Ekonomia zadaje pytania: Co? Ile? Dla kogo? Kiedy? Produkować.

Jak rozdzielić dobro? Czy równo znaczy sprawiedliwie? Ludzie są równi tylko wobec prawa. Czy leniwy ma dostać tyle samo co pracowity? Równość oznacza wyrównywanie szans.

Musi się ukształtować mechanizm podziału dóbr.

Mechanizm gospodarki rynkowej - większość potrzeb zaspakajamy dobrami kupionymi na rynku. Pojawia się popyt na pieniądz. Chcemy go mieć jak najwięcej by móc więcej konsumować.

Przedsiębiorstwo kapitalistyczne realizuje dochód w postaci zysku.

Podmioty gospodarujące działające w warunkach ograniczoności mogą dążyć do realizacji celów tylko przez ciągłe dokonywanie wyborów. Optymalizacja efektów wymaga:

• Hierarchizacji celów według przyjętego kryterium

• wyboru najbardziej korzystnego wariantu (dającego największy zysk, użyteczność)

• odrzucenie wariantów gorszych

Konieczność odrzucania wariantów, które w danej chwili nie mogą być równolegle zrealizowane, pokazuje, że z każdym wyborem łączy się nierozerwalnie koszt ponoszony przez podmioty podejmujące decyzje. Jest to tzw. koszt utraconych możliwości produkcyjnych (koszt alternatywny), który definiuje się jako utraconą korzyść z najbardziej preferowanego wśród odrzuconych wariantów działań.

Różnica między korzyścią uzyskaną wskutek wyboru a korzyścią utraconą wskutek odrzucenia drugiego w hierarchii wariantu , nosi nazwę renty ekonomicznej.

Zależności między zjawiskiem rzadkości, wyboru i kosztu alternatywnego ilustruje się za pomocą krzywej możliwości produkcyjnych. Krzywa ta pokazuje zbiór kombinacji dwóch dóbr, które mogą być wyprodukowane przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu posiadanych przez producenta czynników wytwórczych. Krzywa ma nachylenie ujemne , co odzwierciedla fakt, że zwiększenie produkcji jednego dobra pociąga za sobą konieczność ograniczenia produkcji dobra drugiego. Skalę tego ograniczenia, a zatem koszt utraconych możliwości związany z decyzją o zwiększeniu produkcji jednego dobra o jednostkę, pokazuje krańcowa stopa transformacji (MRT), która odpowiada nachyleniu krzywej możliwości produkcyjnych przy poszczególnych kombinacjach dóbr:

MRT_YX = ΔY / ΔX (rośnie produkcja dobra X)

Lub

MRT_XY = ΔX / YΔ (rośnie produkcja dobra Y)

Nie ma pełnego wykorzystania dóbr. My do tego tylko dążymy. W każdym państwie występuje bezrobocie, które pomniejsza pełne wykorzystanie dóbr.

Rosnąca krańcowa stopa transformacji informuje o zwiększającym się koszcie alternatywnym podnoszenia produkcji jednego dobra wyrażonym utratą produkcji dobra drugiego. W takim przypadku krzywa możliwości produkcyjnych jest wklęsła w stosunku do środka układu współrzędnych.

Stała krańcowa stopa transformacji świadczy o niezmiennym koszcie alternatywnym, czyli rezygnacji z ciągle takiej samej ilości jednego dobra w przypadku zwiększania produkcji drugiego dobra o jednostkę. W tym przypadku krzywa możliwości produkcyjnych jest linią prostą łączącą obie osie.

Malejąca krańcowa stopa transformacji pokazuje malejący koszt alternatywny zwiększania produkcji jednego dobra wyrażony utratą drugiego dobra. Krzywa możliwości produkcyjnych jest wówczas wypukła w stosunku do środka układu współrzędnych.

Jeżeli dane przedsiębiorstwo wybiera kombinację dóbr znajdującą się pod krzywą możliwości produkcyjnych, oznacza to, że nie w pełni wykorzystuje posiadane zasoby, czyli nie wykorzystuje ich efektywnie. Przedsiębiorstwo może zwiększyć produkcję jednego, drugiego lub obu dóbr bez ponoszenia kosztów utraconych możliwości. Kombinacje znajdujące się powyżej krzywej są w obecnej chwili niemożliwe do wyprodukowania z powodów technologicznych lub zbyt małej ilości dostępnych czynników wytwórczych.

Możliwości produkcyjne danego producenta są jednak wartością zmieniającą się w czasie. Mogą na przykład wzrosnąć wraz z unowocześnieniem procesu technologicznego, efektywniejszym zarządzaniem lub zwiększeniem ilości dostępnych zasobów. Ilustracja graficzna wzrostu (lub spadku) możliwości produkcyjnych wymaga przesunięcia równoległego (możliwości produkcyjne obu dóbr zmieniają się w tym samym stopniu) lub zmiany nachylenia krzywej możliwości produkcyjnych (zmieniają się możliwości produkcyjne tylko jednego dobra).

Prawo malejących przychodów krańcowych - każda dodatkowa porcja zasobów będzie prowadzić do wzrostu kosztów i produkcji ale o coraz mniej. Wzrost produkcji nie będzie rósł w nieskończoność.

Przejście z opcji A do B powiązane jest z alokacją dóbr, które wymaga nakładu czasu i pracy.

Wydajność pracy - wartość produkcji w jednostce czasu. Zależy od kwalifikacji i stopnia wyposażenia pracownika. Motywacją jest płaca. Jest mnóstwo czynników niemierzalnych lub ciężko mierzalnych. Ale fakt ż nie da się czegoś zmierzyć nie oznacza, że tego nie ma.

Prakseologia - nauka o racjonalnym działaniu. Istnieją dwie zasady gospodarowania.

Pierwsza zasada mówi o największej wydajności/efektywności. To działania zmierzające do maksymalizacji celów, przy danym nakładzie.

Druga zasada mówi o oszczędności środków. Dale realizacji celu minimalizujemy środki.

Nie można jednocześnie minimalizować surowiec i maksymalizować efekty. Jest to niewykonalne.

Ekonomia pozytywna - gałąź badań ekonomii, która mówi jak jest.

Ekonomia normatywna - gałąź badań ekonomii, która wyraża sądy wartościujące. Mówi jak powinno być. Są to zdania podzielone, bo każdy ma inne zdanie i różne koncepcje.

Mikroekonomia Wojciech Matuszewski

Wykład drugi - 07 marca 2010 r.

---