CZYNNIKI FIZYCZNE I ICH WPŁYW NA ZDROWIE I URODĘ

promieniowanie UV

Źródłem promieniowania UV w przyrodzie jest słońce

Do promieniowania UV zaliczamy promieniowanie,którego długość fali mieści się w zakresie 200-400nm.Dzieli się na tzry główne zakresy

-UVA

-UVB

-UVC

UVC (100-280 nm) - ten rodzaj promienio­wania jest prawie całkowicie pochłaniany przez warstwę atmosfery, w niewielkich ilościach może jednak przedostawać się do powierzchni Ziemi poprzez dziurę ozonową; jego intensywność jest większa wysoko w górach; ze względu na działanie uszkadzające struktury komórkowe ma zastosowanie szczególnie w warunkach laboratoryjnych, do sterylizacji i zabijania chorobotwórczych mikroorganizmów, np. bakterii;

UVB (280-320 nm) - stanowi 5% całego promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi; ten zakres promieniowania jest odpowiedzialny za pojawianie się rumienia i oparzeń słonecznych, a także powoduje pigmentację skóry, czyli opaleniznę. Najsilniej oddziałuje na skórę w godzinach od 10.00 do 15.00. Jest filtrowane przez szyby okienne.

UVA (320-400 nm) dzieli się na dwie podgrupy:UVA I w zakresie 340-400 nm,czyli promieniowanie długofalowe,oraz UVA II w zakresie 320-340 nm, czyli promieniowanie krótkofalowe; promieniowanie UVA stanowi 95% całego promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi; nie powoduje powstawania rumienia i poparzeń, natomiast powoduje pigmentację skóry oraz, jak się okazało w ostatnim czasie, jest odpowiedzialne za tzw. fotostarzenie się skóry i jej zmiany nowotworowe. Promieniowanie UVA nie jest w pełni zatrzymywane przez chmury, ani przez szyby okienne, co sprawia, że także siedząc w samochodzie lub w pokoju pełnym słońca jesteśmy narażeni na jego działanie.

Do Ziemi dociera jedynie promieniowanie o długości fali powyżej 290 nm, czyli UVA, UVB; promieniowanie o krótszej długości fali, w zakresie do 200 nm i krótsze, jest absorbowane przez gazy zawarte w warstwie atmosfery, np. NzO, Nz, 03, NO, na wysokości około 50 km nad Ziemią i wyżej; fale o długości od 120 nm i krótsze absorbowane są na wysokości około 100 km nad Ziemią i wyżej; pasmo o długości fali 200-240 nm absorbowane jest głównie przez ozon, natomiast dla promieniowania w zakresie 240-300 nm ozon jest jedynym absorbentem; dla człowieka najbardziej niebezpieczne jest promieniowanie do 290 nm, dla którego ozon jest jedynym filtrem,pochłaniającym w znacznej częściUVC i częściowo UVB.

Działanie promieni ultrafioletowych na skórę. Zależnie od długości fali świetlnej promienie wnikają do skóry na różna głębokość. Różnią się także zdolnością przenikania przez wodę i szkło.

Czynniki decydujące o intensywności promieniowania

Poziom promieniowania UV w przyrodzie podlega pewnym wpływom. Do naturalnych czynników decydujących o intensywności promieniowania docierającego do Ziemi należą:

1.Szerokość geograficzna (wysokość Słońca nad horyzontem w przebiegu dziennym i rocznym)

- najsilniejsze promieniowanie występuje w strefie zwrotnikowej (między 30° szerokości pd. a 30° szerokości pn.), najsłabsze w strefie polarnej; w Polsce najsilniejsze promieniowanie występuje latem w godzinach południowych;

2.Wysokość nad poziomem morza - na każde 1000m przybywa 15% promieniowania UV;w Polsce największe promieniowanie występuje w Tatrach;

3. Stan atmosfery - na stan atmosfery wpływa przede wszystkim zachmurzenie i zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza przez pyły i aerozole; promieniowanie UV może być pochłaniane zarówno przez chmury, jak i gazy znajdujące się w atmosferze, a także ulegać rozproszeniu; UV docierające do Ziemi składa się zatem ze składowej rozproszonej i promieniowania nieulegającego ani odbiciu, ani rozproszeniu (składowa bezpośrednio docierająca do Ziemi);

4. Stężenie ozonu - około 90% ozonu zawar­tego w całej atmosferze skupione jest w stratosferze, przy czym 75% przypada na 20 km warstwę rozciągającą się na wysoko­ści 15-35 km nad Ziemią, tworząc tzw. war­stwę ozonową; stężenie ozonu w tej war­stwie podlega wahaniom i zależy od:

• Szerokości geograficznej

• pory roku,

• cyklu wieloletniego,

• asymetrii między półkulą północną (wyższe) i południową (niższe);

Nad Polską obserwuje się spadek zawartości ozonu w czasie października i listopada, jest ono niższe zimą i wzrasta na wiosnę, uzyskując szczyt w kwietniu; na cykle rocz­ne nakładają się cykle wieloletnie; cykl dwuletni związany z wiatrami wiejącymi w stratosferze, cykl jedenastoletni związa­ny z aktywnością Słońca; ponadto zawar­tość ozonu zmieniają wybuchy wulkanów, a także El Ninio powodujący co dziesięć lat odwrócenie prądów morskich i wiatrów; efektem tych zmian są poważne opady w Ameryce i susze w Australii; normalnie wschodnie wiatry powodują w Australii deszcze i suszę w Ameryce.

5. Ilość promieniowania pochłoniętego i odbitego od powierzchni Ziemi - stosunek promieniowania odbitego do padającego określa się mianem albedo; albedo jest najwyższe w górach (śnieg i skały silnie odbijają promieniowanie) i nad morzem (odbicie od wody i piasku).

Porównanie właściwości promieniowania UVB z UVA

Analizowana cecha	UVA	UVB
Zakres fal	320-400 nm	280-320 nm
Natężenie	Takie samo przez cały dzień, niezależnie od	Najsilniejsze w godzinach od 10 rano do 15.
w ciągu dnia	pogody oraz pory roku.	W okresie letnim jego natężenie jest najwyższa
Analizowana cecha	UVA	UVB
% udziału w UV do-	95% całego promieniowania UV	5% całego promieniowania UV
cierającym do Ziemi	docierającego do Ziemi.	docierającego do Ziemi.
Efekt biologiczny	Przyczynia się do szybszego starzenia się skóry i zmaian nowotworowych skóry.	Powoduje obniżenie odporności immunologicznej organizmu, przez co przyczynia się do zmian nowotworowych, nie tylko skóry, ale także innych organów.
Przenikalność	Przenika przez chmury, szyby okienne; w pochmurny dzień latem czy zimą jesteśmy podawani działaniu takiej samej dawki promieni UVA	Zatrzymywane przez chmury i szyby okienne, pochmurne dni dociera do nas mniejsza dawka promieni UVB.
Rumień	Nie wywołuje rumienia; efekty jego niekorzystnego działania są zauważalne po latach, gdyż jego dawki kumulują się, dając o sobie znać w przyszłości np. w postaci zniszczonej, pokrytej licznymi zmarszczkami skóry lub zmianami nowotworowymi	Powoduje rumień posłoneczny i poparzenia skóry. Promienie te posiadają wyższą energię w porównaniu z promieniami UVA. Niekorzystne efekty działania promieni UVB są widoczne w krótkim czasie.
Głębokość wnikania w skórę	Wnikają głęboko w skórę aż do poziomu skóry właściwej	Nie wnikają głęboko w skórę, tylko głównie do poziomu naskórka

Biologiczne konsekwencje oddziaływania UV na organizm

Zarówno promieniowanie UVA, jak i UVB mogą wywierać na organizm działanie korzystne lub szkodliwe.

• Promienie UVA są główną przyczyną fotostarzenia się skóry. Pierwszy, najszybciej zauważalny efekt działania promieni słonecznych to pojawienie się rumienia i oparzenia słonecznego, czyli zaczerwienienia, pieczenia i podrażnienia skóry, w wyniku zbyt długiego przebywania na słońcu bez zabezpieczenia.

• Promienie UV mają także wpływ na wzrost ilości pojawiających się zaskórników, a także generują wolne rodniki tlenowe. Pogarszają one stan skóry i przyspieszają jej starzenie się, a także powodują pośrednio wiele poważnych chorób.

• . Uczestniczą w niszczeniu włókien kolagenowych skóry i powodują utratę jej jędrności.

• . W wyniku długotrwałego działania promieni słonecznych często dochodzi do mutacji komórek, które z czasem mogą się przekształcać w komórki nowotworowe, dając początek rakowi skóry.

• W wyniku nadmiernej ekspozycji na słońce oraz braku codziennej, niezależnej od pory roku ochrony, skóra staje się grubsza, bardziej sucha i szorstka.

• Promienienie UV A powodują uszkodzenia włókien kolagenu i elastyny.

• Promieniowanie UV przyczynia się także do powstania tzw. teleangiektazji. Są to drobne, popękane naczynia krwionośne.

• Często, w wyniku nadmiernego przebywania na słońcu bez zabezpieczenia lub korzystania z solarium, dochodzi do zaburzenia działania komórek odpowiedzialnych za produkcję melaniny, barwnika skóry. Tworzą się nieregularne plamy o ciemnym zabarwieniu, które najczęściej pojawiają się w miejscach najbardziej wystawianych na działanie promieni słonecznych, np. na dekolcie, ramionach czy dłoniach

• Promienie UV sprzyjają tworzeniu się piegów oraz znamion barwnikowych, a te zwiększają ryzyko rozwoju czerniaka złośliwego.

• Nadmiar promieniowania UV jest szkodliwy dla oczu, ponieważ może doprowadzić do powstania poważnych chorób, a nawet do utraty wzroku.

Efekty działania UV na organizm

Korzystne	Niekorzystne i szkodliwe
Synteza witaminy D3	Spadek odporności immunologicznej
Opalenizna	Choroby skóry
Synteza immunoglobulin (małe dawki UV)	Przyspieszenie starzenia się skóry
Działanie antydepresyjne	Nadmierne rogowacenie skóry
(wzrost wydzielania endorfin)
Leczenie różnych chorób skóry (np. łuszczycy)	Uszkodzenie kolagenu i elastyny
Stymulowanie produkcji erytrocytów i hemoglobiny (leczenie anemii)	Teleangiektazje
Przyśpieszenie przemiany materii	Przebarwienia skóry
Obniżenie poziomu cholesterolu we krwi	Piegi ,Wzrost zachorowań na raka skóry ,Zwiększenie ilości przypadków zaćmy, skrzydlika, zapalenia spojówek

Skutki negatywnego działania promieniowania uv na organizm

Obniżenie odporności immunologicznej organizmu

Ekspozycja na promieniowanie UV powoduje u człowieka spadek odporności na infekcje bakteryjne i niektóre wirusowe (np. opryszcz­kę), większą zapadalność na przeziębienie, zaburzenia układu pokarmowego oraz niektóre choroby alergiczne. Zgodnie z badaniami pod wpływem UV dochodzi do indukcji limfocytów T supresorowych. Za efekt supresorowy odpowiedzialna jest składowa UVB promieniowania, która naruszając równowagę immunologiczną ustroju, może indukować nowotwory skóry.

Przyczynami prowadzącymi do spadku odporności organizmu mogą być:

• powstawanie w komórkach naskórka specyficznych antygenów w wyniku oddzia­ływania UV na DNA;

• oddziaływanie UV na kwas urokanowy (fotoreceptor skóry i naskórka); efektem tego oddziaływania jest zmiana przestrzennej formy kwasu z trans na cis, co prowadzi do zaburzenia funkcji komórek prezentujących antygen limfocytom T i produkcji limfocytów T supresorowych; kwas urokanowy występuje w największej ilości w warstwie rogowej naskórka i jest główną przyczyną immunosupresji; w immunosupresji biorą również udział komórki układu immuno­logicznego występujące w skórze, komórki Langerhansa, których główną funkcją fizjologiczną jest prezentacja obcych antyge­nów dostających się do skóry; stwierdzono, że pod wpływem UV ilość tych komórek wyraźnie maleje; supresja pod wpływemUV jest niezależna od fototypu; jest taka sama u rasy kaukaskiej i czarnej, ponieważ kwas urokanowy gromadzi się w najwyż­szej warstwienaskórka, powyżej warstwy pigmentacyjnej.

Nowotwory skóry

Wśród nowotworów skóry najbardziej znany jest czerniak. Około 90% wszystkich zgonów z powodu nowotworów skóry jest nim spo­wodowana. Można sądzić, że wzrost zapadalności na czerniaka jest wynikiem przede wszystkim:

• obserwowanej w ostatnich latach mody na opaleniznę,

• uprawiania sportów i przebywania na świe­żym powietrzu,

• częstego podróżowania, szczególnie w celach turystycznych do krajów pasa zwrotnikowego, gdzie natężenie UV jest wyższe,

• stosowania kosmetyków z SPF, które filtrują promieniowanie UVB, przepuszczając do skóry UVA,

• częstego korzystania z łóżek i tub opalających,w których promieniowanie UVA kilkakrotnie przekracza natężenie UV w naturze.

Wśród nowotworów skóry wyróżnia się: raki nie barwnikowe, czerniaka.

Wśród niebarwnikowych wymienia się raki podstawno- i kolczystokomórkowe.

Rak podstawnokomórkowy -wywodzi się z komórek zalążkowych warstwy podstawnej naskórka i stanowi % wszystkich raków skóry. Charakteryzuje się niewielką i miejscową złośliwością. Rośnie wolno i na ogół nie daje przerzutów. Rozwija się głównie u osób w po­deszłym wieku. Umiejscawia się w najbardziej eksponowanych częściach ciała, tzw. tarasach słonecznych (skóra twarzy, głównie czoło, okolice skroniowe, uszy, policzki, powieki).

Rak kolczystokomórkowy -jest to nowotwór złośliwy wywodzący się z warstwy komórek kolczystych będących w końcowej fazie kera­tynizacji. Częściej występuje u mężczyzn i osób w starszym wieku.

Rak podstawnokomórkowy i rak kolczystokomórkowy to raki pierwotne, wolno rosnące, wolniej niż czerniak i mniej niebezpieczne. Inwazyjne, choć o małej agresji. Lekceważone mogą prowadzić do przerzutów - częściej kolczystokomórkowy.

Czerniak

jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z tkanki nerwowej, z melanocytów. Występuje najczęściej na skórze, ale może powstawać również w obrębie błony śluzowej przewodu pokarmowego oraz w gałce ocznej. Pojawia się w miejscach nie tylko eksponowanych na UV U mężczyzn umiej­scawia się szczególnie często na tułowiu, u kobiet na kończynach dolnych. Pojawia się tak­że na palcach dłoni i stóp lub pod paznokcia­mi. Nowotwór rozwija się ze znamion mela­nocytowych oraz plam barwnikowych. Dlatego do oceny wszystkich znamion należy stosować reguły: A (asymetria), B (brzegi), C (czerń, kolor), D (duży rozmiar), E (ewolucja). Na możliwość rozwoju czerniaka ze znamienia barwnikowego może wskazywać zmiana zabarwienia, niesymetryczny oraz nieregularny kształt, nierówne brzegi, zmiany w grubości i powierzchni znamiona, swędzenie oraz wielkość powyżej 6 mm.

We wczesnym okresie wzrostu czerniak jest wyleczalny. Wysoka świadomość onkologiczna społeczeństwa, wyczulenie lekarzy i wczesne rozpoznanie pozwala na wykrycie 90% przypadków I i II stopnia zaawansowania wg skali CIarka. Najlepszym tego przykładem jest Australia, gdzie zanotowano w ostatnich la­tach najwyższe w świecie współczynniki za­chorowalności na czerniaka złośliwego ­13,6-28,9/100 tys. mężczyzn i 18,0-25,3/100 tys. kobiet. Wysokie współczynniki zachorowalności są również w Stanach Zjednoczonych. W Europie najwyższą zachorowalność stwier­dza się w Norwegii (współczynnik wynosi 10,5/100 tys. mężczyźni, 13,5/100 tys. kobiety). Polska jest krajem o średniej zachorowalności na czerniaka, co wiąże się z umiarkowanym nasłonecznieniem obszaru naszego kraju.

Umiejcowienie czerniaka

Miejsce	Kobiety [%]	Mężczytni
	wszystkich lokalizacji	[%]
-
Nogi	42	15
Tułów	13	37
Twarz	17	16
Ramiona	12,8	8,4
Stopy	5,4	5,6
Śluzówka	2,8	2,5
Paznokcie	2,5	3,7
Kark	2,6	9,0
Dłonie	1,4	1,0

Czynniki sprzyjające powstawaniu raka skóry

1. czynnik genetyczny (w ok. 10% przypadków)
2. fototyp skóry:
- jasny odcień skóry,
- słaba zdolność skóry do opalania,
- tendencja do występowania oparzeń,
- jasne lub rude włosy,
- niebieskie lub zielone oczy
- piegi
3. występowanie znamion i przebarwień
4. przebyte w dzieciństwie oparzenia skóry,
5. niebezpiecznie intensywna ekspozycja skó­ry na UV w okresie dziecięcym i młodzieńczym,
6. znamiona dysplastyczne (szczególnie asy­metryczne, o pofałdowanej powierzchni i zróżnicowanej barwie),
7. częste korzystanie z solarium.

Wpływ uv na wzrok

Promieniowanie UV wywiera wpływ na gał­kę oczną. Jest ono przyczyną zmętnienia soczewki, czyli zaćmy, katarakty. Jest to postę­pująca choroba oka, która powoduje zmęt­nienie i sztywność soczewki. Zmętnienie uniemożliwia przewodzenie światła do wnę­trza gałki ocznej, wskutek czego następuje nie­bolesne pogorszenie widzenia. Zaćma to rów­nież przejaw procesu starzenia. Ryzyko roz­woju tej choroby zwiększa wiele czynników środowiskowych, m.in. promieniowanie nad­fioletowe, rentgenowskie, podczerwone, a także palenie papierosów. W skrajnych sytuacjach katarakta może być przyczyną ślepoty. Skuteczną metodą zwalczania zaćmy jest leczenie chirurgiczne. Usuwa się ją operacyj­nie dopiero wówczas, gdy zaczyna utrudniać normalną aktywność: czytanie, prowadzenie samochodu lub pracę. Profilaktyką zachoro­wań na zaćmę i inne choroby oczu wywołane ekspozycją na promieniowanie UVB jest sys­tematyczne używanie okularów słonecznych. Okulary posiadające filtry UV zatrzymują do 98% promieniowania UVB.UV może być również przyczyną nowotwo­rów gałki ocznej i zapalenia spojówek. Pro­mienie UV; przechodząc przez oko zdrowe, ulegają całkowitemu pochłanianiu, nie docie­rając do siatkówki, ponieważ poszczególne elementy gałki ocznej pochłaniają UV; chro­niąc receptory siatkówki przed uszkodzeniem. Promieniowanie o długości fali do 300 nm jest całkowicie pochłaniane przez rogówkę, nato­miast w zakresie 300--400 nm przez soczewkę.W przypadku gałki ocznej najbardziej nara­żone są dzieci i osoby młode, ponieważ transmisja promieniowania UV przez soczewkę jest u nich największa. Z wiekiem transmisja ma­leje, co zmniejsza narażenie siatkówki.

Innym schorzeniem oczu, związanym z eks­pozycją na UV; jest skrzydlik. Są to zmiany zwyrodnieniowo-przerostowe O charaktery­stycznym kształcie skrzydeł motyla. Skrzydlik zaliczany jest do schorzeń zawodowych spa­waczy oraz osób wykonujących pracę zawo­dową na powietrzu, np. marynarzy, rybaków czy rolników.

Preparaty przeciwsłoneczne

Kosmetyki przeciwsłoneczne mają za zadanie chronić skórę przed oparzeniami słoneczny­mi, nowotworami skóry oraz spowalniać i zapobiegać procesowi starzenia się skóry i pwstawaniu zmian skórnych. Współczesne ko­smetyki przeciwsłoneczne zawierają, oprócz filtrów UVB, również filtry UVA lub filtry o szerokim paśmie

pochłaniające równocze­śnie promieniowanie UVB i UV A. Ponieważ UVA dociera do głębszych warstw skóry

właściwej i uszkadza strukturę włókien kolagenowych oraz elastyny, należy stosować również filtry przeciwko tej frakcji UV W skład preparatów przeciwsłonecznych, oprócz filtrów, wchodzi tzw. baza oraz domieszki. Kosmetyki te są dostępne w postaci emulsji, żeli, olejków, beztłuszczowych fluidów, sztyftów, aerozoli i past. Za efekt ochronny preparatu odpowiadają nie tylko zawarte w nim filtry, ale również baza preparatu, szybkość wchłaniania preparatu, jego trwałość, nośniki filtrów oraz wszelkie dodatki

Substancje pełniące rolę filtrów chroniących przed promieniowaniem UV ze względu na sposób działania dzieli się na dwie grupy:

• filtry chemiczne - wnikają w wierzchnie warstwy naskórka, pochłaniają energię światła słonecznego, zmieniają swoją struk­turę chemiczną, a energia UV przetwarza­na jest na efekt termiczny;

• filtry mineralne (fizyczne) - z racji dużych rozmiarów cząstek pozostają na powierz­chni skóry, tworząc barierę dla UV; ich działanie polega na odbijaniu i rozpraszaniu promieniowania UV; nazywane są także fi­zycznymi, gdyż ich działanie ochronne nie wiąże się z reakcjami chemicznymi, lecz z rekcją fizyczną - odbijaniem światła; nowe formy tych filtrów, filtry mineralne o mniej­szych rozmiarach cząsteczek, wnikają w pewnym stopniu w naskórek i częściowo absorbują oraz odbijają UV; są to np. tlenek cynku, dwutlenek tytanu, tlenek żelaza.

Ludzka skóra dysponuje kilkoma naturalnymi mechanizmami obronny mi przeciwko promieniowaniu słonecznemu:

• warstwa rogowa

• sebum, pot i aminokwasy, które warstwa ta zawiera, w naturalny sposób pochłaniają pewną część promieni UV

• włókna keratyny w warstwie rogowej, usytuowane równolegle do po wierzchni skóry, powodują

załamanie się fal światła

• powierzchniowe warstwy naskórka zwiększają grubość pod wpływem promieni słonecznych, żeby

chronić skórę właściwą bariera melaninowa.

FOTOTYPY

Fototypy zostały opracowane przez Fitzpatrickai współpracowników w 1988 roku. Fototyp to osobnicza, indywidualna odpowiedź na działanie promieniowania słonecznego.

Poziom wrażliwości na słońce,czyli fonotyp określa się wzależności od koloru skóry,oczu,włosów.Klasyfikacja ta uwzględnia zdolności do opalania się:od najwyższych do niemal zerowych,kiedy osoba spala się na słońcu.Każda skóra może jednak przez pewien czas być poddana działaniu słońca,zanim zacznie się czerwinić,ten czas tak zwany autoprotekcji jest uzalezniona od fenotypu.Wyróżniamy 6 fenotypów:

Fenotyp	1	2	3	4	5	6
skóra	mleczna	jasna	Lekkomatowa	matowa	Bardzomatowa	czarna
oczy	jasne	jasne	Piwne,czasem jasne	ciemne	ciemne	czarne
włosy	Rude jasny bląd	blond	szatyn	brunet	czarne	czarne
porażenia	zawsze	zawsze	często	rzadko	wyjątko	wcale
opalenizna	brak	lekka	Niezbyt nasilona	Dosyć wyraźna	Bar.wyraźna	na czarno
Czas autopratekcji	5-10min	10-20min	20-30min	30-45 min	45-60min	60-90 min

SOLARIUM

Solarium (łóżko opalające) to urządzenie emitujące promieniowanie ultrafioletowe UVA, z niewielką dawką UVB. Solaria nie emitują promieniowania UVC, promienio wania podczerwonego ani widzialnego. Działanie solarium zależne jest więc od działania UVA i w niewielkim stopniu UVB. Promieniowanie UVA nie powoduje rumie nia, a więc po ekspozycji w solarium skóra nie jest zaczerwieniona. Wyjątkowo może pojawić się zaróżowienie skóry u osoby o bardzo jasnej karnacji, z licznymi piegami, czy też przyjmującej preparaty światłouczu lające, tzw. fototoksyczne.

Ponieważ nie ma podczerwieni, to nie ma też możliwości po wstania udaru, jak po nasłonecznieniu. Nie obserwowano też wyraźnego wpływu na syntezę witaminy D. Już po pierwszej eks pozycji w solarium skóra przyciemnia się; jest to związane z uwolnieniem melaniny i jest to tzw. opalenizna bezpośrednia, wcze sna, koloru szaro brązowego, utrzymująca się krócej niż po ekspozycji słonecznej. Sola rium utrwala lub nasila już istniejące prze barwienia. Odczyny fototoksyczne mogą pojawić się także po solarium.

Ponieważ promieniowanie UVA dociera do skóry właściwej i uszkadza włókna kola genowe i sprężyste, skóra staje się mało sprę żysta i szybciej pojawiają się zmarszczki.

Zarówno po korzystaniu z solariów, jak i kąpieli słonecznych obserwuje się wysuszenie i złuszczanie skóry. Wskazana jest pielęgnacja skóry preparatami nawilżającymi, regenerującymi, odżywczymi, neutralizującymi wolne rodniki. Korzystając z solarium, należy pamiętać o możliwości powstania od czynów fototoksycznych i fotoalergicznych. Należy więc zmyć wszystkie kosmetyki ze skóry, szczególnie działające światłouczulająco.

Łóżka opalające nie znajdują zastosowania w terapii depresji jesienno-zimowej, związanej ze zmniejszoną ilością światła w tym okresie w naszej szerokości geograficznej, gdyż nie emitują promieniowania widzialnego. Pośrednio mogą działać antydepresyjnie, gdyż opalenizna i ładniejszy kolor skóry poprawiają nastrój

---