Zaburzenia czynnościowe jajników u bydła, zaburzenia w przebiegu cyklu 24.11.2010

Zaburzenia w procesie owulacji

- opóźniona owulacja (ovulatio prolongata)

- zarastanie (atrezja) pęcherzyków jajnikowych

- torbiele (cysty) jajnikowe (cysters variorum)

Istota opóźnionej owulacji

Jajeczkowanie (owulacja) nie występuje w fizjologicznych granicach 6-15h po zakończeniu objawów rujowych lecz opóźnia się jeden lub nawet kilka dni

W związku z tym nie dochodzi do zapłodnienia (krótki czas życia nasienia) i krowa „powtarza” ruję

Przyczyny opóźnionej owulacji

Endogenne

- niedostatek GnRH i LH lub zbyt długie odstępy w ich uwalnianiu

- niedostateczne tworzenie estrogenów w płynie pęcherzykowym

- niedostateczne wykształcenie receptorów LH w ścianie pęcherzyka

- zaburzenia w reakcjach biochemicznych w płynie pęcherzykowym

Egzogenne

- stresy w trakcie rui lub sztucznego unasienniania - uwalnianie endorfiny

- czynniki klimatyczne (stres cieplny)

- czynniki żywieniowe

Niedostateczne zaopatrzenie w energię

Niedobory (mangan, beta-karoten)

Rozpoznanie opóźnionej owulacji

Zwiększona liczba „powtórek” w stadzie

Wielokrotne rektalne badanie jajników w okresie rujowym i porujowym

Ocena USG jajników

Badanie uzupełniające

- pomiar oporu elektrycznego śluzu pochwowego

- pomiar stężenia progesteronu w dniach 0-3-5

Postępowanie przy opóźnionej owulacji

Przede wszystkim poprawa żywienia i utrzymania - ale jest to działanie długofalowe - podobnie jak przy funkcji jajników

Reinseminacja - czyli powtórne unasiennienie po 24h od pierwszego zabiegu

Podawanie preparatów hormonalnych zawierających hCG lub częściej GnRH

Terapia uzupełniająca - Wit A i E

Hormonalne leczenie opóźnionej owulacji

Podanie hormonów - w momencie unasienniania lub klika h (4-6) wcześniej

hCG podaje się w dawce 1500-2000j.m.

GnRH - dawka zależna od rodzaju preparatu - np. w przypadku octanu busereliny dawka wynosi 10mcg (10ml)

Zarastanie (atrezja) pęcherzyków jajnikowych - brak owulacji

Istotą schorzenia jest zahamowanie rozwijających się pęcherzyków i powolne ich zanikanie i powolne ich zanikanie bez jajeczkowania!

Niekiedy używa się określenia „tępa ruja”

Przyczyny atrezji pęcherzyków jajnikowych

Zaburzenia w uwalnianiu FSH i LH

Czynniki usposabiające

- błędy żywieniowe

- wysoka wydajność

- niekorzystne warunki utrzymania

Rozpoznanie

Powtarzane kliniczne badania rektalne, kiedy stwierdza się istniejący długo pęcherzyk przy nieobecności rozwijającego się ciałka żółtego

Bardzo pomocne może być badanie USG

Można mierzyć poziom progesteronu

Leczenie atrezji - podobne jak opóźnionej owulacji

Podanie hormonów - w momencie unasienniania lub klika h (4-6) wcześniej

hCG podaje się w dawce 1500-2000j.m.

GnRH - dawka zależna od rodzaju preparatu - np. w przypadku octanu busereliny dawka wynosi 10mcg (10ml)

Uwaga!

Atrezja może być również zjawiskiem fizjologicznym w związku z falowym (dwu lub trójfazowym) dojrzewaniem pęcherzyków jajnikowych

Przy atrezji możliwość OVSYNCH

Torbiele czyli cysty jajnikowe

Cysty to przetrwałe pęcherzyki jajnikowe z obumarłą komórką jajową, przekraczające wielkość (średnicę) 2,5cm które utrzymują się na jajnikach przynajmniej 10 dni (nierzadko ponad 2-3 tygodnie)

Czynniki - klimat, wiek, utrzymanie, geny, żywienie, mleczność, nadwrażliwość, inseminacja

Przyczyny powstawania torbieli jajnikowych - zaburzenia w regulacji neurohormonalnej

Uwaga!

Cysty jajnikowe występują niejednokrotnie w okresie poporodowym

Ich obecność w tym okresie jest przez niektórych badaczy traktowana ajko przejaw powracania cyklicznej aktywności jajników po wycieleniu

W związku z tym o cystach jako patologii powinno się mówić dopiero po 40-42 dniu po porodzie

Rodzaje cyst

Dronotorbielowate zwyrodnienie jajników

Wielotorbielowe zwyrodnienie jajników

- cysty teka-pęcherzykowe

- cysty luteinowe

- cysty mieszane

Kryteria rozpoznawania cyst

Średnica powyżej 2,5cm

Istnieje w stanie niezmienionym co najmniej 10-12dni

Brak ciałka żółtego w badaniu per rectum

Brak rui lub ruje nieregularne

U niektórych krów nimfomania

Różnica w wielkości jajnika cystowatego i normalnego

Diagnoza różnicowa: pęcherzyk czy cysta

Cysty pęcherzykowe to z reguły miękkie, cienkościenne (grubość ściany torbieli do 3mm), wypełnione płynem struktury, niejednokrotnie są to twory mnogie - na jednym lub obu jajnikach. Krowy z cystami pęcherzykowymi mogą charakteryzować się zarówno brakiem rui (anoestrus) jak i nimfomanią (rzadko), a poziom progesteronu we krwi obwodowej jest niski

Cysty luteinowe to grubościenne (grubość ściany torbieli powyżej 3mm) struktury zawierające płyn, które występują zwykle pojedynczo. Krowy cystami luteinowymi wykazują zazwyczaj anoestrus, a poziom progesteronu we krwi obwodowej jest wysoki

Cysta luteinowa w przekroju

Cysty ciałka żółtego

Mają średnicę do 1cm

Zanikają spontanicznie

Nie są już uznawane za stan patologiczny

Leczenie cyst pęcherzykowych

Celem leczenia tych torbieli jest doprowadzenie do powstania cyklicznego ciałka żółtego na dwa sposoby

- z rozwijającego się pęcherzyka jajnikowego

- poprzez luteinizację ściany torbieli

Dodatnim więc wynikiem leczenia będzie:

- obecność ciałka żółtego na prawym bądź lewym jajniku

- regres cysty, jej zanik lub częściowa luteinizacja w ciągu 3 tygodni

Poziom progesteronu w osoczu u krów z cystami pęcherzykowymi po leczeniu GnRH

Podwyższony poziom progesteronu oddziałuje na podwzgórze w kierunku przywrócenia normalnych cykli

Preparaty stosowane w terapii cyst pęcherzykowych

- podawanie syntetycznych analogów GnRH

Podawanie preparatów zawierających hCG (3000j.m./samicę)

Aplikacja progesteronu w formie preparatów długodziałających

Ponieważ te cysty produkują progesteron lekiem z wyboru jest PGF2alfa lub jej syntetyczny analog

Przy obecności tkanki lutealnej po podaniu leku dochodzi często do wystąpienia rui w ciągu kilku dni

Niepłodność związana z tzw. powtarzaniem

Istnieją 3 rodzaje powtarzania

W regularnych interwałach (tj. po 18-24 dniach)

- brak owulacji - zarastanie atrezja pęcherzykó

- opóźniona owulacja

- utajone nieżyty bł śl macicy

- wczesna śmierć zarodkowa (przed 14 dniem)

- niepłodność na tlee immunologicznym

- zła jakość nasienia lub nieodpowiednia technika i termin inseminacji

W skróconych interwałach (tj. poniżej 18 dni)

- obecność torbieli (może być związana z nimfomanią choć jest to dzisiaj rzadkie)

- niedokładne rozpoznanie i zidentyfikowanie rui

Przy wydłużonych interwałach (tj. powyżej 24 dni)

- brak wykrycia lub niedokładna identyfikacja rui

- późna śmierć zarodkowa

Uwaga końcowa

Z terapii hormonalnej robi się często panaceum, zapominając, że bez poprawy warunków żywienia i utrzymania podawanie hormonów nie przyniesie zadowalających rezultatów

Główne problemy w hodowli

Rozród - płodność

Wydajność

Plenność - liczba potomstwa w miocie

Zamieranie zarodków u bydła

Czynniki genetyczne, chów wsobny, „starzenie się” kom jajowej

Środowisko macicy, endometritis,

Nieodpowiednie żywienie

Zaburzenia hormonalne

Cykl produkcyjny

- dojrzałość płciowa

- dojrzałość hodowlana

- krycie (inseminacja)

- ciąża

- okres okołoporodowy

Okres zasuszenia 6-8tyg przed porodem

- poród

- okres międzyciążowy (90-120 dni)

Czas pierwszej rui

Okres krycia (inseminacji)

Potwierdzenie ciąży

Zaburzenia płodności w okresie międzyciążowym

- endometritis

- opóźniona inwolucja macicy

- cysty jajnikowe

- acyklia

- cicha ruja

- zamieralność zarodków

---