ZAGADNIENIA
1.Wyjaśnij znaczenie:
a) zasady zrównoważonego rozwoju
b)zasady ochrony wartości wysoko cenionych dla gospodarki przestrzennej
2.Podaj kryteria oceny zrównoważenia kompleksów przyrodniczych(lasu,agrocenozy
,zespołu łąkowego).
3.Podaj kryteria oceny stopnia przekształcenia środowiska przyrodniczego.
4.Podaj klasyfikację obszarów ze względu na stopień naturalności środowiska przyrodniczego.
5.Scharakteryzuj metody oceny krajobrazu.(mamy sobie wybrać jedną)
6.Podaj parametry stabilności biotycznej części(?) krajobrazu.
7.Podaj przykłady oddziaływań antropogenicznych i omów ich skutki dla układu przyrodniczego.
8.Scharakteryzuj metody oceny przekształceń układów antropogenicznych i stopnia synantropizacji.
9.Zasady kształtowania krajobrazu rolniczego.
10.Typy urbanizacji dolin rzecznych-charakterystyka.
11.Przykłady negatywnych zjawisk występujących w środowisku miejskim.
12.Wyjaśnij na czym polega metoda oceny struktury przyrodniczej miasta.
13. Zasady metod przeprowadzania bonitacji punktowej oraz możliwości jej praktycznego zastosowania.(to z netu informacje;|)
14.Podaj przyrodniczej przesłanki gospodarki przestrzennej miasta.
15.Pojemność przestrzenna środowiska i przykłady wskaźników.
16.Miasto z ....( nie wiem co tu miało być;p) : charakterystyka założeń planowania rozwojowego i rozwoju przestrzennego.
17.Propozycje łagodzenia skutków złego planowania.
18.Pojęcie synantropizacji.
…………………………………………………………
OPRACOWANIE
Ad.1.
Zasada zrównoważonego rozwoju
⇒ zasada postępowania w sprawach dotyczących rozwoju i zagospodarowania przestrzennego
Paradygmaty (pewniki) ekorozwoju:
ekorozwój jest typem rozwoju społeczno-gospodarczego, jest realizowany przez człowieka i przebiega w technosferze, która musi być traktowana jako część środowiska przyrodniczego;
rozwój międzypokoleniowy: może być realizowany tylko przy zachowaniu równowagi w uwzględnianiu potrzeb przyszłych pokoleń z potrzebami obecnie żyjących ludzi
proces integrujący wszelkie działania człowieka, realizowane w powszechnie przyjmowanych sferach: ekologicznej (przyrodniczej), społecznej i gospodarczej oraz w przenikającej je sferze przestrzennej
prowadzi do maksymalnego zrównania możliwości zaspokojenia potrzeb wszystkich mieszkańców Ziemi
Zasada ochrony wartości wysoko cenionych
Wartości wysoko cenione: wartości o zasadniczym znaczeniu dla racjonalnego gospodarowania przestrzenią, w szczególności:
wymagania ładu przestrzennego
walory architektoniczne i krajobrazowe
ochrona środowiska, ochrona zdrowia
dziedzictwo kulturowe i dobra kultury
walory ekonomiczne przestrzeni
prawo własności
potrzeba obronności i bezpieczeństwa państwa
Ad.2
Kryteria oceny პdostosowane:
do funkcji terenu i jego charakteru przyrodniczego
do realnych możliwości uzyskania niezbędnych informacji
Kryteria oceny zrównoważenia kompleksów leśnych
stopień przekształcenia siedliska
stopień zgodności fitocenoz z siedliskiem
udział fitocenoz w fazach regeneracyjnych i degeneracyjnych
wielkość kompleksu, stopień jego fragmentacji i izolacji
struktura wiekowa drzewostanów
zróżnicowanie siedliskowe kompleksu
udział, rozmieszczenie i charakter enklaw nieleśnych, np. jezior, bagien, łąk, agrocenoz itd.
stopień zachowania struktury warstwowej fitocenoz
udział drzewostanów na gruntach porolnych
występowanie masowych pojawów szkodników leśnych
występowanie istotnych barier w obrębie kompleksu
występowanie, liczebność i trendy populacyjne wybranych gatunków zwierząt
sposób prowadzenia gospodarki leśnej
Kryteria oceny zrównoważenia kompleksów łąkowych
trwałość użytkowania
sposób użytkowania
intensywność użytkowania
melioracje, ich kierunek, stan techniczny urządzeń
charakter siedliska
stan szaty roślinnej
Kryteria oceny zrównoważenia agrocenoz
trwałość użytkowania rolnego
struktura przestrzenna pól
obecność zadrzewień i zakrzewień śródpolnych
obecność i stan urządzeń melioracyjnych i przeciwerozyjnych
przejawy erozji gleb
bilans biogenów
udział nawożenia organicznego
występowanie masowych pojawów szkodników upraw i sposób ich zwalczania
Ad.3
Ocena stopnia przekształcenia środowiska przyrodniczego
1.istnienie lub brak objawów antropogenicznych w elementach abiotycznych:
wprowadzenie sieci kanałów melioracyjnych
włączenie w odpływ obszarów pierwotnie bezodpływowych
przekształcenie torfów w mursze
udział form antropogenicznych (nasypów, wkopów)
udział terenów o sztucznym pokryciu (zabudowa, beton, asfalt, grunty nasypowe);
2.przekształcenia szaty roślinnej
zgodność obecnej roślinności rzeczywistej z potencjalną roślinnością naturalną (zgodność składu gatunkowego z właściwym dla danego siedliska)
zachowanie lub brak właściwej danemu zbiorowisku struktury poziomej i pionowej
występowanie lub brak procesów sukcesji, degeneracji lub regeneracji
bogactwo gatunkowe
rola człowieka w kształtowaniu siedliska
zakres ingerencji człowieka w skład gatunkowy, w stosunki konkurencyjne i w procesy naturalnej sukcesji
3. bogactwo i zróżnicowanie biotopów dla fauny
4. występowanie lub brak zmian (wpływów) antropogenicznych w powietrzu, glebach i wodach oraz obiektów mogących być źródłem takich zanieczyszczeń
Ad.4
Podaj klasyfikację obszarów ze względu na stopień natężenia środowiska przyrodniczego
1. Tereny naturalne i prawie naturalne
Cechy charakterystyczne:
1.brak terenów zdegradowanych lub degradujących otoczenie
2.udział ekosystemów umiarkowanie przekształconych jest znikomy
3. wyprodukowana biomasa pozostaje zasadniczo na miejscu i obieg materii jest w znacznym stopniu zamknięty
4.zdecydowanie dominują procesy naturalne, udział procesów antropogenicznych jest znikomy.
2. Tereny słabo przekształcone
1.znaczna cześć wyprodukowanej biomasy pozostaje na miejscu
2.sztuczna dostawa biogenów spoza układu jest nieznaczna (niewielkie nawożenie, głównie przez wypas bydła po okresie koszenia, niekiedy nawożenie organiczne i wapnowanie)
3.dominują procesy naturalne, rola człowieka sprowadza się w znacznym stopniu do ich modyfikacji lub ograniczania
3. Tereny umiarkowanie przekształcone
1. wytworzona biomasa jest wynoszona poza układ (plony)
2. biogeny są uzupełniane z zewnątrz (nawożenie, często nawożenie mineralne)
3. na terenach intensywnie użytkowanych łąk skład gatunkowy jest silnie ograniczony oraz częściowo sztucznie kształtowany (wsiewy gatunków pożądanych) oraz sztucznie kształtowany przez okresową orkę
4. struktura pionowa i pozioma jest znacznie uproszczona
5. różnorodność nisz ekologicznych niewielka
6. znaczna część biomasy jest wynoszona na zewnątrz układu
4. Tereny wyraźnie przekształcone
1. dominują zbiorowiska antropogeniczne
2. udział zbiorowisk spontanicznych jest znacznie niniejszy, a naturalnych i półnaturalnych - znikomy
3. pod względem obiegu materii są to układy otwarte, ich względna równowaga jest uwarunkowana stałą działalnością człowieka
4. zmiany w siedlisku nie są duże lub nieodwracalne, tak że w przypadku ustania działalności człowieka możliwa jest szybka regeneracja i sukcesja zbiorowisk naturalnych
5. Tereny zdegradowane
antropogeniczna degradacja siedliska
zaburzenie funkcjonowania wielu elementów
6. Tereny zdegradowane i degradujące otoczenie
występują obiekty silnie degradujące środowisko,
układy otwarte powodujące przenoszenie zanieczyszczeń poza obręb danej jednostki przyrodniczej, w stopniu powodującym degradację sąsiednich terenów
Charakter i ilość danych o środowisku przyrodniczym decyduje o możliwości zastosowania bardziej lub mniej ostrych kryteriów oceny stopnia przekształcenia środowiska, a także możliwość zastosowania metody ilościowej lub mieszanej - ilościowo-rangowej
Ad. 5
Scharakteryzuj metody oceny krajobrazu.(mamy sobie wybrać jedną)
Cechy krajobrazu
krajobraz zajmuje wycinek przestrzeni i można go przedstawić na mapie
charakteryzuje się określoną fizjonomią, którą można przedstawić na rysunku lub fotografii
jest systemem dynamicznym
sposób funkcjonowania zależy od jego części składowych, powiązań między nimi i rodzaju dominujących procesów
podlega ewolucji - ma swoją historię
elementem krajobrazu jest człowiek (społeczeństwo)
krajobraz podlega wpływom antropogenicznym
Metoda krzywej wrażeń Wejcherta(ocena krajobrazu otwartego )
przedstawia graficzne napięcia wrażeń i doznań emocjonalnych, jakie występują u obserwatora w trakcie przemieszczania się w wybranej przestrzeni, w określonym czasie
oś pozioma = skala czasowa i liniowa oznaczająca kolejne punkty widokowe na trasie poruszania się obserwatora.
oś pionowa = napięcia wrażeń, powstające pod wpływem układów o różnych wartościach przestrzennych i znaczeniowych
Przebieg oceny
teren podzielić na strefy ograniczone granicami naturalnymi lub będące w przybliżeniu kwadratami o boku ok. l km;
zatrzymywać się co 3-5 minut (ok. 200-500 m) i oceniać (w skali punktowej) wrażenia po obu stronach trasy
wykonać wykresy krzywych wrażeń
zaznaczyć na wykresach miejsca wymagające estetycznego dowartościowania w różnym stopniu (wartości punktowe podane dla skali od 0 do 10 pkt.):
- dużym - dla rejonów poniżej 4 pkt.
- średnim - dla rejonów w przedziale 4-7 pkt.
- zerowym - dla rejonów w przedziale ponad 7 pkt.
na mapie terenu wyznaczyć rejony o różnym stopniu zapotrzebowania na dowartościowanie estetyczne
parametry przyznawania punktów:
stopień różnorodności krajobrazu,
poziom dewastacji,
nasycenie infrastrukturą
harmonia kompozycji
ocena krajobrazu = suma punktów przyznanych za poszczególne parametry
Ocena subiektywna (własne odczucia)
Metoda Söhngena
punktowa ocena wybranych elementów środowiska
zwraca się uwagę na elementy naturalne, najistotniejsze z przyrodniczego punktu widzenia
uwzględniane grupy elementów krajobrazu:
- szata roślinną
- ukształtowanie powierzchni
- wody powierzchniowe
każdy parametr danego elementu może otrzyma od l do 5 punktów
suma punktów stanowi wartość elementu ocenianego
element jest oceniany na podstawie kilku czynników; ocena za dany parametr jest oceną średnią za poszczególne czynniki
Techniczne wskazówki oceny
Obiekt podzielić na strefy ograniczone naturalnymi granicami (walory przyrodnicze w przybliżeniu jednorodne)
W przypadku wyraźnego wewnętrznego zróżnicowania stref - wyodrębnić strefy wewnętrzne
Efekt oceny:
wydzielenie rejonów o różnej wartości
ჟ
podstawa do opracowania zakresu działań wpływających korzystnie na:
- utrzymanie stref o wartościach wysokich,
- dowartościowanie stref o wartościach najniższych
Ad.6.
6.Podaj parametry stabilności biotycznej części(?) krajobrazu.
wilgotność siedliska (im wyższa, tym odporność niższa)
trofia biotopu (im wyższa, tym odporność niższa)
stopień kontynentalności biotopu (im wyższy, tym stałość wyższa)
różnorodność gatunkowa (im wyższa, tym odporność i elastyczność wyższa)
struktura piętrowa (im stratyfikacja pełniejsza, tym odporność większa)
struktura form życiowych (im wyższy udział gatunków wieloletnich, tym stałość wyższa)
wiązanie energii (im wyższa wydajność wykorzystania energii i innych zasobów, tym większa odporność i poziom homeostazy)
poziom hemerobii (im wyższy stopień odkształcenia antropogenicznego, tym stałość niższa)
Ad. 7
Podaj przykłady oddziaływań antropogenicznych i omów ich skutki dla układu przyrodniczego.
Przyrost populacji ludzkiej
Wpływ eksplozji demograficznej człowieka na środowisko w skali globalnej
Pierwotne zależności człowieka i środowiska
Wpływ rolnictwa
Pustynnienie
Wylesianie za pomocą ognia
Zaburzenia siedlisk
Zanieczyszczenia środowiska
Zmiana klimatu
Wprowadzanie nowych gatunków i chorób
Nadmierna eksploatacja zasobów
Wpływ człowieka na wymieranie gatunków
პ wzorce wymierania gatunków
Ad. 8
8 Scharakteryzuj metody oceny przekształceń układów antropogenicznych i stopnia synantropizacji.
Synantropizacja- adaptacja szaty roślinnej gatunków fauny do nowych warunków siedliskowych stworzonych przez człowieka. Dotyczy każdego poziomu organizacji biosfery: osobniczego, populacji lokalnych, fitocenozy i krajobrazu.
Przykłady gatunków synantropijnych: pokrzywy, domowe owady biegające, myszy
Hemerobia- miara synantropizacji, określa nasilenie synantropizacji będącej reakcją na określoną wielkość (natężenie, rodzaj, częstotliwość) antropopresji.
Klasyfikacja układów antropogenicznych i ocena stopnia synantropizacji:
Metoda wskaźnika antropizacji roślinności: Jest 11 klas synantropizacji (od zbiorowisk finalnych leśnych i nieleśnych zaczynając do kompletnego braku roślinności)
Metoda linii prostej: w przyrodzie nie ma linii prostych, granice między geokompleksami mają przebieg krzywoliniowy lub rozmyty
Klasy naturalności wg Bakkera:
krajobrazy naturalne
krajobrazy subnaturalne
Krajobrazy seminaturalne
Krajobrazy rolnicze
Krajobrazy zurbanizowane
Ad.9
. Kształtowanie krajobrazu rolniczego
krajobraz rolniczy jest krajobrazem antropogenicznym i silnie przekształconym
zmiany są wynikiem pełnionych funkcji produkcyjnych
kształtowanie krajobrazu rolniczego nie może pomijać najważniejszego czynnika mającego wpływ na jego charakter - gospodarki rolnej
zachowana być musi nadrzędna funkcja: produkcja żywności
ochrona i restytucja zasobów przyrodniczych i gospodarka rolna nie muszą się jednak wykluczać
proekologiczne rolnictwo zmierza do zharmonizowania i ukształtowania zróżnicowanego, mozaikowatego krajobrazu, w którym obszary upraw poprzedzielane byłyby siecią marginesów ekologicznych: zadrzewień śródpolnych, cieków i dróg obsadzonych roślinnością drzewiastą
Ad. 10
Typy urbanizacji dolin rzecznych
Typ 1. Pełna, obustronna intensywna zabudowa doliny
bezpośrednie sąsiedztwo zainwestowania miejskiego różnego typu (najczęściej wielofunkcyjna zabudowa śródmiejska, przemysłowa lub portowa) z najczęściej skanalizowanym korytem rzeki
koryto rzeki stanowi „techniczny” element kompozycji układu urbanistycznego miasta, nierzadko jednak atrakcyjny krajobrazowo
tereny położone bezpośrednio przy korycie rzecznym są zagospodarowane w sposób bardziej ekstensywny - z dużym udziałem zieleni
Typ 2. Jednostronna intensywna zabudowa doliny rzecznej
z bezpośrednim sąsiedztwem zainwestowania miejskiego (najczęściej portowo-przemysłowego, ale nie tylko) z korytem zazwyczaj uregulowanej rzeki,
z zachowaniem wąskiego pasa niezabudowanego (mniej intensywnie zagospodarowanego) wzdłuż nabrzeża rzeki, np. w formie zielonych bulwarów.
Typ 3. Zabudowa miejska położona po obu stronach doliny rzecznej
wzdłuż koryta rzecznego (często rzeki „swobodnie" płynącej i w mniejszym stopniu uregulowanej) zachowane zostały szersze pasy terenów o ekstensywniejszej formie zagospodarowania miejskiego (tereny zielone, sportowe, rekreacyjne, ogrody) lub nawet niezagospodarowane - „półnaturalne”
niezabudowane pasy stanowią łączniki ekosystemów dolinowych przedzielonych miastem
Ad. 11
Negatywne zjawiska występujące w środowisku miejskim
Powietrze i wody są intensywnie zanieczyszczane przez zakłady przemysłowe, samochody oraz kotłownie w osiedlach i domach jednorodzinnych
Jakość gleby obniża się wskutek erozji, zanieczyszczenia powietrza oraz stosowania nawozów sztucznych
Grunty miejskie i podmiejskie (grunty rolne) przeznaczane są nieracjonalnie pod nowe inwestycje, drogi, parkingi i zabudowę kosztem terenów otwartych i zielonych
Zieleń i przestrzenie otwarte w miastach zajmują niewielkie i dość rozproszone tereny i nie stanowią powiązanych wewnętrznie układów
Postępująca degradacja przyrody w miastach i na ich obrzeżach jest główną przyczyną wymarcia wielu gatunków zwierzyny dzikiej
Ad.12
Metoda oceny struktury przyrodniczej miasta [Sukopp i Weiler (1988) ]
ZASADA: identyfikacja i opis fragmentów ekosystemów naturalnych, półnaturalnych oraz antropogenicznych
Założenia metodyczne:
nawet niewielkie fragmenty roślinności półnaturalnej odgrywają ważną rolę w systemie funkcjonalnym miasta, w szczególności w zakresie:
ochrony gatunkowej (jako ostoje, centra rozmnażania, korytarze)
funkcji społecznych (identyfikacja z miejscem - sąsiedztwem, lokalne obszary rekreacji i nieformalne place zabaw, funkcje edukacyjne)
badań naukowych (ekologicznych) i systemu monitoringu wczesnego ostrzegania,
ochrony stanu środowiska abiotycznego i stanu sanitarnego środowiska
Skala oceny:
rzadkość (skala R) ilość podobnych układów w obszarze zabudowy miasta
skomplikowanie strukturalne (skala H) dotyczy zróżnicowania fizjonomicznego ujmowanego w kategoriach formacji roślinnych
trwałość (skala D) dotyczy minimalnego czasu istnienia w danym miejscu określonego układu
wielkość (skala A) wyrażona w hektarach
Ocena stanu i znaczenia szaty roślinnej miasta
przeprowadzona na podstawie powyższych kryteriów jest niezwykle cennym materiałem pomocniczym przy formułowaniu planów bardziej racjonalnej struktury miasta na różnych poziomach szczegółowości
Ad. 13
Bonitacja terenu
bonitacja poszczególnych cech i ich zespołów z punktu widzenia:
budownictwa mieszkalnego zwartego- i półzwartego (budynki o 3-4 kondygnacjach, posadowione na głębokości około 2 m)
Brane są pod uwagę:
stosunki topoklimatyczne,
nośność gruntu,
stosunki wodne
nachylenie terenu.
METODA BONITACJI PUNKTOWEJ
Polega na przyporządkowaniu wartości liczbowych ( punktów) poszczególnym elementom walorów środowiska przyrodniczego wg. Przyjętej skali wartości.
Mimo pewnej dozy subiektywności metoda ta pozwala na uzyskanie w miarę obiejtywnego, wymiernego obrazu walorów turyst. Na danycm obszarze.
(Nadanie wart. Punktowych - im większy zasób walorów tym lepiej, ale jest więcej pracy)
Punktem wyjścia do przeprowadzenia bonitacji pkt. Jest wybór podstawowych jednostek badawczych: *jedn pkt.(mogą mieć różną wartość)*jedn admin *siatka kwadratów)np. trójkąty itp.). Poszczególnym podstawowym jednostkom badawczym przypisuje się sumę punktów bonitacji za występujące na ich terenie walory turystyczne.
Przyporządkowanie punktów następuje na podst. przyjętej przez badacza skali wartości.
NP. Bonitacja klimatyczno-zdrowotna:
l - częstotliwość występowania i wielkość inwersji,
2- nawietrzenia terenu,
3 - częstotliwość, kierunek i siła wiatru,
4 - stopień wilgotności powietrza,
5 - warunki solarne (czas usłonecznienia w godzinach słońca widzialnego, natężenie promieniowania słonecznego),
6 - zanieczyszczenie powietrza ciałami stałymi i gazowymi.
Ad. 14
Podaj przyrodniczej przesłanki gospodarki przestrzennej miasta
Decyzje gospodarki przestrzennej powinny chronić:
tożsamość miasta
jego dziedzictwo kulturowe
zabytkową formę ulic
zieleń miejską
różnorodność biologiczną
Złe decyzje gospodarki przestrzennej doprowadziły do takich terenów miejskich, które traktuje się jako nieatrakcyjne do życia oraz spowodowały formy osadnictwa, które nie są zrównoważone.
Uwzględnienie uwarunkowań przyrodniczych w gospodarce przestrzennej miasta pozwala na powstrzymanie tendencji nadmiernego rozwoju przestrzennego terenów zurbanizowanych, nie uzasadnionego przyrostem ilości mieszkańców.
Konieczna jest transformacja jakościowa przestrzeni miejskiej, optymalizacja jej wykorzystania, likwidacja różnego rodzaju nieużytków urbanistycznych w strefie miejskiej, zwiększanie udziału terenów biologicznie aktywnych, zintegrowanie planowania przestrzennego z ochroną środowiska przyrodniczego.
Efektem ma być poprawa jakości podstawowych komponentów środowiska przyrodniczego w strefie miejskie oraz ochrona przed antropopresją strefy terenów otwartych w sąsiedztwie miast.
Funkcja zapobiegawcza -ochrona środowiska:
- ochrona zasobów energii i upowszechnianie odnawialnych źródeł energii;
- zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza i emisji gazów cieplarnianych;
- ochrona i zarządzania wodami podziemnymi i lokalnymi zasobami wodnymi;
- obserwacja obiegów substancji i zmniejszenie ilości (objętości) składowanych odpadó
Ad.15.
Pojemność przestrzenna środowiska i przykłady wskaźników.
Pojemność przestrzenna środowiska jednostki terytorialnej jest progowym poziomem antropopresji, przy którym decyzje z zakresu planowania przestrzennego mogą być uznane za zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Poziom pojemności identyfikuje się poprzez porównywanie wskaźników stanu parametrów środowiska na różnych etapach rozwoju zagospodarowania przestrzennego obszaru jednostki oraz dla stanów prognozowanych określanych w toku prac z zakresu planowania przestrzennego.
1. Pojemność przestrzenną oblicza się wyłącznie dla spójnych dokumentów planistycznych opracowywanych dla terytorium całej gminy.
2. Pojemność przestrzenną można obliczać jako stosunek dwóch wartości: stanu projektowanego do stanu istniejącego (x 100) lub wyłącznie dla stanu istniejącego.
3. Nie należy tworzyć uniwersalnych, ogólnopolskich poziomów odniesienia, poziomów „0” dla poszczególnych monitorowanych cech.
4.Ocena pojemności przestrzennej polega na wyborze kilku, kilkunastu wskaźników, które w czytelny sposób scharakteryzują podejście gmin do zasad zrównoważonego rozwoju.
5.Wskaźniki mają :
-pokazywać charakter i dynamikę zmian,
-zwracać uwagę na możliwe konsekwencje podejmowanych decyzji,
-muszą wskazywać na jakość podejmowanych decyzji przestrzennych.
6.Cechy muszą być łatwo mierzalne, dane dostępne, wyniki publikowane.
Przykłady wskaźników:
Dostępność do środków komunikacji zbiorowej:
częstotliwość kursowania autobusów i pociągów w dni robocze w porze dziennej;
kursowanie w porze wieczornej i w weekendy;
Komunikacja rowerowa:
udział dróg rowerowych wśród wszystkich dróg [%]
Użytkowanie terenu:
struktura użytkowania gruntów
udział terenów osiedlowych i komunikacyjnych w powierzchni miasta [%]
Tereny zieleni, wypoczynek:
liczba drzew przy ulicach
tereny zieleni powszechnie dostępne [ha]
tereny leśne [ha]
Ochrona przyrody
Liczba i powierzchnia [ha] obszarów ochrony przyrody i obiektów chronionych
Energia, ochrona klimatu:
konsumpcja energii (prąd, centralne i lokalne źródła energii cieplnej, gaz ziemny, węgiel, olej opałowy) [GWh/rok]
udział energii odnawialnej w całej konsumpcji energii [%]
emisja CO2 (sektory: energetyka, ciepłownictwo, komunikacja) [t/mieszkańca/rok]
Gospodarka odpadami:
odpady powtórnie wykorzystywane (odzyskiwane) [%]
Zanieczyszczenia gruntu:
liczba wszystkich znanych lokalizacji skażenia gruntu
liczba terenów zrekultywowanych / rok
Ad. 17
Propozycje łagodzenia skutków złego planowania:
AUTOSTRADY I DROGI EKSPRESOWE
autostradę należy wyznaczyć w ten sposób, aby na jak najkrótszych odcinkach przebiegała przez tereny zalesione i o najwyższych walorach przyrodniczych (np. hydrogeniczne) oraz obszary gleb o klasie wyższej niż V i aby omijała obszary chronione (parki krajobrazowe, parki narodowe, rezerwaty przyrody, obszary NATURA 2000);
w przypadku przecinania przez autostradę bardziej rozległych kompleksów leśnych konieczna jest budowa przejść dla zwierząt na drogą (ekoduktów) o szerokości co najmniej 60 m, z zachowaniem wszystkich zasad budowy tego typu przejść; w niektórych przypadkach celowe jest instalowanie osłon przeciwhałasowych i blokujących wejście dużej zwierzyny na jezdnię;
powierzchnia leśna planowana do wycięcia w celu budowy autostrady i towarzyszącej jej infrastruktury powinna być jak najszybciej zrekompensowana w postaci nowych nasadzeń leśnych, w miarę możliwości położonych w odległości nie większej niż kilka kilometrów od autostrady;
autostrada powinna być tak wkomponowana w krajobraz, aby nie obniżała jego walorów wizualno-estetycznych;
należy stworzyć alternatywne środki transportu pasażerów i towarów
należy stosować zabudowę biologiczną dróg, szczególnie w kontakcie z terenami rolniczymi i osadniczymi
SKŁADOWISKA ODPADÓW KOMUNALNYCH O ZNACZENIU PONADLOKALNYM
składowanie tylko odpadów całkowicie nieprzetwarzalnych;
likwidacja składowisk nielegalnych i nie odpowiadających przepisom o ochronie środowiska i odpadach;
harmonijne wkomponowywanie składowisk odpadów w krajobraz, zagospodarowywanie zielenią składowisk i stref ich ograniczonego użytkowania;
wskazanie konkretnych rejonów lokalizacji składowisk i stref przez nie obsługiwanych (np. zespołów gmin)
TERENY WYSOKOTOWAROWEJ (INTENSYWNEJ) GOSPODARKI ROLNEJ
bezwzględne dostosowywanie nawożenia i chemizacji upraw do pojemności gleb;
dostosowanie form użytkowania ziemi i upraw do warunków przyrodniczych;
zwiększanie roli gospodarstw rodzinnych na terenach popegeerowskich;
kształtowanie równoległych z rolnictwem funkcji obszarów wiejskich (usługi, turystyka, ochrona środowiska) jako dodatkowego źródła dochodu dla rolników
OŚRODKI REKREACYJNE O ZNACZENIU PONADLOKALNYM
takie kształtowanie przestrzeni turystycznej, które w minimalnym stopniu koliduje ze środowiskiem przyrodniczym
lokalizowanie bazy rekreacyjnej w sąsiedztwie, a nie na terenach najatrakcyjniejszych przyrodniczo
w miejscowościach turystycznych tworzenie stref wyłączonych z ruchu samochodowego (przeznaczonych dla pieszych i rowerzystów), umożliwianie korzystania z publicznych środków transportu (kolej, autobus, ryksza, dorożka), stworzenie sieci wypożyczalni rowerów i dróg rowerowych pomiędzy miejscami i obszarami zamieszkania turystów a miejscami ich aktywnego wypoczynku
wzbogacanie oferty rekreacyjnej i podwyższanie jej standardu
przestrzeganie zasady priorytetu ochrony środowiska i krajobrazu nad lokalizowaniem bazy rekreacyjnej
TERENY PODMIEJSKIE
PODLEGAJĄCE SUBURBANIZACJI
przykładać ogromną wagę do ograniczenia zabudowy terenów podmiejskich; dążyć do pozostawienia jak największej powierzchni terenów biologicznie aktywnych, w tym obiektów hydrograficznych (oczek, podmokłości, potoków) w stanie jak najmniej zmienionym oraz nasycać zielenią tereny zabudowane (np. poprzez ustalanie w planach miejscowych części lub odsetka powierzchni działek, które nie mogą być pokryte powierzchniami nieprzepuszczalnymi)
stosować nawierzchnie półprzepuszczalne i przepuszczalne tam, gdzie jest to możliwe
ulgi dla inwestorów wprowadzających ekologizację zabudowy
opłaty (podatki) od spływu wód deszczowych z nieprzepuszczalnych powierzchni działek i dachów (głównie dotyczy to hipermarketów i hal produkcyjno-usługowych); na większych budowlach wprowadzać zieleni na dachy i ściany
ograniczać indywidualny ruch samochodowy na ulicach osiedlowych
wprowadzać łatwo dostępny transport publiczny z peryferii do centrów miast
ograniczać wywóz ziemi (gleby) z terenów zabudowywanych
budować tylko na gruntach najmniej przydatnych dla rolnictwa
Ad. 18
Synantropizacja = adaptacja szaty roślinnej i - jako następstwo - gatunków fauny do nowych warunków siedliskowych, stworzonych przez człowieka
Gatunek synantropijny - gatunek zwierzęcia lub rośliny, który wykorzystuje bliskość siedlisk ludzkich z korzyścią dla siebie
Do zwierząt synantropijnych zalicza się wszelkie domowe owady biegające (np. prusaki), ektopasożyty (pluskwy, pchły), ptaki (jaskółki oknówki) i ssaki takie jak myszy i szczury. W zależności od strefy klimatycznej skład gatunkowy tej grupy się zmienia. Niektóre zwierzęta synantropijne przenoszą poważne choroby.
Wśród roślin najlepiej znanym gatunkiem synantropijnym są pokrzywy, porastające otoczenie domów i rudery.
Gatunki synantropijne mogą być miejscowego pochodzenia (gatunki autochtoniczne), lub obcego pochodzenia (gatunki alochtoniczne).
Miara synantropozacji: hemerobia - stopniowany typ reakcji szaty roślinnej na antropopresję (oddziaływanie człowieka).
Hemerobia określa nasilenie synantropizacji będącej reakcją na określoną wielkość (natężenie, rodzaj i częstotliwość) antropopresji.
ZAGADNIENIA
1.Wyjaśnij znaczenie:
a) zasady zrównoważonego rozwoju
b)zasady ochrony wartości wysoko cenionych dla gospodarki przestrzennej
2.Podaj kryteria oceny zrównoważenia kompleksów przyrodniczych(lasu,agrocenozy
,zespołu łąkowego).
3.Podaj kryteria oceny stopnia przekształcenia środowiska przyrodniczego.
4.Podaj klasyfikację obszarów ze względu na stopień naturalności środowiska przyrodniczego.
5.Scharakteryzuj metody oceny krajobrazu.(mamy sobie wybrać jedną)
6.Podaj parametry stabilności biotycznej części(?) krajobrazu.
7.Podaj przykłady oddziaływań antropogenicznych i omów ich skutki dla układu przyrodniczego.
8.Scharakteryzuj metody oceny przekształceń układów antropogenicznych i stopnia synantropizacji.
9.Zasady kształtowania krajobrazu rolniczego.
10.Typy urbanizacji dolin rzecznych-charakterystyka.
11.Przykłady negatywnych zjawisk występujących w środowisku miejskim.
12.Wyjaśnij na czym polega metoda oceny struktury przyrodniczej miasta.
13. Zasady metod przeprowadzania bonitacji punktowej oraz możliwości jej praktycznego zastosowania.(to z netu informacje;|)
14.Podaj przyrodniczej przesłanki gospodarki przestrzennej miasta.
15.Pojemność przestrzenna środowiska i przykłady wskaźników.
16.Miasto z ....( nie wiem co tu miało być;p) : charakterystyka założeń planowania rozwojowego i rozwoju przestrzennego.
17.Propozycje łagodzenia skutków złego planowania.
18.Pojęcie synantropizacji.
…………………………………………………………
OPRACOWANIE
Ad.1.
Zasada zrównoważonego rozwoju
⇒ zasada postępowania w sprawach dotyczących rozwoju i zagospodarowania przestrzennego
Paradygmaty (pewniki) ekorozwoju:
ekorozwój jest typem rozwoju społeczno-gospodarczego, jest realizowany przez człowieka i przebiega w technosferze, która musi być traktowana jako część środowiska przyrodniczego;
rozwój międzypokoleniowy: może być realizowany tylko przy zachowaniu równowagi w uwzględnianiu potrzeb przyszłych pokoleń z potrzebami obecnie żyjących ludzi
proces integrujący wszelkie działania człowieka, realizowane w powszechnie przyjmowanych sferach: ekologicznej (przyrodniczej), społecznej i gospodarczej oraz w przenikającej je sferze przestrzennej
prowadzi do maksymalnego zrównania możliwości zaspokojenia potrzeb wszystkich mieszkańców Ziemi
Zasada ochrony wartości wysoko cenionych
Wartości wysoko cenione: wartości o zasadniczym znaczeniu dla racjonalnego gospodarowania przestrzenią, w szczególności:
wymagania ładu przestrzennego
walory architektoniczne i krajobrazowe
ochrona środowiska, ochrona zdrowia
dziedzictwo kulturowe i dobra kultury
walory ekonomiczne przestrzeni
prawo własności
potrzeba obronności i bezpieczeństwa państwa
Ad.2
Kryteria oceny პdostosowane:
do funkcji terenu i jego charakteru przyrodniczego
do realnych możliwości uzyskania niezbędnych informacji
Kryteria oceny zrównoważenia kompleksów leśnych
stopień przekształcenia siedliska
stopień zgodności fitocenoz z siedliskiem
udział fitocenoz w fazach regeneracyjnych i degeneracyjnych
wielkość kompleksu, stopień jego fragmentacji i izolacji
struktura wiekowa drzewostanów
zróżnicowanie siedliskowe kompleksu
udział, rozmieszczenie i charakter enklaw nieleśnych, np. jezior, bagien, łąk, agrocenoz itd.
stopień zachowania struktury warstwowej fitocenoz
udział drzewostanów na gruntach porolnych
występowanie masowych pojawów szkodników leśnych
występowanie istotnych barier w obrębie kompleksu
występowanie, liczebność i trendy populacyjne wybranych gatunków zwierząt
sposób prowadzenia gospodarki leśnej
Kryteria oceny zrównoważenia kompleksów łąkowych
trwałość użytkowania
sposób użytkowania
intensywność użytkowania
melioracje, ich kierunek, stan techniczny urządzeń
charakter siedliska
stan szaty roślinnej
Kryteria oceny zrównoważenia agrocenoz
trwałość użytkowania rolnego
struktura przestrzenna pól
obecność zadrzewień i zakrzewień śródpolnych
obecność i stan urządzeń melioracyjnych i przeciwerozyjnych
przejawy erozji gleb
bilans biogenów
udział nawożenia organicznego
występowanie masowych pojawów szkodników upraw i sposób ich zwalczania
Ad.3
Ocena stopnia przekształcenia środowiska przyrodniczego
1.istnienie lub brak objawów antropogenicznych w elementach abiotycznych:
wprowadzenie sieci kanałów melioracyjnych
włączenie w odpływ obszarów pierwotnie bezodpływowych
przekształcenie torfów w mursze
udział form antropogenicznych (nasypów, wkopów)
udział terenów o sztucznym pokryciu (zabudowa, beton, asfalt, grunty nasypowe);
2.przekształcenia szaty roślinnej
zgodność obecnej roślinności rzeczywistej z potencjalną roślinnością naturalną (zgodność składu gatunkowego z właściwym dla danego siedliska)
zachowanie lub brak właściwej danemu zbiorowisku struktury poziomej i pionowej
występowanie lub brak procesów sukcesji, degeneracji lub regeneracji
bogactwo gatunkowe
rola człowieka w kształtowaniu siedliska
zakres ingerencji człowieka w skład gatunkowy, w stosunki konkurencyjne i w procesy naturalnej sukcesji
3. bogactwo i zróżnicowanie biotopów dla fauny
4. występowanie lub brak zmian (wpływów) antropogenicznych w powietrzu, glebach i wodach oraz obiektów mogących być źródłem takich zanieczyszczeń
Ad.4
Podaj klasyfikację obszarów ze względu na stopień natężenia środowiska przyrodniczego
1. Tereny naturalne i prawie naturalne
Cechy charakterystyczne:
1.brak terenów zdegradowanych lub degradujących otoczenie
2.udział ekosystemów umiarkowanie przekształconych jest znikomy
3. wyprodukowana biomasa pozostaje zasadniczo na miejscu i obieg materii jest w znacznym stopniu zamknięty
4.zdecydowanie dominują procesy naturalne, udział procesów antropogenicznych jest znikomy.
2. Tereny słabo przekształcone
1.znaczna cześć wyprodukowanej biomasy pozostaje na miejscu
2.sztuczna dostawa biogenów spoza układu jest nieznaczna (niewielkie nawożenie, głównie przez wypas bydła po okresie koszenia, niekiedy nawożenie organiczne i wapnowanie)
3.dominują procesy naturalne, rola człowieka sprowadza się w znacznym stopniu do ich modyfikacji lub ograniczania
3. Tereny umiarkowanie przekształcone
1. wytworzona biomasa jest wynoszona poza układ (plony)
2. biogeny są uzupełniane z zewnątrz (nawożenie, często nawożenie mineralne)
3. na terenach intensywnie użytkowanych łąk skład gatunkowy jest silnie ograniczony oraz częściowo sztucznie kształtowany (wsiewy gatunków pożądanych) oraz sztucznie kształtowany przez okresową orkę
4. struktura pionowa i pozioma jest znacznie uproszczona
5. różnorodność nisz ekologicznych niewielka
6. znaczna część biomasy jest wynoszona na zewnątrz układu
4. Tereny wyraźnie przekształcone
1. dominują zbiorowiska antropogeniczne
2. udział zbiorowisk spontanicznych jest znacznie niniejszy, a naturalnych i półnaturalnych - znikomy
3. pod względem obiegu materii są to układy otwarte, ich względna równowaga jest uwarunkowana stałą działalnością człowieka
4. zmiany w siedlisku nie są duże lub nieodwracalne, tak że w przypadku ustania działalności człowieka możliwa jest szybka regeneracja i sukcesja zbiorowisk naturalnych
5. Tereny zdegradowane
antropogeniczna degradacja siedliska
zaburzenie funkcjonowania wielu elementów
6. Tereny zdegradowane i degradujące otoczenie
występują obiekty silnie degradujące środowisko,
układy otwarte powodujące przenoszenie zanieczyszczeń poza obręb danej jednostki przyrodniczej, w stopniu powodującym degradację sąsiednich terenów
Charakter i ilość danych o środowisku przyrodniczym decyduje o możliwości zastosowania bardziej lub mniej ostrych kryteriów oceny stopnia przekształcenia środowiska, a także możliwość zastosowania metody ilościowej lub mieszanej - ilościowo-rangowej
Ad. 5
Scharakteryzuj metody oceny krajobrazu.(mamy sobie wybrać jedną)
Cechy krajobrazu
krajobraz zajmuje wycinek przestrzeni i można go przedstawić na mapie
charakteryzuje się określoną fizjonomią, którą można przedstawić na rysunku lub fotografii
jest systemem dynamicznym
sposób funkcjonowania zależy od jego części składowych, powiązań między nimi i rodzaju dominujących procesów
podlega ewolucji - ma swoją historię
elementem krajobrazu jest człowiek (społeczeństwo)
krajobraz podlega wpływom antropogenicznym
Metoda krzywej wrażeń Wejcherta(ocena krajobrazu otwartego )
przedstawia graficzne napięcia wrażeń i doznań emocjonalnych, jakie występują u obserwatora w trakcie przemieszczania się w wybranej przestrzeni, w określonym czasie
oś pozioma = skala czasowa i liniowa oznaczająca kolejne punkty widokowe na trasie poruszania się obserwatora.
oś pionowa = napięcia wrażeń, powstające pod wpływem układów o różnych wartościach przestrzennych i znaczeniowych
Przebieg oceny
teren podzielić na strefy ograniczone granicami naturalnymi lub będące w przybliżeniu kwadratami o boku ok. l km;
zatrzymywać się co 3-5 minut (ok. 200-500 m) i oceniać (w skali punktowej) wrażenia po obu stronach trasy
wykonać wykresy krzywych wrażeń
zaznaczyć na wykresach miejsca wymagające estetycznego dowartościowania w różnym stopniu (wartości punktowe podane dla skali od 0 do 10 pkt.):
- dużym - dla rejonów poniżej 4 pkt.
- średnim - dla rejonów w przedziale 4-7 pkt.
- zerowym - dla rejonów w przedziale ponad 7 pkt.
na mapie terenu wyznaczyć rejony o różnym stopniu zapotrzebowania na dowartościowanie estetyczne
parametry przyznawania punktów:
stopień różnorodności krajobrazu,
poziom dewastacji,
nasycenie infrastrukturą
harmonia kompozycji
ocena krajobrazu = suma punktów przyznanych za poszczególne parametry
Ocena subiektywna (własne odczucia)
Metoda Söhngena
punktowa ocena wybranych elementów środowiska
zwraca się uwagę na elementy naturalne, najistotniejsze z przyrodniczego punktu widzenia
uwzględniane grupy elementów krajobrazu:
- szata roślinną
- ukształtowanie powierzchni
- wody powierzchniowe
każdy parametr danego elementu może otrzyma od l do 5 punktów
suma punktów stanowi wartość elementu ocenianego
element jest oceniany na podstawie kilku czynników; ocena za dany parametr jest oceną średnią za poszczególne czynniki
Techniczne wskazówki oceny
Obiekt podzielić na strefy ograniczone naturalnymi granicami (walory przyrodnicze w przybliżeniu jednorodne)
W przypadku wyraźnego wewnętrznego zróżnicowania stref - wyodrębnić strefy wewnętrzne
Efekt oceny:
wydzielenie rejonów o różnej wartości
ჟ
podstawa do opracowania zakresu działań wpływających korzystnie na:
- utrzymanie stref o wartościach wysokich,
- dowartościowanie stref o wartościach najniższych
Ad.6.
6.Podaj parametry stabilności biotycznej części(?) krajobrazu.
wilgotność siedliska (im wyższa, tym odporność niższa)
trofia biotopu (im wyższa, tym odporność niższa)
stopień kontynentalności biotopu (im wyższy, tym stałość wyższa)
różnorodność gatunkowa (im wyższa, tym odporność i elastyczność wyższa)
struktura piętrowa (im stratyfikacja pełniejsza, tym odporność większa)
struktura form życiowych (im wyższy udział gatunków wieloletnich, tym stałość wyższa)
wiązanie energii (im wyższa wydajność wykorzystania energii i innych zasobów, tym większa odporność i poziom homeostazy)
poziom hemerobii (im wyższy stopień odkształcenia antropogenicznego, tym stałość niższa)
Ad. 7
Podaj przykłady oddziaływań antropogenicznych i omów ich skutki dla układu przyrodniczego.
Przyrost populacji ludzkiej
Wpływ eksplozji demograficznej człowieka na środowisko w skali globalnej
Pierwotne zależności człowieka i środowiska
Wpływ rolnictwa
Pustynnienie
Wylesianie za pomocą ognia
Zaburzenia siedlisk
Zanieczyszczenia środowiska
Zmiana klimatu
Wprowadzanie nowych gatunków i chorób
Nadmierna eksploatacja zasobów
Wpływ człowieka na wymieranie gatunków
პ wzorce wymierania gatunków
Ad. 8
8 Scharakteryzuj metody oceny przekształceń układów antropogenicznych i stopnia synantropizacji.
Synantropizacja- adaptacja szaty roślinnej gatunków fauny do nowych warunków siedliskowych stworzonych przez człowieka. Dotyczy każdego poziomu organizacji biosfery: osobniczego, populacji lokalnych, fitocenozy i krajobrazu.
Przykłady gatunków synantropijnych: pokrzywy, domowe owady biegające, myszy
Hemerobia- miara synantropizacji, określa nasilenie synantropizacji będącej reakcją na określoną wielkość (natężenie, rodzaj, częstotliwość) antropopresji.
Klasyfikacja układów antropogenicznych i ocena stopnia synantropizacji:
Metoda wskaźnika antropizacji roślinności: Jest 11 klas synantropizacji (od zbiorowisk finalnych leśnych i nieleśnych zaczynając do kompletnego braku roślinności)
Metoda linii prostej: w przyrodzie nie ma linii prostych, granice między geokompleksami mają przebieg krzywoliniowy lub rozmyty
Klasy naturalności wg Bakkera:
krajobrazy naturalne
krajobrazy subnaturalne
Krajobrazy seminaturalne
Krajobrazy rolnicze
Krajobrazy zurbanizowane
Ad.9
. Kształtowanie krajobrazu rolniczego
krajobraz rolniczy jest krajobrazem antropogenicznym i silnie przekształconym
zmiany są wynikiem pełnionych funkcji produkcyjnych
kształtowanie krajobrazu rolniczego nie może pomijać najważniejszego czynnika mającego wpływ na jego charakter - gospodarki rolnej
zachowana być musi nadrzędna funkcja: produkcja żywności
ochrona i restytucja zasobów przyrodniczych i gospodarka rolna nie muszą się jednak wykluczać
proekologiczne rolnictwo zmierza do zharmonizowania i ukształtowania zróżnicowanego, mozaikowatego krajobrazu, w którym obszary upraw poprzedzielane byłyby siecią marginesów ekologicznych: zadrzewień śródpolnych, cieków i dróg obsadzonych roślinnością drzewiastą
Ad. 10
Typy urbanizacji dolin rzecznych
Typ 1. Pełna, obustronna intensywna zabudowa doliny
bezpośrednie sąsiedztwo zainwestowania miejskiego różnego typu (najczęściej wielofunkcyjna zabudowa śródmiejska, przemysłowa lub portowa) z najczęściej skanalizowanym korytem rzeki
koryto rzeki stanowi „techniczny” element kompozycji układu urbanistycznego miasta, nierzadko jednak atrakcyjny krajobrazowo
tereny położone bezpośrednio przy korycie rzecznym są zagospodarowane w sposób bardziej ekstensywny - z dużym udziałem zieleni
Typ 2. Jednostronna intensywna zabudowa doliny rzecznej
z bezpośrednim sąsiedztwem zainwestowania miejskiego (najczęściej portowo-przemysłowego, ale nie tylko) z korytem zazwyczaj uregulowanej rzeki,
z zachowaniem wąskiego pasa niezabudowanego (mniej intensywnie zagospodarowanego) wzdłuż nabrzeża rzeki, np. w formie zielonych bulwarów.
Typ 3. Zabudowa miejska położona po obu stronach doliny rzecznej
wzdłuż koryta rzecznego (często rzeki „swobodnie" płynącej i w mniejszym stopniu uregulowanej) zachowane zostały szersze pasy terenów o ekstensywniejszej formie zagospodarowania miejskiego (tereny zielone, sportowe, rekreacyjne, ogrody) lub nawet niezagospodarowane - „półnaturalne”
niezabudowane pasy stanowią łączniki ekosystemów dolinowych przedzielonych miastem
Ad. 11
Negatywne zjawiska występujące w środowisku miejskim
Powietrze i wody są intensywnie zanieczyszczane przez zakłady przemysłowe, samochody oraz kotłownie w osiedlach i domach jednorodzinnych
Jakość gleby obniża się wskutek erozji, zanieczyszczenia powietrza oraz stosowania nawozów sztucznych
Grunty miejskie i podmiejskie (grunty rolne) przeznaczane są nieracjonalnie pod nowe inwestycje, drogi, parkingi i zabudowę kosztem terenów otwartych i zielonych
Zieleń i przestrzenie otwarte w miastach zajmują niewielkie i dość rozproszone tereny i nie stanowią powiązanych wewnętrznie układów
Postępująca degradacja przyrody w miastach i na ich obrzeżach jest główną przyczyną wymarcia wielu gatunków zwierzyny dzikiej
Ad.12
Metoda oceny struktury przyrodniczej miasta [Sukopp i Weiler (1988) ]
ZASADA: identyfikacja i opis fragmentów ekosystemów naturalnych, półnaturalnych oraz antropogenicznych
Założenia metodyczne:
nawet niewielkie fragmenty roślinności półnaturalnej odgrywają ważną rolę w systemie funkcjonalnym miasta, w szczególności w zakresie:
ochrony gatunkowej (jako ostoje, centra rozmnażania, korytarze)
funkcji społecznych (identyfikacja z miejscem - sąsiedztwem, lokalne obszary rekreacji i nieformalne place zabaw, funkcje edukacyjne)
badań naukowych (ekologicznych) i systemu monitoringu wczesnego ostrzegania,
ochrony stanu środowiska abiotycznego i stanu sanitarnego środowiska
Skala oceny:
rzadkość (skala R) ilość podobnych układów w obszarze zabudowy miasta
skomplikowanie strukturalne (skala H) dotyczy zróżnicowania fizjonomicznego ujmowanego w kategoriach formacji roślinnych
trwałość (skala D) dotyczy minimalnego czasu istnienia w danym miejscu określonego układu
wielkość (skala A) wyrażona w hektarach
Ocena stanu i znaczenia szaty roślinnej miasta
przeprowadzona na podstawie powyższych kryteriów jest niezwykle cennym materiałem pomocniczym przy formułowaniu planów bardziej racjonalnej struktury miasta na różnych poziomach szczegółowości
Ad. 13
Bonitacja terenu
bonitacja poszczególnych cech i ich zespołów z punktu widzenia:
budownictwa mieszkalnego zwartego- i półzwartego (budynki o 3-4 kondygnacjach, posadowione na głębokości około 2 m)
Brane są pod uwagę:
stosunki topoklimatyczne,
nośność gruntu,
stosunki wodne
nachylenie terenu.
METODA BONITACJI PUNKTOWEJ
Polega na przyporządkowaniu wartości liczbowych ( punktów) poszczególnym elementom walorów środowiska przyrodniczego wg. Przyjętej skali wartości.
Mimo pewnej dozy subiektywności metoda ta pozwala na uzyskanie w miarę obiejtywnego, wymiernego obrazu walorów turyst. Na danycm obszarze.
(Nadanie wart. Punktowych - im większy zasób walorów tym lepiej, ale jest więcej pracy)
Punktem wyjścia do przeprowadzenia bonitacji pkt. Jest wybór podstawowych jednostek badawczych: *jedn pkt.(mogą mieć różną wartość)*jedn admin *siatka kwadratów)np. trójkąty itp.). Poszczególnym podstawowym jednostkom badawczym przypisuje się sumę punktów bonitacji za występujące na ich terenie walory turystyczne.
Przyporządkowanie punktów następuje na podst. przyjętej przez badacza skali wartości.
Ad. 14
Podaj przyrodniczej przesłanki gospodarki przestrzennej miasta
Decyzje gospodarki przestrzennej powinny chronić:
tożsamość miasta
jego dziedzictwo kulturowe
zabytkową formę ulic
zieleń miejską
różnorodność biologiczną
Złe decyzje gospodarki przestrzennej doprowadziły do takich terenów miejskich, które traktuje się jako nieatrakcyjne do życia oraz spowodowały formy osadnictwa, które nie są zrównoważone.
Uwzględnienie uwarunkowań przyrodniczych w gospodarce przestrzennej miasta pozwala na powstrzymanie tendencji nadmiernego rozwoju przestrzennego terenów zurbanizowanych, nie uzasadnionego przyrostem ilości mieszkańców.
Konieczna jest transformacja jakościowa przestrzeni miejskiej, optymalizacja jej wykorzystania, likwidacja różnego rodzaju nieużytków urbanistycznych w strefie miejskiej, zwiększanie udziału terenów biologicznie aktywnych, zintegrowanie planowania przestrzennego z ochroną środowiska przyrodniczego.
Efektem ma być poprawa jakości podstawowych komponentów środowiska przyrodniczego w strefie miejskie oraz ochrona przed antropopresją strefy terenów otwartych w sąsiedztwie miast.
Funkcja zapobiegawcza -ochrona środowiska:
- ochrona zasobów energii i upowszechnianie odnawialnych źródeł energii;
- zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza i emisji gazów cieplarnianych;
- ochrona i zarządzania wodami podziemnymi i lokalnymi zasobami wodnymi;
- obserwacja obiegów substancji i zmniejszenie ilości (objętości) składowanych odpadó
Ad.15.
Pojemność przestrzenna środowiska i przykłady wskaźników.
Pojemność przestrzenna środowiska jednostki terytorialnej jest progowym poziomem antropopresji, przy którym decyzje z zakresu planowania przestrzennego mogą być uznane za zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Poziom pojemności identyfikuje się poprzez porównywanie wskaźników stanu parametrów środowiska na różnych etapach rozwoju zagospodarowania przestrzennego obszaru jednostki oraz dla stanów prognozowanych określanych w toku prac z zakresu planowania przestrzennego.
1. Pojemność przestrzenną oblicza się wyłącznie dla spójnych dokumentów planistycznych opracowywanych dla terytorium całej gminy.
2. Pojemność przestrzenną można obliczać jako stosunek dwóch wartości: stanu projektowanego do stanu istniejącego (x 100) lub wyłącznie dla stanu istniejącego.
3. Nie należy tworzyć uniwersalnych, ogólnopolskich poziomów odniesienia, poziomów „0” dla poszczególnych monitorowanych cech.
4.Ocena pojemności przestrzennej polega na wyborze kilku, kilkunastu wskaźników, które w czytelny sposób scharakteryzują podejście gmin do zasad zrównoważonego rozwoju.
5.Wskaźniki mają :
-pokazywać charakter i dynamikę zmian,
-zwracać uwagę na możliwe konsekwencje podejmowanych decyzji,
-muszą wskazywać na jakość podejmowanych decyzji przestrzennych.
6.Cechy muszą być łatwo mierzalne, dane dostępne, wyniki publikowane.
Przykłady wskaźników:
Dostępność do środków komunikacji zbiorowej:
częstotliwość kursowania autobusów i pociągów w dni robocze w porze dziennej;
kursowanie w porze wieczornej i w weekendy;
Komunikacja rowerowa:
udział dróg rowerowych wśród wszystkich dróg [%]
Użytkowanie terenu:
struktura użytkowania gruntów
udział terenów osiedlowych i komunikacyjnych w powierzchni miasta [%]
Tereny zieleni, wypoczynek:
liczba drzew przy ulicach
tereny zieleni powszechnie dostępne [ha]
tereny leśne [ha]
Ochrona przyrody
Liczba i powierzchnia [ha] obszarów ochrony przyrody i obiektów chronionych
Energia, ochrona klimatu:
konsumpcja energii (prąd, centralne i lokalne źródła energii cieplnej, gaz ziemny, węgiel, olej opałowy) [GWh/rok]
udział energii odnawialnej w całej konsumpcji energii [%]
emisja CO2 (sektory: energetyka, ciepłownictwo, komunikacja) [t/mieszkańca/rok]
Gospodarka odpadami:
odpady powtórnie wykorzystywane (odzyskiwane) [%]
Zanieczyszczenia gruntu:
liczba wszystkich znanych lokalizacji skażenia gruntu
liczba terenów zrekultywowanych / rok
Ad. 17
Propozycje łagodzenia skutków złego planowania:
AUTOSTRADY I DROGI EKSPRESOWE
autostradę należy wyznaczyć w ten sposób, aby na jak najkrótszych odcinkach przebiegała przez tereny zalesione i o najwyższych walorach przyrodniczych (np. hydrogeniczne) oraz obszary gleb o klasie wyższej niż V i aby omijała obszary chronione (parki krajobrazowe, parki narodowe, rezerwaty przyrody, obszary NATURA 2000);
w przypadku przecinania przez autostradę bardziej rozległych kompleksów leśnych konieczna jest budowa przejść dla zwierząt na drogą (ekoduktów) o szerokości co najmniej 60 m, z zachowaniem wszystkich zasad budowy tego typu przejść; w niektórych przypadkach celowe jest instalowanie osłon przeciwhałasowych i blokujących wejście dużej zwierzyny na jezdnię;
powierzchnia leśna planowana do wycięcia w celu budowy autostrady i towarzyszącej jej infrastruktury powinna być jak najszybciej zrekompensowana w postaci nowych nasadzeń leśnych, w miarę możliwości położonych w odległości nie większej niż kilka kilometrów od autostrady;
autostrada powinna być tak wkomponowana w krajobraz, aby nie obniżała jego walorów wizualno-estetycznych;
należy stworzyć alternatywne środki transportu pasażerów i towarów
należy stosować zabudowę biologiczną dróg, szczególnie w kontakcie z terenami rolniczymi i osadniczymi
SKŁADOWISKA ODPADÓW KOMUNALNYCH O ZNACZENIU PONADLOKALNYM
składowanie tylko odpadów całkowicie nieprzetwarzalnych;
likwidacja składowisk nielegalnych i nie odpowiadających przepisom o ochronie środowiska i odpadach;
harmonijne wkomponowywanie składowisk odpadów w krajobraz, zagospodarowywanie zielenią składowisk i stref ich ograniczonego użytkowania;
wskazanie konkretnych rejonów lokalizacji składowisk i stref przez nie obsługiwanych (np. zespołów gmin)
TERENY WYSOKOTOWAROWEJ (INTENSYWNEJ) GOSPODARKI ROLNEJ
bezwzględne dostosowywanie nawożenia i chemizacji upraw do pojemności gleb;
dostosowanie form użytkowania ziemi i upraw do warunków przyrodniczych;
zwiększanie roli gospodarstw rodzinnych na terenach popegeerowskich;
kształtowanie równoległych z rolnictwem funkcji obszarów wiejskich (usługi, turystyka, ochrona środowiska) jako dodatkowego źródła dochodu dla rolników
OŚRODKI REKREACYJNE O ZNACZENIU PONADLOKALNYM
takie kształtowanie przestrzeni turystycznej, które w minimalnym stopniu koliduje ze środowiskiem przyrodniczym
lokalizowanie bazy rekreacyjnej w sąsiedztwie, a nie na terenach najatrakcyjniejszych przyrodniczo
w miejscowościach turystycznych tworzenie stref wyłączonych z ruchu samochodowego (przeznaczonych dla pieszych i rowerzystów), umożliwianie korzystania z publicznych środków transportu (kolej, autobus, ryksza, dorożka), stworzenie sieci wypożyczalni rowerów i dróg rowerowych pomiędzy miejscami i obszarami zamieszkania turystów a miejscami ich aktywnego wypoczynku
wzbogacanie oferty rekreacyjnej i podwyższanie jej standardu
przestrzeganie zasady priorytetu ochrony środowiska i krajobrazu nad lokalizowaniem bazy rekreacyjnej
TERENY PODMIEJSKIE
PODLEGAJĄCE SUBURBANIZACJI
przykładać ogromną wagę do ograniczenia zabudowy terenów podmiejskich; dążyć do pozostawienia jak największej powierzchni terenów biologicznie aktywnych, w tym obiektów hydrograficznych (oczek, podmokłości, potoków) w stanie jak najmniej zmienionym oraz nasycać zielenią tereny zabudowane (np. poprzez ustalanie w planach miejscowych części lub odsetka powierzchni działek, które nie mogą być pokryte powierzchniami nieprzepuszczalnymi)
stosować nawierzchnie półprzepuszczalne i przepuszczalne tam, gdzie jest to możliwe
ulgi dla inwestorów wprowadzających ekologizację zabudowy
opłaty (podatki) od spływu wód deszczowych z nieprzepuszczalnych powierzchni działek i dachów (głównie dotyczy to hipermarketów i hal produkcyjno-usługowych); na większych budowlach wprowadzać zieleni na dachy i ściany
ograniczać indywidualny ruch samochodowy na ulicach osiedlowych
wprowadzać łatwo dostępny transport publiczny z peryferii do centrów miast
ograniczać wywóz ziemi (gleby) z terenów zabudowywanych
budować tylko na gruntach najmniej przydatnych dla rolnictwa
Ad. 18
Synantropizacja = adaptacja szaty roślinnej i - jako następstwo - gatunków fauny do nowych warunków siedliskowych, stworzonych przez człowieka
Gatunek synantropijny - gatunek zwierzęcia lub rośliny, który wykorzystuje bliskość siedlisk ludzkich z korzyścią dla siebie
Do zwierząt synantropijnych zalicza się wszelkie domowe owady biegające (np. prusaki), ektopasożyty (pluskwy, pchły), ptaki (jaskółki oknówki) i ssaki takie jak myszy i szczury. W zależności od strefy klimatycznej skład gatunkowy tej grupy się zmienia. Niektóre zwierzęta synantropijne przenoszą poważne choroby.
Wśród roślin najlepiej znanym gatunkiem synantropijnym są pokrzywy, porastające otoczenie domów i rudery.
Gatunki synantropijne mogą być miejscowego pochodzenia (gatunki autochtoniczne), lub obcego pochodzenia (gatunki alochtoniczne).
Miara synantropozacji: hemerobia - stopniowany typ reakcji szaty roślinnej na antropopresję (oddziaływanie człowieka).
Hemerobia określa nasilenie synantropizacji będącej reakcją na określoną wielkość (natężenie, rodzaj i częstotliwość) antropopresji.
4