1.Podstawowa, dychotomiczna klasyfikacja nauk.

Dychotomiczny podział nauki :

Nauki

Formalne Empiryczne

Logika Matematyka Przyrodnicze Społeczne (humanistyczne)

Fizyczne Biologiczne

Nauki społeczne (humanistyczne):

- psychologia,

- pedagogika,

- socjologia,

- ekonomia,

- historia,

- nauka o polityce państwa,

- prawoznawstwo,

- językoznawstwo itd.

• nauki rozróznia się ze względu na:

• przedmiot badawczy

• metodologię

• w najwyższych szczeblach nauki dominuje różnica stosowanych metod a w najniższych - przedmiot badawczy

• grupę formalną i empiryczną nauk można rozróżnić pod względem:

• przedmiotowym

• metodologicznym

• rodzajem wniosków

• rodzajem twierdzeń

• nauki empiryczne - oparte na doswiadczeniu, ich przedmiotem są zjawiska nieożywione

• nauki biologiczne - badaja materię ozywioną, np. biologia, geografia, nauka o ziemi

• nauki społeczne - zajmują się społeczeństwem - czymś realnym, np.socjologia, ekonomia, demografia, pedagogika

• nauki humanistyczne - zajmują się człowiekiem jako istotą społeczną i jego wytworami

• nauki formalne - nie posiadaja przedmiotu realnego (zmysłowego, apriorycznego), są racjonalne, dedukcyjne, matematyczne - ”puste” - nie opisuja świata lecz dostarczają ścisłych podstaw/form tego opisu, np. działy logiki, matematyki

2. Główne funkcje nauki.

Nauka - jej istota oraz funkcje. Zasadniczym celem nauki jest poszukiwanie prawdy i rozwiązywanie problemów.

Funkcje nauki:

• deskryptywna (opis rzeczywistości),

• eksplanacyjna (wyjaśnianie),

• prognostyczna (przewidywanie)

- opisowa jak odp. Na pytanie ?jak jest?
- wyjaśniająca ?dlaczego?
- prognostyczna ?jak będzie?
- utylitarną ?gdy z badań wynika jakie podejmować działania?
- poznawcza i psychologiczna, a więc wyjaśnienie w jaki sposób zachodzą zmiany w psychice ludzi w trakcie poznawania danej rzeczywistości.

3. Różnice między naukami empirycznymi i formalnymi

• Nauki empiryczne (inaczej: indukcyjne, realne, aposterioryczne) - takie, w których główną podstawą twierdzeń są zdania bezpośrednio oparte na doświadczeniu, uzasadnione również metodą indukcji, np. fizyka, biologia, socjologia.

• Nauki formalne (inaczej: aprioryczne, racjonalne, dedukcyjne, matematyczne) - takie, które są pozbawione wszelkiej komponenty treściowej, „puste” w tym sensie, że nie opisują świata, lecz dostarczają jedynie ścisłych form tego opisu. Obejmują podstawowe działy logiki i matematyki.

Różnica między tymi dwoma typami nauk jest zasadnicza, a dotyczy właśnie sposobu uzasadniania twierdzeń. W naukach formalnych „uzasadnić” jakieś twierdzenie to tyle co podać jego dowód, czyli pokazać, jakje można wyprowadzić z aksjomatów przez zastosowanie reguł dedukcji, niezawodnych w tym sensie, że z prawdziwych przesłanek nie można otrzymać fałszywych wniosków. Natomiast w naukach empirycznych jest uzasadnianie redukcyjne przebiegające w odwrotnym kierunku: od wniosków, czyli „przewidywań teoretycznych”,do przesłanek,czyli „praw teorii” ,z których te przewidywania się dedukuje.To właśnie owe przesłanki traktuje się jako wymagające uzasadnienia, żądając od aksjomatów teorii empirycznej czegoś więcej niż tylko niesprzeczności; ich konsekwencje muszą być zgodne z danymi empirycznymi.

4. Zasadnicze rodzaje rozumowań: dedukcja, indukcja

Dedukcja, rozumowanie dedukcyjne, sposób wnioskowania, rozumowania, w którym musi występować związek wynikania logicznego, tzn. dedukcja polega na tym, że gdy dana jest racja (przesłanka) jako zdanie prawdziwe, to na jej podstawie uznaje się następstwo.

Indukcja,

1) w filozofii jedna z metod poznania i ustalania prawdy, wnioskowanie, polegające na wyprowadzeniu ogólnych wniosków z przesłanek, które są poszczególnymi przypadkami tych wniosków.

Wg Sokratesa indukcja jest metodą ustalania prawdy na podstawie uzgadniania cech ogólnych w różnorodności i rozbieżności i poprzez to wyprowadzenia pojęcia zawierającego wiedzę pewną i powszechną. Indukcja była dla niego powszechną metodą dochodzenia do definiowania pojęć.

Epikurejczycy nazywali indukcją wnioskowanie przez podobieństwa. Sądzili, że logiczne uogólnienia takiej indukcji obejmują nie tylko dostępne nam zjawiska, ale także rzeczy niedostępne.

2) w naukach empirycznych metoda polegająca na wprowadzeniu uogólnień na podstawie eksperymentów i obserwacji faktów, formułowaniu i weryfikacji hipotez. Zaczątki indukcji w sensie nowożytnym stworzył F. Bacon, który uznał, że indukcja i eksperyment to dwie skuteczne metody ustalania prawdy.

5. Definiowanie pojęć

Definicja - wypowiedź informująca o znaczeniu danego wyrażenia językowego przez wskazanie innych wyrażeń o tym samym znaczeniu

• Zwykle definicje składają się z 3 części:

• definiendum

• zwrot łączący

• definiens

Dom jest to budynek mieszkalny

definiendum do wytłumaczenia

zwrot łączący

definiens

• Pojęcie definicja klasyczna zbudowana jest zgodnie z zasadą ”Wyraz A znaczy tyle co B mając cechę C”

• w definicji klasycznej definiens ma specyficzną budowę - zawiera rodzaj i różnicę gatunkową

• np.

Kwadrat jest to prostokąt równoboczny

GENUS rodzaj

DIFFERENTIA SPECYFICA Różnica gatunkowa

Bursztyn to skamieniała żywica

• Rodzaje definicji (ze względu na badania):

• Sprawozdawcze - ” Ksiegarnia to...”

• Projektujące

• Konstrukcyjne - ”Wyraz polon niech znaczy tyle co pierwiastek o ciężarze atomowym zero”

• Regulujące - ”Osoba pełnoletnia to tylko taka co ukończyła 18 lat”

• Warunki poprawności definicji, (błędy):

• Dostosowanie definicji do słownika odbiorcy, (ignotum per ignotum) - nieznane przez nieznane

• Definiowany wyraz nie może występować w definiensie, (idem per idem) - to samo przez to samo

• Zamienność definiendum i defininsa (za szerokie, wąskie)

• Zakresy definiendum i defininsa nie mogą się wykluczać (bład przesunięcia kategorialnego)

6. Czym zajmuje się metodologia pedagogiczna?

Metoda badań to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badacza, zmierzających do rozwiązania problemu naukowego. Jest to określony powtarzalny sposób rozwiązania problemu z zastosowaniem odpowiedniej techniki badawczej, przy pomocy właściwych dla tej techniki narzędzi.

Metody badawcze dzielimy na:

• Ilościowe (eksperyment pedagogiczny, monografia pedagogiczna, metoda indywidualnych przypadków, metoda sondażu diagnostycznego). Badacz korzystający z metod ilościowych zakłada istnienie obiektywnej rzeczywistości i możliwości poznania jej. Ograniczeniem jest tutaj niemożność zbadania obiektów, które nie poddają się takiemu precyzyjnemu pomiarowi.

• Jakościowe (otwarty wywiad pogłębiony, metoda biograficzna, jakościowa analiza tekstu, obserwacja uczestnicząca). Badacz posługuje się narzędziami elastycznymi, które można dostosować do nowych warunków, nieprzewidzianych przed rozpoczęciem badania.

Charakterystyczna dla tych metod jest bezzałożeniowość (brak hipotez, które następnie podlegałyby weryfikacji) i możliwość sięgnięcia do głębszego kontekstu - zbadania także tego, czego nie da się obiektywnie zmierzyć.

Technika badań (obserwacja, wywiad, ankieta, badanie dokumentów, analiza treści, techniki projekcyjne), to czynności praktyczne, regulowane wypracowanymi drogą doświadczenia dyrektywami pozwalającymi na otrzymanie optymalnie sprawdzalnych informacji.

Narzędziem badawczym (kwestionariusz wywiadu oraz ankiety, narzędzia socjometrii oraz obserwacji, skale), nazywamy każdy przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań. Takim przedmiotem może być kwestionariusz, dyktafon, a nawet długopis czy ołówek.

Postęp pedagogiki, w sensie zdobywania nowej wiedzy o wychowaniu, zależny jest od odpowiednich badań pedagogicznych z zastosowaniem właściwych metod. Wybór metody jest uzależniony od specyfiki badanego obiektu (np. liczby badanych osób) i sytuacji (gdzie, w jakich warunkach przeprowadzane jest badanie). Wybór ten jest nadrzędny wobec wyboru techniki i narzędzi. Prawidłowe przygotowanie do badań powinno obejmować wybór metody, techniki i narzędzi - według podanej kolejności. Żadna z metod nie występuje w stanie czystym. Wielowymiarowość i złożoność rzeczywistości wychowawczej nie pozwala zamknąć jej w ramach jednej metody, dlatego zwykle sięga się do kilku różnych metod jednocześnie.

7. Co to jest problem naukowy?

Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie. Należy pamiętać, że pytania badawcze to pytania , na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych, czyli głównie „poprzez własny wysiłek, nie zaś przez oczekiwanie gotowej odpowiedzi od innego człowieka

Klasyfikacja problemów badawczych:

- problemy naukowo-badawcze - zmierzają do całkowicie nowych odkryć, nie znanych dotąd w pedagogice;

- problemy subiektywnie-badawcze - stanowią jedynie nowość dla samego badacza, który nie jest zorientowany w dotychczasowych osiągnięciach pedagogicznych;

(podział ze względu na strukturę logiczno-gramatyczna)-problemy w formie pytań rozstrzygnięcia - ropoczynają się od partykuły „czy”, odpowiedz dychotomiczna, czyli „tak” lub „nie”;

-problemy w formie pytań dopełnienia - nie sugerują z góry żadnych możliwych wypowiedzi. Rozpoczynają się od zaimków pytajnych czy przysłownych: „kto?”, „co?”, „ile?”, „gdzie?”, „w jakim stopniu?”, „dlaczego?”

Zasady prawidłowego konstruowania problemów:

• problem ma wyrażać relacje zachodzącą miedzy dwiema lub więcej zmiennymi;

• problem ma być sformułowany jasno i jednoznacznie, i to koniecznie w formie pytania,a nie stwierdzenia;

• problem ma dotyczyć zmiennych, dających zbadać (zmierzyć); pozbawiony takiej możliwości przestaje być problemem badawczym.

• Precyzyjność w ich formułowaniu - nie jesteśmy przecież w stanie udzielić właściwej odpowiedzi na pytanie, dopóki nie wiemy, o co naprawdę pytamy. Otóż poprawnie sformułowane zdanie pytajne warunkuje właściwe rozumienie zarówno owego schematu odpowiedzi, jak i znajdująca się w jego obrębie poszukiwana zmienna.

• Usytuowanie problemów na tle dotychczasowego dorobku naukowego - aby uniknąć powielania problemów badawczych i zapewnić im wysoka poprawność metodologiczna, warto dążyć do ich uzasadnienia na podstawie dostępnej literatury naukowej;

• Empiryczna sprawdzalnosc problemów - czyli rozstrzygalność, tj. możliwość uzasadnienia ich prawdziwości lub fałszywości za pomocą badań empirycznych;

• Przydatność praktyczno-uzyteczna problemów - domaga się ono, aby problemem badawczym było pytanie dotyczące spraw interesujących szczególnie nauczycieli, wychowawców, rodziców.

Źródła problemów badawczych:

• osobiste preferencje badacza - wpływają na wybór przez niego określonego problemu. Każdy badacz stanowi indywidualną strukturę psychiczną o specyficznych upodobaniach, doświadczeniach osobistych i naukowych.

• Potrzeby społeczne - najłatwiej wyczuwa się je dzięki bezpośrednim doświadczeniom, z uświadomienia sobie niedosytu wiedzy na interesujący badacza temat.

• Znajomość aspektów naukowo-metodologicznych - zaznajomienie się ze wspomnianym dorobkiem naukowym : współczesna literatura przedmiotu są zwłaszcza rozprawy, artykuły, doniesienia naukowe.

8. Hipoteza badawcza

Źródło - wykład

• Hipoteza - jest naukowym przypuszczeniem, co do istnienia lub nieobecności danej rzeczy czy zjawiska w określonym miejscu lub czasie oraz co do związku lub zależności jednych zjawisk od innych.

• Hipotezy stanowią stwierdzenia, co do których istnieje prawdopodobieństwo, że są trafnymi odpowiedziami na pytania zawarte w problemach badawczych.

• Hipoteza jest przypuszczalnym twierdzeniem dotyczącym relacji między dwiema lub więcej zmiennymi.

• Hipoteza to zdanie opisujące związki między zjawiskami, którego wartość logiczną sprawdzamy w następstwie badań empirycznych.

• Dane stwierdzenie może być uznane za hipotezę naukową, jeżeli jest sprawdzalne.

• Hipoteza robocza jest założeniem przypuszczalnych zależności, jakie zachodzą między wybranymi zmiennym

• Hipoteza jest pierwszym i koniecznym elementem naukowego badania jakiegokolwiek wycinka rzeczywistości

Hipoteza musi spełniać następujące Warunki:
- Tłumaczy znane fakty
- Możliwa jest do zweryfikowania
- Dotyczy istotnych dla danej nauki zdarzeń
- Jest zdaniem wysoce prawdopodobnym
- Jest jednoznacznie i dostatecznie szczegółowo sformułowana

Klasyfikacja hipotez

Hipotezy w naukach empirycznych można podzielić na:

• Hipotezy dotyczące wartości zmiennych.

• „Jeżeli zmienna niezależna X_j przyjmuje wyróżnioną wartość: ν (X_j) = m, zmienna zależna Y przyjmuje wartość ν (Y) = w.” Lub:

• Hipotezy dotyczące zależności między zmiennymi.­­

• Hipotezy istotnościowe, czyli twierdzenia postaci:

„Zmienne niezależne X­₁, …, X_n są istotne dla Y”.

• Hipotezy dotyczące „kształtu” zależności zmiennej zależnej Y od określonej zmiennej niezależnej X_j:

„Zmienną zależną Y łączy związek funkcyjny ze zmienną niezależną X_j postaci:

Y = f(X_j)”. Pod f podstawiamy określony „kształt” funkcji. Przypominam, iż psychologowie ograniczają się w tym przypadku jedynie do określenia, czy jest to funkcja liniowa, czy nieliniowa.

Zasady prawidłowego konstruowania hipotez badawczych:

• hipoteza musi być adekwatną odpowiedzią na problem,

• hipoteza musi być najprostszą odpowiedzią na problem, gdyż im bardziej prostą przyjmie postać - tym łatwiej będzie można ją sprawdzić,

• hipoteza musi być tak sformułowana, by łatwo można było ją przyjąć, względnie odrzucić,

• hipoteza nie powinna przyjmować postaci szerokiej generalizacji,

• hipoteza musi dąć się zweryfikować (empirycznie)

• hipoteza robocza wyraża w zasadzie związek tylko pomiędzy dającymi się zbadać faktami, zdarzeniami, ludźmi (zmiennymi)

• hipoteza robocza jest przypuszczeniem wysoce prawdopodobnym, mającym swe uzasadnienie w dotychczasowym dorobku naukowym

• hipoteza robocza jest wnioskiem z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza, np. podczas jego działalności dydaktyczno-wychowawczej lub hospitacji zajęć

hipoteza robocza jest twierdzeniem wyrażonym jednoznaczni i w sposób możliwie uszczegółowiony. Nie jest więcej hipotezą zdanie wieloznaczne i zbyt ogólne.

9. Zmienne w badaniach pedagogicznych, ich rodzaje i wskaźniki

10. Przebieg ( fazy ) procesu badawczego w naukach społecznych.

FAZA KONCEPCJI:

1.Określenie przedmiotu i celu badań

-staje przed nami w momencie uświadomienia sobie konieczności przeprowadzenia badań empirycznych. (np. praca dyplomowa, potrzeba lepszego poznania miejsca i efektów naszej pracy dla ich doskonalenia, konferencja pedagogiczna, na którą trzeba przygotować raport)

2.Sformułowanie problemów badawczych

-zabieg werbalny polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania i problemy, problem powinien być rozstrzygalny empirycznie i praktycznie

3.Sformułowanie hipotez

-konieczna jest tu pewna suma wiedzy teoretycznej o badanych zjawiskach, wiedza ta powinna być szczegółowa, zakres tej wiedzy można podzielić na dwie grupy: - wiadomości o badanym terenie (typu demograficznego, ekonomicznego, itp.) oraz znajomość badań i wyniku badań podobnych przeprowadzonych na innym terenie,

4.Wybór terenu badań lub dobór próby

-jest to przede wszystkim typologia wszystkich zagadnień, cech i wskaźników jakie muszą być zbadane, odnalezienie ich na odpowiednim terenie, u odpowiednich grup społecznych, lub w układach i zjawiskach społecznych, a następnie wytypowanie rejonów, grup, zjawisk i instytucji jako obiektów naszego zainteresowania

11. Obserwacja pedagogiczna : istota, techniki, narzędzia.

Obserwacja jest czynnością badawczą, polegającą na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń. Jest najbardziej wszechstronną techniką gromadzenia materiałów. Obserwacją można nazwać prostą nieplanowaną rejestrację zdarzeń i faktów, ale także proces kontrolowanej obserwacji systematycznej z użyciem skomplikowanych technik pomocniczych.

Rodzaje obserwacji :

- swobodna

- luźna ,

- celowa,

- znaczących zdań

- skategoryzowana

- dychotonomiczna

ze względu na :

• czas

• długotrwała,

• krótkotrwała

• obserwację

• bezpośrednia,

• pośrednia

• treść

• ogólna,

• częściowa

• aktywność obserwatora

• bierna,

• czynna

• obserwację uczestniczącą

• jawna,

• pozorna, ukryta

Narzędziem obserwacji jest np. arkusz obserwacyjny - kwestionariusz z wytypowanymi wszystkimi zagadnieniami, które objąć ma obserwacja. W określonych rubrykach pod określonym zagadnieniem rejestrujemy wszystkie spostrzeżone fakty, zdarzenia i okoliczności mające związek z danym zagadnieniem. Wcześniejsza typologia zagadnień nie pozwala na przeoczenie któregoś z nich oraz nadaje określony kierunek badaniom.

Można również gromadzić materiał badawczy za pomocą notatek, opisów, rejestracji dźwiękowej lub fotograficznej. Prowadzenie takiej obserwacji nazywa się niekontrolowaną. Można też zastosować elementy kontroli np. materiały dajemy do czytania osobie towarzyszącej zorientowanej w koncepcji badań, uzyskując od niej ocenę materiału w sensie kompletności prawidłowego kierunku.

12. Zasadnicze etapy badań metodą obserwacji

13. Istota eksperymentu pedagogicznego i jego rodzaje

Eksperyment - to doświadczenie, badanie metoda badań naukowych polegająca na wywołaniu lub modyfikowaniu określonych zjawisk czy procesów przez wprowadzenie do nich odpowiedniego czynnika eksperymentalnego (badawczego) oraz na kontrolowaniu i mierzeniu zmian powstałych pod jego wpływem.

• eksperyment wymaga : podjęcia działania oraz obserwowania skutków

• eksperymenty najlepiej nadają się do ustalania związków przyczynowo - skutkowych

np. czy istnieje związek między wiedzą a uprzedzeniem

• elementy eksperymentu:

• zmienne niezależne (wiedza) i zmienne zależne (uprzedzenia) - co najmniej 2

• pretest i posttest - pomiar początkowy i końcowy

• grupy : eksperymentu i kontrolna

- zalety:

• oddzielenie zmiennych co pozwala na przyczynowe wyciąganie wniosków

• łatwość powtarzania badań

• najlepsza metoda gdyż panuje w niej naukowy rygor

- wady:

• trudna do zastosowania

• prowadzi do artefaktów - brak emirycznych wskażników - to co w eksperymencie wcale nie musi występować w rzeczywistości

Rodzaje eksperymentu

1. Schemat eksperymentu klasycznego

2. Schemat eksperymentu klasycznego - technika jednej grupy

Ob1 Okres badań	Bp1 Początek Badań	Wt Warunki tradycyjne	Bk1 Badanie końcowe w 1 okresie	Wb1 wynik badania w 1 okresie
Ob2 Okres badań	Bp2 Początek badań	We Warunki eksperymen- talne	Bk2 badanie końcowe w 2 okresie	Wb2 wynik badania w 2 okresie

Pomiar zmiennej zależnej

3. Technika rotacji grupy - podział krzyżowy

Każda ze zbiorowości ma szansę wystąpić

jako grupa kontrolna i eksperymentalna

4. Technika grup równoległych

Krótszy czas trwania tej formy eksperymentu

14. Organizacja oraz etapy badań eksperymentalnych

15. Ankieta i jej zastosowanie w badaniach pedagogicznych.

Ankieta jest metodą badania pisemnych opinii określonych osób. Polega na rozprowadzeniu wśród respondentów specjalnych kwestionariuszy, które po pisemnym wypełnieniu podlegają naukowemu opracowaniu.

Najważniejsze techniki to ankieta: (Każda ma swoje zalety i wady.)

• środowiskowa

• pocztowa

• prasowa

• radiowo - telewizyjna

• internetowa

Ankieta pocztowa - wysyłanie pocztą kwestionariuszy z prośbą o jej wypełnienie i odesłanie.

Ankieta prasowa - jest zestawem pytań opublikowanym w jakimś czasopiśmie.

Ankieta środowiskowa - najbardziej przydatna i najczęściej stosowana w badaniach naukowych. Polega na rozprowadzeniu przez ankietera kwestionariuszy wśród respondentów znajdujących się w jednym miejscu z prośbą o doraźne wypełnienie i bezpośredni ich zwrot.

Cechy:

• pozwalają poznać w krótkim czasie poglądy danej liczby osób,

• wymagają małego nakładu pracy,

• są tanie i szybkie,

• wątpliwości ludzi, wiarygodność opinii.

Etapy badań ankietowych:

• Przygotowanie badań ankietowych.

• Ankietowanie.

• Opracowanie wyników ankiety.

• Sprawdzanie wartości rezultatów badań ankietowych.

1. Przygotowanie badań ankietowych

• skonstruowanie i wypróbowanie kwestionariusza

• wytypowanie odpowiedniej zbiorowości do badań (dobór tak zwanej próby reprezentacyjnej)

Próba reprezentatywna - część osób reprezentujących badaną grupę osób lub część badanej populacji, której cechy socjologiczne i psychologiczne i inne występują w takiej samej proporcji, jak w całej zbiorowości.

Reprezentuje ona wszystkie zjawiska charakterystyczne dla danej zbiorowości ale jej podstawy można orzekać o całej populacji...

Np. 25% osób z wyższym wykształceniem na I stopień, 50% - II stopień, a 25 % doktorat, to w naszej próbie muszą zachować te same proporcje.

2. Ankietowanie

• rozpoczyna się od rozprowadzenia kwestionariuszy a kończy na ich zwrocie,

• pozyskać zaufanie respondentów,

• poinstruować jak udzielać odpowiedzi,

• zapewnić odpowiednie warunki, zwłaszcza anonimowość.

3. Opracowanie wyników ankiety

• wyeliminować kwestionariusze bezwartościowe,

• zsumować wyniki ilościowe (tabele, wykresy - metody statystyczne),

• dokonać analizy jakościowej (określić związki między zmiennymi)

4. Sprawdzanie wartości rezultatów badań ankietowych

• wynikom ankiety nie można w pełni zaufać

• badania kontrolne za pomocą tego samego kwestionariusza w innym czasie lub na innej próbie,

• posłużyć się też innymi metodami.

Metody badania opinii służą do badania różnych przejawów świadomości respondentów, jak: sądy, poglądy, wyobrażenia, oceny, uczucia, przekonania, nastroje, postawy (ogólnie - opinie).

Uwaga: Opinie mają charakter subiektywny

16. Wywiad i jego zastosowanie w badaniach pedagogicznych.

Wywiad: jest metoda badania ustnych opinii określonych osób, polega na bezpośredniej rozmowie badacza z respondentem. Wywiad w porównaniu z ankietą, pozwala na swobodne wyjaśnienie różnych wątpliwości, ale jest bardziej czasochłonny. Dlatego wywiadami nie obejmuje się większych grup.

Podział wywiadów:

• skategoryzowany - konkretny, (sam go wypełniam pytając),

• skategoryzowany - spontaniczny

• jawny,

• ukryty,

• indywidualny,

• zbiorowy.

Etapy:

1. Przygotowanie wywiadu

• opracowanie zestawu pytań do rozmowy (zależy od hipotezy roboczej i techniki wywiadu),

• wytypowanie odpowiednich osób (których opinie mogą być przydatne),

• rozmowy z osobami, które mają coś w związku z tematem naszych badań.

2. Prowadzenie wywiadu

• przedstawienie celu rozmowy,

• podkreślenie doniosłości opinii rozmowy (słodzenie, ale bez przesady),

• jasne i zwięzłe pytania, ułożone w logiczną całość (to rozmówca ma się wypowiedzieć)

• nie ilość lecz jakość pytań,

• unikanie pytań sugestywnych,

• powstrzymywanie od wyrażania własnych opinii,

• nie może trwać zbyt długo,

• nagrywanie (rozmowa się kontroluje) a szczerość wypowiedzi.

Błędy związane z prowadzeniem wywiadu:

• wpływ wyglądu zewnętrznego rozmówców, tzw. pierwszego wrażenia,

• wpływ własnego nastawienia badacza (pewne informacje do nas nie trafiają, nie zgadzamy się z nimi),

• wartość wypowiedzi „wyciągniętych na siłę” (są one niewiele warte),

• skłonność do notowania wypowiedzi ambiwalentnych jako jednoznaczny (jeśli ktoś się waha, nie udziela konkretnych odpowiedzi to nie naciągamy ich).

Zakończenie wywiadu:

• wykazać cierpliwość, ale nie przedłużać rozmowy,

• podziękować rozmówcy (bez względu na uzyskane informacje),

• opracować dokładny protokół.

3. Opracowanie wywiadu

Zależy od rodzaju wywiadu:

• w przypadku skategoryzowanego głównie analiza ilościowa, operacje statystyczne,

• w przypadku nieskategoryzowanego - głównie analiza jakościowa (próba uchwycenia czegoś typowego, uniwersalnego).

4. Sprawdzenie wywiadu

Sprawdzenie wyników - opiniom rozmówców nigdy nie możemy w pełni zaufać.

Dokonać kategorycznej oceny. Wątpliwości co do szczerości i obiektywizmu. Kontrolować z opiniami innych i z dokumentami.

17.Kwestionariusz jako narzędzie badania opinii

Kwestionariusz jest narzędziem głównie do zbierania materiałów o charakterze ilościowym - świadoma. Logiczna kompozycja zagadnień. Aby osiągnąć cel badawczy (weryfikacja hipotez), należy go odpowiednio skonstruować.

Kwestionariusz składa się z 2-3 części:

1.Instrukcja:

• kto prowadzi badania,

• cel badań,

• jak odpowiadać na pytania,

• czy jest zagwarantowana anonimowość,

• podziękowanie.

2.Pytania właściwe:

• powinny dotyczyć podjętej problematyki badawczej,

• rodzaje pytań i ich właściwości:

• zamknięte,

• otwarte,

• półotwarte.

3.Dane personalne (metryczka):

• zebranie danych dotyczących wieku, pochodzenia, wykształcenia, miejsca zamieszkania, zawodu, stażu pracy itp.,

• traktuje się je jako zmienne niezależne przy analizowaniu opinii.

• kierować się pewnym założeniem:

• pytania winny służyć weryfikacji hipotez,

• jasność i zrozumiałość

• unikać pytań kłopotliwych (odpowiedzi nieszczere),

• zwięzły, krótki, logicznie uporządkowany, przejrzysty, estetyczny,

• formy grzecznościowe.

18. Metoda badania dokumentów pedagogicznych.

1. Istota metody badania dokumentów.
- Niemal wszelka działalność człowieka wiąże się z opracowywaniem, gromadzeniem, przechowywaniem i rozpowszechnianiem dokumentów - cennych materiałów badawczych.

- Metoda badania dokumentów polega na gromadzeniu, selekcji i naukowej interpretacji odpowiednich dokumentów rejestrujących ludzką myśl.
- Dokument to określony przedmiot materialny, który wyraża ludzką myśl lub służy do udowadniania twierdzeń formułowanych w procesie naukowo-badawczym.
- dokumenty to: zapisane papiery. nagrania filmowe, magnetofonowe, programy komputerowe, fotografie itp. - to wszelka wypowiedź zmaterializowana.
- Stosowane przez historyków, polityków, etnografów, socjologów, ekonomistów, prawników, filologów, psychologów, pedagogów oraz przedstawicieli innych nauk.

2. Rodzaje dokumentów.
  Najogólniej dokumenty można podzielić ze względu na ich wykonawców na 2 grupy:

• dokumenty wykonywane przez administrację (służbowe) - obrazują podstawową działalność określonych instytucji jak: szkoła, partia, ministerstwo, związek wyznaniowy, jednostka wojskowa itp.
     Na powyższą dokumentację składają się:

• dokumenty konstytuujące działalność danej instytucji (ustawy sejmowe, uchwały Rady Ministrów, zarządzenia i wytyczne ministrów, statuty, regulaminy itp.),

• dokumenty dotyczące organizacji i planowania działalności (roczne i miesięczne plany pracy, programy, harmonogramy itp.),

• dokumenty zapewniające realizację działalności (np. w szkole - książki i czasopisma fachowe, instrukcje, przewodniki metodyczne, filmy i inne pomoce dydaktyczne itp.),

• dokumenty rejestrujące wyniki działalności (sprawozdania, zestawienia, raporty, w szkole - dzienniki lekcyjne, wykazy ocen, protokoły z hospitacji zajęć, posiedzeń rad pedagogicznych itp.),

• dokumenty wykonywane przez osoby indywidualne (prywatne):

• dokumenty wykonuje się dla potrzeb pracy zawodowej (indywidualne plany, programy, sprawozdania, konspekty, skrypty, raporty, wnioski itp.),

• dokumenty osobiste (autobiografie, pamiętniki, dzienniki, kroniki, listy, wspomnienia, artykuły i inne publikacje itp.),

• wytwory działania (rysunki, szkice, obrazy, fotografie, rzeźby, utwory literackie itp.).

3. Organizacja badania dokumentów.
   W procesie badań tą metodą występują następujące fazy:

• Gromadzenie i wstępna selekcja dokumentów:

• jakiego rodzaju dokumenty są potrzebne (zależy od problemu badawczego),

• skąd i jak je zdobyć (najtrudniej osobiste, najłatwiej urzędowe).

• Ustalenie autentyczności i wiarygodności zebranych materiałów:

• określić czas, warunki i okoliczności powstania dokumentu,

• zidentyfikować autora i adresata,

• dokument oficjalny czy wersja robocza,

• oryginał czy kopia,

• czy dokument odzwierciedla prawdę obiektywną (czy autor nie kłamał świadomie - konfrontacja z innymi dokumentami).

• Analiza dokumentów: polega głównie na wyodrębnieniu elementów składowych dokumentu według przyjętego kryterium.

• Sposób analizy zależy od celu badań. Może to być analiza:

• indywidualna (dokumenty opracowane przez jedną osobę),

• grupowa (dokumenty opracowane przez zespół),

• diagnostyczna (rozpoznanie aktualnego stanu jakiegoś zjawiska),

• rozwojowa (wyjaśnienie przebiegu zjawiska),

• treściowa (analiza treści - poznanie informacji na temat faktów, sądów, opinii, ocen zawartych w dokumencie),

• formalna (badanie formy dokumentu - struktury, szaty graficznej, przejrzystości, staranności wykonania itp.),

• jakościowa (ustalenie głównych tez, elementów wspólnych dla wielu dokumentów, łączenie wartościowe i uogólnienie informacji),

• ilościowa (ujęcie liczbowe, zestawienie odpowiednio skategoryzowanych faktów w tabelach, określenie częstotliwości występowania danego zjawiska).

• Ocena wartości metody badania dokumentów:

• ta metoda często stanowi punkt wyjścia przy formułowaniu problemów naukowych i hipotez,

• pozwala badać takie zagadnienia jak: cele, zadania, treści, formy, metody, przebieg i rezultaty działań danej instytucji,

• umożliwia analizę porównawczą,

• pozwala badać cechy osobiste wytwórców dokumentu (np. pilność, staranność, fachowość).

• Wady:

• dokumenty często przedstawiają rzeczywistość w sposób jednostronny (celowe zafałszowanie),

• często odnoszą się do stanu końcowego, a nie informują o przebiegu danego zjawiska,

• w wielu naukach (np. w pedagogice) ta metoda uchodzi za mało rzetelną - przeważnie pełni funkcję uzupełniającą

19.Monografia pedagogiczna.

Celem tej metody badawczej jest opis tych instytucji wychowawczych, które mają charakter formalny, a więc placówek wychowawczych, a także instytucjonalnych form działalności wychowawczej. O metodzie monograficznej decydują dwa czynniki:

• przedmiot badań - jest instytucja wychowawcza lub inna instytucja dla celów wychowawczych badana. Np. placówki (dom kultury, pogotowie opiekuńcze) i niekiedy instytucjonalne formy działalności wychowawczej (spółdzielnia uczniowska, drużyna harcerska).

• sposób badania - poznanie jak najgłębiej danej instytucji czy placówki, poznanie jej funkcjonowania, systemu społecznego oraz zbioru osób, które wchodzą w skład placówki. Np: kompensacyjna rola (wybranego) domu dziecka oraz przyczyny niepowodzeń w nauce dzieci wybranej szkoły.

• Badania monograficzne polegają nie tylko na gromadzeniu ogromnej liczby sprawozdań z przeprowadzonych badań, ale również na wizytacji danej placówki w celu dokonania rozpoznania w obecnej sytuacji i wysunięciu prognoz i ulepszeń, które będzie można wprowadzić w praktykę.

• W monografii pedagogicznej powinno się także znaleźć teoretyczne przeanalizowanie uzyskanych materiałów badawczych w celu określenia społecznych i kulturalnych funkcji danej instytucji.

• Dzięki badaniom monograficznym określony zostaje również system wychowawczy panujący w badanej instytucji. System ten polega na realizowaniu zadań, opartych na wartościach i normach, przez środowisko społeczne i zawodowe danej instytucji.

• Metoda monograficzna jest realizowana za pomocą takich technik jak: analiza dokumentów, obserwacja uczestnicząca, wywiad, ankieta, eksperyment wychowawczy.

20. Możliwości zastosowania statystyki w badaniach pedagogicznych

21. Populacja a próba

Populacja - zbiór elementów, podlegających badaniu statystycznemu. Elementy populacji są do siebie podobne pod względem jednej cechy, jednak że nie są identyczne

• np. wszyscy ludzie mają włosy ale nie są identyczni (blondyni, bruneci)

• populacją w badaniu statystycznym wzrostu ludzi palących w Europie, będą palacze w Europie

• nie wszystkie populacje musza istnieć naprawdę, często mają charakter czysto hipotetyczny

• jednostka statystyczna - elementy populacji statystycznej

• cecha statystyczna - badana cecha

• podział populacji ze względu na jej liczebność:

• skończona - cecha jest policzalna np. populacja ludzi w Polsce

• nieskończona - cecha jest niepoliczalna np. czas

• często badania całej populacji są niemożliwe dlatego bada się wybrane losowo elementy tej, że populacji - próba losowa, potem wyciąga się wnioski poprzez obserwację cechy w próbie o możliwych wartościach cechy w populacji

• pojęcia statystyczne mogą więc odnosić się do populacji jak i do próby - wielkości empirycznych

Próba - część badania statystycznego - wybranie pewnych indywidualnych obserwacji, które tworząc tzw. próbę statystyczną, pozwolą uzyskać pewną wiedzę o całej populacji.

• obserwacja może dotyczyć jednej bądź większej ilości cech statystycznych jednego danego obiektu czy danej chwili czasowej

• błędy doboru próby :

• nieprzydatność badania do opisu zjawisk i w populacji

• brak odzwierciedlenia danych cech populacji w próbie

• hipotezy pozostają niesprawdzone / nierozwiązane

• następuje chaos i niezgodność

• wykrycie błędu jest trudne gdyż potrzebna jest pełna znajomość metodologii badań i rzeczywistości/realiów tematu badań

• Etapy doboru próby:

• Definiowanie szerokiej populacji

• Wybór elementów badanych (pozwolą uzyskać informacji o całej populacji)

• Określenie metody doboru

• Określenie wielkości próby

• Implementacja założeń

• Zbieranie danych

• Sprawdzenie poprawności doboru

• Metody doboru elementów próby:

• Prosta próba losowa

• Próba kwotowa

• Próba warstwowa

• Próba grupowa

• Losowanie dwustopniowe

• Próba losowo-kwotowa

• Próba systematyczna

• Próba ekspercka / dobór celowy

22. Parametry i estymatory.

Parametr - właściwość opisująca populację , np. wzrost, kolor oczu, oznacza się literami greckimi

Estymator - jest to właściwość próby pobranej z populacji, oznacza się literami łacińskimi

• Zakłada się, że wartość uzyskana przy badaniu próby jest estymatorem odpowiedniego parametru popula

• Zazwyczaj parametry (wartości populacji) pozostają nieznane.

Parametry rozkładu

• wartość oczekiwana: μ (inaczej wartość przeciętna, wartość średnia, nadzieja matematyczna) (dyskretnej) zmiennej losowej jest sumą iloczynów wartości tej zmiennej losowej oraz prawdopodobieństw, z jakimi te wartości są przyjmowane.

• mediana: μ - dzieli zbiór na pół

• wariancja: σ²

• odchylenie standardowe: σ

• skośność: 0

• kurtoza: 0 (lub 3, przyjmując dawniej używaną definicję).

Estymator jest wartością oszacowaną parametru.

ESTYMATOR - JEST TO WARTOŚĆ ŚREDNIA Z - PRÓBY WARTOŚCI OCZEKIWANEJ ROZKŁADU NORMALNEGO.

Oceną parametru - nazywamy wartość średnią obliczoną na podstawie konkretnej próby.

Estymator T_n parametru θ to dowolna statystyka z próby
, pozwalająca wyznaczyć wartości parametru θ.

Oceną parametru nazwiemy każdą realizację t_n zmiennej losowej T_n.

Oczywiście ocena parametru będzie prawie zawsze różnić się od oryginalnej wartości parametru θ.

Wprowadza się zatem miarę błędu estymacji:

1. Estymator nazywamy zgodnym, - jeśli jest stochastycznie zbieżny do szacowanego parametru:

Estymator odchylenia standardowego z próby jest obliczany ze wzoru:

s = [
(x_i-x_śr)²/n-1]^1/2

gdzie:

x_śr oznacza średnią z próby n oznacza ilość próby.

23. Zmienne, wskaźniki (w pyt. 9), skale pomiarowe - pojęcie i klasyfikacja

Wskaźniki zmiennych - miary opisu statystycznego zmiennych.

Miary przeciętności: - rodzaje średnich

• Klasyczna

• Średnia arytmetyczna - jest to zsumowanie wszystkich indywidualnych wartości badanej zmiennej dla poszczególnych spostrzeżeń

• Inaczej obliczamy dla pogrupowanych danych.:

• Średnia harmoniczna - jest odwrotnością średniej arytmetycznej z odwrotności wartości zmiennych jest stosowana wówczas, kiedy wartości zmiennej podane są w jednostkach względnych, np. :gęstość zaludnienia (osoby na km2), spożycie artykułu X na 1 osobę

• Średnia geometryczna -

• Średnią geometryczną n dodatnich liczb a₁,a₂,...,a_n nazywamy liczbę

• 
  

• Np. średnią geometryczną liczb 2, 2, 5 i 7 jest

• 
  

• Pozycyjna

• Mediana (dzieli rozkład na pół) kwartyl II , kwartyl I, III = 50 CENTYLI

• Wartość Modalna (Dominanta) - dominująca w zbiorze

• Kwartyl (dzieli liczebność na 4 części) - Różnica między 3 i 1 kwartylem to tzw. rozstęp kwartylny

• Ćentyl ( dzieli liczebnośc na 100 części)

.

Miary zróżnicowane

• Odchylenie przeciętne

• Wariancja

• Odchylenie standardowe

Kwantyl rzędu 1/2 to inaczej mediana

Kwantyle rzędu 1/4, 1/2, 3/4 są inaczej nazywane kwartylami.

Kwantyle rzędu 1/10, 2/10,..., 9/10 to inaczej decyle.

Kwantyle rzędu 1/100, 2/100,..., 99/100 to inaczej percentyle.

SKALE POMIAROWE -

Zmienne różnią się pod względem tego jak dobrze mogą być mierzone, to znaczy jaką ilość mierzalnej informacji można uzyskać w trakcie ich pomiaru.

Ważne jest aby :

• Pamiętać, iż każdy pomiar dokonywany jest z błędem - ogranicza ilość informacji dostępnej w trakcie pomiaru.

• Wybrać odpowiedni typ skali pomiarowej.

1. SKALA NOMINALNA - mierzymy ZMIENNE NOMINALNE, przyjmuje wartości, jakościowe np. typologiczna, płeć, wykształcenie, narodowość, wzrost (wysoki, niski), kolor oczu

• mierzymy ją WARTOŚCIĄ MODALNA - tzn. najczęściej występująca w zbiorze

• w przypadku tej skali możemy stwierdzić, że jeden element jest pod względem interesującej nas właściwości taki sam lub inny niż drugi element.

• Dopuszczalne pomiary dla tej skali - liczebności, proporcje, procenty, modalna, współczynnik korelacji i test x².

SKALA PORZĄDKOWA - RANGOWA - mierzymy ZMIENNE PORZĄDKOWE polega na rangowaniu elementów w zbiorze, od najmniejszych do największych, np. skala ocen w szkole, status społeczno- ekonomiczny rodzin, stopień agresywności.

• mierzymy ją WARTOŚCIĄ MODALNA - tzn. najczęściej występująca w zbiorze

• możliwe jest twierdzenie:? Większy niż, mniejszy niż,

• dopuszczalne pomiary - mediana, centyle, decyle, kwadryle, współczynnik korelacji Spearmana i Kendalla, oraz testy nieparametryczne jak, np.: Manna Whitney`a

3. SKALA PRZEDZIAŁOWA - INTERWAŁOWA - mierzymy ZMIENNE PRZEDZIAŁOWE występuje wtedy kiedy różnica w odległości między elementami jest jednakowa. np. wyniki testów kompetencji, wyniki testów inteligencji

• mierzymy ją ŚREDNIA ARTMETYCZNĄ, MEDIANA (dzieli zbiór na pół) WARTOŚCIĄ MODALNA (tzn. najczęściej występująca w zbiorze), współczynnik korelacji Pearsona, test t studenta oraz inne testy parametryczne.

• Brak zera absolutnego

• SKALA ILORAZOWA - mierzymy ZMIENNE ILORAZOWE dotyczy zmiennych ciągłych, występuje wtedy , kiedy jakiś element jest w zbiorze ileś razy większy od poprzedniego, np., temperatura. W SKALI TEJ WYSTĘPUJE „0” - ZERO BEZWZGLĘDNE.

• mierzymy ją ŚREDNIA ARTMETYCZNĄ, MEDIANA (dzieli zbiór na pół) WARTOŚCIĄ MODALNA (tzn. najczęściej występująca w zbiorze)

• ma zero absolutne

• można na niej wykonywać wszelkie działania arytmetyczne

TESTY PARAMETRYCZNE - (PEARSONA) ZOSTAŁY ZMIERZONE NA SKALI ILORAZOWEJ, GDZIE WYSTEPUJE ZMIENNA O CHARAKTERZE CIĄGŁYM.

TESTY NIEPARAMETRYCZNE - (CHI-KWADRAT) ZOSTAŁY ZMIERZONE NA SKALI NOMINALNEJ, LUB PORZĄDKOWEJ, GDZIE WYSTEPUJE JAKOŚCIOWA LUB RANGOWA

24. Rozkłady liczebności, zasady ich sporządzania

Rozkłady liczebności

Dane z badań są często zbiorem liczb. Dla ich zrozumienia i interpretacji potrzebne są pewne formy klasyfikacji i opisu. Najprostszą odmianą klasyfikacji danych jest rozkład liczebności.

Rozkładem liczebności jest każde uporządkowanie danych, które pokazuje liczebność różnych wartości zmiennej lub liczebność wartości malejących do dowolnie określonych grup zmiennej, zwanych przedziałami klasowymi.

Przykład:

Rzucamy 10 razy monetą i otrzymujemy następujący wynik: O, O, R, O, O, O, R, O. Liczba wyrażająca, ile razy pojawi się orzeł (liczebność orła) - 7, liczebność reszki - 3.

Rzucamy kostki do gry 24 razy i otrzymujemy następujące wyniki: 6, 3, 1, 4, 1, 6, 5, 2, 4, 3, 5, 5, 4, 1, 5, 2, 2, 6, 5, 3, 3, 4, 5, 6. Liczby pojawiające się przy rzucaniu kostką tworzą zmienna X, która przybiera wartości 1, 2, 3, 4, 5, 6. W powyższych danych 6 pojawia się 3 razy, 5 - 7 razy itd. Dane te zostały uporządkowane w tabeli 2.0 to uporządkowanie jest rozkładem liczebności. Pokazuje ono liczebność wartości 1, 2, 3, 4, 5, 6.

Tabela 2.0 Rozkład liczebności rzutów kostką

X	ƒ
6	3
5	7
4	4
3	4
2	3
1	3
Razem	24

Rozkłady liczebności określa się mianem szeregów statystycznych. Szereg statystyczny to odpowiednie pogrupowanie zbiorowości statystycznej i jej uporządkowanie (od najniższej wartości jakiejś cechy lub odwrotnie).

Szereg liczebności składa się z dwóch kolumn (rzadziej wierszy), z których jedna podaje wartości cechy w poszczególnych pozycjach.

Dowolnie określone grupy zmiennych noszą nazwę przedziałów klasowych. To uporządkowanie danych również jest rozkładem liczebności.

Reguły doboru przedziałów klasowych

1. Przedział klasowy powinien mieć taki rozmiar by 10 do 20 przedziałów objęło wszystkie czynniki.

2. Przedziały klasowe powinny być powinny być równe 1, 3, 5, 10 lub 20 punktów.

3. Zaczynać przedział klasowy od wartości, która stanowi wielokrotność rozmiaru tego przedziału.

4. Uporządkować przedziały klasowe według wielkości czynników, które zawierają najwyżej (umieszczając przedział zawierający najwyższe wyniki)

Granice dokładne przedziałów klasowych. - jeśli mamy do czynienia ze zmienną ciągłą a nie dyskretną, wybieramy jakąś jednostkę pomiarową i zapisujemy wynik w postaci wartości dyskretnych, granice umieszcza się zazwyczaj w połowie jednostki pomiarowej poniżej i powyżej wartości zapisanej.

Przedziały klasowe zapisuje się z dokładnością do przyjętej jednostki pomiarowej odzwierciedlają dokładność pomiaru.

Przy obliczaniu niektórych statystyk oraz graficznym przedstawieniu wyników niezbędne jest poczynienie pewnych założeń.

1. Wyniki rozkładają się równomiernie w dokładnych granicach przedziału. Założenie to przyjmuje się przy obliczaniu takich statystyk jak mediana, kwantyle i wentyle oraz przy rysowaniu histogramów.

2. Wszystkie wyniki skupiają się w środku przedziału, czyli są takie same - równe wartości odpowiadającej środkowi przedziału.

Środek przedziału klasowego leży w połowie miedzy dokładnymi granicami tego przedziału.

Skumulowane % liczebności (otrzymuje się przez podzielenie liczebności skumulowanej przez całkowita liczbę przypadków) pokazują % jednostek, które uzyskały wynik niższy od pewnej wartości.

Szereg składa się z 2 kolumn.; 1 - z przedziału klasowego - to grupy zmiennej i 2 - z liczebności)

Przedziały klasowe powinny mieć wartości 1,3,5,10,20.

Granice dokładności przedziału

ROZKŁAD LICZEBNOŚCI:

- jednomodalny





- bimodalny




- siodłowy




- asymetrycznie skrajny




25. Tabele i wykresy oraz ich konstruowanie.

• Dane prezentowane są w formie graficznej.

• Podstawowymi narzędziami są tutaj: histogram, wielobok liczebności i krzywa liczebności, które wykreślane są bezpośrednio na podstawie danych z szeregu rozdzielczego; wykres pudełkowy, przedstawiający zależności pomiędzy niektórymi statystykami pozycyjnymi; krzywa Lorentza charakteryzująca koncentrację wartości cechy.

• Dane statystyczne przedstawiamy w :

1. Formie tabelarycznej. Tablice złożone zapewniają wszechstronna prezentację materiału, uwzględniamy tylko 4 szeregi statystyczne.

2. Formie graficznej

• Budowa tablicy

1. Nagłówek - tytuł- nad tablicą - wyraża treść tablicy pod względem rzeczowym, przestrzennym, czasowym, cechy.

2. Tablica właściwa - wszystkie pozycje należy wypełnić

• (-) - dane zjawisko nie występuje

• (.) - brak informacji

• (x) - rubryka nie może być wypełniona

• (0) - zjawisko wyste puje w ilości zerowej

• Informację na temat źródeł tablicy. - podajemy źródło danych

Budowa wykresu

1. Oś X- wyniki wartości

2. Oś Y - wyniki liczebności

3. Punkt 0 w miejscu przecięcia się osi

4. Obie osie nazwać

5. Wykresowi nadać tytuł

Dobór wykresu odpowiedniego do prezentacji danych:

Wykresy słupkowe (kolumnowe)- porównanie grup (kategorii nieciągłych), tj. takich, gdzie

dane na osi X nie tworzą szeregu wartości liczbowych - np. gatunki roślin lub ich grupy,

nadleśnictwa, warianty nawożenia/eksperymentu, lub gdy danych liczbowych mniej niż 4-5

Liniowe - zmiany w czasie, z wiekiem (np. notowania kursu złotówki); Czy kategorie

nieciągłe (np. pojedyncze drzewa) mogą stanowić zmienna ciągła? - Jedynie wówczas, gdy są

wybierane wg „ciągłego” klucza, np. w stopniach zamierania, wzdłuż jakiegoś gradientu, jak

odległość od drogi, itp.

Wykresy rozrzutu (punktowe) - zależności miedzy zmiennymi (można wkomponować linie

najlepiej dopasowanej funkcji)

Wykresy kołowe („torty”) i słupkowe skumulowane - % udziały poszczególnych grup w

całości

Bloczki i wąsy - porównywanie średnich i rozrzutu (zmienności) pomiędzy kategoriami

26. Krzywa normalna

Krzywa normalna Gaussa - opisuje ją funkcja , gdzie
i
są ustalonymi liczbami rzeczywistymi.


Krzywa Gaussa nazywa się inaczej krzywą normalną błędów, ponieważ bardzo dobrze opisuje rozkład rozbieżności pomiędzy powtarzanymi pomiarami wielkości fizycznych.

Rozkład normalny ma duży związek z rozkładem dwumianowym. Przedstawia to rys. Krzywa ta tym lepiej przybliża rozkład dwumianowy im bardziej ilość prób dąży do nieskończoności.




12. zasadnicze etapy badań metodą obserwacji

Obserwacja - gromadzi informacje o danym zjawisku bez ingerencji w jego przedmiot. Dzięki niej poznajemy zjawiska w ich naturalnym przebiegu.

Cechy:

-przedmiot obserwacji (co badamy)

-określenie celu (po co badamy)

Obserwacja obiektywna - badacze nie ingerują w przebieg obserwacji i obiektywnie oceniają wyniki.

Metoda sędziów kompetentnych - badacz powołuje liczbę osób, które oceniają indywidualnie przedłożony im materiał obserwacyjny. O tym jak materiał ten zostaje zakwalifikowany decyduje większa ilość głosów. Sędzią kompetentnym może być każda osoba, poinformowana jak definiuje się oceniane zjawisko i jakie są kryteria jego oceny. Cechą jest systematyczność- gromadzenie informacji w sposób ciągły albo metodą próbek czasowych.

Obserwacja uczestnicząca -badacz wchodzi w rolę osoby badanej i z tej pozycji obserwuje badane zjawisko. Zaletą opisuje zjawisko w naturalnym przebiegu. Wadą - metoda czasochłonna i pracochłonna.

Obserwacja składa się z trzech etapów:

- etap orientacji w terenie

- etap wyboru elementów zogniskowanych

- etap selekcji

Głównymi rodzajami obserwacji są:

- fotograficzna

- próbek czasowych

- jednostkowa

- kompleksowa

27. Przeciętne i miary dyspersji.

Definicje podstawowych wskaźników statystycznych

Do opisu wyników surowych (punkty, procenty) stosuje się następujące wskaźniki statystyczne:

• Wynik minimalny - najniższy wynik uzyskany przez uczniów
  w badanej grupie

• Wynik maksymalny - najwyższy wynik uzyskany przez uczniów
  w badanej grupie

• Rozstęp wyników - różnica między maksymalnym i minimalnym wynikiem

• Wynik średni, który obliczamy następująco:

Wynik średni =


(Średni wynik, dla wiarygodności, musi być wyliczony z odpowiednio dużego zbioru wyników. Im większy zbiór, tym bardziej godny zaufania jest wynik średni. A im mniejszy, tym większy udział przypadku w powstawaniu wyniku średniego. Może się tak zdarzyć, że wynik żadnego ucznia nie jest zbliżony do wyniku średniego (dzieje się tak, kiedy wyniki uczniów znacznie różnią się między sobą i nie skupiają wokół średniej).

• Modalna (dominanta) - wynik najczęściej występujący w badanej grupie

• Mediana - wynik środkowy w badanej grupie, poniżej i powyżej którego znajduje się po około 50% wyników

• Odchylenie standardowe (miara rozrzutu wyników), które obliczamy następująco:

• Odchylenie standardowe =
  

Informację tę wykorzystujemy dla określenia stopnia skupienia wyników wokół wyniku średniego i interpretujemy w następujący sposób:

Przykład: Przyjmując, że średni wynik uczniów na sprawdzianie wynosi 20,5 punktów a odchylenie standardowe 6,5. Oznacza, że około 70% wyników uczniów uzyskało wyniki w przedziale od 14,0 do 27,0 punktów. Granice tego przedziału obliczamy odejmując od wyniku średniego i dodając do wyniku średniego wartość odchylenia standardowego ( 20,5 - 6,5) i (20,5 +6,5).

• łatwość zadania (umiejętności), obliczamy następująco:




łatwość =



• łatwość zestawu zadań, obliczamy następująco:

Suma punktów uzyskanych przez uczniów z zestawu zadań

Suma punktów możliwych do uzyskania za ten zastaw przez wszystkich uczniów

łatwość =

Wartość wskaźnika łatwości zadania lub zestawu zadań można wykorzystać do interpretacji trudności testu, podtestów czy zadań

28. Regresja i korelacja.

Regresja jest to wyznaczona zależność pomiędzy skorelowanymi ze sobą zmiennymi - najczęściej próbuje się stwierdzić regresję liniową. Dla ścisłego przebiegu wyznaczenia funkcji regresji o złożonej postaci stosuje się metodę najmniejszych kwadratów. Polega ona na tym, że zakłada się, że wyniki kolejnych pomiarów obarczone są pewnym błędem statycznym. Istotą metody jest znalezienie minimum dla sumy kwadratów różnic wartości prawdziwej danej mierzonej wielkości. z tego wzoru oblicza się współczynnik prostej regresji:

Korelacja jest to związek między zmiennymi przypadkowymi.

Współczynnik korelacji liniowej Pearsona mówi o sile i kierunku związku między zmiennymi

Przyjmuje wartości z przedziału [-1;1] - im jest bliższa zera tym związek jest słabszy. A im bliżej 1 (lub -1), tym związek jest silniejszy.

Wartość 1 oznacza idealny związek liniowy (uzyskuje się go często w trakcie przypadkowej analizy korelacyjnej cechy A z A).

Znak współczynnika korelacji mówi o kierunku związku: "+" oznacza związek dodatni,

wzrost (spadek) wartości jednej cechy powoduje wzrost (spadek) wartości drugiej (związek wprost proporcjonalny).

"-" - kierunek ujemny, tj. wzrost (spadek) wartości cechy powoduje spadek (wzrost) wartości drugiej (związek odwrotnie proporcjonalny).

Najważniejszym miernikiem siły związku prostoliniowego między dwiema cechami mierzalnymi jest współczynnik korelacji liniowej Pearsona lub krócej współczynnik :

28. Zastosowane testów t studenta i x²

• Test t Studenta służy do określenia istotności różnica pomiędzy otrzymywanymi wynikami pomiaru badanej cechy (np. pomiędzy średnimi ocenami w grupie eksperymentalnej i kontrolnej). Student to pseudonim W.S. Gosseta.

• Statystyka t Studenta jest stosunkiem odchylenia od średniej (lub innej parametru) w rozkładzie statystyk z prób do błędu standardowego tego rozkładu.

Powinny być spełnione dwa warunki:

1. Zmienna ma rozkład normalny

2. Próba mała tzn. N<30 (wg innych N<100)

• Statystyką T Studenta można posłużyć się do wyznaczenia istotności różnic pomiędzy:

1. Średnimi skorelowanymi (tab. 3a i 3b)

2. Średnimi nieskorelowanymi (tab. 4)

• Wzory dla średnich nieskorelowanych




M₁ i M₂- odpowiednio średnie arytmetyczne próby pierwszej i próby drugiej

N₁ i N₂- odpowiednio liczebności próby pierwszej i próby drugiej


i
- odpowiednio sumy kwadratów odchyleń od średniej w próbie pierwszej i w próbie drugiej

• Wzór dla średnich nieskorelowanych, kiedy obie próby są jednakowo liczne:

N1- wielkość każdej z 2 prób




• Chi kwadrat to test mający różnorakie zastosowanie. Chi- kwadrat jest to suma kwadratów stosunków rozbieżności między liczebnością zaobserwowaną, a liczebnością oczekiwaną na podstawie hipotezy, którą weryfikujemy.

Ogólny wzór na chi- kwadrat




f_o- liczebność zaobserwowana

f_e- liczebność oczekiwana

Najczęściej x² obliczamy z danych przedst. w tzw. Tabelach wielodzielnych.

x² jest statystyką nieparametryczna (jest niezależna od rozkładu zmiennej). W tym przypadku rozkładu zmiennej nie musie być normalny, a liczebność pomiarów może być dowolna.

Suma punktów uzyskanych przez uczniów za zadanie (umiejętność)

Suma punktów możliwych do uzyskania za to zadanie (umiejętność)






















---