17/19/38/39. Cztery główne sytuacje komunikacyjne - specyfika i różnice.

• Sytuacje komunikacyjne można klasyfikować w oparciu o dwa kryteria:

• Pośredniości / bezpośredniości.

• Liczby osób uwikłanych w daną sytuację komunikacyjną.

• Można wyodrębnić:

• Intrapersonalną.

• Towarzyszy każdej z pozostałych sytuacji komunikacyjnych.

• Obejmuje ich wszystkich uczestników.

• Osobista, prywatna, bezpośrednia.

• Interpersonalną.

• Od 2 do 5 osób.

• Różni się od publicznej tym, że bez formalnego umawiania się, uczestnicy mogą się sprawnie i szybko wymieniać rolami nadawcy i odbiorcy.

• Publiczną.

• Jedna osoba mówi, wiele osób słucha.

• Masową.

• Pierwsze trzy to sytuacje interpersonalne w szerokim zakresie znaczeniowym, ponieważ wszystkie bazują na kontaktach bezpośrednich, stycznościowych.

• Masowa stanowi inną grupę, ponieważ jest pośrednie, bezstycznościowe, nadawca i odbiorca nie spotykają się ze sobą.

• Komunikowanie intrapersonalne:

• Jedna osoba porozumiewa się sama ze sobą.

• Robimy to przez cały czas, nieustannie: myśląc, mówiąc, czytając, słuchając…

• Toczymy wewnętrzny dialog.

• Towarzyszy nam, gdy jesteśmy sami, jak i w pozostałych sytuacjach komunikacyjnych.

• Czasami używamy tej formy jako suchej zaprawy, ćwiczenia przed sytuacją interpersonalną.

• Istnieją hipotezy mówiące, iż porozumiewając się sami ze sobą, robimy to za pomocą słów, a także za pomocą obrazów.

• Komunikowanie interpersonalne:

• Od 2 do 6 osób.

• Jest to sytuacja typu face to face.

• Mogą mieć charakter:

• Formalny.

• Nieformalne.

• Najważniejsze cechy:

• Bezpośredniość kontaktu.

• Niezwłoczność reakcji / szybkość zamieniania się rolami.

• Można szybko dostosować wypowiedź do odbiorcy.

• Osobistość.

• Komunikowanie publiczne.

• Jena osoba mówi, wiele słucha.

• Cechy:

• Mniej bezpośrednia.

• Mnie osobista.

• Bardziej sformalizowana i skonwencjonalizowana.

• Nie ma możliwości uwzględniania indywidualnej osobowości każdego odbiorcy.

• Warunkiem skuteczności komunikowania się w takiej sytuacji jest przestrzeganie równowagi komunikacyjnej: nadawca mówi, audytorium słucha.

• Audytorium może wpływać na nadawcę, ale nie natychmiastowo i nie indywidualnie, a raczej zbiorowo.

• Komunikowanie masowe:

• Ma charakter pośredni w tym sensie, że nadawca i odbiorca się nie stykają.

• Pozostałe sytuacje komunikowania (również intrapersonalne) także można określić jako pośrednie, ale w innym sensie:

• Słowa, język, gesty mają charakter symboliczny, charakter środka komunikowania.

• Należy pamiętać, że granice między tymi sytuacjami są często niejasne.

40. Kompetencja komunikacyjna.

• Zdolność i znajomość reguł / zasad komunikowania werbalnego i niewerbalnego.

• Umiejętność efektywnego zastosowania tej wiedzy w procesie komunikowania.

• Składają się na nią:

• Kompetencja językowa:

• Znajomość języka, jego reguł, słów, gramatyki itp.

• Kompetencja socjolingwistyczna:

• Znajomość sytuacji społecznych.

• Umiejętność zastosowania się w tych sytuacjach.

3/5/9/42.Schemat komunikowania interpersonalnego:

• Każdy uczestnik jest zamiennie nadawcą i odbiorcą.

• Komunikowanie ma charakter kolisty - informacja, raz wysłana, wraca do nadawcy.

• Informacje wysyłane są kanałami - to zmysły, którymi dysponują uczestnicy: wzrok, dotyk, zapach, słuch…

• Kanałami wysyłane są sygnały - są odpowiednie dla określonych zmysłów / kanałów.

• Często wysyłane są nieintencjonalnie.

• Każda sytuacja wywołuje jakiś efekt - mogą to być różne efekty dla każdego z uczestników.

• Efekt może być:

• Natychmiastowy.

• Przesunięty w czasie.

• Wspólny obszar doświadczeń.

• Znajomość uniwersum symbolicznego, właściwego dla danej kultury.

• Efektywne komunikowanie dokonuje się we wspólnym obszarze doświadczeń nadawcy i odbiorcy.

• Możliwe są trzy sytuacje:

• Obszary te pokrywają się - to oznacza skuteczne komunikowanie.

• Zbliżony wiek, wykształcenie, pochodzenie społeczne…

• Idealne pokrywanie się jest założeniem czysto teoretycznym.

• Obszary pokrywają się po części.

• Obszary te zupełnie się nie pokrywają.

• Sprzężenie zwrotne.

• Natychmiastowe sprzężenie zwrotne jest cechą charakterystyczną komunikowania interpersonalnego.

• Jest to reakcja na wcześniej wysłaną informację.

• Umożliwia dostosowanie się do drugiej osoby.

• Sprzężenie samozwrotne.

• Gdy mówimy, to słyszymy siebie.

• Gdy popełniamy błąd językowy, to słyszymy to i poprawiamy.

• Odbieramy informacje nadane przez samych siebie.

• Szum informacyjny.

• Szum informacyjny jest nieuchronny.

• To każdy rodzaj przeszkody / bariery, która pojawia się na drodze biegu informacji od nadawcy do odbiorcy.

• Dlatego właściwie nigdy informacja nadana nie równa się informacji odebranej.

• Z pojęciem szumu łączą się:

• Entropia:

• Synonimiczne pojęcie w stosunku do szumu informacyjnego.

• Nawiązuje do II zasady termodynamiki, która mówi, że im dłuższy odcinek przebywa energia, tym większa jest jej strata.

• Sygnał wysłany, ulatnia się i zubaża w drodze do odbiorcy.

• Dobrym przykładem jest zabawa w głuchy telefon.

• Redundancja:

• Polega na wtłoczeniu w kanał informacyjny zbyt dużej ilości informacyjnej w stosunku do możliwości kanału i zdolności percepcyjnych odbiorcy.

• Nadmiar informacji jest rodzajem dezinformacji.

• Rodzaje szumu informacyjnego:

• Szum fizyczny / mechaniczny.

• Hałas maszyny, ruchu ulicznego.

• Także ciemne okulary, które ukrywają reakcję mimiczną uczestnika komunikowania -zakłócają sprzężenie zwrotne.

• Druk przebijający z drugiej strony kartki.

• Szum psychologiczny:

• Źródłem jego jest nasza psychika.

• Odbiorca uprzedzony do nadawcy nie dostrzega pozytywnych i neutralnych cech nadawcy, doszukując się samych cech negatywnych.

• Osoba o niskim poziomie inteligencji nie jest w stanie zrozumieć i odebrać wszystkich informacji.

• Szum semantyczny:

• Wynika z posługiwania się specyficznym językiem, gwarą, slangiem, terminologią fachową.

• Kontekst komunikacyjny.

• Każda sytuacja komunikacyjna dokonuje się w pewnej czasoprzestrzeni.

• Wpływa to na jakość porozumiewania się między ludźmi.

• Często kontekst jest czymś tak oczywistym, że jest niezauważany.

• Ale często też wpływa bardzo wyraźnie:

• Rozmowa na stadionie piłkarskim, w domu pogrzebowym, na wykładzie, na koncercie…

• Posiada trzy wymiary:

• Fizyczny.

• Świadomi tego byli np. budowniczy gotyckich świątyń, budowniczy banków czy fast-foodów.

• Otoczenie fizyczne ma ogromny wpływ na efektywność komunikacji.

• Społeczno-psychologiczny.

• Charakter więzi / relacji pomiędzy uczestnikami komunikowania:

• Formalne / nieformalne.

• Przyjazne / nieprzyjazne.

• Znajomi / nieznajomi.

• Wymiar czasowy.

• Godzina, dzień, pora roku…

• Oznacza, czy nasze działania dostosowane są do przyjętego w naszym życiu towarzyskim zespołu norm:

• Czarny dowcip opowiedziany przyjacielowi wkrótce po tym, gdy zmarła mu bliska osoba, jest czymś niestosownym.

• Tak samo, jak wizyta złożona o 23., jest czymś innym, niż łożona o 16.

45. Podstawowe cele komunikowania interpersonalnego.

• Dążenie tych celów może być intencjonalne lub nieintencjonalne.

• Są to:

• Chęć poznania innych osób.

• Nasza autopercepcja jest w ogromnym stopniu uzależniona od tego, czego możemy nauczyć się o nas samych od innych osób.

• Poznajemy się przez pryzmat reakcji innych osób na nas.

• Pragniemy poprzez reakcje innych na nas sprawdzić, czy jesteśmy normalni, czy nasze zachowanie mieści się w normie.

• Jest to rodzaj pozytywnego wzmocnienia.

• Chęć poznania zewnętrznego świata.

• Większą część posiadanej wiedzy czerpiemy z międzyosobowych interakcji.

• Często informacje z mediów są tylko pretekstem do dyskusji.

• Nawiązanie bliskich i intymnych stosunków z innymi osobami.

• Kontakty te:

• Redukują poczucie osamotnienia.

• Dowartościowują nas.

• Dostarczają poczucia bezpieczeństwa.

• Zmienianie postaw i zachowań innych osób.

• Każdy pragnie swoim sposobem widzenia świata zarazić innych.

• Każdy chce porządkować świat na swój sposób.

• Perswazja osobista jest dużo bardziej skuteczna niż ta za pomocą mediów.

• Zabawa i rozrywka.

• Pozwala to na zachowanie równowagi psychicznej.

• Pomaganie.

• Każdy jest psychoterapeutą dla innych osób.

• Ważna jest tu umiejętność słuchania innych.

46/48/49/50. Podstawowe aksjomaty interpersonalnego komunikowania.

• Komunikowanie jest nieuchronne.

• Nikt nie jest w stanie nie komunikować.

• Każde zachowanie jest komunikowaniem.

• Komunikowanie nie zawsze jest świadome i intencjonalne.

• Komunikujemy przez ubiór, sylwetkę, zachowanie lub jego brak, zapach lub jego brak itp.

• Ludzie, jako istoty symboliczne, interpretują wszystko w kategoriach symbolu.

• Inną formą nieintencjonalnego przesyłania informacji jest tzw. odzwierciedlanie.

• Podczas interakcji mimowolnie odwzorowujemy niewerbalne zachowania drugiej osoby, naśladując jej zachowanie.

• Oznacza to porozumienie i chęć kontynuowania interakcji

.

• Dlatego należy przywiązywać większa uwagę na to, co robimy.

• Komunikowanie jest czynnością złożoną.

• Kiedy rozmawiają dwie osoby, jest tak, jakby w sensie metaforycznym rozmawiało sześć osób:

• Osoba, o której myślę, że jest mną samym.

• Osoba, o której mój rozmówca myśli, że jest mną.

• Osoba, o której myślę, że mój rozmówca tak myśli o mnie.

• Plus trzy osoby ze strony partnera.

• Plus temat rozmowy, kontekst itp.

• Ponadto każdy jest odrębną indywidualnością.

• Komunikowanie jest zjawiskiem odbioru.

• Komunikowanie się nie zachodzi wtedy, gdy przekaz nie zostaje odebrane.

• Jest oto wtedy nieudana próba komunikowania.

• Komunikowanie jest nieodwracalne.

• Jest to proces nieodwracalny.

• Informacja, raz przesłana, tworzy nową sytuację.

• Nawet, gdy odwołamy naszą wypowiedź, nigdy nie będzie tak, jak wcześniej.

• Trzeba uważać, by nie mówić czegoś, czego będziemy później żałowali.

• Komunikowanie ma aspekt treściowy i relacyjny / zależnościowy.

• Wypowiedź zawiera:

• Aspekt treściowy.

• Opis rzeczywistości, zewnętrzny wobec uczestników interakcji.

• Aspekt zależnościowy:

• Określa rodzaj stosunków między nadawcą a odbiorcą.

• Definiuje sytuację.

• Np. nauczyciel mówi do ucznia: Zostań po lekcjach albo Czy mógłbym cię prosić, abyś zgłosił się do mnie po lekcjach?

• Aspekt treściowy jest ten sam, a aspekt relacyjny inny: raz jest to stosunek przełożony / podwładny, a raz - stosunek prawie partnerski.

• Może być odwrotnie - aspekt treści inny, a aspekt zależności - taki sam.

• Wiele konfliktów między ludźmi wynika z nie rozróżniania tych aspektów.

• Ludzie kłócąc się, myślą, że kłócą się o meritum sprawy, a w rzeczywistości kłócą się o to, kto jest ważniejszy.

• Spory dotyczące treści jest bardzo łatwo rozwiązać, można np. zajrzeć do encyklopedii.

• Ale żeby rozwiązać spór relacyjny, trzeba sobie uświadomić jego charakter, i rozbroić go od środka.

• Np. szef nie ma racji, krytykując pracownika, a w momencie, gdy kończą mu się argumenty, krzyczy: Ja tu decyduję, kto ma rację.

• Komunikowanie wymaga wzajemnego dostosowania się stron.

• Proces komunikowania obejmuje tę przestrzeń, w jakiej uczestnicy posługują się tym samym systemem symboli.

• Dotyczy to ludzi odmiennych narodowości.

• Ale także np. rodziców i dzieci, subkultur itp.:

• Mają odmienne słowniki.

• Często inaczej odczytują znaczenie tych samych słów.

• Często ludzie posługujący się tym samym językiem, posługują się innym systemem komunikowania niewerbalnego.

• Sztuka komunikowania po części zależy od nauczenia się, jak odczytywać sygnały przekazywane przez innych, co oznaczają ich indywidualne, osobnicze zachowania.

• Relacje interpersonalne definiowane są przez subiektywny system znaków interpunkcyjnych.

• Różne przypadki komunikowania składają się na ciągłą interakcję.

• Gdybyśmy chcieli jakiś przypadek komunikowania oddać w formie graficznej, byłoby to koło.

• Dlatego nie jest łatwo określić, co jest przyczyną, a co jest skutkiem.

• Np. Na imprezie mąż flirtuje z jakąś lalą, a żona pije. Mąż twierdzi, że flirtuje, bo po prostu chce pogadać z trzeźwą kobietą, a żona, że pije, bo on zarywa do tej laski.

• Każdy inaczej umiejscawia inaczej przyczyny i skutki.

• Każdy stosuje subiektywny system znaków interpunkcyjnych, wyznaczających początek i koniec sekwencji zdarzeń.

• Żeby być efektywnym w komunikowaniu, trzeba empatii i zrozumienia, że inne osoby mogą inaczej postrzegać przyczyny i skutki.

• Interakcje mogą być postrzegane jako symetryczne albo komplementarne.

• Symetryczne:

• Zachowania jednej osoby jest odzwierciedlane przez zachowanie drugiej.

• Jedna zrzędzi, to i druga zrzędzi, jedna jest pasywna, to druga też.

• Takie związki opierają się na minimalizowaniu różnic między dwiema osobami.

• Komplementarne (uzupełniające):

• Zachowanie jednej stanowi impuls do zachowania drugiej osoby.

• Różnice między stronami są maksymalizowane.

• Jedna osoba jest pasywna, to druga aktywna, jedna rządzi, druga się podporządkowuje.

• Te związki określane są nie tylko przez charaktery tych uczestników, ale też przez normy kulturowe: profesor / student, lekarz / pacjent.

• Obie te formy mogą rodzić konflikty:

• W związku symetrycznym, dwie osoby, naśladując swoje zachowania (zazdrość, złośliwość), zmierzają do unicestwienia tego związku.

• W związku komplementarnym największym problemem jest nieustępliwość i nie postrzeganie związku jako dynamicznego (dziecko dorasta, a matka nadal chce się nim opiekować).

• Komunikowanie jest symboliczne.

• Aksjomat kontrowersyjny, bo ludzie komunikują się nie tylko za pomocą symboli, ale też za pomocą znaków.

• Nie każdy sygnał jest symbolem zawierającym treść znaczeniową.

5/51. Strategiczne powody rozwoju związków interpersonalnych.

• Złagodzenie samotności.

• Samotność fizyczna nie oznacza samotności psychicznej, i odwrotnie.

• Ludzie pragną dzielić się myślami, uczuciami, towarzystwo daje poczucie bezpieczeństwa.

• Jednak kontakty powierzchowne i naskórkowe kontakty uwypuklają tylko poczucie wewnętrznej samotności.

• Poszukiwanie źródła pobudzenia i zachęty.

• Nawet samotnie zamknięte zwierzęta umierają z powodu izolacji.

• Ludzie są istotami stymulotropicznymi - żeby wszystkie wymiary własnego Ja harmonijnie się rozwijały, muszą być stymulowane przez kontakty z innymi.

• Poznanie samego siebie.

• Inne osoby są rodzajem zwierciadła dla nas - to już było.

• Maksymalizacja przyjemności i minimalizacja stanów negatywnych.

• Dzielenie się uczuciami.

• Teoria społecznej wymiany.

• Ogólnym motywem wchodzenia ludzi w związki jest motyw ekonomiczny.

• W zamian za pewne dobra dążymy do uzyskania innych dóbr poprzez ich wymianę.

• Dążymy do podtrzymywania takich kontaktów, w ramach których subiektywnie więcej zyskujemy, niż oddajemy.

• Koszty to nagrody, które dajemy, by podtrzymać związek.

• Te korzyści to głównie uczucia, ale też korzyści materialne.

• Wydatki własne oceniane są przez przyjęcie jako punktu odniesienia dwa rodzaje standardów:

• Porównanie wewnętrzne / wewnątrzpsychiczne.

• Oznacza porównanie między konkretnym związkiem a jego idealną wizją, między tym, jaki powinien on być.

• Porównanie zewnętrzne / zewnątrzpsychiczne.

• Oznacza porównanie między konkretnym związkiem a wszystkimi, dostępnymi jednostce alternatywnymi związkami + możliwością pozostania samotnym.

• Dlatego czasami osoba ocenia swój aktualny związek całkowicie negatywnie, a jednak pozostaje w nim, bo wszelkie dostępne alternatywy ocenia jako jeszcze mniej korzystne.

• Porównania na poziomie wewnętrznym pozwalają określić stopień zadowolenia ze związku.

• Porównania na poziomie zewnętrznym określają poczucie przynależności do związku.

• Związek jest trwały dopóty, dopóki osoby nie zaczną czynić porównań na poziomie zewnętrznym.

• Stopień poczucia przynależności do związku, utożsamiania się z nim związany jest z zakresem władzy danej jednostki w związku.

• Im większe poczucie przynależności do związku, im bardziej komuś na podtrzymaniu związku zależy, tym mniejszą władzę w tym związku posiada.

• Ten, kto dystrybuuje dobra, dysponuje systemem nagród i kar, ma większą władzę.

• Ten, kto jest od tych dóbr / nagród jest uzależniony, ten ma mniejszą władzę.

Model pięciu etapów związków interpersonalnego De Vito.

• Model ten dotyczy wielu związków.

• Etapy te to:

• Kontakt.

• Wymiana podstawowych informacji o sobie.

• Jest to tzw. badawcze komunikowanie.

• Decyzja o dalszym angażowaniu się zapada w ciągu kilku chwil.

• Dlatego bardzo ważne są fizyczne parametry.

• Angażowanie się.

• Testowanie się, próba dowiedzenia się czegoś więcej o drugiej osobie.

• Także odsłaniane się.

• Zażyłość.

• Etap kulminacji związku.

• Etap wiązania się i integracji.

• Uczestnicy uważają, że druga osoba jest niezastępowalna, jedyna, że jest to związek szczególny.

• Można się tak głęboko zaangażować w nie więcej, niż 4 związki.

• Pogarszanie się.

• Pojawia się odczucie, że ten związek nie jest tak ważny, jak się to poprzednio wydawało.

• Zmniejsza się kontakt psychiczny.

• Pojawiają się częste konflikty i nieporozumienia, które coraz trudniej rozwiązać.

• Nie wiadomo, jak się wobec siebie zachowywać.

• Rozpad.

• Wzajemne unikanie się.

• Myślenie o sobie, jako o człowieku samotnym.

• Etap szczególnie niezręczny.

• Rozpoczyna się planowanie następnych etapów.

• Ruchy w ramach modelu:

• Na każdym etapie można wyjść ze związku.

• Związek może zatrzymać się na którymkolwiek etapie.

• Można przejść do następnego etapu, ale można się także cofnąć.

57. Głębokość i szerokość związku interpersonalnego.

• Związek można scharakteryzować przy pomocy dwu wymiarów:

• Szerokość związku.

• Jest to liczba, zakres poruszanych tematów.

• Głębokość związku.

• Bezpośredniość, intymność, poruszanych tematów.

• Ilustrują to trzy koła, utożsamiające trzy typy związków:

• Znajomość.

• Przyjaźń.

• Związek intymny / osobisty.

• Koła te mają wewnętrzne, zmniejszające się ku środkowi, kręgi, ilustrujące głębokość poruszanych tematów (głębokość związku).

• Są one też podzielone na części prostymi przechodzącymi przez środek, co obrazuje ilość poruszanych tematów (szerokość związku).

• W przypadku znajomości są poruszane tylko 3 tematy, 2 na głębokość jednego kręgu, a jeden na głębokość dwu - jest to związek powierzchowny.

• W przypadku przyjaźni, a później trzeciego związku, zarówno ilość tematów, jak i głębokość poruszanych tematów rośnie.

• Pojęcia szerokości i głębokości związku odgrywają ważną rolę w teorii społecznego przenikania (Altman i Taylor).

• Poszczególne tematy przenikają na różną głębokość.

• Podczas rozpadu związku kurczy się zarówno zakres tematyczny, jak i głębokość ich analizowania.

54. Model “Johari window”, czyli czterech Ja.

• Jesteśmy w stanie kontrolować nasze myślenie i zachowanie tylko w stopniu, w jakim sami siebie znamy i rozumiemy.

• Twórcami tego modelu są Joseph Luft i Harrison Ingram i stąd nazwa - Johari.

• Całe Ja to okno, podzielone na cztery części:

• Otwarte Ja:

• Nasze uczucia, motywacje, poglądy itd. znane nam i innym.

• Wobec jednych osób otwieramy się bardziej, wobec innych - mniej.

• Im mniejszy obszar otwartego Ja, tym trudniej się nam komunikować.

• Im mniejszy obszar otwartego Ja, tym większy obszar zamkniętego Ja.

• Ślepe Ja:

• Informacje na temat nas samych, które znają inni, a które my ignorujemy, których sobie nie uświadamiamy.

• Zamknięte / ukryte Ja:

• To, co wiemy o sobie, a inni nie: nasze sekrety i tajemnice.

• Otwieramy się selektywnie, najchętniej wobec tych, których lubimy i których znamy.

• Nieznane Ja:

• Część naszej osobowości, której nie znamy sami, ani nie znają jej inni.

• Wiemy, że istnieje, z pośrednich przesłanek:

• Alkohol.

• Narkotyki.

• Hipnoza.

• Sny.

• Silne wzburzenie emocjonalne.

• Nie musi to być negatywna część tej osobowości: np. drobny pijaczek skacze do zamarzniętej rzeki i ratuje staruszkę.

58. Cztery postawy wobec życia.

• W ciągu pierwszych trzech lat życia kształtowane są, w procesie socjalizacji, zręby naszej osobowości.

• Można wyróżnić cztery schematy:

• Ja nie jestem OK., a ty jesteś OK.

• Pierwsza postawa w życiu dziecka: ja jestem bezbronny i bezradny, a wszyscy dorośli są super.

• U dziecka jest to normalne, u dorosłego - już nie.

• Tacy ludzie unikają kontaktów i izolują się.

• Ja jestem OK., a ty nie jesteś OK.

• To ludzie, którzy lubią przebywać samotnie, potrzebują dużej potrzeby.

• Są to potencjalni paranoicy, zwolennicy spiskowej teorii dziejów, wszędzie wietrzą podstęp i za swoje niepowodzenia obwiniają otoczenie.

• Postawa egoistyczna, charakterystyczna dla społeczeństw wysokouprzemysłowionych.

• Ja nie jestem OK., i ty nie jesteś OK.

• Tacy ludzie nie akceptują siebie i innych.

• Są to potencjalni kandydaci na samobójców i zabójców.

• Podział na te cztery osobowości jest stosowany w kryminalistyce, gdzie przede wszystkim określa się osobowość sprawcy, co determinuje jego działania.

• Ja jestem OK. i ty jesteś OK.

• Komunikują się w sposób otwarty i pełen ufności.

• Takich ludzi jest niewielu - zwłaszcza jak na kraj chrześcijański.

59. Model trzech wymiarów samego siebie wg Williama Jamesa.

• Aby odpowiedzieć na pytanie: Kim jestem, można spróbować rozpatrywać własną osobowość w trzech wymiarach.

• Postrzeganie samego siebie jest syntezą tego, czego dowiadujemy się, analizując te trzy wymiary:

• Fizyczne Ja.

• Nasz wygląd zewnętrzny i satysfakcja z tego wyglądu.

• Przedmioty, z którymi się utożsamiamy: Jaguar, Rolex…

• To, co nazywamy standardem urody, to średnia fizyczna.

• Wszystkie cechy większe od średniej są uznawane za brzydsze (wyjątek: oczy u kobiet).

• Panuje stereotyp, iż ludzie piękni są też mądrzy i inteligentni.

• Nauczycielka, obserwując ładną uczennicę, przypisuje jej bystrość i inteligencję.

• I chociaż początkowo nie musi tak być, w rezultacie poświęca jej więcej uwagi, czasu.

• Poprzez stosunek otoczenia i nauczycieli, piękna z czasem może stać się też inteligentna.

• Jest to wynik działania mechanizmu samospełniającego się proroctwa.

• Społeczne Ja.

• To, jak my postrzegamy innych, i jak inni postrzegają nas.

• W sytuacjach komunikacyjnych jesteśmy nieustannie oceniani.

• Czy jesteśmy towarzyscy, czy jesteśmy komunikatywni.

• Duchowe Ja.

• To, czy jesteśmy wrażliwi, czy rozwijamy nasz intelekt.

• Przesadne koncentrowanie się na duchowym Ja może prowadzić do psychosomatycznych problemów.

• Jeśli wszystkie trzy wymiary rozwijamy harmonijnie, i potrafimy w sposób zintegrowany obserwować siebie w tych trzech wymiarach, to jesteśmy najbardziej efektywni komunikacyjnie.

• Przesada w jakimkolwiek kierunku jest niezdrowa.

60. Kilka prostych technik ułatwiających poznanie samego siebie.

• Zatytułować kartkę papieru “Kim jestem?”.

• Przygotować 15 - 20 początków zdań: Jestem…

• Następnie szybko uzupełnić te zdania, wpisując cechy, jakie tylko przyjdą nam do głowy, i to nie tylko takie, jakie są akceptowalne towarzysko.

• Inny arkusz podzielić na dwie kolumny: zalety i wady, i każdą z tych kolumn wypełnić tak szybko, jak to możliwe.

• Wykorzystując wyniki tych dwu testów, na trzeciej kartce papieru napiszmy: “Plan samodoskonalenia” i w ciągu 5 -10 minut skompletujmy wyrażenie : “Pragnę polepszyć mój…” tyle razy, ile zdążymy.

• Druga technika: słuchać tego, co inni mówią na nasz temat.

• Problem w tym, że robią to za naszymi plecami.

• Można te informacje ignorować, albo wykorzystać do otwarcia ślepego lub nieznanego ja.

• Trzecia technika: aktywnie poszukiwać informacji na swój temat, pytać: Powiedz szczerze, co sądzisz o moim ubraniu?

• Czwarty sposób: Spójrz na siebie z odmiennej perspektywy.

• Uruchamiając zdolność empatii, spróbujmy zastanowić się, co myśli o nas sprzedawczyni w sklepie osiedlowym, jaki obraz nas ma nasza siostra, a jaki profesor od komunikowania?

• Obraz naszej osoby jest kombinacją wszystkich tych obrazów, które posiadają osoby nas otaczające.

• Spróbujmy wyprowadzić średnią - przybliży nas to naszego rzeczywistego obrazu.

53?. Zasady inicjowania związków - schodowy model Knappa.

• Knapp wyróżnił 5 etapów wspólnego wchodzenia i 5 etapów osobnego schodzenia za schodów, symbolizujących związek.

• Wchodzenie:

• Inicjowanie.

• Experymentowanie - strony się poznają.

• Intensyfikacja.

• Integracja.

• Związanie.

• Schodzenie:

• Różnicowanie.

• Oddzielanie.

• Stagnacja.

• Unikanie.

• Rozpad.

• Poszczególnym etapom odpowiadają charakterystyczne dialogi, ale nie będę ich spisywał.

1/143.Komunikowanie werbalne a niewerbalne.

• Komunikowanie niewerbalne:

• Bardziej nieustrukturyzowane, niż ustrukturyzowane.

• Każdy język posiada reguły syntaktyczne, gramatyczne - brak tego w przekazach niewerbalnych.

• Bardziej nielingwistyczne, niż lingwistyczne.

• Brak mu wewnętrznej struktury.

• Bardziej analogowe, niż digitalne.

• W przekazie analogowym jest podobieństwo między formą a treścią.

• Gdy ktoś pokazuje, że jest zmęczony, to pokazuje to tak, że to widać.

• Gdy ktoś mówi: drzewo, to słowo to nie ma nic wspólnego ze zdrewniałym, liściastym obiektem - na tym polega digitalność komunikowania werbalnego.

• Bardziej ciągłe niż nieciągłe.

• Mówimy, kiedy chcemy mówić, a potem przestajemy.

• Przekaz niewerbalny jest ciągły, nie można przestać - nawet sama obecność jest komunikowaniem.

• Bardziej nieintencjonalne, niż intencjonalne.

• Chociaż czasem pokazujemy jakieś gesty z własnej woli, to trudno zmienić kolor oczu czy tembr głosu.

• Bardziej wrodzone, niż wyuczone.

• Większość zachowań jest wrodzonych, prawie instynktowny - np. afektatory.

• Bardziej przetwarzane przez prawą półkulę mózgową, niż przez lewą.

• Jednak ośrodki kontrolujące te dwa rodzaje komunikowania, umieszczone na innych półkulach, współpracują ze sobą.

• Sygnały niewerbalne, jak i werbalne, zachodzą zawsze w jakimś kontekście, który w dużym stopniu determinuje znaczenie sygnału.

• Zachowania niewerbalne zawsze występują łącznie z innymi, bo ten rodzaj komunikowania jest wielokanałowy w przeciwieństwie do werbalnego.

• Sygnały językowe mają wyrazisty i ostry charakter, a niewerbalne są niejasne, nieokreślone, ich znaczenie wymaga kontekstu.

• Relacje werbalne / niewerbalne dobrze obrazuje taki krzyżaczek:

11/12/116/117/118. Podstawowe funkcje komunikacyjnych zachowań niewerbalnych.

• Nie sygnałów, a zachowań:

• Bo nie każde zachowanie ma wartość komunikacyjną.

• To zależy od tego, czy zostało to zauważone, i czy przypisano temu zachowaniu przypisano znaczenie.

• Funkcja może być celem, ale również efektem.

• Są to:

• Funkcja informacyjna.

• Najbardziej podstawowa funkcja.

• Należy wyróżnić zachowania, które:

• Informują, ale nie komunikują.

• Informują i są komunikacyjne.

• Funkcja definiowania i wspierania przekazów werbalnych.

• Istnieje 6 subfunkcji przekazów niewerbalnych w stosunku do przekazów słownych:

• Powtarzanie.

• Powtarzają to, co mówimy słowami, np. pokazując drogę.

• Zaprzeczanie.

• Niektórzy ludzie, wprost trzęsąc się ze zdenerwowania, twierdzą, że wcale się nie denerwują.

• Uzupełnianie.

• Mówiąc: złowiłem taaaaką rybę, pokazujemy jej długość.

• Zastępowanie.

• Czasami nie można przekazać informacji werbalnie, i wtedy przekazy niewerbalne je zastępują, np. płetwonurkowie, technicy w radiu, trenerzy, uczniowie, policjanci.

• Akcentowanie.

• Odpowiednik wytłuszczenia w książce.

• Wykładowca mówi raz głośno, raz cicho, zmienia ton głosu.

• Regulowanie.

• W trakcie interakcji uczestnicy sygnalizują, że chcieliby coś powiedzieć, przekazują głos partnerowi itp.

• Funkcja wyrażania postaw i emocji.

• Łatwiej uczucia wyrazić za pomocą gestów niż słów (wstyd, ubogi język…).

• Poddenerwowany człowiek mówi głośniej, a zakochany - ciszej.

• Funkcja definiowania relacji.

• Np. komunikowanie wzajemnej atrakcyjności:

• Ludzie pochylają się ku sobie.

• Często dotykają się.

• Spędzają wspólnie czas.

• Częściej i dłużej patrzą sobie w oczy.

• Np. sygnalizowanie władzy.

• Zachowanie prezydenta Johnsona:

• Klepanie po ramieniu.

• Ściskanie za kolano.

• Wkręcanie palca w brzuch.

• Np. sygnalizowanie pobudzenia emocjonalnego / opanowania.

• Należy zwracać uwagę na kontekst, gdyż te same zachowania (częsty kontakt wzrokowy) mogą sygnalizować coś skrajnie przeciwnego (zdenerwowanie lub opanowanie).

• Funkcja kształtowania wrażeń i kierowania nimi.

• Gdy ludzie po raz pierwszy się spotykają, starają się jak najszybciej zdefiniować i określić partnera.

• Robią to głównie na podstawie wyglądu, głosu i zachowania.

• Manipulując nimi, możemy kreować wrażenia i kierować nimi.

• Jest to efekt pierwszego wrażenia, spowodowany tym, iż nieznany nam człowiek jest jak czysta karta, na której dokładnie widać pierwszy, postawiony tam, znak.

• Dlatego tak ważna jest umiejętność autoprezentacji, polegająca na uwypuklaniu pozytywnych cech.

• Preferowane zachowania:

• Częsty i bezpośredni kontakt wzrokowy.

• Konwersacyjny styl i dykcja.

• Atrakcyjna powierzchowność.

• Unikanie naruszania prywatności.

• Minimalizowanie czasu na spotkanie i rozmowę.

14. Kulturowe zróżnicowanie w komunikowaniu niewerbalnym.

• Jest dość dużo zachowań niewerbalnych, które w różnych kulturach mają różne znaczenie.

• Np. profesor brytyjski, wykładający gościnnie na uniwersytecie w Kairze w 1952 roku, położył, zwyczajem brytyjskich profesorów, nogi na biurku w trakcie wykładu. Jednak w muzułmańskim Kairze gest ten został zinterpretowany jako pogarda dla słuchających, co wywołało zamieszki antybrytyjskie.

• Niewerbalne zachowania różnią się pod trzema względami:

• Zakresu akceptowalnych zachowań.

• Warunków, kontekstów sytuacyjnych, w których dane zachowania są preferowane lub zabronione.

• Interpretowania znaczeń poszczególnych zachowań. Mogą być interpretowane jako:

• Zachowanie przypadkowe.

• Idiosynkratyczne - konkretne znaczenia dla konkretnych osób.

• Rozpowszechnione.

• Wymiary różnicujące poszczególne kultury:

• Bezpośredniość.

• Tworzą je zachowania sygnalizujące chęć ustalenia bliższego kontaktu podczas interakcji, ciepła, życzliwości…

• Indywidualizm / kolektywizm.

• Kultury indywidualistyczne (USA, Kanada) charakteryzuje większy dystans, ale większa afilatywność niewerbalna.

• Kultury kolektywistyczne (Chiny, Indie) mają bardziej szablonowe i zsynchronizowane zachowania kinezyczne.

• Męskość / żeńskość.

• Męskość - pewność siebie, rywalizacja, ambicje.

• Żeńskość - wrażliwość i uprzejmość.

• Dostęp do władzy.

• Im wyższy wskaźnik dostępu do władzy, tym większy poziom autorytaryzmu.

• Wysoki współczynnik to Meksyk, Brazylia, Kolumbia.

• Niższy jest tam, gdzie nie zaznaczają się tak wyraźnie różnice klasowe.

• Wysoki i niski kontekst (model różnic kulturowych E.T.Halla).

• Jedną z funkcji kultury jest tworzenie szablonów, pozwalających spośród wielości bodźców wybierać niektóre i w odpowiedni sposób je interpretować.

• Kultury wysocekonteksturalne charakteryzują się tym, iż większą część przekazów zawierają w formie niewerbalnej i zinternalizowanych normach, będących podstawą dekodowania (Orient, kultury latynoskie). Obcy, który nie jest wtajemniczony w system zachowań, jest łatwo demaskowany.

• Kultury słabokonteksturalne większą część przekazów zawierają w formie werbalnej, wyraźnej części przekazów.

13. Kulturowe uniwersalizmy w komunikowaniu niewerbalnym.

• W komunikowaniu niewerbalnym niektóre zachowania mają uniwersalne znaczenie, np. wzruszanie ramionami oznacza niewiedzę lub bezradność.

• Kategorie tego podobieństwa wg. Agryle:

• Te same części ciała służ do przekazywania niewerbalnych znaczeń.

• Niewerbalne kanały służą do przesyłania podobnych znaczeń.

• Niewerbalne przekazy towarzyszą komunikowaniu werbalnemu i są wykorzystywane w sztuce i rytuale.

• Komunikowanie niewerbalne zastępuje werbalne, gdy mówienie jest niemożliwe.

• Ekman odkrył, że posiadamy niezależne od siebie trzy grupy mięśni twarzy, które służą wyrażaniu emocji - dlatego interpretacja emocji w różnych kulturach jest dość zbieżna.

• Uniwersalnym aspektem w komunikowaniu niewerbalnym jest powszechna potrzeba posiadania własnego terytorium.

15/119. Różnice kulturowe w postrzeganiu i wykorzystaniu czasu.

• Czas można traktować jako:

• Niewidzialna kategoria komunikowania niewerbalnego.

• Wymiar kontekstu sytuacyjnego.

• Czynnik różnic kulturowych w komunikowaniu niewerbalnym.

• Kultury można podzielić na:

• Nastawione na przeszłość.

• Kult tradycji, wieku.

• Brytyjczycy, Chińczycy.

• Nastawione na teraźniejszość.

• Spontaniczność, zabawa, chęć osiągnięcia natychmiastowej przyjemności.

• Są przekonane, że ich życie jest kierowane i kontrolowane przez siłę wyższą.

• Filipińczycy, mieszkańcy Południowej i Centralnej Ameryki.

• Nastawione na przyszłość.

• Najważniejsze jest jutro.

• Czynności wykonywane są nie dla doraźnej, ale dla przyszłej korzyści.

• Kulturowe nastawienie do czasu.

• Określa sposób, w jaki jednostki z różnych kultur postrzegają czas i wzory wykorzystywania czasu.

• Techniczny system czasu:

• Precyzyjne, naukowe odliczanie czasu w godzinach, minutach, sekundach, częstotliwości pulsowania atomowego.

• Formalne systemy czasu.

• Tradycyjny i powszechny w danej kulturze.

• W Europie i USA to wieki, dekady, lata, pory roku, tygodnie, dni…

• W innych kulturach mogą to być fazy księżyca, fazy uprawy ziemi, odpływy i przypływy…

• Wskaźniki czasu formalnego:

• Porządkowanie.

• Np. kolejność dni tygodnia.

• Cykliczność.

• Dzień po dniu, rok po roku…

• Wartość.

• W kulturze zachodniej czas jest cennym dobrem, nie powinien być marnowany.

• Syntetyzowanie czasu.

• Czas to jego zsumowane jednostki.

• Głębia czasu.

• Przekonanie, że teraźniejszość opiera się na przeszłości

• Arabowie rozpatrują swoją historię na 6 000 lat wstecz.

• Nieformalny system czasu.

• Może być zrozumiany tylko w kontekście sytuacyjnym.

• Określany: zaraz, za chwilę, niezwłocznie, natychmiast, krótko, długo.

• Elementy tego systemu czasu:

• Nagłość / pilność.

• Telefon o drugiej nad ranem oznacza coś pilnego.

• Aktywność.

• Monochronemiczność.

• Czas postrzegany jest linearnie.

• Segmentowany na małe jednostki.

• Traktowany jako towar.

• Tylko jedna czynność jest wykonywana w danym momencie.

• Pomagają w tym terminarze, organizery itp.

• Charakterystyczna dla kultury zachodniej.

• Polichronemiczność.

• Odwrotnie.

• Hiszpania, Ameryka Południowa i Centralna.

16/123. Kontekst sytuacyjny a znaczenie niewerbalnych przekazów.

• Interpretacja zachowań niewerbalnych jest uzależniona od kontekstu, wspierana mową i innymi, współwystępującymi zachowaniami niewerbalnymi.

• Interpretując, często opieramy się na schematach.

• Wymiary kontekstu:

• Fizyczny.

• Liczba miejsc, w których się komunikujemy, jest nieograniczona.

• Każde miejsce może narzucać inną interpretację zachowania.

• Społeczno - psychologiczny.

• Interpretacja zachowań zależy od relacji, w jakich pozostają uczestnicy interakcji.

• Może być formalny / nieformalny, życzliwy / nieżyczliwy, publiczny / prywatny…

• Czasowy:

• Interpretacja jest uzależniona od panujących w danej kulturze reguł chronemicznych.

121. Kategorie niewerbalnego komunikowania.

• Istnieją trzy sposoby kategoryzowania elementów kodu niewerbalnego:

• Model strukturalno-językowy.

• Wyodrębnia i systematyzuje najmniejsze elementów wewnątrz kodu, na podobieństwo morfemów w mowie.

• Wyodrębnianie wymiarów.

• Np. Kategorie czasu technicznego / formalnego / nieformalnego wg. Halla.

• Kategorie dystansów Halla.

• Kategorie Nolana, pozwalające na grupowanie zachowań werbalnych i niewerbalnych:

• Kodowa (analogowość / digitalność).

• Oceniająca świadomość komunikowania.

• Kanałowa (jeden kanał / wiele).

• Klasyfikacja wg. funkcji / znaczeń / sposobów postrzegania.

• Ekman i Frisen wyodrębnili 5 funkcji gestów:

• Adaptatory.

• Regulatory.

• Ilustratory.

• Afektatory.

• Emblematory.

• Niewerbalne komunikowanie można potraktować jako zespół trzech systemów interakcyjnych:

• Wizualny.

• Najważniejsze źródło niewerbalnych znaczeń.

• Zawiera podsystemy:

• Kinezyczny.

• Proksemiczny.

• Związany z wyglądem i przedmiotami osobistego użytku.

• Audialny:

• Wokalne sygnały spełniają trzy podstawowe funkcje:

• Emocjonalną.

• Kierowania wrażeniami.

• Regulacyjną.

• Wyróżnia się pięć atrybutów:

• Głośność.

• Tempo.

• Płynność.

• Ustawienie.

• Jakość.

• Niewidzialny:

• Grupuje podsystemy, nie dające się zakwalifikować do innych systemów.

• Chronemika.

• Zapach.

• Dotyk.

• Kanały niewerbalnego komunikowania można odróżniać za pomocą kategorii:

• Szybkości transmisji.

• Odrębności kanału od innych kanałów.

• Dokładności.

• Skuteczności informacyjnej / emocjonalnej.

124. Problem niespójnych przekazów.

• Sygnały werbalne i niewerbalne wzajemnie się wzmacniają i uzupełniają.

• Kiedy różne, współwystępujące niewerbalne lub werbalne zachowania są ze sobą sprzeczne, podważona zostaje wiarygodność nadawcy.

• Taka niespójność jest zazwyczaj nieintencjonalna.

• Ma to zazwyczaj miejsce w przypadku konfliktu pomiędzy odczuwanymi emocjami a obowiązującą konwencją towarzyską.

• Przyczyny:

• Intencja komunikatorów może być trudna do rozpoznania lub niejasna.

• Rozpiętość między deklarowaną a rzeczywistą intencją zawartą w przekazie.

• Konieczność przekazania negatywnych informacji.

• Różnica pomiędzy stanami wewnętrznymi a kreowanymi na siłę oznakami innych uczuć.

• Nadawca wkłada w przekaz wiele różnych intencji.

• Przekaz może być niespójny:

• Negatywnie.

• Kanał niewerbalny niesie informacje o konotacji negatywnej, a werbalny - pozytywnej.

• Pozytywnie.

• Odwrotnie.

142. Dekodowanie niespójnych przekazów.

• Wobec niespójności przekazów należy zdecydować, któremu kanałowi damy prymat.

• Najczęściej jest to kanał niewerbalny, przede wszystkim wizualny, a tuż za nim audialny, ze względu na trudność wpływania na te kanały zależnie od naszej woli.

• Jednak w przypadkach bardzo silnej niespójności, małej wiarygodności informacji, prymat ma kanał audialny.

• Dużą rolę odgrywa też kontekst komunikacyjny (experyment wykazujący różną wiarygodność tej samej miny sfilmowanej w kontekście kadrów z horroru, melodramatu czy obyczajówy).

• W komunikowaniu emocji (szczerość i szacunek) prymat wiedzie komunikowanie niewerbalne.

120. Kompetencja międzykulturowa w komunikowaniu niewerbalnym.

• Kompetencja kulturowa to znajomość norm i umiejętność ich wykorzystania.

• Normy kulturowe, regulujące komunikację, podpowiadające członkom danej kultury, które z zachowań niewerbalnych są właściwe, stosowane są podświadomie.

• Efektywne komunikowanie się z przedstawicielem innej kultury wymaga uświadomienia sobie norm własnej kultury oraz norm kultury rozmówcy.

• Efektywne komunikowanie się międzykulturowe wymaga od jego uczestników zdolności kierowania wrażeniami, tak, aby:

• Dostosować się do wyobrażeń pozytywnych w kulturze rozmówcy.

• Zdystansować się wobec wyobrażeń negatywnych.

• Istnieją trzy uniwersalne dla różnych kultur zachowania niewerbalne.

• Uśmiechanie się.

• Uważne słuchanie.

• Bezpośredni kontakt wzrokowy.

• Ważna jest zdolność i chęć eliminacji błędnych rozumień w zakresie interakcji.

73/74/75/76/77/78.Klasyfikacja gestów wg Ekmana i Friesena.

• Mimo, iż sygnały przesyłane za pośrednictwem ciała obejmują wiele rodzajów zachowań, to w większości badacze skupiają się na gestach.

• W oparciu o kryterium funkcji, jakie pełnią różne gesty, Ekman i Friesen wyodrębnili pięć ich rodzajów:

• Emblematory.

• Arbitralnie dobrane, symboliczne zachowania, które w sposób pełny i bezpośredni zastępują wypowiadane słowa.

• Ponieważ emblematory są wyuczone, mogą mieć różne znaczenia w różnych kulturach.

• Np. podniesiony kciuk OK., we Francji może oznaczać “nic”, a w Portugalii może być gestem wulgarnym.

• Np. Potakiwanie głową w Bułgarii oznacza “nie”.

• Afektatory.

• Odzwierciedlają intensywność odczuwanych emocji.

• Wiele z nich to zachowania uniwersalne, intuicyjne.

• Są mniej zależne od ilustratorów w zakresie związku z przekazem werbalnym.

• W małym stopniu poddają się woli, są nieświadome i nieintencjonalne.

• Mogą być jednak dlatego używane do fałszowania emocji, gdyż wydają się przez to wiarygodne.

• We wszystkich kulturach podstawowe stany emocjonalne obejmują siedem podstawowych sygnałów lub ich różne połączenia:

• Szczęścia.

• Smutku.

• Gniewu.

• Strachu.

• Zaskoczenia.

• Pogardy.

• Zainteresowania.

• Do zidentyfikowania kłamstwa nadaje się analiza ruchów niższych partii ciała, mniej podatnych na kontrolę.

• Ilustratory.

• Zachowania, towarzyszące bezpośrednio przekazom werbalnym, dosłownie je ilustrujące.

• W przeciwieństwie do emblematorów, nie zawierają przekazu same w sobie, mogą być zrozumiane dopiero przy uwzględnieniu kontekstu słownego.

• Są mniej arbitralne, przez co mogą być powszechniej zrozumiane.

• Pomagają w kodowaniu i dekodowaniu.

• Używają je najczęściej dzieci, póki jeszcze nie przyswoją sobie odpowiedniej liczby słów i cudzoziemcy.

• Natomiast z wiekiem wzrasta liczba bardziej złożonych i skomplikowanych ruchów rąk.

• Regulatory.

• Pomagają zsynchronizować przebieg interakcji / konwersacji.

• Sygnalizują początek i koniec wypowiedzi, zmianę tematu, sprzężenie zwrotne, wypełniają ciszę itp.

• Ponieważ każdy uczestnik interakcji może postrzegać siebie jako mówcę lub słuchacza, możliwe są 4 relacje:

• Mówca / słuchacz.

• Słuchacz / mówca.

• Mówca / mówca.

• Słuchacz / słuchacz..

• Dwie pierwsze oznaczają normalną i płynną interakcję, dwie ostatnie - jej załamanie.

• Regulatory służą swobodnemu przechodzeniu między pierwszymi dwoma, i unikaniu pozostałych.

• Osiągnąć to można poprzez zmianę tempa wypowiedzi, głośności i tonu głosu, zmianę spojrzenia, ciszę, odwrócenie się, dotyk itp.

• Można je klasyfikować jako:

• Sygnały zwrotne.

• Sygnały niechęci do zmiany roli.

• Sygnały prośby o zmianę.

• Sygnały chęci kontynuowania wypowiedzi itd.

• Adaptatory / manipulatory.

• Ich funkcja polega na zaspokajaniu potrzeb fizycznych lub psychicznych.

• Fizyczne to np. drapanie się, odgarnianie włosów z oczu.

• Psychiczne to np. nerwowe gryzienie ołówka.

• Są zwykle nieświadome i nieintencjonalne.

• Mogą być klasyfikowane na podstawie miejsca dotykania się:

• Dotykanie lewej strony ciała towarzyszy ujawnianie informacji dotyczących przeżyć wewnętrznych.

• Dotykanie prawej strony towarzyszy obawie przed kontaktem zewnętrznym z innymi osobami.

• Klasyfikacja w zależności od koncentracji ruchów rąk na ciele lub przedmiotach.

• Skoncentrowane na ciele, ubraniu lub biżuterii związane są z uważną koncentracją, podczas gdy wpływ środowiska taką koncentrację utrudnia.

• Skoncentrowane na przedmiotach oddalonych od ciała towarzyszy mówieniu o wewnętrznych lub zewnętrznych przeżyciach.

79. Zachowanie gestykulacyjne a różnice międzykulturowe.

• Podstawowym kryterium decydującym o istnieniu różnic międzykulturowych lub ich braku jest arbitralność danego gestu.

• Wraz z upowszechnianiem się werbalnego angielskiego, upowszechnia się angielski niewerbalny.

• Gesty wrodzone, intuicyjne jak afektatory czy ilustratory są uniwerslane.

• Gesty arbitralne, o znaczeniu ustalanym w ramach jednej kultury, w innej mogą znaczyć coś przeciwnego lub nie znaczyć nic:

• Emblematory:

• Podniesiony kciuk OK.:

• “nic”, “zero” we Francji.

• Wulgaryzm w Portugalii.

• V - znak zwycięstwa / pokoju.

• Kiwanie głową z góry na dół.

• W Turcji oznacza, wraz z podniesieniem brwi, “nie”.

• Ilustratory.

• Ze względu na ich niewielką arbitralność różnice międzykulturowe dotyczą bardziej częstotliwości ich używania, niż przypisywanego im znaczenia.

• Np. Anglicy - mało gestykulują, Włosi - wiadomo.

• Regulatory.

• Kultury wysocekonteksturalne mają bogaty zestaw znaczeń komunikowany przez spojrzenie.

• Gdy Euroamerykanie słuchają, patrzą w oczy, a Afrykanie uciekają wzrokiem.

• Euroamerykanie identyfikowani są wtedy jako wrodzy, a Afrykanie - nieuważni, mimo, że i ci, i ci chcą w ten sposób wyrazić zaangażowanie i szacunek.

126. Typ, kształt i wymiary ciała jako forma komunikowania niewerbalnego.

• Podstawowy kształt ciała, nad którym mamy pewną kontrolę, często jest podstawą wstępnej oceny człowieka.

• Istnieją teorie wiążące typ, kształt i wymiary ciała z temperamentem.

• Hipokrates:

• Wprowadził podział na cztery główne typy temperamentów zdeterminowane ilością “soków żywotnych” w organizmie jednostek.

• Wyróżnił:

• Sangwinika.

• Aktywny, ale mało wytrwały.

• Choleryka.

• Gwałtowny i wybuchowy.

• Flegmatyka.

• Powolny, lecz wytrwały.

• Melancholika.

• Słaby i zmęczony.

• Kretschmer (1935).

• Wyróżnił takie typy, jak:

• Astenik / leptosomatyk.

• Smukła sylwetka, długie kończyny.

• Schizotymia: zwrócony do wewnątrz, nadwrażliwy, może być oschły i sztywny.

• Atletyk.

• Muskularna sylwetka.

• Typ wiskozycyjny: mało wrażliwy, nieśmiały i mający tendencje do tłumienia emocji, spokojny i sumienny.

• Pyknik.

• Sylwetka gruba.

• Cyklotynik: towarzyski, z tendencją do zmienności nastrojów.

• Dysplastyk.

• Typ patologiczny.

• Scheldon.

• Wyróżnił typy fizyczne i przyporządkował im psychologiczne:

• Typ endomorficzny (gruby, słaby) = viscerotoniczny (towarzyski, spokojny, wyrozumiały).

• Typ mezomorficzny (muskularny, silny) = somatotoniczny (energiczny, dominujący, wybuchowy).

• Typ ektomorficzny (chudy, delikatny) = cerebrotoniczny (zakłopotany, spięty, dokładny).

• Badania wskazują, że:

• Zaokrąglone, miękkie ciała kojarzone są z lenistwem, wesołością, zmysłowością.

• Szczupłe i kanciaste - z młodością, nerwowością i pesymizmem.

• Atletyczne - z siłą, przebojowością, dojrzałością.

• Chociaż istnienie tych związków nie zostało udowodnione, funkcjonowanie tych stereotypów jest faktem.

• W związku z tym ludzie postrzegają np. osoby o budowie atletycznej jako dominujące, i to prowadzi do takich definicji sytuacji, w których taka rola rzeczywiście im przypada.

• Typ sylwetki jest też czynnikiem determinującym atrakcyjność jednostki, co z kolei wpływa na komunikowanie się.

• U mężczyzn pożądana sylwetka ma kształt litery V, a ni epożądana - kształt gruszki.

• U kobiet - wiadomo.

• Nie tylko inni oceniają nas na podstawie naszego wyglądu - ma on także wpływ na nasze samozadowolenie i samopostrzeganie.

127. Ruchy i pozycje ciała.

• Ułożenie ciała można klasyfikować wg trzech kategorii:

• Pozycja stojąca.

• Pozycja zgięta (siedzenie, klęczenie, kucanie).

• Pozycja leżąca.

• Płynność zmieniających się postaw powoduje, że mogą być one odbierane jako gesty lub jako zmiany dystansu (np. “tańczący” bokser).

• Badania dowodzą, ze nadawca może być bardziej perswazyjny, jeżeli odbiorca siedzi lub leży, niż jeśli stoi.

• Sposób ułożenia ciała ujawnia nasze stany wewnętrzne:

• Stwierdzono występowanie dwu znaków napięcia psychicznego:

• Znaki statyki (sztywna postawa, zaciśnięte dłonie…)

• Znaki kinezyki (ruchy stóp i dłoni, kiwanie głową, nerwowy chód…)

• Postawa może komunikować poprzez dwa główne wymiary:

• Bezpośredniość (wychylanie ciała do przodu, dotykanie, bezpośrednie spojrzenie).

• Rozluźnienie (wychylanie ciała do tyłu, asymetryczne ułożenie nóg, rozluźnienie rąk).

• Bardziej rozluźniona postawa zarezerwowana jest dla ludzi o wyższym statusie / władzy, a styl bardziej spięty - dla osób o niższym statusie.

• Stosunki partnerstwa i życzliwości wyrażane są przez kopiowanie postawy partnera, tzw. posturalne echo.

• Różnice międzykulturowe:

• W kulturach prymitywnych doszukano się ponad 100 wspólnych postaw, nie występujących w kulturach bardziej rozwiniętych.

• Występujące postawy są różnie interpretowane, np. japończycy za atrakcyjne interpersonalnie kobiety uznają takie, które w naszej kulturze uchodzą za zamknięte i skryte.

128. Różnice międzypłciowe a gesty.

• W procesie socjalizacji internalizujemy reguły męskiej dominacji i żeńskiej uległości.

• Tak interpretować też można różnice w kinezyce kobiet i mężczyzn.

• Np. kobieta dlatego przyjmuje zwartą, skupioną postawę ciała w obecności mężczyzny, by uwolnić jak największą przestrzeń dla mężczyzny.

• Anka, jak Ci się nie podoba, to nie czytaj!

• Zachowanie kobiet / mężczyzn:

• Złączone nogi / rozchylone.

• Ramiona przy ciele / ramiona rozchylone.

• Postawa zwarta / rozluźniona i otwarta.

• Rzadkie i płytkie wychylenia ciała / odwrotnie.

• Podczas chodu biodra rozkołysane i wychylone do przodu / nieruchome i do tyłu.

• Nieśmiałe spojrzenie / śmiałe, inicjujące spojrzenie.

• Unikanie dotyku / inicjowanie dotyku.

129. Komunikacyjna funkcja otoczenia.

• Mikrośrodowisko / otoczenie proksemiczne wywiera ogromny wpływ na zachowanie ludzi.

• Można powiedzieć, że my kształtujemy otoczenie, a potem ono kształtuje nas.

• Wpłw otoczenia można regulować poprzez takie czynniki, jak: dekoracje, oświetlenie, kolory, zapachy, dźwięki, temperatura.

• Knapp wyodrębnił sześć aspektów postrzegania otoczenia:

• Formalność.

• Kościoły vs wesołe miasteczka.

• Ciepło.

• Komfort i ciepło uspokaja i rozluźnia.

• Gdy właściciele fast-foodów stworzyli taką atmosferę, zmniejszył im się przepływ ludzi i w związku z tym obroty, bo ludzie po jedzeniu jeszcze chcieli posiedzieć.

• Prywatność.

• W otoczeniu, które uniemożliwia podsłuchanie rozmów przez osoby niepowołane, maleje dystans, a przekazy są bardziej osobiste i twórcze.

• Bliskość.

• Znajomość otoczenia wpływa pozytywnie na przebywających w nich, dlatego siedziby tej samej firmy rozrzucone po całym świecie wyglądają często tak samo.

• Skrępowanie lub jego brak.

• Duży wpływ na postrzeganie danego miejsca, zwłaszcza ciasnego, ma możliwość wydostania się z niego.

• Dystans.

• Służy kreowaniu władzy.

• Respektowanie dystansu fizycznego / psychicznego jest dowodem na akceptowanie władzy.

• Osoby posiadające władzę manifestują to nawet, składając podpis zajmujący większą powierzchnię kartki papieru, niż inni.

130. Terytorium, dystans indywidualny i zatłoczenie.

• E.T.Hall, twórca terminu “proksemika' twierdzi, że przestrzeń komunikuje.

• Terytorium.

• Terytorium to miejsce przez dłuższy czas kojarzone z osobą lub grupą osób.

• Zwierzęta i ludzie oznaczają zajmowane przez siebie terytoria.

• Jednak terytorializm ludzi jest bardziej pasywny.

• W zależności od wielkości terytoria można podzielić na:

• Miejsca (zmieści się szklanka lub kubek).

• Łokcie (45 cm).

• Terytoria personalne / umiejscowienia (kilka łokci).

• Moduły (szereg umiejscowień).

• Centra.

• Można także wydzielić:

• Podstawowe terytoria, będące pod władzą konkretnej osoby.

• Terytoria drugoplanowe, które nie są wyłączną własnością danej osoby, ale są z nim kojarzone.

• Terytoria publiczne.

• Oznaczenia - przedmioty, które służą do definiowania miejsca na terytorium publicznym.

• Publiczne terytoria mogą być “kolonizowane”, przez co stają się terytoriami domowymi.

• Terytoria są przyznawane także grupom osób, które prowadzą rozmowy.

• Istnieje także terytorium wokół ciała, do którego dostęp jest rygorystycznie kontrolowany przez bariery kulturowe.

• Z terytorium wokół ciała wiąże się pojęcie dystansu interakcyjnego.

• Czynniki wpływające na terytorializm:

• Płeć (kobiety mają mniejszy).

• Intensywność inwazji (inna jest reakcja, gdy ktoś staje na naszej wycieraczce, a inna, gdy kładzie się w dużym pokoju).

• Wartość terytorium (bardziej nam będzie zależało, żeby utrzymać miejsce przy strategicznie ulokowanym stoliku niż przy barze).

• Kultura.

• Naruszenie terytorium i formy reakcji:

• Formy naruszenia:

• Pogwałcenie.

• Gdy należące do kogoś terytorium jest wykorzystywane bez jego zezwolenia.

• Np. pożyczenie przedmiotów bez zgody właściciela.

• Inwazja.

• Przekroczenie granic i zajęcie czyjegoś terytorium.

• Np. porwanie samolotu.

• Skalanie lub zniszczenie.

• Np. palenie papierosów tam, gdzie jest to zabronione.

• Reakcje:

• Wycofanie się.

• Odseparowanie się.

• Aktywna obrona.

• Na naruszenie terytorium reagują nie tylko właściciele, ale także ci, którzy to terytorium nieumyślnie naruszyli.

• Może to być dla nich równie przykre, jak dla właścicieli.

• Im grupa większa, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że zostanie naruszone jej terytorium interakcyjne.

• Przestrzeń indywidualna.

• To przestrzeń otaczająca ciało i poruszająca się razem z nim.

• Nie jest okrągła.

• Może być bardziej rozbudowana z przodu lub z tyłu.

• Zazwyczaj jest mniejsza u stóp, a większa w okolicach głowy.

• Służy zabezpieczeniu i ochronie ciała.

• Powiększa się wraz ze wzrostem zagrożenia.

• Jest uzależniona od innych aspektów niewerbalnego komunikowania.

• Zwłaszcza proksemiki: odległości od innych osób, ale też od temperatury…

• Wpływają nań:

• Płeć.

• Mężczyźni wykorzystują płeć do dominacji nad kobietami.

• Wiek.

• Duża > mała > duża.

• Kultura.

• Im cieplejszy klimat, tym bufory mniejsze.

• Status.

• Ludzie o wyższym statusie władają większą przestrzenią i jej potrzebują.

• Relacje z innymi.

• E.T.Hall wyodrębnił, obserwując Amerykanów, 4 kategorie nieformalnej przestrzeni skorelowane z czynnościami:

• Dystans intymny (0 - 45 cm): miłość i walka.

• Dystans indywidualny (45 - 120 cm): rozmowa z przyjaciółmi.

• Dystans towarzyski (120 - 360): bezosobowe spotkania towarzyskie i zawodowe.

• Dystans publiczny (360 i więcej): koncerty, przemówienia…

• Mierzy się go nie od skóry, ale od osi ciała.

• Zatłoczenie.

• Trzeba odróżnić je od zagęszczenia, które jest pojęciem fizycznym i określa ilość ludzi na konkretnej powierzchni.

• Zatłoczenie jest kategorią psychologiczną i opisuje sytuację, w której jednostka doświadcza zbyt wielu kontaktów społecznych w porównaniu do swoich oczekiwań.

• Może wynikać z przeciążenia percepcji nadmierną ilością bodźców.

• Lub z ograniczenia zachowań jednostki.

• Może być powiązane z zagęszczeniem:

• Duże zagęszczenie prowadzi do zatłoczenia, co z kolei prowadzi do powstawania problemów społecznych, takie jak: depersonalizacja, desensytyzacja, wzrost agresywności i przestępczości.

131. Aranżacja przestrzeni i główne wzory zachowania siedzącego.

• Umeblowanie i aranżacja wnętrza przekazują informacje na temat chęci komunikowania lub jej braku.

• Często ludzie z mebli tworzą bariery, które dają im poczucie bezpieczeństwa, ale zakłócają przebieg komunikowania.

• Pragmatyczne podejście w aranżacji przestrzeni (higiena pomieszczenia, łatwość poruszania się w nim) może być dysfunkcjonalne komunikacyjnie.

• “Władza jest tam, gdzie siedzisz”, twierdzi Korda.

• Okrągły stół.

• Wyraża równość i jedność pomiędzy rozmówcami.

• W czasach starożytnych istniała gradacja miejsc: przyznając godzinie 12 pozycję dominującą, władza siedzących malała zgodnie z ruchem wskazówek zegara, tak, że 11 była najmniej ważna.

• Kwadratowy stół.

• Również wyraża równość, ale podkreśla podziały.

• Prostokątny stół.

• Krótszy bok uznawany jest jako miejsce czołowe, najlepsze, zwłaszcza, jeżeli zajęty jest tylko jeden.

• Siedzenie przy krótszym boku wpływa dodatnio na postrzeganie takiej osoby.

• 
  
  
  
  
  Przyjmowanie miejsc przy takim stole jest uzależnione od relacji między siedzącymi (od przyjacielskich do wrogich):

X

X X X X

XX X X X

• Na zajmowanie miejsc wpływają także:

• Extrawertyzm (chęć bliskości fizycznej) / introwertyzm (maksymalizacja dystansu).

• Dominacja / poddanie się.

• Kreatywność i ambicja.

• Uczniowie o takich cechach siadają z przodu.

• O przeciwnych - z tyłu.

• Ci, którym to obojętne - też są ambitni, ale nie przejawiają takiego entuzjazmu.

122. Komunikowanie niewerbalne - definicje.

• Nie istnieje idealna definicja.

• Wszystkie próby są bardziej lub mniej udane.

• Mogą być takie:

• …jest to komunikowanie pozajęzykowe.

• Kwestionowana przez tych, którzy przypisują mu strukturalne cechy języka.

• …jest to komunikowanie bez wypowiadania słów.

• Nieprawda, bo pisanie też posługuje się słowami, chociaż bezdźwięcznymi.

• …ma dwa znaczenia:

• Szersze: zamierzone i niezamierzone przekazywanie informacji za pomocą przedmiotów (dzieła sztuki nieliterackiej, wystrój pomieszczeń…) oraz ciała.

• Węższe: za pomocą statycznych i dynamicznych właściwości ciała.

• Niedokładna…

• Można wydzielić grupę definicji kładących nacisk na intencjonalność komunikowania, bardzo je zawężając.

• Niektórzy twierdzą, że choć wszystkie zachowania mają wartość informacyjną, to nie wszystkie są komunikacyjne (spanie, chodzenie).

• Inna grupa to definicje bazujące na konstatacji Watzlawicka, Beavina i Jacksona, iż każde zachowanie jest komunikowaniem, co okazuje się worem bez dna.

• Inne podejście uwypukla problem istnienia nadawcy twierdząc (Domachowski), że komunikowanie się zachodzi tylko wówczas, gdy jest odbierane - inaczej jest to próba komunikowania.

• Alternatywą mogą być definicje, uznające za komunikowanie zachowanie oparte o społecznie uznawany system kodowy.

• Głodo:

• …jest to posługiwanie się przez komunikatorów wizualnymi, audialnymi i niewidzialnymi systemami komunikowania poprzez systematyczne kodowanie i dekodowanie symboli i sygnałów, w celu wymiany uzgodnionych znaczeń w konkretnych kontekstach.

132. Główne funkcje komunikacyjne ubioru.

• Strój informuje obserwatora w zakresie:

• Zaufania / wiarygodności.

• Jest narzędziem identyfikacji kulturowej.

• Sympatyczności.

• Atrakcyjności interpersonalnej.

• Statusu / władzy.

• Badania:

• Na czerwonym świetle przebiega facet w garniaku - wszyscy za nim, a gdy przebiega lump - nikt za nim nie biegnie.

• Facet zostawił w budce telefonicznej kasę. Gdy jest w garniaku, to ludzie mu ją oddają, a gdy jest lumpem - nikt.

• Facet zbiera kasę (cel charytatywny lub nie): więcej dają lepiej ubranemu.

• Faceci w uniformach i bez proszą kierowców o przestawienie zaparkowanych samochodów - wygrywają ci w uniformach.

• Trzeba dobrze pokrywającego się wspólnego obszaru doświadczeń, żeby nie nastąpiły abberacje na drodze kodowanie - dekodowanie.

• Strój może komunikować:

• Sytuację ekonomiczną.

• Kulturę.

• Wykształcenie.

• Zawód.

• Wyznanie.

• Uznawane normy moralne.

• Identyfikację z grupą.

• Itd.

• Kwestia intencjonalności:

• Możliwe są 4 sytuacje:

• Intencjonalne / odebrane jako intencjonalne.

• Intencjonalne / odebrane jako nieintencjonalne.

• Nieintencjonalne / odebrane jako intencjonalne.

• Nieintencjonalne / odebrane jako nieintencjonalne.

• Strój wpływa nie tylko na obserwatora, ale też na noszącą go osobę.

• “Strój zmienia maniery”.

• “Czuję się dobrze, gdy wyglądam dobrze”.

• Wpływa na samoakceptację.

134. Techniki kierowania ekspresją mimiczną.

• Twarze komunikują emocje.

• Jednak tylko część ekspresji mimicznej jest autentyczna - można nią sterować:

• Intensyfikowanie emocji.

• Presja społeczna powoduje, że powinniśmy wyrazić emocje, które odczuwamy bardzo słabo.

• Gdy dostajemy prezent, to cieszyć się trzeba.

• Deintensyfikowanie emocji.

• Konwencja społeczna ogranicza ekspresję.

• Gdy np. szef nas zdenerwował i musimy z nim pogadać.

• Neutralizowanie emocji.

• Konwencja nie pozwala odczuwać danych emocji.

• Mężczyźni nie płaczą.

• Maskowanie emocji.

• Powinniśmy odczuwać inne emocje, niż odczuwamy.

• Wszystkie kandydatki na miss się cieszą, gdy wygra ich koleżanka.

• Zasady prezentowania emocji są zinternalizowane w procesie socjalizacji i stosowane podświadomie.

• Poza naszą kontrolą znajdują się oczy - one są źródłem najbardziej wiarygodnych informacji o emocjach.

• Wiarygodnym źródłem są też bardzo szybkie zachowania mimiczne zwane minisekundowymi, które jednak dopiero można rozpoznać, oglądając w zwolnionym tempie ich zapis filmowy.

135. Uniwersalność i różnice kulturowe w ekspresji mimicznej.

• Wyróżnia się sześć podstawowych emocji:

• Radość.

• Smutek.

• Gniew.

• Zaskoczenie.

• Wstręt.

• Strach.

• Pozostałe emocje są ich konfiguracjami.

• Teoria programu mimicznych emocji.

• Program mimicznych emocji jest zdeterminowany biologicznie i polega na wysyłaniu ściśle określonych impulsów do określonych mięśni twarzy w momencie przeżywania konkretnych emocji.

• Program ten jest niezależny kulturowo.

• Jednak w różnych kulturach ludzie różnie uzewnętrzniają swoje emocje, ponieważ kultury te różnią się stopniem przyzwolenia na uzewnętrznianie emocji w zależności od kontekstu sytuacyjnego.

• Kultury różnie definiują, jak i kiedy te uniwersalne wyrażenia mimiczne mogą być stosowane.

• Istnieje poza tym hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego, która mówi, że emocje wyrażane wpływają na ich odczuwanie.

136. Funkcje komunikacyjne zachowania wzrokowego.

• Trudno wyodrębnić te funkcje, ponieważ nakładają się na siebie.

• Knapp i Kendon wyodrębnili cztery:

• Definiowanie i nawiązywanie relacji.

• Kontakt wzrokowy określa rodzaj relacji i to, jak będzie się ona rozwijała.

• Spoglądamy częściej i dłużej na kogoś, kogo darzymy większą sympatią.

• Nasilający się kontakt wzrokowy jest sygnałem nasilającej się intymności.

• Ludzie o wyższym statusie mają większą swobodę w inicjowaniu i przerywaniu kontaktu.

• Osoby patrzące prosto w oczy i nie unikające kontaktu wzrokowego są odbierane jako szczere.

• Kontrolowanie kanału komunikowania.

• Sygnały zmiany ról w interakcji.

• Sygnały zwrotne.

• Prezentacja władzy i siły.

• Unikanie spojrzeń.

• Prezentacja emocji.

• Kontrolowanie wzroku jako kanału przekazującego emocje jest bardzo trudne, ale nie niemożliwe.

• Nieobecność kontaktu wzrokowego oznacza niepokój.

• Wpatrywanie się z bliskiej odległości wzbudza niepokój.

• Kontakt wzrokowy sygnalizuje sympatię

• Redukowanie rozproszenia.

• Gdy chcemy się skoncentrować, zastanowić:

• Spoglądamy w dół.

• Rozglądamy się.

• Odrywamy na chwilę wzrok od pytającego.

• Kierunek ruchu oczu, dominujący u danej osoby, może być źródłem informacji o jej sposobie myślenia.

• Ruchy te są określane jako sprzężone ruchy boczne.

• Spoglądający częściej w lewo, posługują się głównie prawą półkulą w przetwarzaniu danych (artystyczna), i odwrotnie.

• Nie można jednocześnie myśleć i mrugać (!).

137. Komunikacyjne funkcje dotyku.

• Funkcja wspierania / pocieszania.

• Daje poczucie bezpieczeństwa.

• Rodzice / dzieci, lekarze / pacjenci, przyjaciele.

• Aby intencje zostały właściwie odczytane, konieczny jest właściwy kontekst.

• Często ci, którzy najbardziej tego dotyku potrzebują (bardzo chorzy, zastraszeni, kalecy), otrzymują go najmniej.

• Funkcja władzy.

• Silne osoby dotykają, a słabe są dotykane (pariasi / niedotykalni nikogo nie mogą dotykać).

• Jednak zupełny brak dotyku także może świadczyć o niskim statusie w grupie.

• Funkcja afiliacyjna.

• Dotyk odgrywa dużą rolę w kształtowaniu bliskich, partnerskich związków.

• Jest ważny przy podjeżdżaniu.

138. Różnice międzykulturowe w zachowaniu dotykowym.

• Można wyróżnićkultury:

• Kontaktowe (Latynosi, Rosjanie).

• Niekontaktowe (Chińczycy, Skandynawowie, Brytyjczycy - zwłaszcza upper class).

• Kultury różnią się także co do najczęściej dotykanych miejsc.

• Dotykanie głowy w Malezji i Tajlandii jest zakazane panującym tabu, a w USA głowy dotyka się najczęściej.

• Malajczycy nie dopuszczają także ściskania rąk na powitanie.

• W kulturach muzułmańskich zakazane jest publiczne dotykanie osób płci przeciwnej, a często praktykowane u osób tej samej płci.

• W Europie - odwrotnie.

• Kultury różnią się także w rodzajach sytuacji, w których dopuszcza się dany sposób dotyku:

• Wyraz emocji.

• Sygnał kontroli.

• Dotyk rytualny.

• Dotyk zawodowy.

139. Funkcje komunikowania parawerbalnego.

• Funkcja emocjonalna.

• Mehrabian ocenia, że:

• 38 % informacji o emocjach przenoszą sygnały wokalne.

• 55 % mimika.

• 7 % słowa.

• Zdolność do kodowania i dekodowania emocji w przekazie parawerbalnym jest różna.

• Jednak z reguły są one kodowane i dekodowane sprawnie i trafnie.

• Np. Uczestnicy experymentów potrafili sprawnie kodować różne emocje w tym samym tekście.

• Najtrudniej (zwłaszcza dzieciom) przychodzi dekodowanie sarkazmu (kontradyktoryjność części werbalnej i niewerbalnej).

• Funkcja kierowania wrażeniami.

• Ludzie dość pewnie i zgodnie odczytują cechy osobowościowe mówców, bazując na wymiarze parawerbalnym (ton, ustawienie, głośność, płynność, jakość…).

• Mimo, że zwykle zgodne, interpretacje te nie zawsze były prawdziwe.

• A to oznacza, że te zbiorowe błędy są spowodowane kierowaniem się stereotypami.

• A to z kolei oznacza, że łatwo jest, używając tych stereotypów, manipulować wrażeniami innych.

• Manipulacje te mogą dotyczyć kompetencji, statusu, emocji, relacji…

• Pozytywnie na interakcje wpływa upodobnienie swoich parawerbalnych sygnałów do sygnałów rozmówcy.

• Funkcja regulacyjna.

• Pozwala regulować przebiegiem interakcji za pomocą:

• Zmiany tonu, ustawienia, tempa, głośności głosu…

• Dźwięków typu: uhmmm, yyyy, eee itde.

• Knapp wyróżnił sygnały:

• Zmiany roli.

• Prośby o głos.

• Zaprzeczenia chęci zmiany roli.

• Istnieją oczywiście ogromne związki pomiędzy funkcją kierowania wrażeniami a funkcją regulowania, np. osoba, postrzegana jako posiadająca władzę ma większe prawo do inicjatywy w interakcji.

143. Komunikowanie parawerbalne a różnice międzypłciowe.

• Różnice w zachowaniu mężczyzny i kobiety są zdeterminowane przede wszystkim kulturowo, a nie biologicznie.

• Kulturowe wzory dominacji i uległości oparte są na zinternalizowanych stereotypach.

• Są one widoczne we wszystkich rodzajach komunikacji niewerbalnej, także w komunikacji parawerbalnej.

• Mężczyźni:

• Mówią dłużej.

• Wypełniają wokalizatorami przerwy, nie pozwalając sobie przerywać.

• Sami przerywają innym.

• Mówią głośno, pewnie, dobitnie.

• Kobiety:

• Częściej pozwalają sobie przerywać.

• Milkną na dłużej, gdy ktoś im przerwie.

• Rzadko się zabezpieczają przed przerwaniem ich wypowiedzi.

• Mówią cicho, wahają się częściej.

• Lepiej słuchają.

• Częściej wykorzystują reaktywne wzorce intonacji (Ojejku, to okropne!!!), co sprawia, że są postrzegane jako bardziej emocjonalne i mniej panujące nad sobą.

147. Podobieństwo jako składnik atrakcyjności interpersonalnej.

• Opiera się to na zjawisku symetryczności związków interpersonalnych.

• Przeczy to jednocześnie powszechnemu mniemaniu, iż mężczyźni powinni dobierać sobie kobiety o maksymalnym poziomie atrakcyjności.

• Wtedy rośnie możliwość odrzucenia przez kobietę takiego związku.

102. Rodzaje pytań w wywiadzie - przykłady.

• Pytania w wywiadzie nie muszą kończyć się znakiem zapytania - może to być po prostu wypowiedź prowokująca do powiedzenia czegoś.

• Pytania otwarte:

• Są ogólne i nie nakładają na odpowiadającego ograniczeń czasowych, sugerując tylko temat.

• Można je podzielić na:

• Wysoce otwarte:

• Opisz mi swoje dotychczasowe doświadczenia.

• Umiarkowanie otwarte (wymagają trochę bardziej zwartych odpowiedzi):

• Dlaczego zdecydowałeś się studiować na UW?

• Prowadzący powinien zadawać takie pytania, gdy:

• Chce rozluźnić respondenta.

• Pytania nie są dla respondenta zagrożeniem.

• Chce poznać kompetencję komunikacyjną respondenta lub jego wiedzę na jakiś temat.

• Chce ustalić, co respondent uważa za ważne dla danego tematu.

• Pytania takie nie służą zestawianiu ich potem z odpowiedziami innych respondentów - zbyt łatwo można zdryfować temat.

• Są czasochłonne.

• Pytania zamknięte:

• Można je podzielić na:

• Umiarkowanie zamknięte:

• Jakie rodzaje kremów pani używała?

• Wysoce zamknięte:

• Ile pan zarabia (poniżej 6000 / 6000 - 8000 / powyżej 8000)?

• Oceń swoje zadowolenie w skali 1 - 5.

• Uszereguj przyczyny swojego odejścia z pracy (od najmniej ważnej do najważniejszej: ble, ble, ble…)

• Czy mnie lubisz, czy nie? (brak odpowiedzi pośredniej)

• Pytania zamknięte prowadzący powinien zadać, gdy chce:

• Mieć kontrolę nad wywiadem.

• Uzyskać konkretne informacje, a nie refleksje respondenta.

• Porównać odpowiedzi różnych respondentów.

• Zdyscyplinować respondenta.

• W praktyce powinniśmy dążyć do równowagi między tymi pytaniami.

• Pytania pierwszoplanowe / drugoplanowe.

• Pierwszoplanowe (podstawowe / wprowadzające / główne):

• Rozpoczynają wywiad lub nowy temat.

• Mają sens, gdy inicjatywę w wywiadzie posiada prowadzący.

• Mogą być otwarte lub zamknięte.

• Np.:

• Co panią boli - pytanie pierwszoplanowe.

• Czy boli panią globus? - pytanie drugoplanowe.

• Drugoplanowe (pogłębiające i uszczegółowiające temat)

• Np.: Dlaczego? Powiedz coś jeszcze….

• Pozwalają uszczegółowić wiedzę, ale…

• Istnieje niebezpieczeństwo przejęcia przez respondenta postawy defensywnej.

• Pytania neutralne / tendencyjne.

• Neutralne:

• Nie sugerują respondentowi odpowiedzi.

• Np.: Jaki jest twój stosunek do alkoholu?

• Tendencyjne (naprowadzające):

• Sugerują odpowiedź.

• Np.: Kiedy się ostatni raz upiłeś?

• Takich pytań należy unikać zwłaszcza wtedy, gdy chcemy poznać np. umiejętności respondenta, by nie sugerować mu właściwej, oczekiwanej przez nas odpowiedzi.

• Szczególnym rodzajem pytań tendencyjnych są pytania osaczające:

• Jest to nieetyczne.

• Chociaż dość skuteczne.

• Np. Jak to możliwe, że nie było cię wczoraj w domu, skoro przejeżdżając widziałem światło?

• Pytany w ten sposób zamyka się i traci zaufanie do prowadzącego.

• Pytania odzwierciedlające:

• Odbijają przekazy respondenta.

• Mają one dodać odwagi respondentowi.

• Ich celem jest potwierdzenie właściwego zrozumienia odpowiedzi.

• Przekazują inicjatywę w ręce respondenta.

• Uświadamiają mu, co w rzeczywistości powiedział.

• Np.:

• A więc uważasz, że…

• O ile rozumiem, to…

• Pytania sondujące:

• Mają za zadanie wydobyć więcej informacji (coś jak drugoplanowe).

• Zadawane są po pytaniach wstępnych, z wyjątkiem wywiadów celowo stresujących.

• Wymagają już jakiegoś zaufania pomiędzy uczestnikami wywiadu.

• Np.

• Dlaczego od tamtej pory nie nakręcił pan jeszcze żadnego filmu?

• Czego jeszcze dotyczyły rozmowy?

• Pytania hipotetyczne:

• Stawiają Rozmówce wobec wyimaginowanych problemów.

• Sprawdzają jego szybkość reakcji, kompetencje…

• Np. A co by było, gdyby…

/103/110. Struktura wywiadu / model lejka / rozmowa fatyczna.

• Większość wywiadów składa się z:

• Wstępu.

• Rozwinięcia.

• Zakończenia.

• Wstęp.

• Służy wytworzeniu życzliwej i przyjemnej atmosfery.

• Zapoznaniu respondenta z celem i tematem wywiadu.

• Przekonaniu respondenta do tego, by odpowiedział na nasze pytania.

• Wytworzeniu miłej atmosfery służy komunikowanie fatyczne, pozwalające na stworzeniu pewnej wspólnoty.

• Jest to krótka rozmowa na błahy temat.

• Jego rolą jest otwarcie kanałów komunikowania.

• Ma niekontrowersyjny charakter - minimalizuje to ryzyko konfliktu.

• Jest to okazja do rozejrzenia się, poznania partnera, podjęcia ostatecznej decyzji co do ostatecznego kształtu rozmowy.

• Mimo, iż wydaje się płytka i powierzchowna, stanowi podstawę sukcesu dalszej interakcji.

• Rozwinięcie.

• Przy ustalaniu listy i kolejności pytań bardzo pomocny jest model lejka.

• Polega on na rozpoczęciu rozmowy od pytań otwartych, po czym stopniowym zawężaniu ich i precyzowaniu.

• Każde pytanie jest coraz to bardziej konkretne, a ostatnie zawiera podsumowanie / oświadczenie.

• Przykład:

• Co sądzisz o polskim rynku muzycznym?

• Co myślisz o scenie jazzowej w naszym kraju?

• Jakiego muzyka jazzowego w Polsce uważasz za najbardziej twórczego?

• Która jego płyta jest dla ciebie szczególnie ważna?

• Co wpłynęło na taką ocenę?

• Czasami warto zastosować metodę odwróconego lejka.

• Polega ona na przechodzeniu od pytań konkretnych, zamkniętych, do coraz bardziej ogólnych i otwartych.

• Jest to przydatne w rozmowach z osobami o niskiej kompetencji komunikacyjnej lub ze szczególnie opornymi.

• Jako ostatnie, najlepiej zadawać pytania szczególnie drażliwe, śliskie, by, jeśli respondent odmówi udzielania odpowiedzi, nie stracić całego wywiadu.

• Zakończenie.

• Ważne, by nie wytworzyć wrażenia urwania wywiadu w połowie.

• Dobrze jest rozmowę spuentować, podsumować.

• Jeśli celem naszym jest opublikowanie rozmowy, należy powiadomić respondenta o możliwości autoryzacji.

• Jeśli celem wywiadu jest jakieś działanie (np. zatrudnienie), należy się z respondentem umówić.

!08. Formalny i nieformalny styl wywiadu.

• Wywiad formalny:

• Rozmówcy nie uznają swojej indywidualnej tożsamości.

• Respektują jedynie pełnione przez siebie role społeczne.

• Prowadzący wywiad traktuje wszystkich rozmówców jednakowo.

• Rozmówcy, zwracając się do siebie, używają nazwiska, poprzedzonego często tytułem albo formą grzecznościową.

• Nieformalność podkreślają także zachowania niewerbalne:

• Formalny ubiór.

• Formalne przywitanie.

• Stosowny dystans, także fizyczny.

• Brak tu miejsca na spontaniczność, pozwala to jednak na dużą skuteczność.

• Np.

• Rozmowa kwalifikacyjna.

• Egzamin.

• Wywiad nieformalny:

• Uczestnicy traktują siebie jako indywidualne istoty, nie przywiązując dużej uwagi do ról społecznych.

• Uwzględniają cechy osobowościowe, przez co komunikowanie staje się łatwiejsze i skuteczniejsze.

• Układ pytań jest nieustrukturalizowany, zmienny, a odpowiedzi niestandardowe.

• Rozmówcy zwracają się do siebie w sposób przyjacielski i nieformalny.

• Niewerbalne zachowanie:

• Swobodny strój.

• Rozluźniona pozycja.

• Nieformalne otoczenie i konsytuacja (na przyjęciu, na dworzu, w domu respondenta).

• Większość wywiadów mieści się pomiędzy tymi skrajnościami.

109. Saldo władzy w wywiadzie.

• Analizując władzę w wywiadzie, można jego różne rodzaje uszeregować od tego, w którym władza przypada respondentowi, do tego, w którym władzę ma prowadzący:

• Wywiad parafrazujący.

• Władzę ma respondent, który mówi.

• A prowadzący paradoksalnie nie prowadzi, a tylko parafrazuje wypowiedzi respondenta.

• Wywiad partnerski / o proporcjonalnie rozłożonej władzy.

• Obie strony stawiają pytania, odpowiadają na nie…

• Cechuje go styl nieformalny.

• Daje satysfakcję obu stronom.

• Wywiad autorytarny / dyrektywny.

• Kierunek rozmowy, tempo, przebieg narzuca prowadzący.

• Respondent ma mały wpływ na kierunek rozmowy.

• Jest jednak skuteczny i sprawny.

• Odbywa się często w nie miłej dla respondenta atmosferze.

• Odpowiedzi są wobec tego suche i konkretne, niedygresyjne.

• Wywiad stresujący / stresogenny.

• Ma na celu sprawdzenie, jak respondent daje sobie radę w takich sytuacjach.

• Prowadzący celowo wywołuje u respondenta niepewność:

• Zadaje szybkich, trudnych pytań.

• Stosuje sugestywne przerwy.

• Przerywa odpowiedzi

• Zadaje pytania - pułapki.

• Często stosowany przez policję i wobec ściemniających polityków.

111. Metody pośrednie w wywiadzie.

• Wywiad pośredni służy pomocy respondentowi w celu rozwiązania jego problemu, bez jego oceniania i wartościowania.

• Stosowany jest w konsultingu, poradnictwie, doradztwie.

• Metody:

• Rada.

• Pozwala szerzej otworzyć się respondentowi.

• Własna interpretacja przyczyn.

• Należy uważać, by nie oceniać postępowania respondenta.

• Krzyżowy ogień pytań.

• Pozwalają zorientować się w sytuacji, ale mogą rozdrażnić respondenta.

• Parafrazowanie.

• Pozwala na skupienie się na problemach respondenta.

• Głównie zdania oznajmujące.

• Rozwinięcie czyjejś myśli.

• Polega na akceptowaniu, a nie ocenianiu uczuć respondenta.

• Ogromną rolę odgrywa tu empatia, objawiająca się:

• Milczeniem w stosownych miejscach.

• Stawianiem pogłębionych pytań.

• Dodawaniem odwagi.

• Przerywanie wypowiedzi, wymaganie długich odpowiedzi odbierane jest jako brak empatii.

112/113Zasady przygotowania do wywiadu / dobre rady.

• Czynności, jakie należy wykonać jeszcze przed spotkaniem (dotyczy respondenta i prowadzącego):

• Wstępne, wzajemne rozpoznanie uczestników wywiadu.

• Wstępna analiza tematu i ewentualnych rozbieżności w jego postrzeganiu.

• Ocena bilansu sił i kompetencji - jeśli rozmówca będzie specjalistą, to może warto zaprosić do wywiadu kogoś, kto zrównoważy relacje (np. jeszcze jeden dziennikarz).

• Przegląd posiadanej wiedzy i antycypowanie pytań.

• Choć i tak niemożliwe jest przewidzenie wszystkich problemów, pozwala utrzymać kontrolę nad rozmową.

• Dobre rady wuja Głoda:

• Dokładnie zaplanuj wywiad.

• Stwórz miłą atmosferę, znajdź miłe miejsce.

• Przez cały czas miej świadomość celu wywiadu.

• Słuchaj uważnie.

• Bądź obiektywny.

• Odpowiednio do oczekiwanych odpowiedzi dobieraj rodzaj pytań.

• Nie przemawiaj do rozmówcy z góry.

• Unikaj pytań tendencyjnych i niezrozumiałych.

• Zapoznaj rozmówcę z oczekiwaniami co do wywiadu i z zamiarami wykorzystania uzyskanych informacji.

114.Rodzaje wadliwych odpowiedzi w wywiadzie.

• Brak odpowiedzi.

• Można zadać inne pytanie o to samo.

• Jeśli nie skutkuje, należy zmienić wcześniej ustaloną linię wywiadu.

• Odpowiedź niepełna.

• Inne pytanie o to samo.

• Jeśli problem się powtarza, należy przejrzeć pytania, zbyt długie i rozbudowane rozbijając na mniejsze.

• Odpowiedź nie na temat.

• Albo nie zrozumiał pytania, albo zciemnia.

• Odpowiedź niedokładna.

• Widocznie respondent nie chce ujawnić szczegółów.

• Może czuje się zagrożony i prezentuje tylko takie informacje, jakich, jego zdaniem, oczekuje prowadzący.

• Może chce podnieść swój status.

• Odpowiedź przesadnie rozbudowana.

• Można naprowadzić go na główny wątek, stosując pytania zamknięte.

• Odpowiedź statyczna.

• Gdy ktoś ciągle odpowiada: tak / nie, niezależnie od charakteru pytania.

• Potakiwacze to ludzie impulsywni, dlatego lepiej mówić do nich językiem bardziej suchym (?).

• Zaprzeczających można podejść, gdybając i stosując pytania hipotetyczne, w których prezentuje się warunki, w których dana osoba zgodziłaby się z prowadzącym.

37. Prowadzący wywiad - umiejętności i błędy.

• Umiejętność planowania wywiadu.

• Umiejętność zdobywania informacji.

• Umiejętność udzielania informacji.

• Wpływ osobisty.

• Odpowiednie reagowanie na respondenta.

• Umiejętność przetwarzania informacji.

• Zbyt krytyczne podejście.

• Stereotypowe, rutynowe myślenie.

• Niedostateczna znajomość celu zatrudnienia kandydata.

• Powoduje, iż niewłaściwe cechy są brane pod uwagę.

• Ocenianie kandydata tylko na podstawie jego wyglądu.

• Branie pod uwagę podobieństwa respondenta do prowadzącego.

• Efekt kontrastu z innymi respondentami.

• Ocenianie różnych cech u różnych kandydatów.

• Przedwczesne ocenianie kandydatów.

31. Zachowanie respondenta podczas wywiadu.

• Niezależnie od stadium wywiadu, każdy z etapów można podzielić na trzy sekwencje:

• Sekwencja ocieplania.

• Ze względu na efekt pierwszego wrażenia pierwsze minuty są decydujące.

• Należy się wtedy odpowiednio “sprzedać” niewerbalnie.

• Sekwencja pytań i odpowiedzi.

• Należy odpowiadać, po chwili zastanowienia, płynnie i wyczerpująco na zadawane pytania.

• Aby mieć wpływ na przebieg rozmowy, należy zadawać pytania prowadzącemu.

• Mają one zaprezentować aktywność respondenta, jego wiedzę na temat firmy i umiejętności komunikacyjne.

• Należy uważnie, aktywnie słuchać i obserwować prowadzącego.

• Należy brać pod uwagę feedback.

• Sekwencja zamknięcia wywiadu.

• Mimo, iż trwa niedługo, jest bardzo ważna.

• Nie należy przedłużać lub usilnie skracać interakcji.

• Nie należy zaniżać swoich wymagań finansowych, gdyż świadczy to o małej pewności siebie.

35. Profil pożądanych zachowań niewerbalnych w wywiadzie kwalifikacyjnym.

• Zachowanie bezpośrednie.

• Szczery uśmiech w stosownych momentach.

• Płynność mówienia, dynamiczny, o odpowiedniej głośności głos, brak wahania przy odpowiadaniu.

• Stały i intensywny kontakt wzrokowy.

• Potakiwania, częste ilustratory, gesty wyrażające pewność siebie.

• Otwarta pozycja ciała, dynamiczna postawa, bliska odległość.

36.Pożądane zachowania niewerbalne doradcy.

• Zachowanie bezpośrednie.

• Stały i intensywny kontakt wzrokowy.

• Potakiwanie, częste ilustratory, dotykanie klienta w odpowiedni sposób.

• Otwarta pozycja ciała, dynamiczna postawa, mała odległość.

• Spójne sygnały wzmacniające kanał werbalny, informujący o trosce o klienta.

32. Niepożądane zachowania w wywiadzie.

• Zamykanie się w obecności przełożonego.

• Przesadna pewność siebie i kompleks wyższości.

• Nadmierna gadatliwość / małomówność.

• Sygnały niewerbalne:

• Pozycja niebezpośrednia.

• Przerywane zdania, wypowiadane zbyt cichym lub zbyt głośnym, monotonnym głosem.

• Sztywna postawa, pozycja zamknięta.

• Używanie regulatorów.

• Unikanie kontaktu wzrokowego.

• Brak gestykulacji, statyczna poza, brak ruchów głowy.

• Nieszczery uśmiech, w niewłaściwych momentach.

10. Funkcje wywiadu jako formy interpersonalnego komunikowania.

• Zdobywanie informacji.

• Prowadzący zbiera od respondentów ich opinie, zadając zamknięte, konkretne pytania.

• Zastosowanie w badaniach, spisach…

• Zdobywanie poufnych danych.

• Praca tajnego agenta.

• Przekazywanie informacji

• Prowadzący instruuje respondenta.

• Np. lekarz instruuje pacjenta, jak stosować dietę.

• Perswadowanie.

• Prowadzący wpływa na zachowania i przekonania respondentów.

• Akwizytor.

• Rozwiązywanie problemu.

• Wspólna analiza problemu.

• Rodzice rozmawiają z nauczycielem o złych wynikach syna.

• Udzielanie porady.

• Wizyta u adwokata.

• Przyjmowanie do pracy.

• Przyjmowanie skarg i wniosków.

• Recenzowanie lub ocena dzieła.

• Korygowanie i krytykowanie.

• Wspólne, życzliwe analizowanie sytuacji (np. w pracy) w celu poprawy efektywności.

• Mierzenie stresu i predyspozycji psycho-fizycznych.

18. Geneza i rozwój badań - komunikowanie interpersonalne.

• Łączy w sobie dwie tradycje:

• Tradycja retoryki i erudycji.

• Liczy sobie ok. 2 500 lat.

• Wtedy pojawiły się główne pytania dotyczące egzystencji człowieka (chyba u niego w rodzinie).

• Dwudziestowieczny nurt badań w ramach nowopowstałej subdyscypliny “komunikowanie interpersonalne”.

• W ramach tej subdyscypliny prowadzone są badania osobno ujmujące aspekty werbalne i niewerbalne porozumiewania.

• Jest to podział sztuczny, laboratoryjny, analityczny, w rzwczywistości bowiem przekazy te występują łącznie i tworzą całościowy obraz.

• Początek badań nad zachowaniem niewerbalnym można umiejscowić w czasach Cycerona, który zajmował się sztuką pięknego i logicznego wysławiania się, i towarzyszącym temu gestom.

• W czasach nowożytnych problematykę tę ujmowano marginalnie, aż do czasu…

• W 1872 r. Darwin opublikował rozprawę, opisującą związki pomiędzy zachowaniami ludzi i zwierząt.

• Za nim poszła fala innych badań, skoncentrowanych głównie na dotyku i wzroku.

• Pionierską rolę odegrał Saussure, którego można nazwać prekursorem podejścia lingwistycznego w badaniach komunikowaniem nad niewerbalnym.

• Do lat 50. pojawiły się rozprawy Kretschmera i Sheldona o związkach między fizycznością człowieka a temperamentem.

• Powojenne badania to głównie dzieło Amerykanów:

• W 1956 r. psychiatra Ruesch opublikował książkę, w której tytule zawarł zwrot “komunikowanie niewerbalne”.

• Ogromną rolę odegrali:

• Birdwhistell.

• E.T.Hall (proksemika).

• Ekman I Friesen (emblematory, afektatory…).

• Lata 70. to:

• Podsumowania (Knapp).

• Moda na “Język ciała”.

• Obecnie badania:

• Oderwały się od nurtu porównawczego (ze zwierzętami).

• Idą w coraz bardziej wyspecjalizowanych kierunkach.

• UWAGA! ODNOSZĘ CZĘSTO WRAŻENIE, ŻE ON SAM WYMYŚLA TE NAZWISKA!

66. Główne pułapki w werbalnej interakcji.

• Mowa poniżająca i wywyższająca się.

• Jest to sposób dobry do porozumiewania się w instytucjach zbudowanych hierarchicznie, gdzie informacje biegną z dołu do góry i z góry do dołu.

• W kontaktach towarzyskich to patologia.

• Są ludzie, którzy mówiąc, wyrażają swoją wyższość.

• “To jest poza zasięgiem twoich możliwości, ale możesz się postarać”.

• Nieustanne instruowanie innych.

• Tak się np. może zachowywać w domu ojciec - wojskowy czy nauczyciel.

• Przerywanie gry,…

• …konkurencyjnej sytuacji w momencie, gdy się uzyskało chwilową przewagę ze słowami: “No, musisz jeszcze trochę poćwiczyć!”

• Nieustanne oświadczenia.

• Zamiast dialogu, uzgadniania, wyjaśnień, słyszymy tylko oświadczenia, rozkazy: “Proszę zrobić to i to…”

• Popularne u osób wyposażonych w jakiś autorytet.

• Wywyższanie się poprzez pozorne komplementowanie.

• Wprawdzie nie znam się na tym tak, jak ty, ale myślę, że…

• Jest to udawana nieudolność.

• Zamiast tego - zasada równorzędności.

• Wykluczanie.

• Posługiwanie się żargonem w towarzystwie laików.

• Zamiast tego - włączanie.

• Nierównowaga.

• Mówienie wyłącznie o sobie.

• Mówienie tylko o innych.

• Tylko krytykowanie / tylko chwalenie.

67. Bariery w werbalnej interakcji.

• Bariera polaryzacji.

• Widzenie, opisywanie świata jako czarno-białego, poprzez skrajności: dobry / zły.

• Każdy ma ciągotkę do upraszczania sobie świata.

• Trudno nawet znaleźć słowa, które opiszą średnią wartość, np. między lekki i ciężki.

• Etykietowanie.

• Ocenianie, postrzeganie osób, spraw, przez pryzmat stereotypów, tego, jak się o nich mówi, a nie takich, jakimi w rzeczywistości są.

• Np. Ten sam obraz oceniany jest lepiej, gdy sugeruje się odbiorcy, że namalował go ktoś znany, niż wtedy, gdy autorstwo przypisuje się malarzowi nieznanemu.

• Mieszanie faktów i wniosków.

• Pewne stwierdzenia opisują fakty: Ona jest ubrana w niebieską marynarkę.

• A inne tylko wnioski i wyniki dedukcji: On żywi do ciebie nienawiść.

• Ale są zbudowane tak samo (pod względem gramatycznym) i ludzie traktują je tak samo.

• Przesadnej pewności siebie.

• Świat jest skomplikowany, a niektórym wydaje się, że, poznawszy jego cząstkę, mogą wygłaszać arbitralne sądy.

• Przypowieść o 6 ślepych mędrcach i słoniu:

• Jeden dotknął boku słonia, i stwierdził, że jest on podobny do ściany.

• Drugi - ucha, i wydał mu się podobny do wachlarza.

• Trzeci - trąby - węża.

• Czwarty - ogona - sznurka.

• Piąty - nogi - drzewa.

• Szósty - kła - dzidy.

• Wszyscy jesteśmy w sytuacji tych mędrców.

• Człowiek myślący to człowiek, który wątpi.

• Statecznej oceny.

• Wszystko się zmienia.

• Ludzie trzymają się ocen, które się już zdezaktualizowały.

• Np. SLD już nie chce przywrócenia komunizmu!

• To, co wiemy o konkretnych ludziach, jest tylko zapamiętaną chwilą, i każdorazowo spotykając ich, w rzeczywistości spotykamy innych ludzi.

25. Główne bariery komunikacyjne.

• Różnice perspektyw.

• Można to samo zjawisko postrzegać w różny sposób, dlatego pierwszym krokiem w dyskusji powinno być zgodne zdefiniowanie problemu.

• Dwie siostry kłóciły się o pomarańcza. Gdy doszły do porozumienia, iż podzielą się nim pół na pół, okazało się, że jedna wzięła skórkę, a druga miąższ.

• Różnice zasobów wiedzy.

• Ludzie, choć często nie rozumieją wywodu, udają, że rozumieją, bo boją się uznania ich za mało inteligentnych.

• Ludzie mają tendencję do uznawania niezrozumiałych części wywodu jako mniej ważnych.

• Mają też tendencję do zastępowania np. nieznanych słów słowami o innym znaczeniu, ale o podobnym brzmieniu.

• Hiperinterpretacja, czyli nadczytelność treści.

• Skłonność do czytania między wierszami i doszukiwania się drugiego dna w prostych przekazach.

• Nieumiejętność aktywnego słuchania.

• Redundancja.

• Niespójność przekazu.

• Wpływ emocji.

• Brak zaufania do nadawcy.

• Wpływ grupy.

• Obecność w grupie wpływa na postawę > percepcję odbiorcy.

115. Humanistyczny i pragmatyczny model efektywności komunikowania.

• Humanistyczny (miękki):

• Nacisk na empatię, otwartość, życzliwość.

• Najważniejszą rzeczą jest dobry nastrój interakcji, wzajemna satysfakcja, a nie bezwzględne osiąganie celów.

• Warto czasem, w imię dobrych relacji, zrezygnować z celu.

• Pragmatyczny (twardy):

• Realizacja celów.

• Umiejętność kierowania interakcją.

• Nie wyklucza kreowania dobrej atmosfery, ale tylko jako narzędzia do celu.

61. Wady i zalety pisanej i mówionej formy języka.

• Pisana.

• Dominująca w relacjach formalnych i urzędowych.

• Zalety:

• Pozwala starannie dobrać słowa i przemyśleć treść.

• Trwałość.

• Wady:

• Pośredniość interakcji.

• Brak niezwłocznego sprzężenia zwrotnego.

• Nie pozwala na elastyczne dostosowanie przekazu do cech odbiorcy.

• Mówiona.

• Zalety:

• Bezpośredniość interakcji.

• Sprzężenie zwrotne.

• Możliwość wspomagania przekazu werbalnego niewerbalnym.

• Wady:

• Ulotność.

• Konieczność tworzenia skomplikowanych struktur na poczekaniu.

62. Cechy języka.

• Wyspecjalizowane narzędzie komunikowania.

• Możliwość oderwania się od “tu i teraz”.

• Kreatywność i elastyczność języka (neologizmy, nowe zwroty).

• Ulotność języka mówionego.

• Arbitralność.

• Brak związku słowa z jego znaczeniem.

• Ikoniczne są niektóre tylko słowa (zazwyczaj onomatopeiczne): syk, szum, plusk, deszcz.

• Transmisja kultury (Bernstein).

• Determinowanie myślenia.

65. Właściwość ukierunkowywania myślenia i sugerowania.

• Uczestnikom experymentu pokazano film o wypadku samochodowym.

• Po projekcji dwu grupom zadano pytanie:

• Pierwszej: czy widziałeś TE potłuczone światła?

• Drugiej: czy widziałeś JAKIEŚ potłuczone światła?

• Nie pokazano tam jednak żadnych potłuczonych świateł.

• Wyniki:

• Pierwsza grupa: 20 x TAK.

• Druga grupa: 10 x TAK.

• Pytanie z zaimkiem TE zasugerowało już obecność potłuczonych świateł.

• Pytania lekarzy o przypadłości pacjentów też mogą sugerować odpowiedź.

• Czy boli panią kolano? - powie, że tak.

• Gdzie panią boli? - kobieta musi pomyśleć.

• Język może być narzędziem manipulowania ludźmi i ich opinią.

• Czeczeńców można nazwać:

• Bojownikami o wolność.

• Bandytami.

• Niektóre pytania naprowadzają na odpowiedź, zmuszając do kłamstwa.

• Reakcje na pytania tendencyjne:

• Prośba o sprecyzowanie pytania.

• Zdemaskowanie manipulacji poprzez uświadomienie jej istoty mówiącemu.

80. Z jakich etapów składa się słuchanie?

• Inicjowanie.

• Stworzenie odpowiedniej atmosfery.

• Poprzez:

• Przyjęcie otwartej postawy ciała.

• Mimikę sygnalizującą zainteresowanie i empatię.

• Odpowiednią inicjację werbalną.

• Odpowiednie reakcje:

• Gesty wspomagające mówiącego.

• Stwierdzenia i pytania sugerujące zrozumienie.

• Pewnie jakieś zakończenie, ale jakie - nie wiem.

82/83. Nieskuteczne słuchanie - powody, zapobieganie.

• Czynniki zakłócające słuchanie mogą być:

• Zewnętrzne:

• Gwar, hałas, zdarzenia odwracające uwagę.

• Należy je zauważyć i uprzedzić partnera o koniecznym wysiłku, jaki jest potrzebny do przebicia się przez tę barierę.

• Wewnętrzne.

• Własne zdanie na temat, o którym mówi rozmówca - należy je ignorować, by uniknąć subiektywnej selekcji faktów.

• Myślenie o własnych problemach, które pochłaniają naszą uwagę - ignorować.

• Przerywanie rozmówcy, odrywanie go od tematu - nie przerywać.

• Wyprzedzanie wypowiedzi rozmówcy ze świadomością, że i tak wiemy, co za chwilę powie - nie wyprzedzać.

• Uleganie efektowi pierwszego wrażenia - można sobie robić notatki, aby przemyśleć to później.

• Popisywanie się zdolnością interpretowania słów rozmówcy - nie popisywać się.

96. Istota konfliktu w interpersonalnych związkach.

• Konflikty są nie do uniknięcia tam, gdzie ludzie konfrontują swoje wartości, punkty widzenia czy style życia.

• Do konfliktów między ludźmi najczęściej dochodzi na tle:

• Kontrowersji wokół dzielenia zasobów.

• Sprawowania władzy i kontrolowania innych.

• Koordynacji działań.

• Konflikty zazwyczaj rozpoczynają się od spięcia wokół jednego problemu, który pełni rolę wyzwalacza dynamicznie rozwijającego się procesu.

• Zwykle chodzi o przypisywany jednej ze stron upór, niechęć do zrozumienia, spojrzenia na problem z innego punktu widzenia czy nieżyczliwość.

• Jak widać, prócz merytorycznego problemu pojawiają się już na wstępie zarzuty dotyczące wymiaru osobistego.

• Konflikt nie musi być zjawiskiem dysfunkcjonalnym.

• Powinien być traktowany jako naturalne zjawisko w kontaktach międzyludzkich.

• Może pomóc w lepszym poznaniu się partnerów.

• Może przyczynić się do rozwiązania problemu, jeżeli tylko strony będą tego chciały, a nie będą się kierowały chęcią dowiedzenia sobie winy.

84. Zasady władzy w związkach interpersonalnych.

• Władza wynika z dwu czynników - jest transakcją dwu sił:

• Wewnętrznego (predyspozycje psychofizyczne)

• Zewnętrzne (gotowość innych do przyznania nam tej władzy: bo mamy wiedzę, pieniądze…).

• Jednak władza może być zdefiniowana w danej relacji:

• A ma władzę nad B.

• B ma władzę nad C,

• Ale A nie musi mieć władzy nad C.

• Władza jest związana z zasadą mniejszego zainteresowania.

• Jeżeli jedna osoba jest mniej zainteresowana otrzymaniem nagrody,…

• To posiada władzę nad drugą osobą.

• Bo jeżeli pracownik zabiega o awans, to przyznaje władzę szefowi, który może go tym awansem nagrodzić.

• Jeżeli pracownikowi na awansie nie zależy, bo np. chce się niedługo zwolnić, to on właśnie posiada władzę nad szefem (w zakresie dyspozycji władzy - tak to zrozumiałem).

• Władzę można mieć w jednej tylko dziedzinie, np. w pracy specjalista, a w domu - potulny baranek, lub w wielu.

• Są silniejsze i słabsze źródła władzy.

• Siła jakiejkolwiek cechy predestynującej do bycia źródłem władzy zależy od kontekstu.

• Np. siła fizyczna - ważna wśród nastolatków, w klubie brydżowym - wcale.

• Nagradzanie posłuszeństwa funkcjonuje lepiej niż karanie nieposłuszeństwa.

• Władza może być zwiększana lub trwoniona.

• Trwonienie władzy:

• Nieudana próba poddania kontroli czyjegoś zachowania.

• To był argument przeciwko ustawie antypornograficznej.

• Władza, która nie może wyegzekwować ustanowionego przez siebie prawa, to żadna władza.

• Matka ciągle upomina syna i grozi, ale nigdy nie karze - i wyrasta Januszek.

• Próba rozciągania swojej władzy na inne, obce dziedziny.

• Policjant próbuje moralizować.

• Powiększanie:

• Poznawanie metod socjotechnicznych.

• Głównych zasad władzy można się nauczyć i wprowadzić je do praktyki.

85. Pryncypia władzy wg Michaela Kordy:

• Żeby nie roztrwonić władzy, należy:

• Działać bezbłędnie i perfekcyjnie.

• Ludzie wtedy sami przyznają władzę danej osobie.

• Przyznawać się do swoich błędów, nie zwalając winy na innych.

• Ale tylko nie za często.

• Nie należy tracić czasu.

• Tylko ludzie o niewielkiej władzy mogą sobie pozwolić na stratę czasu.

• Nie należy odsłaniać się wobec innych.

• Ta wiedza może być wykorzystana przeciwko nam.

• Nie należy szafować władzą.

• Bo to napotyka na opór otoczenia.

• Należy angażować się tylko w sytuacjach ostatecznych.

88. Stałe źródła władzy:

• Władza wynikająca z pragnienia utożsamiania się.

• Osoba, która jest wzorem osobowościowym, ma władzę nad swoimi fanami.

• Władza wynikająca z tendencji konformistycznych.

• Jeżeli komuś zależy na wejściu do grupy (sekty), to ta grupa ma nad nim władzę.

• Władza zalegitymizowana.

• Za taką władzą stoi prawo.

• Normy kulturowe.

• Akceptacja społeczna urzędu.

• Władza nagradzania.

• Władza przymusu.

• Władza experta.

• Władza wynikająca ze zdolności perswazji.

89. Główne zasady posługiwania się władzą.

• Zdobycie wiedzy i umiejętności posługiwania się władzą.

• Władza jest sposobem życia - trzeba władczo się wypowiadać, poruszać, wszystko robić perfekcyjnie…

• Sygnalizowanie władzy.

• Z umiarem.

• Należy sygnalizować, że posiada się władzę w różnych dziedzinach.

• Umacnianie władzy - ciągle!

34

Werbalne Niewerbalne

Wokalne Mówienie Tempo, głośność…

Niewokalne Język migowy, pismo. Pozycje i ruchy ciała,

ubiór, przedmioty…