ZIOŁA W KOSMETYCE

ZIOŁA W KOSMETYCE

ROŚLINNE SUBSTANCJE BIOLOGICZNIE CZYNNE

Rośliny są bogatym źródłem substancji aktywnych biologicznie. Substancje czynne oddziałują na organizm człowieka w swoisty sposób: zapobiegają chorobom, leczą, ale mogą też szkodzić (np. trucizny roślinne). Substancje czynne zawarte w roślinach są zwykle skoncentrowane tylko w pewnych ich częściach.

Ilość substancji zmienia się w zależności od wieku rośliny, warunków klimatycznych i gleby.

W kosmetyce powszechnie stosuje się związki biologicznie czynne pochodzenia roślinnego, wytwarzane w różnych organach rośliny:

w owocach,
kwiatach,
kłączach,
korzeniach,
korze itp.

Najczęściej pozyskuje się je z tych organów, w których nagromadzona jest ich największa ilość.

Nierzadko z jednej rośliny można otrzymać kilka rodzajów surowców kosmetycznych i w tego typu przypadkach pozyskuje się je oddzielnie.

Surowiec roślinny stosowany w kosmetyce może być pozyskiwany w różnych formach, tj. w postaci:

olejów,
olejków eterycznych,
ekstraktów,
wyciągów,
nalewek,
maceratów itp.

Roślinne substancje czynne dzieli się na:

substancje niezbędne roślinie jako materiał budulcowy i źródło energii, czyli produkty pierwotnej przemiany materii; należą do nich:

cukry,
kwasy organiczne,
estry kwasów tłuszczowych,
aminokwasy,
białka, enzymy,

produkty wtórnej przemiany materii, do których należą:

niektóre glikozydy,
terpeny,
sterole,
saponiny,
olejki lotne,
żywice,
balsamy,
garbniki,
alkaloidy.

Do najważniejszych grup związków otrzymywanych ze świata roślinnego, które interesują przemysł kosmetyczny, należą:

flawonoidy,
fitohormony,
garbniki,
saponiny,
kwasy organiczne,
cukry,
enzymy,
witaminy.

Z reguły o właściwościach surowca decyduje jeden ze składników bądź grupa substancji wywodząca się z tej samej klasy układów chemicznych, a pozostałe związki wzmacniają to działanie.

Zjawisko takie określane jest mianem efektu synergicznego.

Najczęściej uzyskuje się wieloskładnikowe mieszaniny, które - ze względu na szerokie spektrum właściwości - znajdują zastosowanie w różnych dziedzinach kosmetyki.

Wykazują one działanie :

natłuszczające,
ochronne,
opóźniają procesy starzenia skóry,
nawilżają,
ściągają i napinają skórę,
pochłaniają promieniowanie UV,
wybielają i likwidują przebarwienia skóry,
łagodzą podrażnienia,
stymulują krążenie w naczyniach krwionośnych,
działają bakteriobójczo lub bakteriostatycznie.

W preparatach kosmetycznych często stosowaną grupę surowców kosmetycznych stanowią ekstrakty roślinne (Extracta).

Pozyskuje się je na drodze ekstrakcji z suszonego surowca roślinnego odpowiednimi rozpuszczalnikami.

Używane do tego celu substancje powinny być dobrze tolerowane przez skórę oraz nietoksyczne i niedrażniące.

Proces pozyskiwania wyciągu przebiega na kilku etapach.

Surowiec jest najpierw suszony i rozdrabniany, a następnie poddawany działaniu odpowiednio dobranego rozpuszczalnika.

W ostatnich czasach surowce do celów kosmetycznych pozyskuje się coraz częściej ze świeżych roślin.

W grupie tej wyróżniamy:

intrakty (Intracta), czyli stabilizowane i standaryzowane wyciągi wodno-alkoholowe,
soki (Succi stabilisati) utrwalane alkoholem etylowym,
wyciągi (Extracta herbarum recentes) otrzymywane, podobnie jak w przypadku surowca suchego, w wyniku ekstrakcji rozpuszczalnikami organicznymi.

SPOSOBY PRZYRZĄDZANIA ZIÓŁ

W zależności od zastosowania i właściwości surowca w różny sposób przygotowuje się zioła.

Napar (infusum).
Napar jest to płynna postać leku otrzymywana przez zalewanie ziół wrzącą wodą, ogrzewanie (pod przykryciem) przez 5-10 minut w kąpieli wodnej i odcedzanie płynu po oziębieniu.
Napary przyrządza się z surowców zawierających olejki lotne lub substancje nie znoszące dłuższego gotowania.
Odwar (decoctum).
Odwar otrzymuje się w ten sposób, że rozdrobniony surowiec zalewa się potrzebną ilością zimnej wody i gotuje na wolnym ogniu lub w kąpieli wodnej przez 30 minut, uzupełniając wygotowaną wodę.
Następnie gorący odwar przesącza się przez watę lub sitko (niektóre odwary odcedza się po oziębieniu).
Odwary przyrządza się tylko z surowców twardych (kory, korzeni, drewna, kłączy) oraz zawierających składniki odporne na działanie wysokiej temperatury.
Odwaro-napar (decocto-infusa).
Stosuje się wówczas, jeśli zaleca się jednocześnie wyciągi wodne z jednego surowca, który trzeba gotować i drugiego, który nie znosi gotowania.
W tym celu sporządza się najpierw odwar z ziół wymagających gotowania i następnie odwarem tym zalewa pozostałe zioła, przygotowując z nich napar.
Zimny wyciąg (infusa frigide parata).
Otrzymuje się przez zalanie ziół letnią wodą destylowaną lub przegotowaną i wytrawienie w temperaturze pokojowej w ciągu 2-3 godzin.
Stosuje się wtedy, gdy się chce wyekstrahować z surowca tylko jakieś łatwo rozpuszczalne lub wrażliwe na wysoką temperaturę związki (np. niektóre łatwo rozpuszczalne glikozydy lub związki śluzowe).
Nalewka (tinctura).
Nalewkę otrzymuje się przez wytrawienie rozdrobnionych suchych ziół określonym rozpuszczalnikiem (wodnym roztworem alkoholu, alkoholem lub eterem).
Wyciąg spirytusowy ze świeżych ziół (intractum).
Intracta są to nalewki sporządzane ze świeżych roślin za pomocą wrzącego spirytusu.
Otrzymuje się je przez wrzucenie świeżo zebranych ziół do gorącego alkoholu, ogrzanie mieszanki do wrzenia w ciągu 20-30 minut, odstawienie na kilka dni, a następnie wyciśnięcie i odsączenie wyciągu.
Okład (cataplasma).
Sporządza się z ziół zawierających śluzy, gumy i klajstry roślinne, ponieważ zioła te długo utrzymują ciepło i wilgoć.
Zioła zalewa się taką ilością wody, aby powstała gęsta papka.
Po doprowadzeniu do wrzenia zawija się je w gazę i przykłada na chore miejsce, nakrywa najpierw ceratkę lub folią, a potem watą i bandażuje.
Dla efektywniejszego działania okładu można oprócz ziół śluzorodnych dodać inne - o działaniu kojącym, pobudzającym itp., w zależności od potrzeby.
Kataplazmy przyrządza się głównie z takich ziół, jak nasienie lnu, żywokost, kozieradka, korzeń i liść prawoślazu, kwiatostan lipy, ziemniak itp.
Olej ziołowy

Roztarte w moździerzu zioła układa się luźno w szklanym naczyniu i zalewa olejem słonecznikowym.
Następnie słoik należy nakryć gazą, odstawić w ciepłe miejsce na 3-4 tygodni, nie zapominając o mieszaniu i wstrząsaniu zawartości naczynia każdego dnia.
Na koniec zioła odcedza się i ponownie zalewa odcedzonym olejem świeże zioła.
Czynność tę powtarza się kilkakrotnie, aż do uzyskania oleju o silnym zapachu ziół.

Ocet ziołowy

Do słoika należy włożyć zioła i zalać je octem jabłkowym lub winnym; zostawić pod przykryciem na 2-3 tygodni.
Po tym okresie przecedzić ocet i przelać do butelek.
Ocet ziołowy powinien być przechowywany w ciemnym i chłodnym miejscu.

Maski ziołowe

Dwie łyżki sproszkowanych ziół zalać letnią wodą i podgrzewać stale mieszając, aż do zagotowania.

Maska powinna być papkowata, o konsystencji umożliwiającej łatwe rozprowadzenie jej po skórze.

Ciepłą maskę nanosi się na skórę drewnianą szpatułką, przykrywa ligniną, folią i ręcznikiem w celu utrzymania temperatury.

Maska ziołowa może być stosowana jako maska odżywcza lub rozpulchniająca i rozgrzewająca (w tym przypadku należy pamiętać o utrzymaniu odpowiedniej temperatury ziół za pomocą maski termicznej).

LIPIDY ROŚLINNE

Lipidy to zróżnicowana grupa związków, których wspólną cechą jest rozpuszczalność w rozpuszczalnikach organicznych, takich jak chloroform czy eter etylowy, oraz brak rozpuszczalności w wodzie.

Większość lipidów pełni funkcję zapasową (spichrzową) lub ochronną bądź też budulcową.

W obrębie grupy lipidów wyróżnia się zwykle:

tłuszcze proste - zbudowane wyłącznie z alkoholu i kwasów tłuszczowych,
tłuszcze złożone - w ich skład wchodzą dodatkowo jeszcze inne składniki, takie jak np. cukry.

Tłuszcze proste dzieli się z kolei na:

tłuszcze właściwe - glicerol zestryfikowany kwasami tłuszczowymi,
woski - utworzone z kwasów tłuszczowych i długołańcuchowych alkoholi jednowodorodenowych.

Tłuszcze złożone nie pełnią funkcji zapasowych, lecz odgrywają ważną rolę jako składniki błon biologicznych.

Należą do nich:

fosfolipidy,
glikolipidy,
sfingolipidy.

Tłuszcze roślinne są bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, a szczególnie NNKT, czyli niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, tj. linolowego, linolenowego i arachidonowego.

Oleje roślinne zawierają ponadto witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D i E).

W roślinach tłuszcze występują w różnych organach, ale najobficiej w nasionach.

Oleje

Oleje to ciekłe tłuszcze (trójglicerydy) zawierające znaczne ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych.

W kosmetyce są często stosowane jako cenne składniki fazy tłuszczowej kremów, emulsji, mleczek itp.

Mają wpływ na konsystencję wyrobów, ich właściwości użytkowe i efekt uzyskany na skórze.

W przemyśle kosmetycznym używa się olejów roślinnych ze względu na ich właściwości biokosmetyczne, jak również jako bazy pozwalającej za ich pośrednictwem podawać inne substancje czynne.

W kosmetyce oleje roślinne są wykorzystywane do natłuszczania, odżywiania i regeneracji naskórka.

Sprawiają, że skóra staje się gładka, nawilżona i odpowiednio natłuszczona.

Mają działanie lecznicze, odprężające, tonizujące.

Tworzą na powierzchni skóry zabezpieczający film, zapewniając skórze właściwe napięcie i jędrność.

Bywają zaliczane do grupy emolientów, charakteryzujących się zdolnością do wygładzania i zmiękczania skóry.

Oleje o wysokiej zawartości NNKT mogą przenikać do skóry właściwej, gdzie aktywują jej zdolności regeneracyjne.

Wpływają na stan nawodnienia skóry, poprawiają elastyczność i zapobiegają jej złuszczaniu.

W produkcji kosmetyków oleje są stosowane jako podłoża kremów, emulsji, odżywek, maseczek, maści, pomad, brylantyn, odżywek do pielęgnacji włosów i innych wyrobów.

Decydują one o postaci preparatów i są nośnikiem składników czynnych.

Największe ilości zawierają nasiona roślin oleistych (olejodajnych), min.

rzepaku,
lnu zwyczajnego,
konopi siewnych,
rącznika zwyczajnego,
soi owłosionej,
słonecznika zwyczajnego,
pestki dyni Cucurbi-tapepo.

Oleje roślinne otrzymuje się również z różnych owoców np.

z orzecha włoskiego,
orzechów laskowych,
orzechów arachidowych,
z ziarniaków kukurydzy,
z owoców oliwek,
z nasion bawełny,
zarodków pszenicznych.
Najlepszą jakość mają tłuszcze tłoczone na zimno, które zalecane są szczególnie do pielęgnacji skóry.

Do pielęgnacji skóry suchej i dojrzałej polecane są oleje tłuste obfitujące w witaminy, które tworzą na skórze powłokę ochronną.

Do takich należą m.in.: bardzo dobrze przyswajane przez skórę oleje z :

awokado - smaczliwki właściwej,
wiesiołka,
pestek moreli,
orzechów laskowych,
migdałów.

Do skóry wrażliwej można stosować oleje:

sezamowy,
morelowy,
oraz z rokitnika zwyczajnego.

Do każdego typu skóry, w tym również delikatnej skóry dziecięcej, polecany jest olej ze słodkich migdałów.
Ze względu na dobre wchłanianie chętnie wykorzystuje się go także podczas masażu.

Do pielęgnacji skóry dojrzałej zaleca się stosowanie olejów z :

kiełków pszenicy,
nasion dzikiej róży,
masła shea.
Wyraźne właściwości regeneracyjne wykazuje bogaty w aktywne składniki olej z orzeszków makadamia.

Naturalne, czysto rafinowane oleje są podstawowymi surowcami wysokiej jakości kosmetyków do pielęgnacji skóry i włosów.

Wprowadza się je również do kremów, balsamów, maseczek kosmetycznych i płynów kąpielowych.

Są składnikami szamponów, odżywek oraz innych środków do pielęgnacji włosów.

Można je również znaleźć w recepturach pomadek ochronnych do warg, a także w lakierach i zmywaczach do paznokci.

Stosuje się je bezpośrednio na skórę podczas masażu oraz jako bardzo efektywny nośnik olejków eterycznych wykorzystywanych w tego typu zabiegach.

Olej arachidowy jest otrzymywany z orzachy podziemnej, znanej powszechnie jako orzeszki ziemne lub fistaszki.
Olej ten jest trwały, zawiera witaminę E i jest bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe.
Bardzo dobrze natłuszcza skórę, wykazuje niewielkie działanie promieniochłonne.
Stanowi cenny składnik różnych preparatów emulsyjnych.
Olej awokado należy do najcenniejszych olejów kosmetycznych.
Otrzymuje się go przez tłoczenie z suszonego miąższu owoców lub przez macerację świeżego miąższu.
Dzięki swym właściwościom regenerującym i łagodzącym, w pewnym stopniu promieniochronnym, przy jednoczesnym doskonałym wnikaniu w skórę, olej awokado jest stosowany w kosmetykach do pielęgnacji skóry starzejącej się, suchej, skłonnej do łuszczenia oraz w różnego rodzaju lekach dermatologicznych.
Olej babassu to olej z pestek palmy babassu.
Zawiera w swym składzie stosunkowo małą ilość jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, dzięki czemu jest odporny na utlenianie.
Jego temperatura topnienia jest zbliżona do temperatury ciała ludzkiego, co jest bardzo korzystne ze względu na smarowność i wsiąkliwość oleju.
Dzięki połączeniu tego oleju z substancjami nawilżającymi w wyrobach kosmetycznych uzyskuje się doskonałe preparaty do pielęgnacji cery suchej.
Olej brzoskwiniowy jest dobrze tolerowany przez wszystkie rodzaje skóry.
Działa regenerująco, wygładzająco i zmiękczająco.
Używany jest w produkcji kremów do twarzy, mleczek kosmetycznych, balsamów do pielęgnacji ciała, preparatów do kąpieli i do pielęgnacji włosów.
Olejek eukaliptusowy jest otrzymywany metodą destylacji z liści eukaliptusa i ulistnionych gałązek z parą wodną.
Zawiera on cineol i pinen.
Ma działanie wybitnie aseptyczne i z tego względu stosuje się go w: preparatach do higieny jamy ustnej, preparatach do kąpieli, kosmetykach do golenia i dezodorantach oraz w przemyśle perfumeryjnym.
Jest dość skutecznym domowym środkiem na opryszczkę i zwalczającym wszy.
Olejek krzewu herbacianego pochodzący z Australii uzyskuje się z liści.
Ma on działanie przeciwbakteryjne na wiele gatunków bakterii, a także przeciwgrzybicze i aseptyczne, skuteczny w zwalczaniu pierwotniaków.
Olejek ten stosuje się w leczeniu schorzeń dermatologicznych - lekko i średnio ciężkich postaciach trądzika i grzybicach skóry.
W kosmetyce olejek krzewu herbacianego ma zastosowanie aromaterapeutyczne, do leczenia łupieżu i grzybic skóry głowy, przy grzybicach skóry, pękaniu, wysychaniu i swędzeniu skóry, przy trądziku w jego lżejszych postaciach.
Jest także używany w preparatach przeznaczonych do cery problematycznej i młodzieńczej, w preparatach do opalania, dezodorantach i szamponach.
Olej jojoba otrzymywany z nasion krzewu jojoby jest zaliczany do wosków roślinnych.
Zawiera palmitynian cetylu, alkohole alifatyczne, skwalen i fitosterole, jest bardzo dobrze wchłaniany przez skórę, wzmacnia warstwę lipidową cementu międzykomórkowego i przyczynia się do powstrzymywania utraty wody przez skórę.
Wykazuje doskonałe właściwości natłuszczające i nabłyszczające.
Stosuje się go w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji skóry twarzy, ciała oraz do włosów zniszczonych i przesuszonych.
Olej kakaowy, czyli tzw. masło kakaowe, jest wykorzystywany przede wszystkim przez przemysł cukierniczy do wyrobu czekolady.
W kosmetyce uznaje się go za doskonały surowiec, wykazujący całkowitą biozgodność ze skórą, niepowodujący uczuleń.
Wprowadzony do kremów zapewnia ich doskonałą smarowność, ze względu na temperaturę topnienia, która jest niższa od temperatury ciała ludzkiego.
Jest stosowany w kosmetykach dla dzieci oraz w kremach do opalania, a także do pielęgnacji cery suchej, wrażliwej, skłonnej do uczuleń i podrażnień oraz do wyrobu szminek, różu i cieni do powiek.
Olej kokosowy otrzymuje się z suszonego jądra orzechów palmy kokosowej.
Olej ten charakteryzuje się przyjemnym zapachem, jasną barwą, w temperaturze niższej niż 23 °C przechodzi w stan stały, dlatego też jest zwany masłem kokosowym.
Jest stosowany do wyrobu mydeł i innych środków powierzchniowo czynnych, a także balsamów do pielęgnacji ciała, płynów do kąpieli i kremów do opalania.
Olej kukui jest to naturalny olej roślinny, otrzymywany przez wytłaczanie na zimno orzechów drzewa kukui, rosnącego na Hawajach.
Jest on doskonale wchłaniany przez skórę, nie pozostawia na niej tłustego filmu.
Zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe, przede wszystkim kwas linolowy.
Wykazuje unikatowe działanie zmiękczające naskórek, zwiększa odporność skóry na czynniki zewnętrzne i łagodzi podrażnienia.
Stosunkowo niedawno został on wprowadzony do kosmetyków pielęgnacyjnych dla cery suchej, wrażliwej, ponadto jest stosowany w kosmetykach hipoalergicznych, szamponach i odżywkach do włosów, które nadają im połysk i trwale natłuszczają.
Olejek makadamia hamuje proces starzenia się skóry, chroniąc lipidy ścian komórkowych przed wpływem wolnych rodników, działa jako antyutleniacz, ma doskonałe właściwości zmiękczające.
Jest stosowany w kosmetykach „anti aging" do pielęgnacji skóry tracącej elastyczność, do pielęgnacji skóry wrażliwej, w kosmetykach dla dzieci i w preparatach do pielęgnacji włosów suchych i zniszczonych.
Olej margosa jest uzyskiwany z nasion miodli pospolitej, zawiera zespół substancji o działaniu aseptycznym.
Jest stosowany w preparatach kosmetycznych służących do pielęgnacji skóry zanieczyszczonej oraz z trądzikiem pospolitym.
Olej oliwkowy (oliwa z oliwek) jest tłoczony z owoców oliwki europejskiej.
Stosowany zewnętrznie działa kojąco, przeciwzapalnie, wygładzająco i nawilżająco.
Olej ten wzmacnia także bariery obronne naskórka.
Jest stosowany powszechnie w kosmetyce naturalnej do maseczek kosmetycznych, okładów na twarz i włosy w połączeniu z sokiem z cytryny, żółtkiem i wyciągami ziołowymi.
Do celów kosmetycznych wykorzystuje się oliwę z tłoczenia na zimno.
Używa się jej w kremach, balsamach do pielęgnacji ciała, preparatach kąpielowych i odżywkach do włosów.
Olej ogórecznikowy jest otrzymywany z nasion ogórecznika lekarskiego.
Ziele to zawiera flawonoidy, śluzy, garbniki, kwasy organiczne (m.in. kwas askorbinowy, czyli witaminę C) i rozpuszczalną krzemionkę.
Olej ogórecznikowy zawiera unikatowy w świecie roślinnym kwas γ -linolenowy (GLA), który jest składnikiem struktur lipidowych występujących w błonach biologicznych i barierach skórnych, wywiera wpływ na transport lipidów przez błony komórkowe, hamuje rozwój alergii i ma właściwości przeciwzapalne.
Olej ogórecznikowy stosowany zewnętrznie przywraca zachwianą równowagę fizjologiczną skóry, wzmacnia barierę lipidową naskórka, chroni przed infekcjami, likwiduje stany zapalne.
Wykorzystuje się go w preparatach kosmetycznych przeznaczonych do skóry wrażliwej, skłonnej do podrażnień i alergii, a także starzejącej się i tracącej elastyczność.
Olej z orzecha włoskiego wykazuje działanie przeciwrodnikowe, przeciwzapalne, normalizujące i kojące, ze względu na zawarte w nim tokoferole (witamina E).
Dzięki obecności NNKT, fitosteroli i fosfolipidów, które zatrzymują wodę w głębszych warstwach skóry, wzmacnia bariery ochronne naskórka.
Olej ten działa przeciwstarzeniowo, nawilża i uelastycznia skórę, łagodzi podrażnienia.
Jest stosowany w kosmetykach do pielęgnacji skóry starzejącej się, tracącej elastyczność i skłonnej do podrażnień.
Olej palmowy uzyskuje się z owoców palmy oleistej w dwóch rodzajach:

olej palmowy tłoczony z całego owocu,
olej z ziaren palmowych, otrzymywany z rozdrobnionego ziarna.

Olej palmowy stosowany zewnętrznie wykazuje działanie stymulujące, normalizujące, kojące, przeciwzapalne i ochronne.
Wykorzystuje się go w kremach i balsamach do pielęgnacji ciała, kosmetykach ochronnych, preparatach do kąpieli i pielęgnacji włosów.

Olej z zarodków pszennych (inaczej zwany olejem z kiełków pszenicy) zawiera witaminę E, dzięki której wykazuje działanie przeciwrodnikowe, a co za tym idzie - hamuje procesy starzenia się skóry.
Działa także normalizująco, przeciwzapalnie i kojąco, nawilża i uelastycznia skórę, przyczynia się do poprawy ogólnej kondycji skóry oraz łagodzi podrażnienia.
Jest stosowany w kremach dla cery dojrzałej i w lekkich kremach przeznaczonych do skóry skłonnej do podrażnień i uczuleń.
Wchodzi w skład mleczek, balsamów i preparatów do kąpieli.
Olej rokitnikowy stosowany zewnętrznie działa stymulująco i normalizująco na procesy rozwoju tkanek, dzięki czemu przyspiesza ich odnowę oraz wykazuje właściwości promieniochronne.
Dzięki zawartości tokoferolu wykazuje działanie przeciwrodnikowe, przeciwzapalne i kojące.
Olej ten jest doskonałym środkiem w leczeniu oparzeń i uszkodzeń skóry wywołanych działaniem promieni słonecznych i rentgenowskich oraz chemikaliów.
Jest stosowany w stanach zapalnych zarówno skóry, jak i błon śluzowych oraz przy leczeniu trudno gojących się ran, w kosmetyce naturalnej - w maseczkach, okładach na skórę i włosy przesuszone.
Olej sandałowy wykazuje działanie aseptyczne, przeciwzapalne, kojące i zmiękczające.
Stosowany w kosmetykach łagodzi podrażnienia i stany zapalne skóry, w tym również oparzenia wywołane promieniami słonecznymi, wygładza szorstką i suchą skórę.
Olej sezamowy wykazuje działanie wygładzające i kojące na skórę.
Jest naturalnym filtrem słonecznym, stąd chętnie używa się go do produkcji kosmetyków ochronnych i przeznaczonych do opalania.
Olej słonecznikowy przyczynia się do wzmocnienia barier ochronnych skóry, chroniąc ją przed utratą wody i działaniem czynników zewnętrznych.
Wykazuje działanie przeciwrodnikowe, przeciwzapalne i normalizujące.
Jest stosowany w kosmetyce naturalnej, w maseczkach i okładach na skórę i włosy, w balsamach do pielęgnacji ciała i odżywkach do włosów.
Olejek szałwi muszkatołowej wykazuje działanie przeciwzapalne i kojące.
Jest używany w kosmetykach służących do pielęgnacji cery wrażliwej, skłonnej do podrażnień i starzejącej.
Olej shea butter to tłuszcz otrzymywany z orzechów drzewa rosnącego w Afryce Zachodniej.
Stanowi on doskonałą ochronę skóry przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych: klimatycznych, mechanicznych, chemicznych, a także wzmacnia spoistość naskórka, wygładza i sprzyja rehydratacji.
Olejki eteryczne
Olejki eteryczne to lotne substancje organiczne, przeważnie pochodzenia roślinnego, o słabszym lub silniejszym aromacie.
Ich główną częścią składową są najczęściej terpeny lub związki terpenowe.
Działanie olejków jest wielostronne: mają właściwości odkażające, przeciwzapalne, poprawiające ukrwienie, uspokajające.
Stanowią także podstawowy surowiec do produkcji perfum i aromatów spożywczych.

Fosfolipidy

Fosfolipidy pod względem budowy chemicznej są złożone z glicerolu, kwasów tłuszczowych, kwasu fosforowego oraz grupy funkcyjnej nadającej im charakterystyczne właściwości.
Są doskonałymi emulgatorami, w roztworach wodnych tworzą micele, a w wyższych stężeniach przechodzą w strukturę warstwową, w której dwie warstwy cząsteczek lipidów są przedzielone warstwą wody.

Tego rodzaju struktury lamelarne (warstwowe) mają tendencję do zamykania się w kuleczki - liposomy.

Są one bardzo rozpowszechnione w przyrodzie, stanowią istotny element budulcowy błon komórkowych.

Znaczenie kosmetyczne fosfolipidów jest związane m.in. z ich występowaniem w strukturach skórnych.

Związki te są również stosowane jako składniki preparatów kosmetycznych i podstawowy surowiec w produkcji liposomów.

Liposomy to drobne ciała tłuszczowe, które wykazują łatwość przenikania między komórkami naskórka.

Mają postać małych, pustych kuleczek, a ich powłoka przypomina budową i pełnioną funkcją komórki ciała.

Liposomy tworzą się z lipidów amfilowych, w których lecytyna odgrywa czołową rolę.

Lecytyna to mieszanina lipidów, bardzo rozpowszechnionych w przyrodzie.
Stanowi jeden z najcenniejszych surowców kosmetycznych, doskonale wchłania się w skórę; działa wzmacniająco na bariery skóry, ułatwia wnikanie w skórę innych składników.

Lecytyna jest zbudowana z dwóch obszarów:

hydrofobowego - niezdolnego do łączenia się z wodą,
hydrofilowego - zdolnego do łączenia się z wodą;

Jej jonowy charakter sprawia, że cząstki mają zdolność do tworzenia warstwy podwójnej, budującej liposom.

W czasie mieszania fosfolipidów tworzą się małe pęcherzyki, puste wewnątrz, do których można wprowadzić substancje czynne.

Uzyskuje się to przy bardzo intensywnym mieszaniu, ponieważ wówczas następuje krótkotrwałe otwarcie się kulek liposomów.

Końcowym efektem procesu jest uzyskanie liposomu z wbudowanymi w jego membranę substancjami czynnymi.

Fosfolipidy liposomów są pod względem struktury i funkcji podobne do lipidów wypełniających przestrzenie międzykomórkowe warstwy rogowej skóry, dzięki czemu mogą usprawniać jej mechanizmy obronne.

Substancje czynne umieszczone we wnętrzu liposomów łatwiej wnikają w skórę niż przy zwykłym dawkowaniu powierzchniowym.

Za ich pomocą można więc wprowadzić do naskórka rozmaite substancje czynne, takie jak np. naturalne składniki NMF, witaminy, proteiny.

Ponadto liposomy chronią zawarte w sobie substancje i przedłużają ich trwałość, co pozwala niejako magazynować substancje czynne.

Wykorzystanie liposomów w kosmetyce stało się dużym osiągnięciem ze względu na możliwość wprowadzenia wody i substancji tłuszczowych do przestrzeni międzykomórkowych warstwy rogowej oraz możliwość regulacji równowagi wodno-tłuszczowej naskórka.

Mechanizm działania liposomów na skórę przebiega w czterech warstwach:

na powierzchni - następuje wzajemne oddziaływanie powierzchni skóry i wierzchnich warstw warstwy rogowej z liposomami; część liposomów ginie, a pozostałe, łącząc się z komórkami zrogowaciałymi, powodują wygładzenie i nawilżenie skóry,
w warstwie rogowej - liposomy niezatrzymane na skórze wnikają do przestrzeni międzykomórkowej w warstwie rogowej, a substancje czynne wprowadzone za ich pomocą powodują zwiększenie wilgotności, przyspieszają tworzenie się naskórka i regenerują skórę uszkodzoną przez promienie UV oraz wolne rodniki,
w naskórku - między penetrującymi liposomami a komórkami naskórka dochodzi do wzajemnego oddziaływania, polegającego na:

absorpcji (substancje czynne zamknięte w liposomie są pochłaniane przez komórkę),
fuzji (membrana liposomów zostaje wbudowana w ścianę komórki),
wymianie lipidów (między membraną liposomu a ścianą komórki),
endocytozie (całe liposomy są pochłonięte przez komórkę),
w skórze właściwej.

Sterole

Są związkami chemicznymi bardzo rozpowszechnionymi w przyrodzie.

Występują w znacznych ilościach w sebum i w barierze lipidowej naskórka.

W kosmetyce stosuje się je jako komponenty kremów.

Sterole wzmacniają bariery naskórkowe, hamują utratę wody, działają ochronnie i nawilżająco.

Fitosterole

Fitosterole są pochodzenia roślinnego, mają budowę zbliżoną do steroli występujących w sebum i w cemencie międzykomórkowym.

Stanowią cenny surowiec kosmetyczny.

Typowymi fitosterolami są sitosterole i stigmasterole, występujące w niezmydlanych frakcjach olejów roślinnych.

Wzmacniają lipidową barierę naskórka i hamują utratę wody.

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe NNKT

Obecność NNKT jest niezbędna do właściwego funkcjonowania organizmu.

Nie są one wytwarzane w organizmie i muszą być dostarczane z żywnością.

Do niedawna grupę związków zawierających te kwasy określano mianem witaminy F.

Obecnie nazwa ta została uznana za niepoprawną.

Do NNKT zalicza się przede wszystkim kwas γ -linolenowy, linolowy i arachidonowy.

Aktywność dermatologiczna NNKT (kwasów szeregu Ω-6) jest związana z wbudowaniem ich w struktury ceramidów, dzięki złożonemu kompleksowi enzymatycznemu.

Obecność reszt tych kwasów w ceramidach warstwy rogowej umożliwia lipidom cementu międzykomórkowego zachowanie właściwości, warunkujących elastyczność warstw lipidowych, a w związku z tym miękkość naskórka.

NNKT charakteryzują się korzystnym oddziaływaniem na skórę:

łatwo się wchłaniają,

mają właściwości przeciwalergiczne,

zapobiegają powstawaniu odczynów zapalnych,

biorą udział w produkcji sebum,

hamują proces utraty wody,

opóźniają proces rogowacenia naskórka.

W przypadku braku NNKT może dojść do atopowego zapalenia skóry lub tylko do pogorszenia jej wyglądu (nadmierna szorstkość, wysychanie i łuszczenie).

Podstawowym źródłem kwasu linolowego są oleje roślinne zawarte w pokarmach, jednym ze sposobów uzupełnienia deficytu tego składnika jest stosowanie kosmetyków wzbogaconych w kwas linolowy lub inne kwasy szeregu Ω-6.

Cennymi surowcami, z których otrzymuje się NNKT są:

olej wiesiołkowy - stosowany do produkcji kremów odżywczych i nawilżających; normalizuje aktywność skóry i zapobiega złuszczaniu; olej wiesiołkowy jest wykorzystywany także w produkcji szamponów, balsamów, odżywek i lipożeli,
olej awokado - ma właściwości zmiękczające, nie podrażnia i nie wywołuje uczuleń, jest dobrze wchłaniany przez skórę; zalicza się on do drogich i luksusowych olejów kosmetycznych; stosowany do pielęgnacji skóry suchej w postaci kremów tłustych i balsamów odżywczych; z owoców i nasion awokado wyizolowano skwalen, substancję o działaniu bakteriobójczym i przeciwgrzybiczym,
olej migdałowy - dodatek pielęgnacyjny do kremów, mleczek, maseczek, stosowany do natłuszczania i czyszczenia (wiórki migdałowe) skóry suchej, starzejącej się,
olej lniany,
olej brzoskwiniowy - ma działanie regenerujące, odżywcze i nawilżające, zmiękcza naskórek, działa odświeżająco i delikatnie ściąga rozszerzone pory skóry; działa ochronnie i poprawia karnację zmęczonej skóry,
olej winogronowy - jest bogaty w kwasy tłuszczowe i fosfolipidy o strukturze bardzo podobnej do liposomów; jest dobrze wchłaniany przez naskórek, ma działanie nawilżające, ochronne i łagodzące; zawiera składniki o dużej aktywności antyutleniającej, które chronią lipidy naskórka przed utlenieniem i zniszczeniem w wyniku działania wolnych rodników,
olej orzechowy - najcenniejszy z orzecha laskowego; jest stosowany do produkcji bardzo delikatnych kremów pod oczy i na szyję,
olej z kiełków pszenicy - jest wytwarzany z zarodków pszennych, bogaty w witaminę A, D i E oraz lecytynę, nadzwyczaj wartościowy, bardzo korzystnie oddziałuje na cerę suchą i zmęczoną, przeciwdziała odwodnieniu skóry, chroni przed szkodliwym działaniem światła i wolnych rodników; przyczynia się do uelastycznienia skóry, wygładza ją i nawilża.

Kwas γ-linolenowy (GLA)

Kwas γ-linolenowy jest naturalnym kwasem tłuszczowym, jednym z niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, rzadko występuje w przyrodzie.

Najbogatszymi źródłami tego kwasu są: ogórecznik lekarski, nasiona wiesiołka lekarskiego i nasiona czarnej porzeczki.

Jest on konieczny do pełnienia różnych funkcji organizmu, wpływa na działanie wielu enzymów, poprawia fakturę i napięcie skóry, jego brak powoduje łuszczenie się skóry.

Woski

Woski należą do estrów wyższych kwasów tłuszczowych i wyższych alkoholi (lecz nie glicerolu).

Woski naturalne to substancje stałe, plastyczne, drobnokrystaliczne, odporne na czynniki chemiczne i trudno podlegające hydrolizie.

Niektóre (np. lanolina) mają zdolność do wiązania wody, dlatego stanowią dobre podłoże maści i kremów zawierających w swym składzie określony procent wody.

Charakteryzują się bardzo dużą trwałością i bardzo korzystnymi właściwościami kosmetycznymi.

Są odporne na zmydlanie, nie jełczeją, występują w zasadzie jako ciała stałe, z wyjątkiem otrzymywanych z jojoby.

Woski roślinne wydzielane są na zewnętrzną powierzchnię ścian komórkowych skórki.

Woskami roślinnymi używanymi w kosmetyce są:

wosk karnauba z kopernicji woskodajnej,
olej (wosk) jojoba z simondsji chińskiej,
wosk candelilla pozyskiwany z wilczomlecza woskodajnego.

ŻYWICE I BALSAMY

Balsamy i żywice pod względem chemicznym są roztworami terpenowymi kwasów żywicznych i innych substancji organicznych (alkoholi, fenoli, estrów).

Nazywa się je wydalinami, wtórnymi produktami przemiany materii.

W niektórych przypadkach same uchodzą na zewnątrz rośliny, najczęściej jednak pojawiają się w wyniku zranienia, wyciekając z kanałów żywicznych, co jest istotne dla rośliny, ponieważ wydalina ta działa ochronnie, nie dopuszczając do infekcji.

Żywice i balsamy wstępują w różnych organach roślin, szczególnie często u roślin iglastych.

Żywice stanowią nielotne mieszaniny licznych związków terpenowych .

Pod względem chemicznym są zbliżone do olejków eterycznych i uważane za produkty ich utleniania („żywiczenia" olejków).

Żywice wydzielane przez komórki mają początkowo postać płynną.

W zetknięciu z powietrzem, w wyniku procesów utleniania, zmieniają się w twardą, szklistą, żółtą lub brązową masę.

Wykazują silne właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne i ściągające.

Balsamy to mieszaniny związków organicznych o konsystencji półpłynnej.

Pod względem chemicznym są roztworami żywic w olejkach eterycznych lub w terpentynie.

Odznaczają się aromatycznym zapachem, gorzkim smakiem, nie rozpuszczają się w wodzie, ale rozpuszczają się w alkoholu etylowym i eterze.

Wytwarzane są przez rośliny w wyniku przemiany materii lub uszkodzenia ich tkanek.

Najpospolitszym z krajowych balsamów jest żywica sosnowa pozyskiwana z sosny zwyczajnej.

Żywice i balsamy często stosuje się w kosmetyce:

wchodzą w skład kompozycji zapachowych oraz są utrwalaczami zapachów,
żywic używa się również do usuwania zapachu potu.

Balsamy zależnie od swoich właściwości znajdują zastosowanie w lecznictwie, kosmetyce i przemyśle perfumeryjnym.

Najbardziej znane to:

balsam peruwiański - wykazuje silne właściwości aseptyczne i przeciwzapalne, wybielające;
Jest używany w preparatach kosmetycznych do pielęgnacji ciała oraz w przemyśle perfumeryjnym,
Jest stosowany zewnętrznie w postaci maści i roztworów alkoholowych w leczeniu ran, odmrożeń oraz chorób skórnych.

balsam tolutański - właściwości podobne do balsamu peruwiańskiego,
balsam styraksowy - zawiera cynameinę, kwas cynamonowy, wanilię; jest używany do produkcji szminek, pudrów i lotionów oraz jako utrwalacz zapachów w przemyśle perfumeryjnym,
balsam kopajawa - wykazuje duże powinowactwo do keratyny włosa; jest stosowany w preparatach do pielęgnacji włosów.

GUMY

Gumy roślinne to mieszaniny związków organicznych, głównie o charakterze cukrowym.

Pojawiają się najczęściej w miejscach uszkodzenia tkanek roślin przez czynniki mechaniczne lub biologiczne.

Do najbardziej znanych należą guma arabska i tragant.

Tragant (tragakant) - to substancja, która posiada właściwości lecznicze i antywirusowe.
W kosmetyce tragant znajduje zastosowanie jako składnik maści lub emulsji, w których jest środkiem żelującym, zagęszczającym, emulgatorem, stabilizatorem i substancją tworzącą ochronny, stabilny film.

WĘGLOWODANY

Węglowodany to grupa związków syntezowanych przez rośliny w procesie fotosyntezy, stanowią grupę związków chemicznych składających się z węgla, wodoru i tlenu.

Tradycyjnie dzielą się na dwie grupy, tj.:

cukry proste (monosacharydy)
cukry złożone :

disacharydy,
oligosacharydy (sacharoza, laktoza, maltoza),
polisacharydy (skrobia, celuloza, glikogen).

Mono - i oligosacharydy dobrze rozpuszczają się w wodzie, są bardzo rozpowszechnione w przyrodzie, stanowią ok. 2% składników NMF, w warunkach naturalnych wiążą się silnie z keratyną i są odpowiedzialne za jej uplastycznienie.

Cukry proste wchodzą w skład kosmetyków „naturalnych" (miód i rozmaite ekstrakty roślinne) jako składniki preparatów do odżywiania skóry.

Są także składnikiem preparatów używanych do wewnątrz, stosowanych przeciw chorobom skóry oraz w celu poprawy ogólnego stanu rekonwalescentów.

Cukry proste charakteryzują się słabą higroskopijnością, ale efektywnie utrudniają dyfuzję i parowanie wody, nie wywołują podrażnień.

Polisacharydy są zawarte m.in. w różnych gatunkach krasnorostów morskich.

Wykorzystuje się je do produkcji kosmetyków o postaciach żelu lub emulsji, do masek kosmetycznych, kremów i maści.

ZASTOSOWANIE WĘGLOWODANÓW W KOSMETYCE

Skrobia

Ziarna skrobi otrzymane z bulw ziemniaka, to tzw. mączka kartoflana, używana do pudrów i zasypek dla dzieci.

W pudrach również stosuje się mączkę ryżową, której ziarna są znacznie mniejsze od ziemniaczanych, dzięki czemu dobrze przylegają do skóry.

Skrobia z guarany służy jako stabilizator emulsji, który zwiększa lepkość i zagęszcza.

Celuloza

Celulozę stosuje się jako składnik pudrów i zasypek.

Estry celulozy po wymieszaniu z wodą dają koloidy o dużej lepkości, służące do wyrobu lakierów do paznokci i stosowane jako stabilizatory.

W zewnętrznej warstwie ziarniaka owsa i pestkach owoców znajdują się komórki kamienne, których ściany zawierają celulozę impregnowaną solami mineralnymi.
Są one wykorzystywane do peelingu mechanicznego.

Fukoidyna i laminaryna

Fukoidyna i laminaryna to polisacharydy zawierające siarkę, pozyskiwane z glonów należących do brunatnic (morszczynu pęcherzykowatego i różnych gatunków listownic).

Mają działanie antykoagulujące oraz usprawniające krążenie.

Wykorzystywane są w kosmetykach poprawiających ukrwienie skóry oraz stymulujących mikrokrążenie i komórkową przemianę materii.

Są składnikami preparatów do kąpieli, kremów do masażu oraz kosmetyków antycellulitowych.

PEKTYNY

PEKTYNY są to rozpuszczające się w wodzie wielocukry, dające roztwory koloidalne.

Są to substancje żelujące, śluzowate, powlekające.

Działanie pektyn podobne jest do działania śluzów :

łagodzące, przeciwzapalne, powlekające.

Pektyny przeważnie występują w owocach roślin.

Najbogatszym źródłem pektyn są niektóre owoce i korzenie,

jabłka,
cytryny, pomarańcze,
śliwki,
morele,
poziomki, maliny,
porzeczki,
korzenie rzodkwi, buraki,
bez czarny, głóg, owoce tarniny.

Kwasy uronowe w pektynach mają zdolność wiązania niektórych toksycznych substancji, np. metali ciężkich i innych zanieczyszczeń przemysłowych, a także zbędnych produktów metabolicznych.

Taka właściwość ma duże znaczenie w kosmetyce, a zwłaszcza w leczeniu i pielęgnacji cery trądzikowej oraz chronicznych egzem i dermatoz.

Pektyny są wykorzystywane do produkcji kremów beztłuszczowych, które zaleca się osobom źle tolerującym tłuszcze.

Pełnią wówczas funkcje stabilizatorów, substancji odżywczych i leczniczych dla skóry.

ŚLUZY

Śluzy stanowią mieszaninę różnych związków o charakterze polisacharydów, które cechują się ciągliwością i charakterem koloidalnym.

Śluzy to naturalne substancje pochodzenia roślinnego, które pęcznieją w wodzie i tworzą roztwory koloidalne o dużej lepkości.

Związki śluzowe zawierają witaminę C, lecytynę, substancje dezynfekujące (garbniki), powlekające, osłaniające, natłuszczające, zmiękczające, przeciwzapalne.

W skład śluzów mogą również wchodzić biopierwiastki, takie jak wapń i magnez, oraz mikroelementy, jak jod, brom i żelazo.

W wodzie dają koloidalne roztwory, natomiast pod wpływem alkoholu ulegają wytrąceniu.

W kosmetyce stosuje się wodne wyciągi z roślin bogatych w związki śluzowe.

Śluzy nie są wchłaniane przez skórę.

Zastosowane powierzchniowo tworzą na naskórku cienki film ochronny - powlekają chore miejsca, chroniąc je przed substancjami drażniącymi.

Działają:

zmiękczająco, uelastyczniająco,
odświeżająco i nawilżająco,
łagodzą podrażnienia, działąją przeciwświądowo,
likwidują spierzchnięcia i wypryski alergiczne,
zapobiegają nadmiernej utracie wilgoci, szczególnie przy źle funkcjonującej barierze wodno-lipidowej naskórka.

W kosmetyce wyciągi wodne z surowców śluzowych są używane do zmywania twarzy, szczególnie przy cerze suchej, bardzo delikatnej, skłonnej do podrażnień i zaczerwienień, alergicznej, wrażliwej na wpływ niekorzystnych warunków atmosferycznych.

Są wprowadzane do lotionów, mleczek, kremów i masek dla cer wrażliwych.

Alkoholowe ekstrakty z roślin śluzowych (toniki) stosuje się do przemywania skóry tłustej i trądziku.

Stosuje się je też jako składnik emulsji do pielęgnacji całego ciała oraz do płukania włosów suchych. Stanowią dodatek do kąpieli leczniczych w przypadku alergii, egzemy, świerzbiączki oraz cellulitu (ściągają i naprężają skórę).

Okłady śluzowe stosuje się jako kataplazmy ponieważ mają zdolność utrzymywania ciepła i wilgoci, w wyniku czego następuje zmiękczenie naskórka oraz rozszerzenie porów (przed zabiegiem czyszczenia skóry).

W lecznictwie związki śluzowe stosuje się jako leki osłaniające w stanach nieżytowych przewodu pokarmowego oraz przy biegunkach.

Główne ich działanie polega na mechanicznym przytwierdzaniu się do wewnętrznych ścianek jelit i tworzeniu warstwy ochronnej, zabezpieczającej przed szkodliwymi wpływami.

Ma to znaczenie przy leczeniu wszelkich podrażnień, stanów zapalnych, owrzodzeń itd. w przewodzie pokarmowym.

Dzięki temu, śluzy utrudniają resorpcję innych substancji, nawet łatwo wchłanianych, odgrywają one rolę buforów regulujących pH soków ustrojowych, zapobiegają samozatruciem toksynami wytwarzanymi w trakcie zaburzeń trawiennych.

Stosuje się je również jako płukanki przy stanie zapalnym błony śluzowej jamy ustnej i górnych dróg oddechowych.

Najważniejszymi surowcami do pozyskiwania śluzów są:

korzeń i liść prawoślazu,
kwiat ślazu,
kwiat malwy czarnej,
siemię lniane,
nasiona kozieratki,
nasiona babki płesznik,
kwiat lipy,
porost islandzki,
żywokost, pigwa.

Kwas alginowy

Kwas alginowy to polisacharyd zbudowany głównie z kwasu mannuronowego.

Kwas alginowy stymuluje przemianę materii i przyczynia się do usuwania złogów tłuszczu, poprawia krążenie, jest więc składnikiem preparatów antycellulitowych.

Związki alginowe stosowane są w żelach pod prysznic oraz kremach do golenia i masażu.

Stanowią również doskonałe zagęstniki kosmetyków.

Służą ponadto do wyrobu mydeł i są dobrymi stabilizatorami.

Agar

Jest mieszaniną związków chemicznych, której główny składnik stanowią polisacharydy.

służy jako stabilizator roztworów wodnych i wodno-glicerynowych,
poprawia rozsmarowywalność kremów,
zapobiega wysychaniu kosmetyków emulsyjnych,
jest składnikiem preparatów żelowych.

Karagen

Zawiera w swoim składzie polisacharydy. Ma właściwości żelujące, bywa wykorzystywany jako emulgator. Karagenu używa się w kosmetykach jako środka powlekającego, nawilżającego, środka immunostymulującego i rewitalizującego. Ze względu na swe powinowactwo do protein włosów i skóry, stosowany jest w odżywkach i żelach do pielęgnacji oraz układania włosów. Stanowi substancję bazową do kremów, maści i żeli beztłuszczowych.

Używany jest także do produkcji preparatów kąpielowych i pod prysznic, a także stosowany w kosmetykach po goleniu i preparatach do masażu ciała oraz w kremach do skóry przesuszonej i starzejącej się.

BARWNIKI ROŚLINNE

Barwniki roślinne tworzą strukturalnie zróżnicowaną grupę związków organicznych nadających barwy roślinom.

Chlorofil to zielony barwnik roślinny:

poprawia ukrwienie skóry, poprzez jej odżywienie i dotlenienie,
przyspiesza regenerację naskórka,
działa łagodząco - przyczynia się do szybkiego gojenia drobnych podrażnień skóry,
likwiduje przewlekłe stany zapalne,
działa przeciwzapalnie i antybakteryjnie,

Może być stosowany przy oparzeniach, trudno gojących się ranach i pooperacyjnych stanach zapalnych.

W kosmetyce wykorzystuje się go do pielęgnacji cery przetłuszczającej się, a także szarej i zmęczonej.

Wykorzystywany jest do kremów odżywczych i nawilżających, past do zębów oraz emulsji kąpielowych.

KAROTENOIDY

Karotenoidy to grupa naturalnych barwników roślinnych o kolorze od żółtego do czerwonego, rozpuszczalnych w tłuszczach.

Karotenoidy mają zdolność pochłaniania promieni UV, są inhibitorami wolnych rodników.

Nadają barwę różnym organom roślinnym, zwłaszcza kwiatom i owocom oraz rzadziej korzeniom (np. marchwi).

Ponieważ w komórce chlorofil rozkładany jest szybciej niż karoten, karotenoidy pozostają dłużej w starzejących się liściach, nadając im charakterystyczne jesienne barwy.

Występują w dużych ilościach w:

marchwi,
pomidorach,
papryce,
kukurydzy,
kwiatach nagietka,
owocach jarzębiny,
owocach głogu,
owocach dzikiej róży.

Do surowców roślinnych zawierających czynne biologicznie karotenoidy o dużym znaczeniu kosmetycznym należą kwiaty nagietka.

Pozyskiwany z tej rośliny β - karoten:

warunkuje prawidłowy wzrost nabłonka,
przeciwdziała nadmiernemu złuszczaniu naskórka,
przyspiesza gojenie się wszelkich uszkodzeń skóry,
przeciwdziała rozwojowi zmian nowotworowych,
chroni przed szkodliwym wpływem warunków zewnętrznych (UV).
Stosowany jest do produkcji kremów, emulsji do pielęgnacji ciała, płynów kąpielowych i środków do pielęgnacji włosów.

W organizmie ludzkim karotenoidy przekształcają się w witaminę A - retinol, w wyniku enzymatycznego utleniania.

W kosmetyce karotenoidy stosuje się:

jako źródło witaminy A,
ze względu na działanie ochronne przed promieniami UV,
ze względu na działanie przeciwrodnikowe.

Karoteny są pomarańczowoczerwonymi barwnikami z grupy karotenoidów,

Najważniejszym z karotenoidów jest pomarańczowy β-karoten.

Do niedawna głównym źródłem jego pozyskiwania była marchew.

Obecnie uzyskuje się go z czerwonych glonów, które w warunkach silnego nasłonecznienia wytwarzają karoten jako czynnik chroniący przed promieniowaniem UV.

Ksantofile to żółte lub żółtopomarańczowe barwniki z grupy karotenoidów.

Pod względem chemicznym są tetraterpenami o znacznie większym zróżnicowaniu strukturalnym niż karoteny.

Podobnie jak karoteny, ksantofile pełnią również funkcje ochronne przed szkodliwymi skutkami nadmiernego promieniowania słonecznego.

Do karotenoidów mających właściwości przeciwutleniające, należą również:

zeksantyna występująca w kukurydzy, dzikiej róży i w rokitniku,
krocetyna obecna w kwiatach dziewanny i w szafranie,
kryptoksantyna występująca w owocach cytrusowych,
luteina (karotenoid glonów, obecny też w szpinaku, kapuście włoskiej, kukurydzy i brokułach) - likwiduje rodniki nadtlenkowe,
neoksantyna (szpinak) —jest substancją przeciwnowotworową.

FLAWONOIDY

Flawonoidy stanowią, najważniejszą obok karotenoidów grupę barwników roślinnych.

Cechuje je duże zróżnicowanie budowy chemicznej.

Najczęściej występują w formie glikozydów i w tej postaci są dobrze przyswajane przez organizm.

Wykazują wielostronną aktywność biologiczną, a przy tym nieznaczną toksyczność, co sprawia, że często stanowią aktywny biologicznie składnik preparatów kosmetycznych.

Flawonoidy dzielimy na wiele podklas:

flawony,
flawanony,
flawonole,
flawanole,
izoflawony,
antocyjany.

Do najważniejszych cech flawonoidów zalicza się:

działanie ochronne na naczynia kapilarne,
zdolność stabilizowania witaminy C,
korzystny wpływ na biosyntezę kolagenu,
wpływ na poprawę stabilności tkanki łącznej,
przyczynianie się do likwidacji wolnych rodników,
działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne,
zdolność pochłaniania promieni UV.

Właściwości biologiczne flawonoidów, a szczególnie ich wpływ na elastyczność naczyń spowodowały, że zaliczono je do witamin - jako witaminę R

Niedobór flawonoidów objawia się skłonnością do:

rozszerzania naczynek włosowatych,
podskórnych mikrowylewów,
siniaków,
powstawania tzw. pajączków.

Zioła, z których najczęściej pozyskuje się flawonoidy to:

ziele ruty,
ziele fiołka trójbarwnego,
ziele gryki,
kwiatostan głogu,
liście brzozy,
ziele rdestu ptasiego,
ziele skrzypu,
kwiat bzu czarnego.

Antocyjany

Antocyjany to grupa związków blisko spokrewniona z flawonoidami.

Najczęściej występują w:

czarnych jagodach,
owocach aronii,
owocach czarnej porzeczki,
ciemnych winogronach,
kwiatach malwy czarnej i leśnej,
kwiatach bławatka.

Antocyjany wykazują działanie przeciwrodnikowe; są stosowane w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji cery zanieczyszczonej.

Wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne, przeciwwysiękowe, poprawiają krążenie w naczyniach włosowatych, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych.

INNE SUBSTANCJE BARWIĄCE

Garbniki

Garbniki są to związki naturalne o złożonym składzie chemicznym, odznaczające się zdolnością do trwałego wiązania z proteinami.

Stosowane zewnętrznie działają:

ściągająco,
bakteriobójczo, grzybobójczo i wirusobójczo,
przeciwzapalnie,
przeciwwysiękowo,
hamują drobne krwawienia,
jednocześnie likwidują ból, uczucie pieczenia i swędzenia.
na powierzchni błon śluzowych oraz skóry wytwarzają powłokę ochronną dlatego są stosowanie przy łagodzeniu stanów zapalnych..
wykorzystane są do niwelowania skutków ukąszeń przez owady,
stosowane są w leczeniu oparzeń, zranień i krwawień, a także przy nadmiernej potliwości.
wpływają również na procesy uszczelniania ścianek naczyń włosowatych oraz na zjawisko unieczynniania histaminy, odpowiedzialnej za występowanie zmian uczuleniowych.

Najczęściej stosowane garbniki do pielęgnacji włosów i skóry pochodzą z:

kory dębu - do pielęgnacji włosów i skóry,
liści orzecha włoskiego - do pielęgnacji włosów,
kory wierzby - do pielęgnacji skóry,
kory kasztanowca - do pielęgnacji skóry,
liści szałwi - do pielęgnacji skóry,
liści i kory oczaru wirginijskiego - do pielęgnacji skóry.

Wymienione surowce stosuje się w:

preparatach do kąpieli,
szamponach przeciwłupieżowych,
mydłach leczniczych,
kremach i maseczkach do pielęgnacji cery tłustej, trądzikowej, zarówno przy schorzeniach trądziku pospolitego, jak i różowatego,
preparatach przeciłojotokowych,
kremach chroniących skórę przed UV,
balsamach do masaży ujędrniających.

W kosmetyce nie należy ich nadmiernie wykorzystywać, gdyż ścinają białka skóry — skóra traktowana garbnikami staje się twarda i brunatna.

Najbardziej znanym i wykorzystanym garbnikiem jest tanina.

Hamamelis virginiana - oczar wirginijski jest cennym surowcem roślinnym wykorzystywanym w produkcji kosmetyków.

Wykazuje zarówno aktywność garbników, jak i flawonoidów, a wyciągi ziołowe oczaru:

uszczelniają ściany naczyń włosowatych,
zmniejszają kruchość kapilar oraz regulują krążenie podskórne.

Są również używane do produkcji balsamów i kremów przeznaczonych do masaży pojędrniających ciało.

Chinony

Juglon — jest to brązowy pigment, wykorzystuje się go do barwienia włosów na kolor kasztanowy.
Lawson - jest czynnym składnikiem henny.
Szikonina — jest barwnikiem czerwonym
Alkanina - czerwony barwnik służący do barwienia kosmetyków.

Stosowana do produkcji szminek, różów i pudrów oraz innych kosmetyków tłuszczopodobnych.
Ubichinon, koenzym Q - używany w kosmetykach jako „wymiatacz" wolnych rodników.
Do chinonów zaliczamy również witaminy E (tokoferole) i K (filochinony), oraz wybielający skórę kwas kojowy.

SAPONINY.

Występują tylko w świecie roślinnym jako bezazotowe związki organiczne o charakterze glikozydów.

Charakteryzują się zdolnością obniżania napięcia powierzchniowego na granicy fazy wodnej, co powoduje wytwarzanie obfitej piany.

Dzięki tej właściwości są wykorzystywane w kosmetyce do produkcji szamponów, płynów do kąpieli, pieniących past do zębów.

Ze względu na dobre właściwości emulgujące są stosowane jako naturalne emulgatory.

W mleczkach i kremach pozwalają na związanie dużych ilości wodnych wyciągów roślinnych z tłustym podłożem.

Są składnikami preparatów do delikatnego czyszczenia skór wrażliwych i starzejących się.

W kosmetyce zioła zawierające saponiny są składnikami masek ziołowych rozmiękczających.

Ponadto ułatwiają przenikanie przez skórę i błony śluzowe trudno rozpuszczalnych związków, słabo wchłanianych w głąb tkanek, dlatego często są dodawane do kosmetyków w celu poprawy wchłaniania innych substancji.

Saponiny mają właściwości:

przeciwgrzybicze,
Przeciwbakteryjne,
przeciwzapalne,
przeciwobrzękowe,
uszczelniające naczynia włosowate.
Wyciągi z roślin zawierających saponinę wchodzą w skład kremów, żeli i mydeł stosowanych w leczeniu cellulitu, przy cerach trądzikowych.

Najczęściej stosowanymi surowcami saponinowymi są:

kwiaty i korzenie pierwiosnka,
korzeń mydlnicy,
kwiat dziewanny o silnych właściwościach regenerujących,
owoce kasztanowca - do wyrobu kremów, maseczek, maści, płynów do kąpieli i szamponów,
tojeść rozesłana - w kuracjach trądzikowych,

bluszcz pospolity - do produkcji płukanek przeciwłupieżowych, szamponów, płynów do kąpieli, lotionów i kremów do pielęgnacji cery tłustej oraz jako dodatek do produkcji kremów wyszczuplających i leczących cellulit,
lukrecja gładka - do produkcji kosmetyków hormono-podobnych, np. do kremów powiększających biust,
drzewo mydłoki - bardzo ceniony surowiec, rosnący w Ameryce Południowej,
korzeń żeńszeń - zwalcza objawy starzenia, dlatego jest on często składnikiem preparatów przeznaczonych do cery starzejącej się i zwiotczałej, poprawia jędrność i elastyczność oraz spowalnia proces starzenia się skóry.

KUMARYNY

Kumaryny z ziela nostrzyka lekarskiego wykazują działanie przeciwzakrzepowe, rozkurczowe, przeciwgorączkowe, przeciwbakteryjne i przciwgrzybicze. Zmniejszają krzepliwość krwi oraz działają rozmiękczająco na skórę.

Preparaty z aminka egipskiego, zawierające furanokumaryny, są stosowane jako leki pobudzające repigmentacę skóry w bielactwie, a także w łuszczycy.

Kumaryny, takie jak umbeliferon (u selerowatych), eskulina (w kasztanowcu zwyczajnym) i herniaryna (w połoniczniku nagim), posiadają właściwości ochraniające organizm przed działaniem promieni ultrafioletowych.

Eskulina - poprawia również szczelność i elastyczność drobnych naczyń krwionośnych, zmniejsza lub powstrzymuje krwawienia.

KWASY ORGANICZNE: HYDROKSYKWASY

Kwasy AHA :

regulują proces odnowy komórkowej i ułatwiają złuszczanie się komórek warstwy rogowej naskórka,
poprawiają strukturę oraz koloryt skóry,
zwiększają skuteczność stosowanych po nich preparatów pielęgnacyjnych,
zapewniają lepsze nawodnienie skóry, zmniejszają suchość skóry,
stosowane w większych stężeniach mają dodatkowo korzystny wpływ na skórę właściwą, przyczyniając się do zwiększenia produkcji kolagenu i elastyny- likwidują oznaki starzenia.

W produktach kosmetycznych stosuje się najczęściej 5 typów kwasów (AHA)

kwas glikolowy ,
kwas mlekowy,
kwas jabłkowy,
kwas cytrynowy ,
kwas winowy.

Kwasy BHA mają bardzo podobne działanie do kwasów AHA.

W kosmetyce stosuje się tylko jeden rodzaj kwasu BHA - kwas salicylowy otrzymywany min. z kory wierzby Salix.

reguluje odnowę komórkową skóry,
działa złuszczająco,
wygładza naskórek i odblokowuje pory skóry,
zapobiega tworzeniu się w niej ognisk zapalnych,
działa antybakteryjnie,
poprawia kondycję i wygląd zgrubiałej, suchej skóry, zniszczonej na skutek nadmiernego opalania,
jest pomocny w przypadku przebarwień i niewielkich blizn potrądzikowych,
spłyca drobne zmarszczki powierzchniowe i poprawia elastyczność skóry.

Enzymy

Enzymy to specyficzne związki zbudowane z części białkowej (apoenzymu) i grupy protetycznej (koenzymu).

Są biokatalizatorami, substancjami białkowymi biorącymi udział w metabolizmie tkankowym o specyficznym działaniu.

W skórze występuje bardzo dużo różnych enzymów, niezbędnych do jej właściwego funkcjonowania.

Z kosmetycznego punktu widzenia enzymy odgrywają w fizjologii skóry bardzo ważną rolę.

Są niezbędne do odnowy skóry właściwej.

Najważniejsze enzymy to hialuronidaza i kolagenaza, niezbędne do odnowy kolagenu, oraz elastaza, atakująca elastynę.

Enzymy występujące w naskórku, głównie lipazy, rozkładają wnikające do warstwy rogowej tłuszcze i wbudowują ich elementy w struktury lipidowe barier skórnych.

Specyficzną rolę w ochronie skóry odgrywa dysmutaza nadtlenkowa (SOD), skutecznie rozkładająca niezwykle groźne rodniki nadtlenkowe.

W preparatach kosmetycznych rzadko stosuje się enzymy w czystej postaci.

Obecnie stosuje się jako składnik kosmetyków aktywne wyciągi z roślin zawierających enzymy.

Między innymi używa się soku mlecznego (z enzymami), np.

wyciągu z melonowca właściwego zawierającego papainę,
wyciągu z ananasa jadalnego z bromeliną,
wyciągów z niektórych gatunków figi z ficyną.
Stwierdzono, że wyciągi wodne, świeże niestabilizowane soki, a czasem maceraty olejowe z niektórych owoców (ogórki, banany, pomidory, owoce cytrusowe) mają bardzo skuteczne działanie kosmetyczne, ze względu na obecność w nich aktywnych enzymów roślinnych.

Enzymy są stosowane w peelingu enzymatycznym do usuwania nadmiaru zrogowaciałego naskórka bez podrażnienia skóry.

W kosmetykach, poza enzymami, niekiedy wykorzystuje się również inhibitory pewnych enzymów hamujące przebieg niekorzystnych z punktu widzenia kosmetyki procesów metabolicznych.

Przykładem mogą być np. inhibitory enzymów dodawane do past do zębów hamujące rozwój próchnicy.

Nowym produktem jest koenzym Q₁₀, potrzebny każdej żywej komórce do wytworzenia i gromadzenia energii. Chroni on komórki przed niedotlenieniem, pobudza ich metabolizm oraz regenerację, jednocześnie jest przeciwutleniaczem.

Produkty zawierające Q_10:

chronią skórę przed zanieczyszczeniami ze strony środowiska i wolnymi rodnikami,
zwiększają własne zdolności obronne naskórka,
pobudzają regenerację skóry,
zmniejszają zmarszczki.

Fitohormony

Fitohormony są to hormony roślinne.

Niektóre z hormonów roślinnych swoją budową i właściwościami są podobne do hormonów ludzkich, dlatego istnieje możliwość wykorzystania ich w leczeniu zaburzeń hormonalnych w organizmie człowieka.

Fitohormony mają jedynie działanie miejscowe.

W kosmetyce wykorzystuje się najczęściej fitohormony z soi lub z grzybienia białego.

Są to między innymi daidzeina i genisteina, które pod względem budowy przestrzennej bardzo przypominają estradiol.

Fitohormony stosowane w kosmetykach:

zapobiegają uszkodzeniom błon komórkowych wywoływanym przez promienie ultrafioletowe,
hamują działanie metaloproteinaz - enzymów rozkładających kolagen skóry,
stymulują syntezę proteoglikanów przez fibroblasty (wpływają na stopień nawilżania tkanki).

Fitoestrogeny to duża grupa związków pochodzenia roślinnego o budowie niesterydowej.

Główne rodzaje fitoestrogenów stosowane w preparatach farmaceutycznych to lignany i izoflawony.

Fitoestogeny mają bardzo podobny do naturalnych estrogenów wpływ na skórę człowieka, z tym że działają słabiej.

Fitoestrogeny działają również jako antyoksydanty, mają również działanie przeciwzapalne.

Obecnie kosmetyki zawierające fitoestrogeny zaleca się przede wszystkim do pielęgnacji cery dojrzałej, szczególnie dla kobiet w okresie okołomenopauzalnym, bowiem wówczas ich korzystny efekt jest najbardziej widoczny.

Cytokiny

Cytokiny są substancjami bardzo aktywnymi, które działają wielokierunkowo, poszczególne związki powiązane są z odpowiednimi receptorami.

Związki te działają lawinowo, każdy z nich może powodować wydzielanie kolejnego.

Zjawisko to określamy nazwą kaskady cytokinowej.

Podstawową rolą, jaką pełnią w organizmie, jest przekazywanie informacji pomiędzy komórkami.

Działanie ich często bywa porównywane z funkcją, jaką pełnią w organizmie hormony.

Różnica wynika z faktu, że hormony działają ogólnoustrojowo, natomiast cytokiny miejscowo, na małą odległość.

Zostały one nazwane „hormonami tkankowymi".

Mają one wpływ na pobudzenie lub zahamowanie czynności życiowych, takich jak:

rozmnażanie,
wzrost,
przemieszczanie się komórek układu odpornościowego do miejsc zainfekowanych,
niszczenie nowotworów,
wytwarzanie kolagenu i elastyny.

Odkrycie cytokin umożliwiło nie tylko bierne dostarczanie skórze brakujących składników (elastyny, kwasu hialuronowego), ale przede wszystkim taką aktywizację komórki, aby zaczęła ona sama wytwarzać brakujące jej substancje.

Cytokiny obecne w skórze są odpowiedzialne za:

syntezę kolagenu,
odnowę naskórka,
procesy związane z wiekiem, czyli obumieranie komórek.

Istotnym elementem mechanizmu działania cytokin jest zdolność przywracania właściwego poziomu substancji wpływających na wygląd i właściwości skóry.

Proces ten rozpoczyna się niezwłocznie po stwierdzeniu ich niedoboru.

Dzięki takiemu systemowi i szybkiej reakcji, cytokiny nie dopuszczają do powstania trwałych zmian w skórze.

Z wiekiem aktywność cytokin zmniejsza się, dlatego z punktu widzenia kosmetycznego konieczne staje się uzupełnianie ich poprzez stosowanie odpowiednich preparatów pielęgnacyjnych.

Właściwe połączenie czynnych cytokin i wprowadzenie ich do preparatów kosmetycznych w odpowiednich proporcjach spełnia trzy funkcje jednocześnie:

regenerującą - dzięki aktywizowaniu procesu tworzenia się keratynocytów cytokiny powodują szybką odnowę naskórka,
ujędrniająco-nawilżającą - określone cytokiny powodują w fibroblastach silną stymulację produkcji nowych molekuł kolagenu, elastyny i proteoglikanów, powodując intensywne nawilżanie i uelastycznienie skóry, odmłodzenie i spłycenie zmarszczek,
obronną - cytokiny oddziałują na komórki systemu immunologicznego skóry, dzięki czemu skóra staje się odporna na stany zapalne, podrażnienia, infekcje i alergie.

Kinetyna ma zdolność opóźniania procesów starzenia się fibroblastów.

Kinetyna zawarta w kremach pielęgnacyjnych i aplikowana na skórę opóźnia i zapobiega niekorzystnym zmianom zachodzącym na skutek procesu starzenia się skóry.

Poza tym jest pomocna w usuwaniu zniszczeń skóry spowodowanych nadmierną ekspozycją słoneczną; stanowi również efektywny antyoksydant.

Z racji swej budowy chemicznej wykazuje korzystne działanie na materiał genetyczny komórek, polegające na stymulacji mechanizmów naprawczych DNA.

Mechanizmy te pomagają również usuwać szkody wyrządzone działaniem wolnych rodników.

Dzięki temu kinetyna przyczynia się do przedłużania życia komórek.

Fitohormony pozyskuje się z różnych roślin, a przede wszystkim z:

kiełków pszenicy,
soi,
ryżu,
kukurydzy,
żeń-szenia
chmielu.

Stosowane nawet w niewielkich dawkach pobudzają wzrost, przyspieszają odnowę naskórka i odmładzają, dlatego też często używane są do wyrobu kremów odżywczych, maseczek kosmetycznych i płynów do pielęgnacji twarzy.

Fitokolagen

Fitokolagen to preparat peptydowo-hialuronowy, składający się z polarnych cząsteczek organicznych pochodzenia roślinnego, głęboko nawilżający, ujędrniający i poprawiający napięcie skóry.

Jego składniki są charakterystyczne dla substancji międzykomórkowej tkanki łącznej tworzącej rezerwuar wody dla skóry.

Fitokolagen jest przyswajalny przez skórę na drodze jontoforezy; nienaładowane cząsteczki dostają się do przestrzeni międzykomórkowej dzięki działaniu prądu stałego.

Alantoina jest bardzo rozpowszechniona w przyrodzie; występuje m.in. w kiełkach zbóż, łupinach kasztanów, korzeniu żywokostu.

Działanie fizjologiczne alantoiny polega na:

przyspieszaniu ziarninowania uszkodzonej tkanki i ułatwianiu procesów bliznowacenia.
Zastosowanie:
w medycynie - jako składnik maści i zasypek używanych w leczeniu trudno gojących się uszkodzeń skóry,
w kosmetyce - 0,2-procentowy roztwór ze względu na działanie kojące i łagodzące podrażnienia - w preparatach przeciwtrądzikowych i do opalania oraz w płynach do kąpieli i dezodorantach.

AZULENY

Są to dwupierścieniowe i półtoraterpenowe węglowodory, wchodzące w skład niektórych olejków lotnych.

W roślinach występują w formie związanej jako proazuleny, które pod wpływem podwyższonej temperatury stają się azulenami (np. przy przyrządzaniu naparów).

Jednym z najważniejszych azulenów jest chamazulen.

Azuleny to substancje wykazujące działanie:

przeciwzapalne,
bakteriobójcze, bakteriostatyczne,
przeciwalergiczne,
zwężają włosowatych naczynia krwionośne,
przyczyniają się do zmniejszenia obrzęków.

W kosmetyce surowce azulenowe (rumianek, krwawnik) stosuje się jako składniki masek ziołowych, napary do przemywań skóry w celach dezynfekcyjnych i łagodzących.

Wyciągi azulenowe zalecane są ponadto do przemywań i okładów przy:

trudno gojących się ranach,
po oparzeniach promieniami UV słonecznymi lub lampą kwarcową,
leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej i gardła,
jako środek napotny, moczopędny, a także jako lek przy schorzeniach przewodu pokarmowego.

Zioła w pielęgnacji urody

Cera normalna

Do przemywań można stosować wyciągi ziół zawierających śluzy (lipa, prawoślaz, nasiona lnu, nasiona kozieradki), a także wodę mineralną z dodatkiem soku z pomarańczy, grejpfruta czy żurawin. W wieku późniejszym zaleca się stosowanie preparatów ziołowych, jak w przypadku cery suchej.

Cera sucha.

Zioła zawierające:

składniki śluzowe,
witaminę C i P,
flawonoidy,
związki krzemu,
pektyny działające osłonowo na skórę, chroniące ją przed przesuszeniem i szybkim odwodnieniem (lipa, siemię lniane).

Cera tłusta.

Zioła stosowane do pielęgnacji cery tłustej powinny zawierać składniki:

bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwzapalne (łopian, dziurawiec) -ze względu na podatność tej cery na infekcje ropne, bakteryjne i wirusowe,
właściwościach ściągających (pokrzywa) - ze względu na tendencje do rozszerzonych porów na skutek nadprodukcji gruczołów łojowych,
działaniu rozpulchniającym i rozmiękczającym (len, siemię lniane) - ze względu na nadmierne rogowacenie przymieszkowe, towarzyszące łojotokowi.

DZIAŁANIE ROŚLIN STOSOWANYCH W KOSMETYCE

Działanie dezynfekujące:

rumianek rzymski,
rumianek pospolity,
krwawnik pospolity,
wrotycz pospolity,
borówka czarna,
dziurawiec zwyczajny,
mięta pieprzowa,
szałwia lekarska,
macierzanka piaskowa,
tymianek pospolity,
wierzba biała,
czosnek pospolity,
cebula zwyczajna.

Działanie ściągające:

oczar wirginijski,
dąb szypułkowy,
dziurawiec zwyczajny,
zielona herbata,
jałowiec pospolity,
kasztanowiec zwyczajny,
bez czarny,
krwawnik pospolity,
brzoza brodawkowata,
chmiel zwyczajny.

Działanie przeciwzapalne:

rumianek pospolity,
arnika górska,
cytrusy,
dziewanna wielkokwiatowa,
dziurawiec zwyczajny,
krwawnik pospolity,
melisa lekarska,
szałwia lekarska,
babka lancetowata,
świetlik łąkowy,
rozmaryn lekarski,
nagietek lekarski,
lawenda wąskolistna,
marchew zwyczajna
oleje: wiesiołkowy, rokitnikowy, słonecznikowy, migdałowy, ogórecznikowy, z czarnej porzeczki.

Działanie łagodzące i gojące:

nagietek lekarski,
rumianek pospolity,
aloes zwyczajny,
krwawnik pospolity,
malwa ogrodowa,
prawoślaz lekarski,
len zwyczajny,
łopian,
kasztanowiec zwyczajny,
pszenica zwyczajna,
arnika górska,
dziewanna wielkokwiatowa,
szałwia lekarska,
dziurawiec zwyczajny,
żeńszeń,
chmiel zwyczajny.

Działanie regenerujące:

żeńszeń,
chmiel zwyczajny,
brzoza brodawkowata,
aloes zwyczajny,
owies zwyczajny,
wąkrota azjatycka,
szałwia lekarska,
pszenica zwyczajna,
oleje z: awokado, orzecha włoskiego, orzechów laskowych, słonecznika, sezamu oraz olej (wosk) z jojoby.