, nazywamy fotomorfogenezą. Procesy te dotyczą, między innymi, wydłużania pędów, wybarwienia liści, zakwitania i starzenia się roślin. Warunkiem zakwitania wielu roślin jest również okreś lony charakter okresowych zmian długości dnia i nocy — fotoperiod. Rośliny tzw. dnia krótkiego (na przykład: chryzantema, poinsecja, kalanchoe Blosfelda) zakwitają, gdy czas oświetlenia w ciągu doby nie przekracza okreś lonej wartości granicznej, a rośliny tzw. dnia długiego (na przykład: ketmia, gipsówka wiechowata), gdy okres ten nie jest krótszy od wartości granicznej. W przypadku obu grup roślin ważna jest odpowiednio długa, nieprzer wana noc. U roślin neutralnych, do których zaliczane są róże, warunki fotoperiodyczne nie decydują o ich zakwitaniu.

Promieniowanie widzialne — światło — to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali 380-780 nm.
Promieniowanie widzialne jest częścią całkowitego promieniowania słonecznego (300-3000 nm). Rośliny w procesie fotosyntezy wykorzystują jedynie część spektrum promieniowania słonecznego w zakresie długości fali 400-700 nm, który w fizjologii roślin nazywany jest promieniowaniem fotosyntetycznie czynnym (PAR). Stanowi ono przeciętnie około 45% całkowitego promieniowania słonecznego. Zarówno ultrafilolet (poniżej 380 nm), jak i podczerwień (powyżej 780 nm) nie są wykorzystywane w procesie fotosyntezy, ale wpływają na procesy morfogenetyczne roślin.

Intensywniejsza fotosynteza

Rośliny pochodzące z różnych szerokości geograficznych w specyficzny sposób reagują w naszym klimacie na zmiany intensywności światła. Rośliny cieniolubne (np. anturium, paprocie) przystosowane są do niskiego natężenia światła i wymagają stanowisk cienistych.
Z kolei rośliny światłolubne (np. róże, figowce) dob rze rosną tylko w warunkach silnego nasłonecznienia. W obu przypadkach zwiększanie intensywności światła stymuluje fotosyntezę do określonej wartości, przy której następuje wysycenie światłem aparatu fotosyntetycznego. Dla roślin cieniolubnych wartość natężenia światła wywołującego efekt wysycenia jest znacznie niższa niż dla roślin światłolubnych. W naszej szerokości geograficznej natężenie światła dziennego w okresie jesienno-zimowym jest zbyt niskie dla uzyskania wysokiej aktywności fotosyntetycznej roślin o większych wymaganiach świetlnych. Dlatego też w uprawach szklarniowych wykorzystywane się różne źródła światła sztucznego do asymilacyjnego doświetlania roślin. Zabieg ten ma na celu zwiększenie intensywności fotosyntezy, a w rezultacie przyspieszenie wzrostu i zwiększenie plonowania roślin.

Fotosynteza jest procesem, który wymaga stosunkowo wysokich nakładów energetycznych. Do asymilacyjnego doświetlania powinny być stosowane lampy o dużej wydajności, najczęściej są to wysokoprężne lampy sodowe, które nie tylko charakteryzują się wysoką wydajnością energetyczną, ale i właściwym dla roślin składem spektralnym. Lampy SON-T AGRO (400 W) wyróżniają się zwiększoną o około 30% emisją w paśmie niebieskim, dzięki czemu doświetlane rośliny są mocniejsze, mają lepiej wybarwione liście i kwiaty. W zależności od potrzeb poszczególnych gatunków, rośliny doświetla się w okresie jesienno-zimowym, by natężenie światła (PAR) na poziomie roślin wynosiło 4-14 W/m². Natężenie światła podawane może być w różnych jednostkach, sposób ich przeliczenia przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Przybliżone współczynniki zamiany jednostek dla różnych źródeł światła

Odpowiedni fotoperiod

Fotoperiod jest to reakcja roślin na czas trwania i periodyczne następstwo okresów światła i ciemności. Indukcja kwitnienia lub zapobieganie zakwitaniu roślin (regulacja długości dnia lub przerywanie okresu ciemności) są procesami wywoływanymi przez bardzo niskie natężenie światła. Światło emitowane ze szklarni, w których nocą doświetla się rośliny, oraz światło lamp ulicznych mogą wywoływać niepożądane reakcje fotoperiodyczne u roślin. Światło o bardzo niskim natężeniu, około 10 mW/m², stosowane dodatkowo przez 8 godzin przy
10-godzinnym dniu opóźnia zakwitanie chryzantem — roślin dnia krótkiego — oraz całkowicie zapobiega kwitnieniu poinsecji.

Źródło światła — jego skład spektralny — ma również istotny wpływ na przebieg reakcji fotoperiodycznych (fot. 1). Gipsówka (roślina dnia długiego) zakwita tylko wówczas, gdy krótki dzień przedłuża się lampami emitującymi fale w paśmie dalekiej czerwieni (np. lampy żarowe). W praktyce ogrodniczej do przedłużenia dnia w celu wywołania reakcji fotoperiodycznej stosuje się natężenie światła około 150-300 mW/m².

Prawidłowa fotomorfogeneza

Procesy wzrostu i rozwoju roślin, takie jak wydłużanie pędów, wybarwienie liści, zakwitanie i starzenie roślin, regulowane są przez promieniowanie o określonej długości fali, które wychwytywane jest przez wyspecjalizowane fotoreceptory roślinne. Największy wpływ na fotomorfogenezę wywiera promieniowanie niebieskie oraz stosunek promieniowania czerwonego (R) do dalekiej czerwieni (FR). Duży wpływ na jakość i wygląd roś lin ma skład widmowy promieniowania przed rozpoczęciem okresu ciemności. Emisja promieniowania dalekiej czerwieni stosowana przez zaledwie 10-20 minut pod koniec dnia silnie stymuluje wzrost wydłużeniowy pędów, podczas gdy promieniowanie czerwone hamuje ten proces. Dlatego też decydując się na założenie instalacji doświetlającej należy wziąć pod uwagę nie tylko wydajność energetyczną danego rodzaju lamp, ale również skład spektralny emitowanego przez nie światła. Lampy charakteryzujące się niskim stosunkiem promieniowania czerwonego do dalekiej czerwieni (tab. 2) stymulują wydłużanie pędów, hamują rozkrzewianie się oraz są przyczyną słabego wybarwienia liści. Z kolei zwiększony udział promieniowania niebieskiego powoduje lepsze wybarwienie liści i kwiatów oraz hamuje wzrost wydłużeniowy pędów, dzięki czemu rośliny są bardziej zwarte.

Tabela 2. Porównanie źródeł światła, w zależności od stosunku promieniowania czerwonego (R) do dalekiej czerwieni (FR)

Doświetlanie wybranych upraw

• Róża

W Holandii róże stanowią jedną trzecią upraw doświet lanych. Doświetlanie w okresie jesienno-zimowym zwiększa plon poprzez stymulację wyrastania pędów podstawowych i bocznych, a także zmniejsza liczbę pędów płonnych (fot. 2). Róże należą do roślin, u których punkt wysycenia światłem aparatu fotosyntetycznego jest wysoki. Z badań holenderskich wynika, że im wyższe natężenie światła (w zakresie 0-35 W/m²), tym wyższy plon, większy udział kwiatów pierwszego wyboru oraz mniejsza liczba pędów płonnych. W badaniach tych róże doś wietlano cały rok, zachowując 20-godzinny dzień (światło słoneczne + światło sztuczne), a lampy sodowe 400-W włączały się, gdy poziom natężenia światła słonecznego (PAR) w szklarni spadał poniżej 15 W/m². Najlepszy plon uzyskano przy najwyższym natężeniu światła i był on większy o 82% dla odmiany 'Frisco' i o 42% dla odmiany 'Gabriella', w porównaniu z plonem róż uprawianych w naturalnych warunkach świetlnych. Uzyskanie tak dużego natężenia światła, to jest 35 W/m², wymaga zastosowania jednej lampy sodowej 400-W na około 2 m² powierzchni szklarni. Zysk osiągnięty w wyniku wzrostu plonu oraz lepszej jakości kwiatów w takim przypadku nie rekompensuje z pewnością kosztów energii elektrycznej, ale wyniki te doskonale obrazują wysokie wymagania świetlne róż. W praktyce ogrodniczej wykorzystuje się coraz nowsze odmiany o niższych wymaganiach świetlnych. Doświetlane są one najczęściej lampami sodowymi 400-W, a natężenie światła na wysokości roślin wynosi około 9 W/m². Doświetlanie róż jest szczególnie efektywne, gdy są one jednocześ nie dokarmiane dwutlenkiem węgla (800-1000 ppm), i gdy w nocy utrzymuje się wysoką temperaturę (23°C). W warunkach takich można uzyskać plon kwiatów średnio o 40% większy oraz bardzo dobrą jakość kwiatów. Należy podkreślić, że okres ciemności w uprawie powinien trwać co najmniej 4-6 godzin. Całodobowe doświetlanie róż może niekorzystnie wpływać na trwałość kwiatów niektórych odmian po ścięciu. Rośliny takie szybko tracą wodę, czego przyczyną są zakłócenia procesu zamykania i otwierania się aparatów szparkowych.

Rośliny cebulowe

Podczas zimowego oraz wczesnowiosennego pędzenia tulipanów i hiacyntów doświetlanie asymilacyjne roślin nie jest konieczne. Rośliny te mogą być z powodzeniem pędzone nawet bez udziału światła dziennego, w pomieszczeniach wyposażonych jedynie w lampy fluorescencyjne (świetlówki). Bardziej wymagające w stosunku do światła są lilie. Doświetlanie lilii podczas pędzenia zimą przyspiesza ich wzrost, poprawia jakość oraz zapobiega opadaniu i deformacji pąków kwiatowych. Natężenie światła powinno wynosić 5-10 W/m² na poziomie roślin. Mieszańce azjatyckie i LA doświetla się od momentu osiągnięcia przez pąki kwiatowe długoś ci 1 cm do końca zbioru kwiatów, przy zachowaniu 20-godzinnego dnia. Mieszańce orientalne i longiflorum doświetla się od momentu rozwinięcia liści, a fotoperiod powinien wynosić 10-16 godzin. Sześciogodzinny okres ciemności zapobiega żółknięciu liści.

• Frezja

Doświetlanie frezji zimą wspomaga wzrost wegetatywny, przyspiesza zakwitanie roślin, zwiększa plon i poprawia jakość kwiatów. Natężenie światła na wysokości roślin powinno wynosić 6-8 W/m². Zalecane jest utrzymywanie 4-godzinnej przerwy nocnej. Doświetlanie należy rozpocząć w fazie pojawiania się drugiego bocznego pędu kwiatowego.

• Gipsówka

Doświetlanie gipsówki zimą stymuluje wzrost wegetatywny oraz przyspiesza zakwitanie roślin. Natężenie światła na poziomie roślin powinno wynosić 9-12 W/m² przy zachowaniu 4-8-godzinnego okresu ciemności.

• Storczyki

Młode rośliny popularnych storczyków, takich jak Catt leya, Cymbidium, Paphiopedilum i Phalaenopsis, zaleca się doświetlać od września do kwietnia, by natężenie światła na poziomie roślin wynosiło 7-9 W/m², a fotoperiod 16 godzin. Doświetlanie storczyków stymuluje wzrost wegetatywny, przyspiesza zakwitanie roślin oraz poprawia jakość kwiatów.

Niedostateczna ilość światła powoduje nie tylko spowolnienie procesu wzrostu (wolne tempo fotosyntezy), ale również niekorzystnie wpływa na rozwój roślin — nadmiernie wydłużone, wiotkie łodygi, zmniejszona ilość chlorofilu w tkankach. W słabo wykształconych chloroplastach zmniejszona jest intensywność fotosyntezy, nawet przy późniejszej dostępności światła. Może to prowadzić do ograniczenia produktywności roślin.

Światło ciągłe czy przerywane?

Przy zwiększaniu się powierzchni upraw szklarniowych i wzrastającej specjalizacji ogrodnictwa doświetlanie roś lin staje się coraz bardziej powszechne, a montowane instalacje oświetleniowe bardziej rozbudowane. Dlatego dąży się do ekonomicznego ich wykorzystania. Jednym ze sposobów może okazać się doświetlanie cykliczne, czyli przerywane. Polega ono na cyklicznym naświetlaniu wydzielonej części szklarni w określonych odstępach czasu. W doświadczeniach wykonywanych podczas uprawy chryzantem cykliczne doświetlanie dało rezultaty porównywalne z doświetlaniem ciągłym. Wstrzymanie kwitnienia następowało, jeżeli rośliny doświetlane były co 30 minut.

Rodzaje doświetlania

W badaniach nad doświetlaniem chryzantem (oraz innych roślin ozdobnych dnia krótkiego) zauważono również, że wystarczy okres ciemności przerwać sztucznym doświetlaniem, aby sterować terminem pełnego rozkwitu. W przypadku uprawy szklarniowej roślin truskawki zadowalające efekty produkcyjne uzyskano przy włączaniu lamp na 15 minut. Do doświetlania fotoperiodycznego, to jest sterowania długością dnia i nocy, wymagana jest gęstość fotonów wynosząca 5-10 μE (m² x s)*. Innym rodzajem doświetlania upraw pod osłonami jest doświetlanie asymilacyjne. Doświadczenia wykazały, że przedłużanie długości dnia w pierwszej połowie stycznia w przypadku uprawy truskawek przy pomocy oświet lenia o niskim natężeniu umożliwia uzyskanie zbioru już na początku kwietnia. Jak wynika z badań, fotosynteza przebiega z największą szybkością, gdy gęstość fotonów w zakresie promieniowania fotosyntetycznie czynnego (PAR) mieści się w przedziale 400-1000 μE (m² x s). Krytyczną wartością gęstości światła dla większości roś lin jest 40-50 μE/(m² x s). Gdy gęstość fotonów jest niższa od tej wartości, zanika przyrost suchej masy, bowiem tempo oddychania jest większe niż fotosyntezy. Rośliny przestają rosnąć, zrzucają owoce i tracą liście.

Rodzaje lamp

Do doświetlania asymilacyjnego, dla uzupełnienia promieniowania słonecznego, stosuje się lampy o dużej mocy. Ze względu na wysoki koszt, zabieg ten jest ekonomicznie uzasadniony tylko w przypadku rozsad i wybranych gatunków roślin. Z kolei, ingerencja w zakresie długości dnia, w celu regulowania terminu kwitnienia, owocowania, a także sterowania okresem spoczynku zimowego nie wymaga dużego natężenia oświetlenia i mocy zainstalowanych lamp.

Przy wyborze lamp należy kierować się nie tylko ich skutecznością świetlną (czyli stosunkiem strumienia światła do pobieranej przez lampę mocy elektrycznej), ale również składem spektralnym światła, jakie wytwarzają.

Z dostępnych na rynku źródeł światła można wyróżnić następujące:

• Lampy żarowe. Ze względu na emisję światła głównie w zakresie większych długości fali, intensywne nagrzewanie, małą skuteczność świetlną (8-18 lm/W zainstalowanej mocy) są rzadko wykorzystywane do doświetlania roślin w szklarni. Można ich użyć do doświetlania fotoperiodycznego.

• Lampy fluorescencyjne (świetlówki). W zależności od barwy luminoforu, można uzyskać światło o żądanej długości fali. Jednak, z powodu małej skuteczności świetlnej (30-50 lm/W), konieczności łączenia w spec jalne agregaty, a tym samym ograniczania dostępu naturalnego światła do roślin, również i te lampy są rzadko spotykane w uprawach szklarniowych. Można je stosować przy produkcji rozsady w pomieszczeniu sztucznie oświetlanym lub też w szklarni, w której zainstalowany jest mechanizm do ich przesuwania. Mogą być użyte zarówno do doświetlania fotoperiodycznego, jak i asymilacyjnego.

• Lampy rtęciowe lub rtęciowo-żarowe. Charakteryzują się skutecznością świetlną w granicach od 17-23 lm/W (lampy rtęciowe) do 35-55 lm/W (rtęciowo-żarowe).
  W praktyce mają ograniczone zastosowanie, bowiem mała skuteczność świetlna implikuje konieczność ich gęstego montażu w szklarni. Na przykład jedna lampa 400-W wystarcza do oświetlenia jednego metra kwadratowego powierzchni uprawy. Lampy te są jednak tańsze od sodowych. Powinny być umieszczane od 60-80 cm (250 W) do 120-150 cm (400 W) nad wierzchołkami roślin.

• Lampy sodowe (nisko- i wysokoprężne). Są najczęś ciej stosowane w produkcji szklarniowej, bowiem ich skuteczność świetlna wynosi od 90-135 lm/W (lampy sodowe niskoprężne) do 110-140 lm/W (lampy wysokoprężne). Ekstremum emitowanego światła przypada na długość fal 550-630 nm (barwa żółta). Na rysunku 1przedstawiono rozkład spektralny światła wysokoprężnej lampy sodowej typu SON-T Agro wraz z krzywą absorpcji światła przez chlorofil. Lampa ta (szeroko stosowana w doświetlaniu roślin w Holandii), w porównaniu z niskoprężną lampą sodową, wyróżnia się o około 15% większym strumieniem świetlnym oraz o 30% większą emisją w zakresie barwy niebieskiej.

Przy doświetlaniu roślin należy zwrócić uwagę, że wraz z czasem użytkowania lamp słabnie wytwarzany przez nie strumień świetlny. Według badań holenderskich, spadek mocy świetlnej (względem początkowej) w przypadku wysokoprężnej lampy sodowej po 24 tys. godzin użytkowania wynosi prawie 15%. Termin wymiany lampy zależy więc nie tylko od jej trwałości, ale również emisji światła. Według producentów, przeciętna trwałość poszczególnych rodzajów lamp wynosi: 1000 godz. lampy żarowe, 7500 godz. świetlówki, 6000 godz. lampy rtęciowe oraz 12 000 godz. lampy sodowe.

Efekty produkcyjne i koszty doświetlania

Oprócz możliwości sterowania długością dnia, w wyniku stosowania doświetlania asymilacyjnego skraca się czas uzyskania przez rośliny pełnej dojrzałości użytkowej, lepszej jakości jest plon oraz poprawia się zdrowotność roślin. Na przykład doświetlane rośliny róż nie wykształcały pędów płonnych, a begonie wytwarzały większą liczbę pędów bocznych. W doświadczeniach prowadzonych w Niemczech wykazano mniejsze porażenie przez szarą pleśń doświetlanych roślin begonii. Zaobserwowano również, że na wielkość i jakość plonu ma wpływ przede wszystkim suma energii świetlnej. Oznacza to, że krótsze doświetlanie o większym natężeniu daje te same efekty, co dłuższe doświetlanie światłem o mniejszej intensywności. W badaniach holenderskich przy stosowaniu doświetlania o natężeniu 10 000 lx uzyskano plon pomidorów w wysokości 90 kg/m²/rok. Według badań przeprowadzonych w Norwegii, gdy stosuje się sztuczne doświetlanie o maksymalnym natężeniu 15 000 lx, przeciętne plony ciętych róż wynoszą rocznie 600 sztuk/m².

Warto jednak zastanowić się, czy w konkretnej sytuacji doświetlanie jest ekonomicznie uzasadnione.

Jeżeli w szklarni o powierzchni 1000 m² będziemy doświetlać rośliny przez 5 godzin w ciągu doby (przyjmując rozmieszenie źródeł światła według tabeli i cenę energii elektrycznej równą 0,339 zł/kWh), dodatkowy koszt wyniesie około 40 zł/dobę. Ten wynik finansowy otrzymany został w następujący sposób. W szklarni o powierzchni 1000 m² należy zainstalować 54 lampy sodowe. Jeśli jedna lampa wymaga 440 W mocy (całkowity pobór mocy), zapotrzebowanie mocy wyniesie 23,8 kW. Mnożąc zapotrzebowanie mocy przez liczbę godzin pracy (5 godzin) oraz jednostkową opłatę za zużytą energię elektryczną (0,339 zł/kWh) otrzymamy koszt sztucznego doświetlenia równy około 40 zł/dobę.

Zasady eksploatacji systemu oświetleniowego

Przed podjęciem decyzji o stosowaniu sztucznego oświet lenia należy sprawdzić, czy w gospodarstwie dostępna jest wystarczająca rezerwa mocy elektrycznej (pojedyncza oprawa lampy SON-T Agro zużywa 440-480 W). Na przykład, wspomniana wyżej szklarnia o powierzchni 1000 m² wymaga jednorazowej mocy 26 kW. Ważnym zagadnieniem jest również napięcie w sieci — zazwyczaj większość producentów dopuszcza maksymalnie 2% spadek nominalnego napięcia. Należy zwracać uwagę, aby na drodze światła nie znajdowały się żadne przeszkody, które ograniczałyby dostęp światła. Powierzchnia oprawy lampy powinna być zawsze ustawiona równolegle do podłoża. Jeżeli podejmujemy decyzję o instalacji sztucznego doświetlania szklarni, należy również zastanowić się nad możliwościami wzbogacania atmosfery w dwutlenek węgla.

49. Metody szczepienia pomidora.

- w klin

- w boczna szpare

- przez stosowanie w skos

- w „przebicie”

W klin- faza 6-7 lisci. Podkladke ogławia się nad 2-3 lisciem, a łodygę nacina się pionowo na długość 15 mm. Zraz z pozostawionymi 3-4 liscmi przycina się poniżej i wycina na koncu zaostrzony klin

W boczna szpare-- siewki odm szlachetnej i podkładki pikuje się do jednej doniczki. Gdy maja po 4-5 lisci nacina się łodyge podkładki ukosnie w dol, szlachetnej w gore. Laczy się i unieruchamia paskiem folii lub przylepcem. System korzeniowy odm uprawnej powinien być usuniety w ciagu 2 tyg po posadzeniu na miejsce stale.

Przez stosowanie- skosne przyciecie na dł ok. 2 cm. Odmiennym sposobem jest szczepienie metoda japonska- na roslinach w fazie siewek, laczenie klipsem, tasma aluminiowa lub przylepcem.

50. Nieinfekcyjne choroby pomidora. Przyczyny występowania i objawy.

Sucha zgnilizna wierzcholkowa pomidora- występująca głównie w uprawie szklarniowej na skutek niedoboru wapnia w glebie czego przyczyną jest zakłócenie równowagi między składnikami pokarmowymi w glebie. Magnez i potas obecne w glebie oraz nadmierna wilgotność gleby utrudniają pobieranie wapnia przez rośliny.Objawy: na owocach pomidora przez cały okres wegetacji pojawiają się brązowe plamy, które biorą swój początek na wierzchołkach owoców, bardzo szybko się powiększają obejmując coraz większą powierzchnię. W miejscu plamy tkanka się zapada. Widoczna jest wyraźna różnica między chorą i zdrową tkanką.

Opadanie kwiatow i zawiązków owocow- może być wywolane zaburzeniami w pobieraniu skl. pok.: niedostatecznym pobieraniem Mn i B przy za wysokim odczynie podloza. Brak zawiazywania owocow może wystąpić przy nadmiernym odżywieniu azotem oraz braku fosforu w podlozu..

Nierównomierne wybarwienie się owocow- bledy w nawozeniu lub silne dzialanie promieni sloneczn. Przenawoz. azotem prowadzi wystepowania nieregularnej zielonej pietki oraz wytwarzania się zielonej galaretki wewnątrz owocow. NIewystarczajace nawozenie potasem- zielone plamy i smugi biegnące wzdłuż owocu.W celu ograniczania dzialania słońca należy przy ogławianiu roslin pozostawic wieksza liczbe lisci nad ostatnim gronem, zastosowac cieniowanie szklarni i intensywne wietrzenie.

Pekanie owocow- wywolane wahaniami temp. (amplituda > 18'Cw ciagu doby), wskutek okresowego niedoboru wody, zasolenia podloza, bezpośredniego dzialania na owoce promieni slon., usuniecia zbyt duzej liczby lisci w dni słoneczne. Należy wybierac odm. odporne na pekanie. Intens nawozenie potasem zmniejsza podatność na pekanie.

51.Terminy siewu nasion warzyw uprawianych na polu.

Terminy siewu:

wiosenny:(uwaga na przymrozki)

III/IV - wytrzymałe na chłody o krótkim okresie wegetacji: rzodkiewka, szpinak

1 i 2 dek. IV - wolno wschodzące i wymagające dużej ilości wody do skiełkowania: marchew, pietruszka, cebula, groch, szczaw

2 i 3 dek. IV - wrażliwe na chłody, łatwo wytwarzające pośpiechy: burak ćwikłowy, boćwina, cykoria sałatowa

2 i 3 dek. V - warzywa ciepłolubne: ogórek, dynia, fasola, kabaczek, kukurydza cukrowa

letni:(uwaga na brak wody w glebie)

poł. VII - poplonowo: fasola szparagowa, burak ćwikłowy (dla przetwórstwa)

15-30 VII - kapusta pekińska, rzodkiew

VIII - warzywa o krótkim okresie wegetacji: rzodkiewka, szpinak, roszponka można też zakładać plantację cebuli ozimej i szczawiu oraz poplony na jesienne przyoranie

jesienny:

VIII/IX - zimotrwałe odmiany: szpinaku, sałaty i ryzykowna uprawa marchwi (jarowizacja)

przedzimowy:

XI/XII - na wczesny zbiór pęczkowy odmian wczesnych marchwi, kopru i pietruszki - napęczniałe nasiona szybciej kiełkują na wiosnę i dają plon o 10-14 dni wcześniej, ale zbyt wczesny siew powoduje kiełkowanie podczas ocieplenia już w lutym i na początku marca a wtedy siewki zostaną zniszczone przez mróz

Terminy siewu są zależne od:

temperatury powietrza jaka utrzymuje się na polu

wytrzymałości na mróz (odmiany zimotrwałe mogące przetrwać zimę w postaci nasiona)

wczesności odmian, a więc od długości uprawy ich na polu (mimo późnego siewu zdążą one wydać plon przed nastaniem zimy)

temperatury kiełkowania i wzrostu (niektóre warzywa kiełkują tylko w wysokiej temperaturze podłoża i powietrza więc trzeba czekać, aż ziemia się nagrzeje wiosną)

skłonności do jarowizacji (dotyczy to warzyw dwuletnich, które przy zbyt wczesnym siewie mogą ulec jarowizacji czyli rozpocząć rozwój generatywny i wybić w pęd kwiatostanowy np. marchew, pietruszka)

od reakcji warzyw na długość dnia (rośliny dnia długiego sieje się wcześnie gdy dzień jest jeszcze krótki - aby nie wybiły w pęd kwiatostanowy, natomiast rośliny dnia krótkiego sieje się w późniejszym okresie gdy dzień jest już wystarczająco długi)

52. Charakterystyka grupy warzyw bobowatych, terminy siewu, możliwość przedłużenia okresu ich zbioru.

Warzywa bobowate

Warzywa te są rozmnażanie generatywnie z siewu wprost do gruntu. Wspólną ich cechą są brodawki korzeniowe powstające w wyniku symbiozy rośliny z bakteriami z rodzaju Rhizobium, które mają zdolność wiązana azotu z powietrza. Warzywa bobowate są ponad to źródłem białka, soli mineralnych szczególnie fosforu i magnesu oraz witamin (najwięcej z grupy B).

Zaliczamy do nich (rodzina bobowate - Fabaceae):

Fasola zwykła - Phaseolus vulgaris

Fasola wielkokwiatowa - Phaseolus coccineus

Groch - Pisum sativum

Bób - Vicia faba

Soja - Glycine max

Soczewica - Lens esculenta

Ciecierzyca - Cicer arietinum

Lędźwian - Lathyrus sativus

Terminy siewu:

Fasola zwykła (na suche nasiona): 10-15 V

Fasola szparagowa: od 10 V, kilkakrotnie do połowy VI

Groch: koniec III, początek IV

Bób: koniec III, początek IV

Przedłużenie zbioru

Poprzez kilkukrotny siew w odstępach czasu, zbiór nie jest jednorazowy, dzięki czemu uzyskuje się jego przedłużenie.

53. Sposoby produkcji rozsady kapusty głowiastej białej.

54.Sposoby uprawy cebuli

1. Uprawa z siewu:

Jest to najprostszy, najtańszy sposób uprawy. Stosować się go powinno na glebach o dobrej strukturze. Uzyskane plony są na ogół mniejsze, a cebule są mniej wyrównane i dojrzewają później niż przy uprawie pozostałymi sposobami. Najlepszy plon tą metodą uzyskuje się w rejonach gdzie lata są ciepłe a wiosna wczesna.

Nasiona cebuli wysiewa się w I połowie kwietnia. Na glebach o dobrej strukturze sieje się nasiona na płask siewnikiem jednorzędowym (na małych powierzchniach) lub wielorzędowym. Na glebach podmokłych, wysiewa się nasiona na redlinach. Odległości pomiędzy rzędami cebul są zależne od sposobu pielęgnacji:

a) pielęgnacja ręczna - wysiew nasion co 30cm

b) pielęgnacja konna - wysiew nasion co 40cm

c) pielęgnacja ciągnikowa - wysiew nasion zależny od szerokości tylnej opony ciągnika (zwykle 45cm)

Można również wysiewać nasiona cebuli pasowo, po 4-5 rzędach odległych co 25cm pozostawia się pas szerokości 50cm. Na małych powierzchniach uprawia się cebule na zagonach o szerokości 120cm, na których sieje się nasiona w rzędy biegnące w poprzek zagonu, w odległości co 20-25cm. Nasiona cebuli wolno kiełkują i w optymalnych warunkach wschody pojawiają się po 18-20 dniach. Często dodaje się do nasion cebuli 3% nasion rzodkiewki lub sałaty, które wschodzą szybciej i wyznaczają rzędy, co ułatwia mechaniczne odchwaszczanie międzyrzędzi. Później należy je usunąć. W przypadku stosowania herbicydów nie dodaje się nasion roślin wyznaczających rzędy. Norma wysiewu: 4-6kg/ha.

2.Uprawa z rozsady:

Ten sposób jest najintensywniejszy i najbardziej kosztowny. Pozwala za to uzyskać cebule duże i wyrównane, plon jest większy, a zbiór o 2 tygodnie wcześniejszy niż z uprawy z siewu. Aby otrzymać rozsadę potrzebną na obsadzenie 1ha należy wysiać 4kg nasion do inspektu umiarkowanego na początku marca w ilości 20-30g nasion/m², w rzędy co 5cm, na głębokość 1cm. Do chwili kiełkowania utrzymuje się temp. w inspekcie ok. 15-18^oC. Po wschodach obniżamy ją do 12-15^oC i stosuje się silne wietrzenie. Rozsadę podlewamy i dokarmiamy saletrą. Nadaje się ona do sadzenia na pole po 50-60 dniach. Na 7-10 dni przed sadzeniem należy rozsadę zahartować. Przed wyjęciem z inspektu obficie podlewamy, a przed sadzeniem zaprawiamy korzenie przeciwko śmietce cebulance. Sadzi się ręcznie na taką samą głębokość, na jakiej rosła w inspekcie. Można ją sadzić na płask w rzędach odległych jak dla cebuli z siewu na polu, a w rzędzie co 7-8cm lub na wałach szerokości 60-70cm. Na małych powierzchniach sadzi się na zagonach szerokości 120cm, a w rzędach odległych co 20-25cm, a w rzędzie co 8-10cm.

Nową metodą produkcji rozsady cebuli jest produkowanie gniazdowej rozsady w torfoblokach lub multipaletach.

2.Uprawa z dymki:

Sposób ten ma znaczenie gdy zamierzamy uzyskać wczesny plon cebuli pęczkowej lub cebulę na zbiór letni. Taka cebula gorzej się przechowuje . Jest zalecana w rejonach o krótkim okresie wegetacji i na gorszych glebach. Obejmuje 2 etapy: w I roku otrzymuje się drobne cebulki (tzw.dymka), a w II roku po posadzeniu dymki uzyskuje się plon cebuli.

Dymkę otrzymuje się z wysiewu nasion w II połowie kwietnia na zagonach w rzędy co 10-15cm, w ilości ok.200kg/ha. Dymkę zbiera się w sierpniu. Po przeschnięciu na polu i obcięciu korzeni oraz szczypioru dzieli się ją na 3 wybory: I o średnicy 0,5-1cm; II o średnicy 1-1,5cm i III o średnicy 1,5-2cm. Większe cebule przeznacza się do spożycia. Dymkę przechowuje się w temp. 0 - 2 ^oC. Dużą dymkę trzeba najpierw przesuszyć przez 2-3miesiące w temp. 20-30 ^oC.

Średni plon dymki wynosi 15t/ha. Dymkę sadzi się na pole na początku kwietnia w rozstawie 30 x 7-8cm, a gęściej jeśli uprawiamy ją na zbiór pęczkowy. Dymkę sadzi się piętką w dół. Ujemną stroną tej metody uprawy jest duża pracochłonność i duża skłonność do wydawania pośpiechów. Najbardziej pożądana jest dymka średnia.

Do obsadzenia 1 ha potrzeba ok. 0,3-0,4t dymki dorbnej, 0,6-0,7t średniej i ok. 1,5t dużej. Okrywanie zagonów włókniną przyspiesza zbiór.

3. Uprawa ozima:

Ten sposób uprawy stwarza możliwość znacznego przyspieszenia zbiorów (2 m-ce wcześniej niż z siewu wiosennego nasion i miesiąc wcześniej niż z uprawy z dymki). Nasiona wysiewa się 10-20 sierpnia, w opdobny sposób jak przy uprawie z siewu. Rośliny powinny przed nadejściem zimy wytworzyć 3-5 liści. Można także okrywać plantację włókniną polipropylenową. Norma wysiewu: 4kg/ha. Zbiór pod koniec czerwca lub na początku lipca.

55. Metody uprawy warzyw korzeniowych

Wszystkie warzywa korzeniowe, z wyjątkiem selera, uprawiane są z siewu wprost do gruntu. Warzywa te mogą być uprawiane na terenie całego kraju, ponieważ mają niewysokie wymagania klimatyczne i glebowe. Ich uprawa jest stosunkowo nieskomplikowana i nie wymaga posiadania specjalistycznych urządzeń.

Marchew.

Uprawia się przez siew wprost do gruntu:

0. Rzędowy w pielęgnacji ręcznej w rozstawie rzędów 30cm, a przy mechanicznej co 45 cm

1. Pasowy w mechanicznej pielęgnacji rzędy co 30 cm, a co 4 rząd wolny pas szerokości 45cm

2. W redlinach uprawia się odmiany o długich korzeniach

Zagęszczenie roślin:

3. 150 - 200 roślin na 1m² - marchew wczesna

4. 120 - 180 roślin na 1m² - marchew późna

5. 80 - 100 roślin na 1m² - marchew dla przetwórstwa

Odległość roślin w rzędzie:

6. 1,5 - 2,5 cm w uprawie na zbór pęczkowy

7. 3 - 4 cm do opakowań jednostkowych

8. 5 - 6 cm na przechowywanie

Pietruszka korzeniowa.

Uprawia się przez siew wprost do gruntu:

9. Rzędowy w pielęgnacji ręcznej w rozstawie rzędów 30cm

10. Na zagonach w rzędach co 20 - 25 cm w uprawie na zbiór pęczkowy

11. Pasowo-rzędowo lub rzędowo w rzędach co 30 - 45 cm

12. W redlinach uprawia się odmiany o długich korzeniach

Uprawa pod okryciem płaskim z foli perforowanej lub włókniny polipropylenowej oraz stosowanie ściółkowania polepsza wschody i przyspiesza wzrost roślin.

Norma siewu:

13. 4 - 5 kg / ha przy wczesnym siewie

14. 6 kg / ha gdy siew ma miejsce nieco później

15. 7 kg / ha przy siewie na przezimowanie

16. Na plantacjach, gdzie nie stosuje się herbicydów, można do nasion pietruszki dodać 3 - 5% nasion sałaty lub rzodkiewki - to pozwala na wcześniejsze wyznaczenie rzędów i wcześniejsze rozpoczęcie uprawy międzyrzędzi.

Seler korzeniowy.

Uprawia się wyłącznie z rozsady wyprodukowanej w szklarni lub ogrzewanym tunelu foliowym:

17. wysiewając 3 - 5 g nasion na 1 m ² od połowy lutego do początku marca lub w marcu, następnie pikując po 2 - 3 tygodniach w rozstawie 5 x 5 cm

18. można też wysiewać punktowo do tac wielokomórkowych o objętości komórki 25 - 53 cm³

Rozsadę sadzi się w drugiej połowie maja lub w czerwcu w rozstawie 30-50 x 20-30 cm.

Pasternak zwyczajny.

Uprawia się z siewu wprost do gruntu:

19. w rzędy co 30 - 45 cm

20. lub przez siew pasowo-rzędowy 20 - 35 cm między rzędami i 45 - 50 cm między pasami

Burak ćwikłowy.

Uprawa wyłącznie z siewu wprost do gruntu i przy:

21. odmianach o kłębkach wielonasiennych sieje się 12 - 20 kg nasion na 1 ha rzędowo co 30 - 50 cm lub pasowo-rzędowo - 4 rzędy co 30 cm i pas szerokości 45 cm

22. kłębkach jednonasiennych można zastosować siew precyzyjny i wystarcza wtedy 6,5 - 8,5 kg nasion na 1 ha

23. w uprawie poplonowej dla przemysłu można odległość rzędów zmniejszyć do 20 cm i zwiększyć normę siewu do 25 kg/ha

Skorzonera.

Uprawa z siewu wprost do gruntu w ilości 12 - 15 kg / ha:

24. rzędowo co 30 - 40 cm

25. pasowo-rzędowo w rzędy co 30 cm i pas szerokości 45 cm co 4 rzędy

56. Metody uprawy warzyw zimujących w polu

Do warzyw zimujących w polu zaliczamy warzywa wieloletnie (szparag, rabarbar, szczaw zwyczajny, chrzan) oraz jarmuż, kapusta brukselska, por i szpinak.

Szparag - obecnie istnieją dwie podstawowe metody uprawy szparaga na bielone i zielone wypustki. W pierwszej metodzie wypustki osłonięte są wałami gleby usypanej nad rzędami roślin, w drugiej zaś wyrastają nad jej powierzchnię. Szparag rozmnażany jest obecnie wyłącznie z nasion wysiewanych najczęściej na rozsadniku. Nasiona wysiewa się od końca marca do końca kwietnia. Karpy które uzyskujemy z nasion zostawiamy na zimę w polu i wykopujemy je wczesną wiosną. Następnie karpy sadzi się w miejscu docelowej uprawy w pierwszej lub drugiej dekadzie kwietnia.

Rabarbar - rozmnaża się go z reguły przez podział karp gdyż z siewu nie powtarza cech rodzicielskich. Karpy możemy sądzić jesienią lub wiosną. Korzystniejszy jest termin jesienny gdyż umożliwia ukorzenienie się roślin przed zimą i wcześniejsze rozpoczęcie wegetacji w roku następnym. Karpy sadzimy za pomocą łopaty tak, aby paki wierzchołkowe znalazły się 2-3 cm pod powierzchnią gleby. Rozstawa od 1x1m do 1,5x1,5m.

Szczaw zwyczajny - uprawia się go z siewu do gruntu. Najczęściej stosuje się siew wczesnowiosenny kwietniu lub letni w sierpniu. Nasiona w ilości 3-4 kg/ha wysiewa się w rzędy co 20-30 cm, na głębokość 1 cm. Podczas uprawy należy systematycznie wycinać pędy nasienne pojawiające się w maju.

Chrzan - rozmnaża się go wyłącznie wegetatywnie z sadzonek korzeniowych. Jako sadzonki wykorzystuje się korzenie boczne wyrastające z końca korzenia głównego. Chrzan powinno się sadzić jak najwcześniej na wiosnę. Najpowszechniejsze metody uprawy to uprawa na płask i na redlinach. W uprawie na płask odległość rzędów wynosi 50-70 cm a w rzędzie 30-40 cm. Dolną część sadzonki należy przydepnąć co powoduje jej skośne umieszczenie w glebie. Następnie obredlać rzędy tak aby wierzchołki sadzonek znalazły się 2-3 cm pod ziemią. W uprawie na redlinach rozstawa jest podobna a sadzonki sadzi się pod kątem 15 lub 45^o . Bardziej pionowe sadzenie daje wyższy plon natomiast płaskie ułatwia wykopywanie.

Jarmuż - Może być uprawiany z siewu wprost do gruntu na miejsca stałe albo z rozsady produkowanej na rozsadniku. W uprawie jarmużu do spożycia jesienią i w ciągu zimy zbiór rozpoczyna się w listopadzie i może trwać przez całą zimę.

Kapusta brukselska - uprawia się ja zwykle z rozsady produkowanej na rozsadniku. Po 6-8 tygodniach sadzi się ja w rozstawie 60x50 cm. Często stosuje się ogławianie aby przerwać wzrost łodygi i przyśpieszyć rozwijanie się główek.

Por - może być uprawiany z siewu nasion wprost na pole, bądź z rozsady. Pole pod siew powinno być starannie przygotowane. Nasiona wysiewa się 2-3kg/ha od marca do kwietnia na głębokość 1-2cm. Rozsadę sadzimy w połowie kwietnia i przykrywa się ją folią perforowana lub włókniną polipropylenową na okres 3-4 tygodni. Rozsadę sadzimy najczęściej na płask. Możemy także stosować uprawę w bruzdach, na redlinach oraz w otworach.

Szpinak - uprawia się go z siewu wprost do gruntu. Siew w zależności od planowanego terminu zbioru przeprowadzamy - bardzo wczesna wiosną od marca do połowy kwietnia, od połowy lipca do połowy sierpnia lub od końca sierpnia do połowy września. Nasiona wysiewa się w ilości 20-40 kg/ha. Możemy zwiększyć normę siewu do 50kg co ograniczy rozwój chwastów na polu i wpływa na wykształcenia roślin o bardziej wzniesionym pokroju co jest korzystne w przypadku mechanicznego zbioru. Jednak należy pamiętać ze wraz ze wzrostem ilości roślin rośnie także zawartość azotanów w plonie co wynika z większego udziału ogonków liściowych w plonie liści oraz gorszych warunków świetlnych.

57. Wymagania siedliskowe grupy warzyw psiankowatych.

Warzywa psiankowate są warzywami ciepłolubnymi. Wymagania świetlne i cieplne mają duże, a wodne umiarkowane. Udają się najlepiej na glebach ciepłych, przewiewnych, dobrze nagrzewających się, będących w dobrej kulturze oraz zasobnych w składniki pokarmowe.

58. Charakterystyka grupy warzyw dyniowatych.

Do warzyw dyniowatych należy ogórek, dynia melon, kawon. Są to rośliny jednoroczne o jadalnych owocach, które spożywa się w fazie dojrzałości użytkowej (ogórek, dynia zwyczajna) lub fizjologicznej (dynia olbrzymia, melon i kawon). Warzywa dyniowate nalezą do roślin o dużych wymaganiach cieplnych i wrażliwych na chłody. Obniżenie temp. Poniżej 0 °C jest dla tych roślin zabójcze, a u niektórych temp. Klika stopni powyżej 0 °C wywołuje nieodwracalne zaburzenia w ich wzroście i rozwoju. Warzywa te mają duże wymagania świetlne, są wrażliwe na wiatry. Wymagają gleb żyznych, ciepłych, przewiewnych i przepuszczalnych, na glebach ciężkich, podmokłych dają niski plon. Uprawia się je w pierwszym roku po oborniku z siewu nasion wprost na pole lub z rozsady.

Wartość energetyczna warzyw dyniowatych jest mała. Największe znaczenie ma w Polsce ogórek w uprawie polowej, jak i pod osłonami. Ostatnio coraz większego znaczenia nabiera uprawa dyni zwyczajnej, kabaczka i cukini.

Gat: Ogórek - Cucumis sativus

Gat: Melon - Cucumis melo

Odmiany botaniczne:

Melon cantaloupe - C. melo var. cantalopensis

Melon siatkowy - C. melo var. reticulatus

Melon cukrowy - C. melo var. saccharinus

Melon zimowy - C. melo var. indorus

Gat: Dynia olbrzymia - Cucurbita maxima

Gat: Dynia zwyczajna - Cucurbita pepo

Odmiany botaniczne:

Kabaczek - C. pepo var. giromontiina

Cukinia - C. pepo var. giromontiina

Dynia makaronowa - C. pepo var. giromontiina

Patison - C. pepo var. patissonia

Gat: Dynia oleista - C. pepo var. oleifera

Gat: Dynia figolistna - C. ficifolia

Gat: Kawon - Citrullus vulgaris

59. Sposoby rozmnażania szparaga, produkcja rozsady, zakładanie plantacji.

Szparag rozmnazany jest wyłącznie z nasion wysiewanych najczęściej na rozsadniku. Wegetatywny sposób Rozyn., polegajacy dzieleniu starszych karp został zaniechany, gdyz sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób i skraca okres plonowania.

Produkcja rozsady: Cykl prod. na rozsadniku trwa ok. 12 mies. Karpy dwuletnie, jakie niekiedy oferuje się w handlu gorzej się przyjmuja i slabiej rosna (nie nadaja się do zakład. plantacji). Wybiera się gleby lekkie, gliniasto piaszczyste lub piaszczysto gliniaste, niepodmokle i szybko nagrzewające się wiosna. pH 6,2- 7,0. Jesienia stosuje się obornik 30-40t/ha i wykonuje gleboka orke przedzimowa. Wiosna 100 kg P2O5 i 150-200 K2O na 1 ha mieszając je z gleba. Dawka azotu 100-200kg dzieli się na 2-4 czesci i wysiewa pogłównie. Pierwsza po wschodach roslin, ost na pocz sierpnia.

Nasiona wysiewa się od konca III do k. IV, wschody po ok. 4-6tyg, chyba ze się zastosuje moczenie lub stratyfikacje. Zabiegi pielęgnacyjne-ochrona przed chwastami, ewentualne deszczowanie, przerywka. Karpy wykopuje się wczesna wiosna.

Glebe pod plantacje należy odpowiednio przygotowac. Karpy sadzi się w 1 lub 2 dek. IV. Rzedy w kier polnoc-poludnie. Przy uprawie szparagow bielonych odległość rzedow powinna wynosic 150-180 cm- umozliwia zastosowanie narzedzi mech.do sypania walow. Na plantacji szp. zielonych rzedy 125, 135 lub 150cm. Karpy sadzi się recznie w bruzdy szer. 40 cm i gleb. 25-35 cm. Przysypuje ziemia i dobrze dociska.

60. Charakterystyka grupy warzyw liściowych.

Do tej grupy użytkowej określanej jako warzywa liściowe zalicza się gatunki należące do różnych rodzin botanicznych, których częścią jadalną są całe liście bądź same ogonki, albo blaszki liściowe spożywane w stanie surowym, rzadziej po ugotowaniu. W naszym kraju w uprawie są:
Sałata siewna (tu 4 odmiany: głowiasta, typ masłowa i krucha; rzymska; listkowa, łodygowa)
Endywia
Cykoria liściowa
Szpinak zwyczajny
Burak liściowy (boćwina)
Pietruszka naciowa
Seler naciowy
Seler listkowy
Roszponka jadalna
Szpinak nowozelandzki
Portulaka warzywna
Rokietta siewna
Rukiew wodna
Pieprzyca siewna (rzeżucha)
Warunki glebowo-klimatyczne są zróżnicowane (należą do różnych rodzin)
Wartość biologiczna dość duża: źródło witamin, głównie C i A; soli Ca, K, Fe
Znaczenie gospodarcze: łatwe w uprawie, dostępne na rynku, duże walory smakowe, nieskomplikowane przygotowanie do spożycia
Najpowszechniej u nas uprawiane: Sałata głowiasta i Szpinak zwyczajny, w drugiej kolejności: Pietruszka naciowa, Seler naciowy, Cykoria sałatowa; pozostałe uprawiane i spożywane w bardzo małych ilościach.
Większość jest jednoroczna. Dwuletnie są tylko: Cykoria liściowa, Burak liściowy, Pietruszka naciowa, Seler naciowy i Seler listkowy.
Rukiew wodna jest wieloletnia.
Większość warzyw liściowych spożywana jest w stanie surowym. Po uprzednim ugotowaniu spożywane są: szpinak, roszponka, boćwina, portulaka.

Warzywa liściowe są łatwe w uprawie, cechują się krótkim okresem wegetacji, mogą być uprawiane jako przedplon, poplony i współrzędnie.

61. Rozmnażanie generatywne

• Rozmnażanie za pomocą nasion, powstałych po zapyleniu i zapłodnieniu z przekształcenia zalążków;

• W produkcji ogrodniczej nie zawsze daje dobre wyniki, ponieważ często rośliny potomne nie powtarzają cech roślin macierzystych; u roślin mieszańcowych często obserwuje się to zjawisko. Poza tym mieszańce wskutek degeneracji pyłku i woreczka zalążkowego nie tworzą nasion, są bezpłodne i rozmnażane wegetatywnie przez to;

• Rośliny rozmnażane z nasion są zazwyczaj żywotniejsze i zdrowsze od tych rozmnażanych wegetatywnie.

Wybór nasion: nasiona powinny:

• Pochodzić od rośliny określonej odmianowo i być czyste gatunkowo;

• Odznaczać się właściwym zapachem, barwą, połyskiem, brakiem zanieczyszczeń;

• Mieć energię i siłę kiełkowania zgodną z normami. W celu zbadania energii i siły kiełkowania wykonuje się tzw. Próbę kiełkowania

• Być dobrze wykształcone i dojrzałe (niedojrzałe nie kiełkują).

Zdolność kiełkowania nasion i szybkość kiełkowania jest bardzo różna i zależą od gatunku, budowy nasiona i wieku nasiona.

Nasiona większości roślin ozdobnych w kwiaciarstwie kiełkują szybko, w ciągu kilkunastu dni. Zdolność kiełkowania zachowują w ciągu 2-5 lat. Najwłaściwszą porą wysiewu jest koniec zimy-wiosna: II-V oraz II połowa lata VII do IX. W pierwszym okresie wysiewa się zazwyczaj rośliny jednoroczne, a drugim roślin dwuletnie i większość bylin.

Przygotowanie nasion do siewu: wykorzystuje się możliwość przerywania spoczynku względnego nasion, po stworzeniu odpowiednich warunków środowiskowych, które umożliwiają przyspieszenie kiełkowania:

1. Zaprawianie nasion preparatami chemicznymi- celem jest ochrona przed bakteriami i grzybami chorobotwórczymi, żyjącymi na powierzchni nasion oraz szkodnikami.

Różne metody zaprawiania: na sucho, półsucho, półmokro, morko, metoda slurry;

2. Skaryfikacja- to zabiegi przyspieszające kiełkowanie nasion o twardej i grubej łupinie nasiennej. Należą do nich:

• Mechaniczne uszkadzanie łupiny nasiennej: duże nasiona- nacinanie łupiny, drobne nasiona- przecierane pomiędzy arkuszami papieru szklanego;

Nasiona roślin z rodziny Malvaceae i Fabaceae.

• Moczenie nasion w gorącej wodzi (temperatura 75-80˚C) przez okres 24 godzin;

• Poddawanie nasion działaniu stężonego kwasu siarkowego przez kilka/kilkanaście godzin.

3. Stratyfikacja - zabieg konieczny do odbycia się w nasieniu procesów biochemicznych i wzrostowych. Nasiona roślin przechowuje się w odpowiednich warunkach: temperaturze, wilgotności, dostępu tlenu i światła.

Nasiona umieszcza się w podłożu - piasek lub torf w skrzynkach w pomieszczeniu o temp. 2-8˚C i kontroluje w trakcie przechowywania. Należy unikać wahań temperatury trakcie przechowywania.

Długość okresu zależy od gatunku, wysokości temperatury i wilgotności podłoża:

Wymagają skaryfikacji nasiona: Acer, Aktinidia, Malus, Rhus, Rosa multiflora, Sambucus

Wymagają dwuletniego terminu stratyfikacji: Acer capestre, Euonymus, Juniperus, Tilia.

Techniki siewu nasion:

• Do skrzynek drewnianych, pojemników, doniczek w szklarniach, inspektach, tunelach lub bezpośrednio do gruntu;

• Nasiona większe: szparag, cyklamen, groszek wysiewa się punktowo; nasiona mniejsze: begonii, petunii, pierwiosnków - siew rzutowy;

• Po wysiewie nasiona przykrywa się warstwą podłoża dobrze przesianego- nasiona większe, i pnie przykrywa się nasion drobnych;

• Podłoże do wysiewu powinno być starannie przygotowane: wolne od zanieczyszczeń, nasion chwastów i szkodników, patogenów, wilgotne, równomiernie rozłożone, i ubite.

62. rozmnażanie wegetatywne roślin ozdobnych - sposoby, przykłady

1. rozmnażanie za pomocą sadzonek

Sadzonki pędowe - goździk szklarniowy, pelargonia rabatowa (sadzonki wierzchołkowe), dracena, bluszcz (środpędowe), oprócz tego z sadzonek pędowych rozmnażamy: chryzanteme wielkokwiatową, poinsecję, azalię, araukarię wyniosłą

Sadzonki liściowe - sępolia fiołkowa, begonia królewska, peperomia kędzierzawa, skrętnik mieszańcowy

Sadzonki korzeniowe - za pomocą sadzonek korzeniowych rozmnaża się rośliny bylinowe, które tworzą na korzeniach pąki odnawiające i korzenie przybyszowe

W zależności od zdolności tworzenia pąków odnawiających na korzeniach wyróżnia się 2 typy sadzonek korzeniowych:

• Wytwarzające pąki przybyszowe przy górnej powierzchni cięcia - mak wschodni, dziewięćsił bezłodygowy, chaber górski, przegorzan, mikołajek alpejski

• Wytwarzające paki śpiące na całej długości korzeni - zawilec mieszańcowy i gajowy, bodziszek

2. oddzielenie odrośli i odrostów

Odrośla to pędy wyrastające u podstawy pędu głównego

Odrosty to pędy powstałe z pąków na korzeniach (odrosty korzeniowe)

Na szeroką skalę rozmnaża się w ten sposób anturium

A ponad to: skrzydłokwiat, niektóre gatunki z rodziny ananasowatych, kaktusowatych i gruboszowatych

3. rozmnażanie roślin tworzących się na rozłogach

Rozłogi to zmodyfikowane pędy nadziemne lub rzadziej podziemne. Wyrastają u roślin, które mają skrócone pędy i liśce zebrane w rozetę.

Przykłady: skalnica rozłogowa, zielistka Steinberga, nefrolepis wysoki

4. rozmnażanie przez odkłady

W praktyce szkółkarskiej rozmnaża się rośliny z pomocą odkładów zwykłych, poziomych i powtarzalnych. Polega to na przyginaniu pędów i obsypywaniu ich w różny sposób ziemią. Z pędów mających kontakt z podłożem wyrastają korzenie przybyszowe, ukorzenione części po odjęciu tworzą samodzielną roślinę.

Przykłady: Fikus, dracena, difenbachia, trójskrzyn, kordylina, filodendron

5. rozmnażanie przez podział karp i kłączy

Karpa - organ trwały obejmujący nasady pędów z korzeniami przybyszowy oraz korzenie pierwotne

Przykłady: goździk, ostróżka, chaber, dzwonek, serduszka okazała, piwonia

Kłącze - to podziemny pęd, rosnący przeważnie poziomo, skośnie, rzadziej pionowo. Czasami widoczne jest ono na powierzchni ziemi.

Przykłady: alstromeria, cantedeskia, paciorecznik, kosaciec, konwalia

6. rozmnażanie roślin przez cebule

Cebulowe jednoroczne - tulipan, kosaciec, czosnek

Cebulowe wieloletnie - narcyz, hiacynt, szachownica, cebulica, przebiśnieg, śnieżyca, śnieżnik, puszkinia, lilia, śniedek

7. rozmnażanie przez bulwy

Bulwy to organy służce do magazynowania składników pokarm. Tworzę się z łodygi:

Tworzące się z części podliścieniowej (hipokotylowej): begonia bulwiasta, cyklamen, glorioza

Tworzące się z części nadliścieniowej (epikotylowej): mieczyk, frezja, krokus, zimowit

Lub z korzeni: (bulwy korzeniowe): dalia, rannik, liatra

A OPRÓCZ TYCH NAJWAŻNIEJSZYCH jeszcze wyróżniamy:

In vitro - storczyki, anturium, funkia, miodunka, serduszka, gerbera, astry, figowiec

przez zarodniki - paprocie

przez rozmnóżki - lilia tygrysia i bulwkowata, zanokcica bulwkowata

szczepienie - głównie róże

63. Rozmnażanie za pomocą sadzonek (typy sadzonek, podłoża do ukorzeniania, warunki ukorzeniania )

Sadzonkowanie roślin jest obecnie najpopularniejszym sposobem rozmnażania wielu roślin ozdobnych. Rozmnażanie to jest możliwe dzięki zdolności roślin do regenerowania i odtwarzania brakujących organów.

TYPY SADZONEK:

- pędowe ( np. chryzantema wielkokwiatowa, goździk szklarniowy, hortensja ogrodowa, poinsecja, pelargonia rabatowa, figowiec sprężysty, róża chińska karłowa)

- liściowe (sępolia fiołkowa, begonia królewska, peperomia kędzierzawa, skrętnik mieszańcowy, sansewieria gwinejska)

- korzeniowe (mak wschodni, dziewanna, chaber górski, dziewięćsił bezłodygowy, przegorzan, mikołajek alpejski, zawilec gajowy, bodziszek)

SADZONKI PĘDOWE:

- wierzchołkowe lub śródpędowe (jednowęzłowe lub kilkuwęzłowe)

- zielne, półzdrewniałe i zdrewniałe

PODŁOŻA DO UKORZENIANIA powinny się odznaczać dobrymi właściwościami fizycznymi: porowatością, stabilną strukturą, dużą przepuszczalnością, właściwym odczynem, sterylnością.

•Podłoża mineralne: piasek, żwir, perlit, wermikulit, keramzyt, wełna mineralna

•Podłoża organiczne: torf wysoki, kora drzewna, węgiel brunatny, włókna kokosowe

•Podłoża syntetyczne: styromul, biolaston, pianka poliuretanowa, pianka polifenolowa.

WARUNKI UKORZENIANIA:

- podwyższona temperatura powietrza i podłoża. Szklarnie i tunele foliowe muszą być wyposażone w elementy grzewcze. Temperatura podłoża powinna być wyższa niż powietrza np. gdy temp. powietrza wynosi 18°C to podłoża 20-21°C

-wilgotność podłoża i powietrza (podlewanie, zamgławianie powietrza)

-ograniczanie utraty wody podczas transpiracji - przykrywanie

- doświetlanie lub zacienianie sadzonek. (Doświetlanie w okresie jesienno-zimowym powoduje szybsze ukorzenienie i poprawia jakość sadzonek)

-opryskiwanie antytranspirantami

- stosowanie ukorzeniaczy

64. Rozmnażanie cebulowych roślin ozdobnych

SPOSOBY:

- Oddzielanie cebul przybyszowych (tulipan, narcyz, hiacynt, kosaciec, czosnek, szachownica cesarska, szachownica kostkowana, cebulica, przebiśnieg, śnieżyca wiosenna, śnieżnik, szafirek, śniadek, puszkinia, lilia, nerine, zwartnica)

- Sadzonki łuskowe - fragmenty składające się z dwóch łusek połączonych kawałkiem piętki.(narcyz, szachownica cesarska, lilia, zwartnica)

- Drążenie (hiacynt)

- Nacinanie (hiacynt, szachownica cesarska, cebulica)

- Borowanie (hiacynt)

Drążenie- zabieg ten polega na usunięciu piętki wraz ze stożkiem wzrostu za pomocą specjalnego noża lub szczepaka

Nacinanie- Cebule nacina się nożem o prostym ostrzu. Wykonuje się 3-4 cięcia prostopadle do piętki

Borowanie- Tzw. wyrywanie piętki. Za pomocą specjalnego, metalowego cylindra przebija się cebulę wykonując w niej otwór. Usuwa się w ten sposób piętkę i wierzchołek cebuli.

65. Okresowość rozwoju roślin ozdobnych i długość cyklu ich uprawy

Wydaje mi się, że w tym pytaniu chodzi o podział na jednoroczne, dwuletnie i byliny (ale nie wiem do końca) no i długość cyklu… tego na razie nie mam

Roślina jednoroczna- roślina przechodząca cały cykl rozwojowy (od wykiełkowania z nasienia do wydania własnych nasion) w ciągu jednego okresu wegetacyjnego, później ginąca. Obumierają zarówno nadziemne pędy, jak i części podziemne. Niesprzyjającą wegetacji porę roku przetrwają tylko nasiona. Rośliny jednoroczne należą do roślin monokarpicznych. Są roślinami zielnymi - mają zielne, niezdrewniałe pędy.

Roślina dwuletnia, roślina dwuroczna - roślina potrzebująca do odbycia cyklu rozwojowego dwóch okresów wegetacyjnych. Podczas pierwszego roku wytwarzana jest rozeta liści asymilujących oraz organy spichrzowe (zmodyfikowane korzenie i pędy). W drugim roku wydawane są pędy kwiatowe i nasiona, po czym roślina zamiera.

Roślina wieloletnia - roślina żyjąca więcej niż dwa lata i zwykle wielokrotnie w tym czasie wytwarzająca nasiona (bądź zarodniki).

66.Znaczenie światła w uprawie roślin ozdobnych

Wpływ światła:

• Fotosynteza-energia promieniowania zmienia się na chemiczną. Duże znaczenie ma tu PAR(światło fotosyntetycznie czynne), obejmuje ono zakres 400-700nm.

Temp. Minimalna fotosyntezy 0^oC

Temp. Maksymalna fotosyntezy 45-45 ale dla roślin wysokogórskich 25 ^oC

Temp. Optymalna fotosyntezy 30-35 ^oC

• Fotomorfogeneza

Indukowanie pewnych procesów zachodzących przez całe życie rośliny- kiełkowanie, zielenienie.

Światło aktywne morfogenetycznie ma zakres 300-800nm

Najistotniejsze regiony dla rozwoju roślin:

Niebieski 450nm

Czerwień 660nm

Daleka czerwień 730nm

Fotoreceptorami u roślin są

Fitochrom

Kryptochrom

Rośliny dnia długiego	Rośliny dnia krótkiego	Rośliny obojętne
Dłużej niż 10-16 godzin	Szarłat zwisły r.jakościowa	5-24 godziny
Kwitną późną wiosną latem	Wilec bluszczowy r.jakościowa	Fuksja
	Tytoń oskrzydlony r.jakościowa	Groszek pachnący
	Słonecznik zwyczajny r.jakościowa	Koleus blumego
	Kosmos podwojnie pierzasty r.ilościowa	Bodziszki
	Szałwia błyszcząca r.ilościowa	Róże
	Stokrotka trwała	Różaneczniki
	Bratek ogrodowy
	Wieloletnie nie zimujące, byliny kw.jesienią, pod osłonami na kwiat cięty, doniczkowe o ozdobnych kwiatach

Doświetlenie sztuczne: lampy fluorescencyjne, żarowe, rtęciowe, sodowe, wysokoprężne sodowe, metalohalogenowe

67. Znaczenie wody w uprawie roślin ozdobnych

Ważnym czynnikiem, który ma wpływ na decyzję o wyborze systemu nawodnieniowego, jest informacja o jakości dostępnej wody. Jakość wody decyduje o jej przydatności do wykorzystania oraz niezbędnym systemie filtracji lub uzdatniania i powinna być rozpatrywana jednocześnie w kilku aspektach. Dlatego przed podjęciem decyzji o zastosowaniu wody do nawadniania należy wykonać jej chemiczną analizę.

Zasolenie. Większość uprawianych roślin jest wrażliwa na wysoką zawartość soli w glebie, dlatego istotny jest poziom zasolenia wody. Mierzy się go za pomocą konduktometru

Odczyn wody. W większości ujęć woda ma odczyn zbliżony do obojętnego (pH 7) lub lekko zasadowy

Pierwiastki, które w wyższych stężeniach mogą być toksyczne dla roślin, na przykład chlor, sód i bor

Rośliny bardziej lub mniej są odporne na wyżej wymienione wariancje czynników. Dlatego przed przystąpieniem do uprawy powinniśmy wiedzieć jaką wodą mamy dostępną i jakie wymagania ma nasza roślina uprawiana.

Ze względu na zapotrzebowanie na wodę wyróżnia się następujące grupy roślin:

hydrofity - rośliny wodolubne (rośliny wodne, pływają po wodzie albo zakorzeniają się)

hygrofity - rośliny bagienne, wilgociolubne

mezofity - rośliny mające średnie lub zmienne zapotrzebowanie na wodę

tropofity - rośliny klimatu zmiennego, pojawiające się cyklicznie

halofity - słonorośla, lubią tereny o dużym zasoleniu, np. nad morzami (np. mikołajek nadmorski)

kserofity - rośliny sucholubne

Rośliny wilgociolubne to np. irysy, języczki, oczary (wszystko co spotykamy nad wodą) i rośliny sucholubne: rozchodnik ościsty, jałowiec pospolity, żarnowiec miotlasty.

68. Zbiór kwiatów ciętych i dalsze postępowanie

-ukośne przycinanie pędów ostrym narzędziem, tak by ich końce nie były "poszarpane";

-Obcinanie pędu u podstawy lub na określoną długość , pędy obcina się odpowiednim dla gatunku ostrym narzędziem (nożem, nożyczkami, kosą, sierpikiem itp.).

-częstą zmianę wody, co ogranicza liczbę zawartych w niej bakterii i innych drobnoustrojów;

-usuwanie części zbędnego ulistnienia, zmniejszające straty wody na skutek transpiracji

-usuwanie liści na fragmencie pędu zanurzonego w wodzie, zapobiegające ich gniciu w wodzie;

Następnie zazwyczaj wiąże się je w pęczki o odpowiedniej ilości sztuk lub wsadza do wyspecjalizowanych skrzynek lub podpór (często takie wyspecjalizowane podpory zawierają w sobie wodę). umieszczenie kwiatów w chłodnym miejscu.

Kwiaty są podatne na etylen dlatego powinniśmy je kondycjonować - zabieg polegający na krótkotrwałym (2-24 godziny) umieszczeniu pędów w roztworze specjalnej pożywki, w której składzie najczęściej znajduje się srebro, uniemożliwiające działanie etylenu, oraz cukier.

Pożywki dla kwiatów ciętych to głównie Hrysal Universal (pasuje do wszystkich gatunków)

Kwiaty cięte zachowują trwałość do kilku tygodni po ścięciu (zależne od gatunku i metody przechowywania). Dzięki Hrysalowi można ją przedłużyć.

Dobrze przechowują się: storczyk, strelicja, goździk, chryzantema, kantedesia

ŻLE: lilie, zwarnica, glorioza, zawilec

69. Regulatory roślinne w uprawie roślin ozdobnych.

Fitohormony - hormony roślinne - endogenne regulatory roślinne, które są transportowane w roślinie od miejsca, gdzie są wytwarzane, do miejsca, gdzie wywierają swoje działanie.

Są to związki organiczne, które w bardzo małych ilościach - wykluczających ich działanie żywieniowe - pobudzają, hamują lub w inny sposób modyfikują procesy fizjologiczne roślin.

Regulatory wzrostu

1. Auksyny

2. Gibereliny

3. Cytokininy

4. Brasinosteroidy

5. Kwas abscysynowy

6. Jasmonidy

7. Etylen

AUKSYNY (gr. auksein - wzrastać)

Definicja: Auksyny są to związki organiczne, które charakteryzuje zdolność wywoływania wzrostu elongacyjnego (wydłużeniowego) komórek łodygi w sposób podobny do kwasu indolilo-3-octowego.

AUKSYNY

• Pobudzają (niekiedy hamują) wzrost wydłużeniowy komórek

• Biorą udział w wygięciach fototropijnych (w kierunku źródła światła)

• Biorą udział w wygięciach grawitropijnych (w kierunku siły ciążenia - w korzeniu lub przeciwnie do niej - w pędzie)

• Biorą udział w zjawisku plagiotropizmu - skośnym w stosunku do wektora grawitacji wzroście pędów bocznych i rozłogów; gałęzie rosnące plagiotropijnie mają tendencję do słabszego wzrostu i silniejszego owocowania w porównaniu do gałęzi rosnących ortotropijnie

• Biorą udział w ustawianiu się liścia powierzchnią adaksjalną (wierzchnią) ku światłu i poprzecznie w stosunku do grawitacji

• U wielu gatunków roślin, w ściętych kawałkach pędów, auksyny gromadzą się w ich podstawowej części i sprzyjają regeneracji korzeni

• Powodują zawiązywanie korzeni bocznych i przybyszowych;

• Uczestniczą w zjawisku dominacji wierzchołkowej, czyli w korelatywnym hamowaniu pąków pachwinowych przez wierzchołek pędu i młode liście

• Zapobiegają opadaniu liści i owoców

• Zapoczątkowują działalność kambium na wiosnę (współdziałając z giberelinami i cytokininami)

• Powodują powstawanie partenokarpicznych (beznasiennych) owoców

• Pobudzają podziały komórkowe (współdziałając z cytokininami)

GIBERELINY

Definicja: Gibereliny to duża grupa hormonów roślinnych, których budowa chemiczna oparta jest na diterpenowym, 4-pierścieniowym związku - giberelanie.

Nazwa tych hormonów pochodzi od nazwy grzyba Giberella fujikuroi, u którego po raz pierwszy znaleziono gibereliny.

GIBERELINY:

• Silnie stymulują wzrost międzywęźli i wydłużanie się pędów (niektórym karłowym mutantom można przywrócić normalny pokrój przez spryskiwanie ich roztworem giberelin)

• U niektórych roślin pobudzają kwitnienie

• U niektórych roślin mogą zastąpić działanie długiego dnia lub chłodu (fotoperiodyzm, jaryzacja)

• W kwiatach rozdzielnopłciowych stymulują rozwój kwiatów męskich

• Pobudzają rozwój owocni (w pewnych przypadkach mogą wywołać powstanie pozbawionych nasion owoców partenokarpicznych)

• Grają ważną rolę w przerywaniu stanu głębokiego spoczynku w narządach przetrwalnikowych (nasionach, bulwach)

• Działają synergicznie z auksynami w pobudzaniu działalności kambium w

drzewach iglastych i w jabłoniach.

CYTOKININY (gr. kytos - jama, komórka; kineo - poruszam)

Definicja: Cytokininy są to związki organiczne, które przyspieszają podziały komórkowe. Naturalne cytokininy stanowią jednorodną grupę związków - są pochodnymi adeniny.

CYTOKININY:

• Są niezbędnymi czynnikami podziałów komórkowych

• Pobudzają różnicowanie się chloroplastów

• Indukują rozwój pędów (pobudzają np. wzrost pąków bocznych - zmieniają dominację wierzchołkową) i rozgałęzianie się pędów (działają tu antagonistycznie do auksyn)

• Opóźniają procesy starzenia się narządów (zwłaszcza liści)

• Mogą wpływać na proces translacji poprzez wbudowanie w cząsteczkę tRNA i rRNA; generalnie cytokininy występują w strukturze tych tRNA, w których sekwencja trzech zasad antykodonu zaczyna się od uracylu

• Mogą występować w połączeniach z białkami (np. kompleks cytokinina-białko znajduje się na powierzchni membran chloroplastów - połączenie to może odgrywać istotną rolę w intensyfikacji procesu fosforylacji)

• Białka łączące się z cytokininami mogą spełniać rolę receptora - powstaje wtedy połączenie cytokinina - białko receptorowe.

BRASINOSTEROIDY

Definicja: Są to związki biologicznie czynne wywodzące się z triterpenów, hydroksysteroidy - pochodne cholestanu. Wykazują duże podobieństwo do zwierzęcych hormonów sterydowych.

BRASINOSTEROIDY:

• Stymulują wzrost koleoptyli i pędów; są najaktywniejsze ze wszystkich regulatorów roślinnych w stymulacji wydłużania się łodyg

• Pobudzają wydzielanie się H+ do ściany komórkowej, co prowadzi do rozluźnienia jej struktury

• Uruchamiają różnicowanie się izolowanych komórek mezofilu w elementy ksylemu

• Ich podanie na narząd-biorcę pobudza transport związków pokarmowych ku temu narządowi

INHIBITORY WZROSTU

Definicja: Inhibitory wzrostu są to związki organiczne, które w stężeniach fizjologicznych hamują takie procesy, jak wydłużanie łodygi oraz jej wycinków, wzrost korzeni, kiełkowanie nasion, otwieranie pąków i kwitnienie. Hamowanie tych procesów ma charakter odwracalny, a więc obniżenie poziomu inhibitora w roślinie wznawia zahamowany poprzednio proces.

KWAS ABSCYSYNOWY

A B A

Zwany jest również dorminą. ABA jest terpenoidem, tzn. związkiem, którego jednostką budulcową jest układ izoprenowy. Powstaje bezpośrednio z kwasu mewalonowego lub pośrednio z karotenoidów.

KWAS ABSCYSYNOWY:

• Hamuje wzrost pędów, koleoptyli, kiełkowanie nasion, bulw i innych utworów przetrwalnych.

• Przyspiesza kwitnienie, starzenie się organów roślinnych.

• Indukuje zrzucanie liści, kwiatów i owoców, prawdopodobnie przez wzmożenie syntezy etylenu, który jest bezpośrednio odpowiedzialny za tworzenie się warstwy odcinającej.

• Indukuje stan spoczynku zimowego pąków wielu drzew oraz stan spoczynku zimowego wielu gatunków nasion.

• Stymuluje zamykanie się aparatów szparkowych.

• Hamuje fotosyntezę i syntezę chlorofilu oraz transport jonów przez błony

• W warunkach stresowych nasila ekspresję genów dla białek m. in. uczestniczących w aklimatyzacji roślin.

• Wzrost stężenia ABA towarzyszy niekorzystnym dla roślin zmianom w środowisku (susza, zranienie, zalanie), co wpływa na zwiększenie odporności roślin na stresy.

JASMONIDY

Definicja: Jasmonidy są to związki organiczne o strukturze podobnej do prostaglandyn (hormonów zwierzęcych). Pierwszym poznanym związkiem był kwas jasmonowy, wyodrębniony z olejku zapachowego kwiatu jaśminu i rozmarynu.

JASMONIDY

• Hamują wzrost wydłużeniowy nadziemnych części roślin, kiełkowanie ziaren pyłku i nasion bogatych w tłuszcze

• Hamują embriogenezę, tworzenie się pąków kwiatowych

• Przyspieszają starzenie się liści, powstawanie warstwy odcinającej i opadanie liści

• Stymulują dojrzewanie owoców

• Stymulują zamykanie się aparatów szparkowych

• Pełnią rolę pośredników w reakcjach na stres i w mechanizmach obronnych roślin; wzrost ich stężenia w tkankach jest jedną z pierwszych odpowiedzi rośliny na stres

• W wyniku mechanicznego uszkodzenia tkanek roślin, np. przez owady, zachodzi wzmożona synteza jasmonidów i następuje aktywacja lub indukcja biosyntezy enzymów odpowiedzialnych za gromadzenie się fitoaleksyn i inhibitorów proteinaz, które blokują aktywność proteinaz owadzich, uniemożliwiając tym samym dostęp owadów do roślinnych białek.

• Indukują syntezę wtórnych metabolitów roślinnych, np. alkaloidów

• Kwas jasmonowy aktywuje ekspresję genów kodujących niektóre białka obronne, np. osmotyny, oraz enzymy szlaku fenylopropanoidowego biorące udział w biosyntezie fitoaleksyn.

Etylen

Etylen (CH2==CH2) jest to prosty nienasycony węglowodór.

ETYLEN:

• Hamuje podziały i wzrost wydłużeniowy komórek

• Przyspiesza procesy dojrzewania i starzenia się tkanek (wydzielany jest np. podczas dojrzewania owoców i silnie ten proces stymuluje)

• Pobudza rozwój warstwy odcinającej, powodującej opadanie liści, kwiatów, owoców i innych narządów

• Wydzielanie etylenu często towarzyszy reakcji roślin na stres (suszę, chłód, atak patogenów).

Mechanizm działania hormonów roślinnych

• Odpowiedzi szybkie - efekt zmian konformacyjnych receptora wywołanych obecnością hormonu lub zmian w bezpośrednim otoczeniu cząsteczki receptora (najczęściej w plazmolemie).

• Odpowiedzi powolne (długotrwałe) - efekt wpływu hormonu na ekspresję genomu.

Pytanie 70 Podłoża stosowane w uprawie roślin ozdobnych

TORFY-bardzo kwaśne pH 2,4-4,5, ubogie w składniki pokarmowe, duża pojemność sorpcyjna i powietrzna

• Torf wysoki- jest aseptyczny, lekki-dobry do transportu łatwy do wymiany, wadą jest szybka utrata wł.fizycznych- zmniejszenie pojemności powietrznej,szybko ulega zakażeniu patogenami

• Substrat torfowy-to torf wysoki zwapnowany np. CaCO₃ i wzbogacony odp ilością makro i mikroskładników.

• Torf niski- zasobniejszy w skł. mineralne, wyższe pH 4,5-7,2.Mniej substancji organicznej. Ma duże zdolności sorpcyjne i zatrzymywania wody. Wadą jest szybka utrata dobrej struktury i niewielka odporność mechaniczna

KORA- z drzew iglastych, stosowana jako jeden ze składników podłoży mieszanych. Wykorzystywana są także komposty korowe, trociny drzew iglastych.

Wykorzystywane są także:

• Włókna drzewne

• Włókna kokosowe

• Ziemia kompostowa-zróżnicowany skład w zależności od zawartości subst. org. Przygotowuje się ją z odpadków organicznych np. chwasty które nie wytworzyły jeszcze nasion zdolnych do kiełkowania.

• Ziemia darniowa- powst. Z kompostowania warstwy darni z łąki, pola

• Ziemia gnojowa- obornik układa się w pryzmy i przykrywa warstwą ziemi żeby nie wysechł, po 2 latach-> ziemia o dużej zawartości próchnicy i skł pokarmowych o odczynie obojętnym

• Ziemia liściowa- przekompostowane liście drzew i krzewów np. klonów topoli lip brzóz buków. Zasobna w skł mineralne, pH obojętne.

Podłoża inertne-nie wchodzą w reakcję z pożywką, stwarzają optymalne warunki wodno-powietrzne.

• Wełna mineralna- zastosowanie znalazły: paluszki do wysiewów i ukorzeniania, doniczki, maty uprawowe,

• Perlit- produkowany z glinokrzemianów pochodzenia wulkanicznego. Stosowany do ukorzeniania sadzonek, tworzenia podłoże mieszanych

• Pumeks-szkliwo wulkaniczne. Stosowany w miesznakch z torfem, korą

• Pianka poliuretanowa- podobne właściwości jak wełna mineralna

• Wata szklana- ma o 20% mniejszą pojemnośc wodną niż wełna- bardziej wydajne i precyzyjne systemy nawadniające

• Keramzyt- aseptyczny, łatwy do wymiany, dezynfekcji, stosowany w systemach zamkniętych

Zalety podłoży inertnych:

1. Pełna kontrola dopływu tlenu, wody, skł. Pokarmowych

2. Łatwe do nasączenia, zachowują optymalne proporcje wody i powietrza

3. Lekki, łatwe do rozłożenia w szklarni

4. Na początku uprawy wolne od patogenów, tanie do odkażania

5. Obojętne chemicznie

6. Jednorodne- korzenie rozwijają się w takich samych warunkach

7. Umożliwiają fertygację w systemie zamkniętym

8. Plony często wielokrotnie wyższe, o optymalnej jakości, zmniejszenie zużycia nawozów

Wady podłoży inertnych:

1. Wysokie nakłady w 1 roku uprawy

2. Dodatkowa wiedza

3. Pojawiła się choroba gerbery uprawianej w wełnie- cukrowa zgnilizna gerbery, a na różach grzeb Gnomonia radicicola- powoduje zgniliznę korzeni.

70. Podłoża stosowane w uprawie roślin ozdobnych

PIASE, TORF, PIASEK + TORF, PERLIT, WELNA MINERALNA, WODA, SUBSTRAT TORFOWY ( z bardzo mala ilością nawozu)

Substrat torfowy- jest to odkwaszony torf wysoki, wzbogacony nawozami mineralnymi (makro- i mikroelementami). Torf wysoki + kreda lub węglan wapnia + nawozy.

71.Produkcja (wielkość, struktura) roślin ozdobnych pod osłonami w Polsce.

Rośliny ozdobne są najbardziej dynamicznie rozwijającym się dzia­łem ogrodnictwa i całego rolnictwa w Polsce. Kwiaciarze gospodarują obecnie na powierzchni nieprzekraczającej 0,05% uprawianych gruntów, ale zbierają plony wartości 20% całej krajowej produkcji roślinnej. Pro­dukcja kwiaciarska pod osłonami zajmuje powierzchnię 850 ha, co daje nam siódmą pozycję wśród państw Unii Europejskiej. W szklarniach i tunelach foliowych dominują uprawy na kwiat cięty (65%). Pierwsze miejsce zajmują róże, następnie chryzantemy, gerbery, tulipany, anturium, frezje, goździki i lilie.

Rocznie produkujemy 1,5 miliarda kwiatów ciętych, może nawet nieco więcej, ale to nie pokrywa w pełni naszych potrzeb rynkowych. Jeszcze sporo kwiatów importujemy, głównie z Holandii (około 150 mi­lionów), m.in. róże, chryzantemy, goździki i storczyki.

Ostatnio jednak produkcja kwiatów wyraźnie w Polsce wzrasta, a import maleje. Wprowadzamy nowe technologie obniżające wysokie koszty produkcji oraz nowe rodzaje i gatunki roślin ozdobnych upra­wianych na kwiat cięty: czosnki, dziurawce, nawłocie, słoneczniki, to-jady, ostróżki i molucelle.

TABELA 5. UPRAWA ROŚLIN OZDOBNYCH POD OSŁONAMI W GOSPODARSTWACH ROLNYCH WG GRUP OBSZAROWYCH POWIERZCHNI UPRAWY

72. Nowoczesne technologie uprawy roślin ozdobnych pod osłonami

Nie wiem za bardzo co tu pisac…

Może chodzi o wykorzystywane do uprawy podłoża inertne takie jak perlit, keramzyt, wełna mineralna, włókno kokosowe… ze dokarmia się rośliny pożywkami (specjalnie dozowane i komponowane skł. dopasowane do gat)

Może tez chodzic o sposób uprawy np. uprawa sterowana jsli chodzi o chryzantemę - czyli, że poprzez zaciemnianie i sterowanie długością dnia możemy ustalić kwitnienie na konkretny dzien, a nawet godzinę

No i może chodzić też o wykorzystanie in vitro w produkcji roślin pod osłonami

73. Zastosowanie sezonowych roślin ozdobnych

Roślina jednoroczna- roślina przechodząca cały cykl rozwojowy (od wykiełkowania z nasienia do wydania własnych nasion) w ciągu jednego okresu wegetacyjnego, później ginąca. Obumierają zarówno nadziemne pędy, jak i części podziemne. Niesprzyjającą wegetacji porę roku przetrwają tylko nasiona. Rośliny jednoroczne należą do roślin monokarpicznych. Są roślinami zielnymi - mają zielne, niezdrewniałe pędy.

Rośliny jednoroczne stosowane są głównie na kwietniki, prosto mówiąc po jednym roku zamierają, można resztki usunąć i posadzić nowe dlatego się tam nadają,

Przykłady typowych roślin kwietnikowych: aksamitka rozpierzchła i wąskolistna, begonia stalekwitnąca, żeniszek meksykański, heliotrop peruwiański, złocień trójbarwny, lobelia, nachyłek

Jednoroczne na obwódki: aksamitki, gazania błyszczące, dimorfoteka ogrodowa, złocień trójbarwny, gailardia

Jednoroczne pnącza: wilec purpurowy, groszek pachnący, fasola wielkokwiatowa, nasturcja większa

Oprócz tego nadają się do nasadzeń do ogrodu, na rabaty itp.

74. Zastosowanie bylin (przykłady)

1) rabaty - w zasadzie wszystko

2)Typowe na kwiat cięty:

Aquilegia hybrida	Orlik ogrodowy	Ranunnculaceae
Aster dumosus	Aster krzaczasty	Asteraceae
Astilbe x arendsii	Tawułka Arendsa	Saxifragaceae
Campanula persicifolia	Dzwonek brzoskwiniolistny	Campanulaceae
Centaurea macrocephala	Chaber wielkogłówkowy	Asteraceae
Coreopsis grandiflora	Nachyłek wielkokwiatowy	Asteraceae
Delphinum x cultorum	Ostróżka ogrodowa	Ranunculaceae
Dictamnus albus	Dyptam jesionolistny	Rutaceae Rutowate
Doronicum orientale	Omieg wschodni	Asteraceae
Phlox paniculata	Płomyk wiechowaty	Polemoniaceae
Rudbeckia fulgida	Rudbekia błyskotliwa	Asteraceae
Rudbeckia laciniata	Rudbekia naga	Asteraceae

3)Suche bukiety

Achillea filipendulina	Krwawnik wiązkowaty	Asteraceae
Aruncus dioicus	Parzydło leśne	Rosaceae
Centaurea macrocephala	Chaber wielkogłówkowy	Asteraceae
Centaurea montana	Chaber górski	Asteraceae
Centaurea pulcherina	Chaber piękny	Asteraceae
Echinops ritro	Przegorzan pospolity	Asteraceae
Eryngium alpinum	Mikołajek alpejski	Apiaceae Selerowate
Liatris spicata	Liatra kłosowa	Asteraceae
Sedum spectabile	Rozchodnik okazały	Crassulaceae

4)Rośliny okrywowe

Cień i półcień

Ajuga reptans	Dąbrówka rozłogowa	Lamiaceae
Asarum europaeum	Kopytnik europejski	Aristolochiaceae Kokornakowate
Lamium galeobdolon	Gajowiec żółty	Lamiaceae
Lamiom maculatum	Jasnota plamista	Jasnotowate
Viola odorata	Fiołek wonny	Violaceae
Viola sororia	Fiołek motylkowaty	Violaceae
Waldsteinia geoides	Pragnia kuklikowata	Rosaceae
Waldsteinia ternata	Pragnia syberyjska	Rosaceae

Słońce

Geranium macrorrhizum	Bodziszek korzeniasty	Geraniaceae
Geranium x magnificum	Bodziszek wspaniały	Geraniaceae
Sedum floriferum	Rozchodnik kwiecisty	Crassulaceae
Sedum spurium	Rozchodnik kaukaski	Crassulaceae
Stachys byzantina	Czyściec wełnisty	Lamiaceae

5)Skalniaki i murki kwiatowe

Arabis caucasica	Gęsiówka kaukaska	Brassicaceae
Aubrieta x cultorum	Żagwin ogorodowy	Brassicaceae
Aurinia saxatilis	Smagliczka skalna	Brassicaceae
Cerastium tomentosum	Rogownica kutnerowata	Caryophyllaceae
Iberis sempervirens	Ubiorek wiecznie zielony	Brassicaceae
Phlox subulata	Płomyk skrzydlasty	Wielosiłowate
Saxifraga x arendsii	Skalnica Arendsa	Saxifragaceae
Saxifraga paniculata	Skalnica gronkowa	Saxifragaceae
Sedum album	Rozchodnik biały	Crassulaceae

6)wokół oczka wodnego

Astilbe x arendsii	Tawułka Arendsa	Saxifragaceae
Hemerocallis hybrida	Liliowiec ogrodowy	Hemerocallidaceae
Hosta hybrida	Funkia	Agavaceae
Ligularia dentata	Języczka pomarańczowa	Asteraceae
Ligularia przewalskii	Ligularia Przewalskiego	Asteraceae
Iris sibirica	Kosaciec syberyjski	Iridaceae
Iris pseudoacorus	Kosaciec żółty	Iridaceae

7) żywopłoty - byliny wysokie

Aster novae - angliae	Aster nowoangielski	Asteraceae
Aster novi - belgii	Aster nowobelgijski	Asteraceae
Helenium hybridum	Dzielżan ogrodowy	Asteraceae
Rudbeckia nitida	Rudbekia lśniąca	Asteraceae

75. Znaczenie okrywowych roślin ozdobnych  (przykłady)

Rola roślin ozdobnych okrywowych:

26. stanowią żywą ściółkę

0. ograniczają wzrost chwastów

0. zapobiegają nadmiernemu nagrzewaniu się gleby

0. ograniczają straty ciepła i przemarzanie przyziemnych części roślin

0. ograniczają parowanie wody zawartej w glebie

0. obumierające na zimę części roślin (liście) wzbogacają glebę w składniki organiczne

0. stanowią atrakcyjne wypełnienie pustych przestrzeni

0. są tłem dla wielu roślin

Przykłady:

Byliny okrywowe miejsc cienistych:

• Bergenia sercowata - Bergenia cordifolia - Saxifragnaceae - skalnicowate

• Brunera wielkolistna - Brunerra macrophylla - Boraginaceae - ogórecznikowate

• Bodziszek korzeniasty - Geranium macrorrhizum - Geraniaceae - bodziszkowate

• Barwinek pospolity - Vinca minor- Apocynaceae - toinowate

• Pragnia syberyjska - Waldsteina ternata - Saxifragnaceae

• Funkia ogrodowa - Hosta hybrida - Funkiaceae - funkiowate

• Funkia Siebolda - Hosta sieboldiana

• Funkia Fortunego - Hosta fortunei

• Konwalia majowa - Convallaria majalis - Convalariaceae - konwaliowate

• Kopytnik pospolity - Asarum europeum - Aristolochiaceae - aristolochiowate

• Miodunka pstra - Pulmonaria saccharata - Boraginaceae - -ogórecznikowate

• Miodunka plamista - Pulmonaria officinalis

• Jasnota plamista - Lamium maculatum - Lamiaceae - jasnotowate

• Dąbrówka rozłogowa - Ajuga reptans - Lamiaceae

Byliny okrywowe miejsc słonecznych:

• Bodziszek czerwony - Geranium sanguineum - Geraniaceae - bodziszkowate

• Bodziszek korzeniasty - Geranium macrorrhizum

• Bodziszek wielkopłatkowy - Geranium platypelatum

• Ułudka wiosenna - Omphalodes werna - Boraginaceae - ogórecznikowate

• Płomyk szydlasty - Phlox subulata - Polemoniaceae - wielosiłowate

• Rogownica kutnerowata - Cerastium tomentosum - Caprifoliaceae - goździkowate

• Rozchodnik ościsty - Sedum reflexum - Crassulaceae - gruboszowate

• Rojnik ogrodowy - Sempervivum hybridum

• Czyściec wełnisty - Stachys byzantica - Lamiaceae - jasnotowate

• Dzwonek karpacki - Campanula carpatica - Campanulaceae - dzwonkowate

• Dzwonek Poszalskiego - Campanula poscharskyana

• Karmnik ościsty - Sagina subulata - Caprifoliaceae

• Gęsiówka kaukaska - Arabis caucasica - Brassicaceae - kapustowate

• Żagwin ogrodowy - Aubrieta cultorum

Rośliny okrywowe nie zimujące w gruncie:

76. Zastosowanie pnączy ozdobnych

Pnącza porastające różne podpory mają szerokie zastosowanie w miastach, w ogrodach przydomowych oraz w lasach i parkach:

27. Pnącza stanowią dużą masę zieloną w miejscach w których nie możemy zastosować drzew lub krzewów, a spełniają podobne do nich funkcje np. filtrują powietrze, tworzą mikroklimat oraz stanowią atrakcyjny „dodatek” do betonowego środowiska miejskiego

28. Atrakcyjność pnączy jest duża i stanowią wspaniały dodatek do ogrodów przydomowych porastając: trejaże, bramki, ogrodzenia, łuki, pergole i stojaki.

29. Pnącza są w stanie ukryć nieładne miejsca w ogrodzie jak np. kompostownik porastając jego ściany i zasłaniając jego zawartość

30. Pnącza porastające ściany budynków mają właściwości izolujące termicznie ściany i zmniejszają one straty ciepła o 6%

31. Pnącza zacieniają i osłaniają przed wiatrem więc występowanie dużej ilości pnączy tworzy zaciszne miejsca w ogrodzie.

32. Pnącza porastają murki i balustrady okwiecając je

Sposoby stosowania pnączy:

33. powierzchniowo - z konstrukcją lub bez niej;

34. cokołowo - nisko 1-2m;

35. liniowo - w wolnych przestrzeniach

36. jako rośliny pojemnikowe zwisające z dachu lub balkonów

37. na podporach otaczających wejście

77. Zadania żywopłotowych roślin ozdobnych

Żywopłot - forma zieleni tworząca żywe, zwarte ogrodzenie będące dekoracją.

Funkcja żywopłotu zależy od jego formy, rodzaju i wysokości.

Żywopłoty dzielimy na:

• Żywopłoty niskie (40 - 100 cm) - pełnią funkcje dekoracyjne i ozdobne; często jako obwódki rabat, ścieżek, ziołowników;

Gatunki dobre na niskie żywopłoty:

• berberys Thunberga - Berberis thunbergii (formy `Nana')

• bukszpan wiecznie zielony - Buxus sempervirens

• ligustr pospolity - Ligustrum vulgare `Lodense'

• pięciornik krzewiasty - Potentilla fruticosa `Kobold', `Sommerflor'

• tawuła japońska - Spirea japonica `Anthony Waterer', `Froebelli', `Goldflame'

• cis pospolity - Taxus bacata `Brzeg', `Repandens', `Summergold'

• lawenda wąskolistna - Lavandula angustifolia

• Żywopłoty średnie (100 - 200 cm) - pełnią funkcję dekoracyjną i użytkową (osłaniająca, wyciszająca, zacieniająca, oddzielająca, zasłaniająca oraz jako bariera akustyczna)

Gatunki dobre na żywopłoty średnie:

• irga błyszcząca - Cotoneaster lucidus

• ligustr pospolity - Ligustrum vulgare

• grab pospolity - Carpinus betulus

• buk pospolity - Fagus silvatica

• dereń jadalny - Cornus mas

• dereń biały - Cornus alba `Siberian Pearls', `Elegantissima'

• ostrokrzew kolczasty - llex aquifolium

• cis pospolity - Taxus baccata 'Hessei', `Hicksi'

• żywotnik zachodni - Thuja occidentalis `Brabant', `Holmstrup', `Smaragd'

• jałowiec pospolity - Juniperus communis `Suecica'

• Żywopłoty wysokie - szpalery (400 - 600 cm) - pełnią funkcję dekoracyjną ale przede wszystkim użytkową; są barierą akustyczną, chronią przed wiatrem, śniegiem, opadami deszczu oraz zanieczyszczeniami powietrza; wyznaczają granicę prywatności, zakrywają elementy krajobrazu bądź nieładną architekturę.

Gatunki szpalerowe:

• grab pospolity - Carpinus betulus `Columnaris', `Fastigiata'

• buk pospolity - Fagus silvatica

• olsza Spaetha - Alnus x spaethii `Spaeth'

• olsza czarna - Alnus glutinosa

• olsza sercolistna - Alnus cordata

• świerk serbski - Picea omorica

• choina kanadyjska - Tsuga canadensis

• modrzew europejski - Larix decidua

• świerk pospolity - Picea abies `Cupressina'

Innymi roślinami, z których można uformować żywopłot są:

• mietelnik żakula - Kochia scoparia

• aster krzaczasty - Aster dumosus

• chryzantema - Dendranthema

78. cieniolubne…

Blusz pospolity, przylaszczka, kopytnik, funkie, podagrycznik, dabrówka rozlogowa, konwalia, serduszka okazała, miodunka pstra, tojeść rozesłana

79. Rośliny ozdobne miejsc słonecznych (jest tego mnóstwo, wybrałam mała część)

1) drzewa - (różne odmiany, pokroje, itd.)

- nagozalążkowe:

Jodła koreańska - Abies koreana

Chameocyparis lawsoniana - Cyprysik Lawsona

Juniperus chinensis - Jałowiec chiński

Picea abies - Świerk pospolity

Pinus sylvsertis - Sosna pospolita

Taxus baccata - Cis pospolity ( toleruje wszystkie stanowiska od słonecznego po pełen cień)

- okrytozalążkowe

Acer campestre - Klon polny

Betula pendula - Brzoza brodawkowata

Carpinus bretulus - grab pospolity

Fagus sylvatica - buk pospolity

Fraxinus excelsior - Jesion wyniosły

Gleditsia triacanthos - Glediczia trójcierniowa

Juglans cinerea - Orzech szary

Populus nigra - Topola czarna

Prunus serrulata - Wiśnia piłkowana

Quercus robur - Dąb szypułkowy

Quercus rubra - Dąb czerwony

Salix babylonica - Wierzba babilońska

Salix x sepulcralis - Wierzba płacząca

Tilia tomentosa - Lipa srebrzysta

2) krzewy

Berberis thunbergii - Berberys Thunbergia

Budleja davidii - Budleja Dawida

Buxus sempervirens - Bukszpan wieczniezielony

Cornus alba - Dereń biały

Cotoneaster horizontalis - Irga pozioma

Deutzia scabra - Żylistek szorstki

Euonymus fortunei - Trzmielina Fortune'a

Forsytha x intermedia - Forsycja pośrednia

Keria japonica - Złotlin japoński

Lavendula angustifolia - Lawenda wąskolistna

Magnolia x soulangeana - Magnolia Soulange'a

Potentilla fruticosa - Pięciornik krzewiasty

Prunus triloba - Migdałek trójklapowy

Ribes alpinum - Porzeczka alpejska

Salix Kaprea - Wierzba iwa

Sambucus nigra - Bez czarny

Spirea japonica - Tawuła japońsk Syrynga vulgaris - Lilak pospolity Weigela floribunda - Krzewuszka cudowna

3) r. jednoroczne

- uprawiane z siewu bezpośredniego - łatwe w uprawie:

Szarłat zwisły	Amarnathus caudatus
Szarłat wiechowaty	Amaranthus paniculatus
Nagietek lekarski	Calendula officinalis
Klarkia wytworna	Clarkia elegant
Godecja wielkokwiatowa	Clarkia amoena ssp. grandiflora
Złocień trójbarwny	Chrysanthemum carinatum
Kosmos podwójnie pierzasty, Onętek	Cosmos bipinnatus
Kosmos żółty, siarkowy	Kosmos sulphureus
Dimorfoteka zatokowa	Dimorphoteca sinuata
Maczek kalifornijski	Eschscholzia californica
Gipsówka wytworna	Gypsophila elegans
Ubiorek tarczowy	Iberis umbellata
Smagliczka nadmorska	Lobularia maritima
Maciejka dwurożna	Matthiola longipetala ssp. bicornis
Rezeda wonna	Reseda odorata
Ślazówka ogrodowa, letnia	Lavatera trimestris
Ślęzawa	Malope trifida
Mietelnik Żakula Cyprysik letni	Kochia scoparia (Basia scoparia)
Titonia okrągłolistna	Tithonia rotundifolia

- uprawiane z rozsady

Aksamitka rozpierzchła	Tagetes patula
Aksamitka wąskolistna	Tagetes teunifolia
Aksamitka wyniosła	Tagetes erecta
Aster chiński	Callistephus chinensis
Cynia wytworna	Ziania elegant
Gazania błyszcząca	Gazaina x splendens
Rudbekia szorstka, R. owłosiona	Rudbekia hirta
Sanwitalia rozesłana	Sanvitalia procumbens
Słonecznik drobnokwiatowy	Helianthus annuus
Żeniszek meksykański	Ageratum houstonianum
Celozja srebrzysta	Celosia cristata - plumosa - pierzasta - cristata - grzebieniasta
Begonia stale kwitnąca	Begonia semperflorens
Heliotrop peruwiański	Heliotropium arborescens
Lewkonia letnia	Matthiola incana
Lobelia przylądkowa	Lobelia erinus
Goździk chiński	Dianthus chinensis
Goździk ogrodowy	Dainthus caryophyllus
Dzwonek irlandzki Dzwony irlandzkie	Molucella laevis
Szałwia błyszcząca	Salvia splendens
Dziwaczek Jalapa	Mirabilit jalapa
Płomyk Drummonda	Phlox drummondi
Nemezja powabna	Nemesia strumosa
Wyżlin większy	Antirrhium majus
Tytoń Sandera	Nicotiana x sanderae
Petunia ogrodowa	Petunia hybrida
Werbena ogrodowa	Werbena hybrida

4) r. dwu letnie

Alacea rosea	Prawoślaz różowy	Malvaceae
Dianthus barbathus	Goździk brodaty	Caryophyllaceae
Bellis perennis	Stokrotka pospolita	Asteraceae
Viola x wittrockiana	Bratek ogrodowy	Violaceae

5) byliny

6) cebule

Allium aflatuense	Czosnek aflatueński	Alliaceae
Allium christophii	Czosnek Krzysztofa	Alliaceae
Allium giganteum	Czosnek olbrzymi	Alliaceae
Narcissus sp.	Narcyz	Amaryllidaceae
Galanthus nivalis	Przebiśnieg pospolity	Amaryllidaceae
Leucojum vernum	Śnieżyca wiosenna	Amaryllidaceae
Scilla sibirica	Cebulica syberyjska	Hyacinthaceae
Hyacinthoides hispanica Scilla campanulata	Hiacyncik hiszpański	Hyacinthaceae
Hiacinthus orientalia	Hiacynt wschodni	Hyacinthaceae
Puschkinia scilloides	Puszkinia cebulicowata	Hyacinthaceae
Muscari armeniacum	Szafirek armeński	Hyacinthaceae
Chionodoxa luciliae	Śnieżnki lśniący	Hyacinthaceae
Lilium candidum	Lilia biała	Liliaceae
Lilium tigrinum	Lilia tygrysia	Liliaceae
Tulipa	Tulipan	Liliaceae
Fritillaria imperialis	Szachownica cesarska	Liliaceae
Fritillaria persica	Szachownica perska	Liliaceae

7) bulwy nie zimujące w gruncie

Acidantera dwubarwna	Acidanthera bicolor	Kosaćcowate	Iridaceae
Crocosmia crocosmiflora	Monbrecja, Cynobrówka	Kosaćcowate	Iridaceae
Gladiolus	Mieczyk	Kosaćcowate	Iridaceae
Freesia hybrida	Frezja mieszańcowa	Kosaćcowate	Iridaceae
Glorioza superba x Rothschildiana	Glorioza	Zimowitowate	Colchicaceae
Dahlia	Dalia		Asteraceae
Ranunculus asiatus	Jaskier azjatycki	Jaskrowate	Ranunculaceae
Anemone coronaria	Zawilec wieńcowy	Jaskrowate	Ranunculaceae

80. Znaczenie jednorocznych roślin ozdobnych (przykłady)

81. rośliny balkonowe - charakterystyka

Pelargonia ogrodowa, pelargonia bluszczolistna, petunie, surfinie, fuksje, maciejka, bluszczyk kurdybanek, lobelia zwisająca, scewola wachlarzowata, szczawik, werbena, bratki

O czym trzeba pamiętać:

Ponieważ są to rośliny w pojemnikach należy: podlewać szczególnie w czasie upałów, nie mówiąc już gdy mamy balkon od strony południowej - to w lecie nawet codziennie, nawożenie - nawozami w płynie lub po prostu dołożenie kompostu a nawet krowienca (tak mówiła Regina) do ziemi ogrodniczej, można dodać również do podłoża supersorbenty - wtedy dłużej utrzymana będzie wilgotność podłoża, pamiętać o odpowiednim drenażu donic, przesadzać, wymieniać podłoże, szczególnie u petunii ważne jest usuwanie uschniętych kwiatostanów.

82. cebulowe rośliny ozdobne

Roślina cebulowa - roślina wytwarzająca przekształcony pęd podziemny w organ spichrzowy i przetrwalnikowy - cebulę. Wyróżnia się cebule pojedyncze i tworzące ząbki.

Ozdobne rośliny cebulowe (nie wszystkie):

czosnek

śnieżnik

szachownica

psiząb

śnieżyczka

galtonia

zwartnica

hiacynt

śnieżyca

lilia

szafirek

narcyz

śniedek

puszkinia

cebulica

tulipan

sadzenie: te które kwitna na wiosnę (narcyzy, śniezyce, śnieżniki, tulipany, krokusy itp.) sadzimy najczęściej we wrześniu, a po przekwitnięciu wykopujemy i przechowujemy, no chyba że są to takie których nie musimy wykopywać np. lilie

te które kwitną latem czy jesienią sadzimy na wiosnę, po koncu przymrozków (kwiecień/maj)

zwykle sadzimy cebule na głębokość 2-3 razy taką jak wielkość cebuli

ciekawostka - narcyzy, zawilce i tulipany (ich cebule) zawierają sok drażniący - warto do sadzenia zakładać rękawiczki

cebulowe charakteryzują się wyjątkowo dużą gamą barw, mają bardzo wyraziste kolory, jak żadne inne ozdobne

sporo z nich nadaje się na kwiat ciety - nie będę już pisac które, bo wiadomo

Cebulowe jednoroczne - tulipan, kosaciec, czosnek

Cebulowe wieloletnie - narcyz, hiacynt, szachownica, cebulica, przebiśnieg, śnieżyca, śnieżnik, puszkinia, lilia, śniedek

83. na kwiat cięty

Na kwiat cięty w gruncie: mieczyki, piwonie, lilie, irysy, narcyzy, lewkonie, łubin, konwalie, szafirki, cynie, tulipany

(Na kwiat cięty pod osłonami - większość, która była na wykładach)

84. ozdobne uprawiane na suche bukiety

-Zatrwian wrębny, zatrwian suworowa, kraspedia kulista, gomfrena, celozja srebrzysta, kocanki piaskowe, suchlin różowy, suchołuska, krokosz barwierski, drakiew gwiaździsta, można suszyć też czosnki, miesiącznice

-Szarłat zwisły, Sz, wiechowaty, Dzwony irlandzkie, Celozja srebrzysta, Czarnuszka damasceńska, Cz. orientalna, Gomfrena kulista, Ktokosz barwierski, Kraspedia kulista, Lonas żółty, Kocanki ogrodowe, Suchokwiat roczny, Suchlin różowy, Driakiew gwieździsta, Złociszek oskrzydlony, Zatrwian wrębny i Suworowa, Anafalis, Lebiodka pospolita, Dmuszek jajowaty, Łyszczec wiechowaty, Miechunka

85. drzewa i krzewy kwitnące wiosną

Magnolie, jabłoń, śliwa, wiśnia piłkowana, pospolita, migdałek

Pigwowiec, forsycje, rokitnik zwyczajny, wawrzyn szlachetny, wiciokrzew, szakłak wiecznie zielony, szałak pospolity, porzeczka krwista, tawuła wczesna, tamaryszek czteropręcikowy

86. drzewa i krzewy kwitnące późną wiosną i latem

Budleja Dawida, dereń, irgi, żarnowiec, ketmia syryjska, hortensja, złotokap zwyczajny, ligustr, mirt, oleander, jaśminowiec wonny, granatowiec właściwy, ognik szkarłatny, śnieguliczka, bez czarny, krzewuszka cudowna

Kasztanowiec biały, robinia akacjowa, głóg jednoszyjkowy, lipy, jarząb

87. zastosowanie drzew i krzewów z nagozalążkowych

Jalowce: płożący `golden carpet', sabiński, chiński `obelisk', pospolity, wirginijski, pfitzera `gold star' - do nasadzeń parkowych do dużych ogrodów, pospolity np. odmiana `arnold' można z niego stworzyć coś na styl żywopłotu, sadząc jednen przy drugim

Cis pospolity - swietny do formowania, na zimozielony żywopłot czy inne formy, np. kuliste

Sosny - Sosna gorska nadaje się nawet do małych ogrodów, szczególnie sosny do ogrodów w stylu orientanym, wieksze sosny tylko do dużych ogrodów, parków

Jodły - parki, ogrody, jodła koreańska bardzo dekoracyjna ze względu na szyszki

Świerki - parki, ogrody, np. świerk kłujący, czy biały

Tuje a raczej żywotniki zachodnie - ogrody, a wszcególności CMENTARZE!! Nadaje się do formowania, można tez kupc rozne odmiany i roznej formie np. `Globosa'. `Golden globe'

Cyprysiki lawsonia `columnaris', nutkajski `glauca' - do ogrodow, parkow

Modrzew - małe formy, szczepione na pniu np. `diana' nawet do malych ogrodow, gatunek nadaje się tylko do parkow z dala od miejskiego powietrza

Miłorząb - nawet do nasadzen przyulicznych, bo jest to gat odporny na war. miejskie, sa też odmiany małe do ogrodów

88. drzewa do nasadzeń przyulicznych - kryteria doboru i przykady

Drzewa tolerancyjne na:

- przesuszenie powietrza i gleby.

- silne zasolenie gleb, związane z zimowym odladzaniem

jezdni.

- Ograniczenie przestrzeni rozwoju korzeni drzew i mała przestrzeń, w jakiej

może rozwijać się system korzeniowy

- zanieczyszczenie powietrza pyłami i toksycznymi gazami

- Ograniczenia w dostępie światła, spowodowane między innymi zacienieniem przez

wysokie budynki

- Silne zróżnicowanie warunków termicznych w ciągu roku, co wyraża się dużą amplitudą

Temperatur

- Zła jest struktura gleby, co wynika ze zniszczenia i przemieszania warstw glebowych

w trakcie budowy dróg, a najczęściej z ich ubicia

przykłady:

Lipy

Acer campestre i A. campestre `Nanum'

Corylus colurna

Robinia pseudoacacia

Sorbus intermedia i S. intermedia `Brouwers'

Quercus rubra

Platanus ×hispanica i P. ×hispanica `Pyramidalis

Crataegus monogyna

Crataegus prunifolia

Crataegus ×media

Glediczia trójciernowa

Ginkgo biloba

bożodrzew

morwa biała

89. zabiegi pielęgnacyjne w uprawie roślin szklarniowych

Podewanie, zraszanie, zamgławianie, dokarmianie (nawożenie), zakładanie siatek wspierających, cieniowanie, zaciemnianie, zakładanie siatek na kwiaty (chryzantema), odchwaszczanie, usuwanie liści starych, dosypywanie podłoża, utrzymanie odpowiedniej temp. powietrza i podłoża

90.Pochodzenie roślin:

1. Obszar tropikalnych lasów równikowych:

• Roczna suma opadów ok. 6000mm

• Średnia temp. miesięczna nie spadająca poniżej 20 ⁰C - temp. stała cały rok

• Afryka równikowa, pobrzeże gwinejskie, Obszar Amazonki

Obrazkowate - Araceae

Ananasowate - Bromeliaceae

Ukośnicowate - Begoniaceae

Męczennice - Passiflora

Filodendrony - Philodendron

Ketmia, Róża chińska - Hibiscus rosa-chinensis

2. Obszar sawann

• Porastany przez trawy, wśród których rosną grupy drzew i palm

• Klimat ciepły: temp 14-20 ⁰C susza, 20⁰C pora deszczowa

• Roczna suma opadów 900-1500mm

• Występuje wyraźnie zaznaczona pora sucha przypadająca na zimę

• Afryka Południowa

Dalia - Dahlia, Mieczyk - Gladiolus

Cantedeskia etiopska - Zantedeschia aethiopica

Wilczomlecz piękny - Euphorbia pulcherrima

Aksamitka rozpierzchła - Tagetes patula

Cynia wytworna- Zinnia elegans

Zwartnica - Hippeastrum

3. Obszar lasów laurokształtnych

• Cały rok temp. jest dość wysoka, amplitudy jej są niewielkie

• Ilość opadów równomiernie rozłożona w ciągu roku

• Japonia, Półwysep Koreański, Wyspy Kanaryjskie, Floryda, Kaukaz

Hortensja ogrodowa Hydrangea macrophylla

Pierwiosnki - Primula

Magnolia pośrednia - Magnolia x soulongiana

Laur szlachetny - Laurus nobilis

Mirt pospolity - Myrtus communis

Powojnik górski - Clematis montana

4. Obszar lasów twardolistnych

• Tworzą zarośla zawsze zielonych krzewów - np. śródziemnomorska makia

• Susza trwa 4-6 m-cy, lato jest suche i upalne, temp. lipca wynosi 22-28 ⁰C, a opady ok. 20mm

• Zima jest łagodna, temp 5-12 ⁰C, opady 500-700mm

• Wąski pas pobrzeża Morza Śródziemnego, południowa część Hiszpanii

Olea europea - Oliwka europejska

Pinus pinea - Sosna pinia

Cedrus libanii - Cedr libański

Calendula - Nagietek

Nigella damascena - Czarnuszka damasceńska

Salvia - Szałwia

5. Obszar stepów i prerii

• Klimat kontynentalny, 2 okresy spoczynku: suche i upalne lato oraz mroźna zima.

• Suma rocznych opadów 350-500mm - maksimum na wiosnę, minimum latem.

• Syberia Zachodnia, północno i wschodnia Mongolia, północno-wschodnia część Chin, USA, Meksyk

Tulipany i kosaćce - Tulipa, Iris

Zawilec wieńcowy - Anemone coronaria

Goździki - Dianthus

Aster novi Belgii, Aster nova angliae - Aster nowobelgijski, Aster nowoangielski

Nawłoć - Solidago

Rudbeckia - Rudbeckia

6. Obszar lasów liściowych

• Rośliny drzewiaste zrzucające liście na zimę.

• Klimat umiarkowany, znajdujący się pod wpływem klimatu morskiego

Bluszcz pospolity - Hedera helix

Kalina koralowa - Viburnum opulus

Trzmielina pospolita - Euonymus europaeus

Barwinek pospolity - Vinca minor

Konwalia majowa - Convallaria maja lis

Zawilec gajowy - Anemone nemorosa

Magnolia, Catalpa, Acer, - z lasów liściastych ale występujących na innym obszarze geograficznym

7. Obszar lasów iglastych

• Europa Północna, Syberia, zachodnia i północna Kanada, wyższe partie gór

• Poszycie i runo stosunkowo ubogie

Sosna pospolita - Pinus sylvestris

Świerk - Picea abies

Wrzos pospolity - Calluna vulgaris

Macierzanka piaskowa - Thymus serphyllum

8. Obszar pustyń i półpustyń

• Niskie opady - nie przekraczające 250 mm

• Wzdłuż zwrotników - Sahara, Gobi

• Specyficzne przystosowania umożliwiające roślinom oszczędna gospodarkę wodną:

• Kseromorficzna budowa, maksymalna redukcja powierzchni transpiracji, silnie rozwinięta tk. wodnośna, bardzo głęboki lub rozległy system korzeniowy

Kaktusy - Cactaceae

Gruboszowate - Crassullaceae

Wilczomleczowate - Euphorbiaceae

Agave, Echeveria, Echinocectus ,Opuntia

B

A

---