Zatory płatnicze oraz zaległe i stracone zobowiązania stanowią ważne zagadnienie w życiu gospodarczym. Biorąc pod uwagę konsekwencje zaległości płatniczych InfoMonitor Biuro Informacji Gospodarczej S.A. (InfoMonitor), Biuro Informacji Kredytowej S.A. (BIK), Związek Banków Polskich (ZBP) i Pentor Research International (Pentor) dostrzegły potrzebę monitorowania rozmiarów tego zjawiska w obrocie gospodarczym i jego zmian w czasie. Odpowiedzią jest zapoczątkowane w listopadzie 2007 r. regularnie przeprowadzane badanie wśród przedsiębiorców mierzące poziom bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym. Podstawowym wskaźnikiem prezentującym poziom oraz zmiany badanego zjawiska jest BOG - wskaźnik bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym.

Badanie przeprowadzono z pracownikami trzech segmentów firm. Respondentami były osoby odpowiedzialne za finanse firmy. Zrealizowano 200 efektywnych wywiadów w grupach: dostawców usług finansowych, którzy stanowili 35% próby (banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, ubezpieczyciele, firmy wydające karty kredytowe, firmy leasingowe, firmy zajmujące się wykupywaniem długów i faktoringiem, spółki udzielające pożyczek), dostawców usług masowych - 35% próby (spółdzielnie lub wspólnoty mieszkaniowe, dostawcy energii elektrycznej, wodociągi, dostawcy innych usług komunalnych, dostawcy gazu, dostawcy telewizji satelitarnej lub kablowej, przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej, operatorzy telekomunikacyjni) i w grupie przedsiębiorców - 30%. Badanie przeprowadzono w dniach od 8 do 11 sierpnia. Posłużono się metodą wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo CATI.

W odczuciu przedsiębiorców w ciągu ostatnich 3 miesięcy nieznacznie wzrosło bezpieczeństwo w obrocie gospodarczym. Po okresie wyraźnego spadku zauważalnego zwłaszcza na przełomie roku, po raz pierwszy zanotowano wzrost współczynnika.

0x08 graphic
Do stworzenia wskaźnika wykorzystano metodę standaryzowanych sum. Wskaźnik może przyjmować wartości z zakresu od -100 do 100. Wzrost jego wartości oznacza poprawę oceny bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym. Wartość wskaźnika w sierpniu jest dodatnia - 21,06 i o 0,36 wyższa od odnotowanej w pomiarze majowym.

Poprawa sytuacji w głównej mierze spowodowana jest przez wzrosty w sektorze dostawców usług masowych. Zanotowane zmiany w znacznej mierze niwelują spadki obserwowane w ciągu ostatnich dwóch pomiarów.

W sierpniu 2008 r. wskaźnik bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym (BOG) przyjął wartość 16,05 punktów w przypadku dostawców usług finansowych, co stanowi spadek w stosunku do maja 2008 o 5,85 punktu.

W przypadku dostawców usług masowych wskaźnik wyniósł 24,32 punkty - jest to bardzo wyraźny wzrost w porównaniu do poprzedniej fali badania (o 10,12 w porównaniu do poprzedniego pomiaru).

Blisko co czwarty pytany (22%) deklaruje, że terminowe wpłaty nie przekraczają połowy wszystkich regulowanych wobec nich należności. Co ciekawe, zdarzają się firmy (1%), wobec których ani jedna płatność nie jest regulowana terminowo!

Największa grupa spośród badanych (37%) deklaruje, że terminowe wpłaty plasują się u nich pomiędzy 51%, a 75% wszystkich należności. W dość dobrej sytuacji znajduje się około 40% ankietowanych, więcej niż 76% zobowiązań otrzymują oni w terminie, ale tak naprawdę zaledwie 10% wszystkich otrzymuje płatności terminowo.

Firmy mają największy problem z egzekucją bardzo dużych kwot, przekraczających 5000 złotych - tak wskazało 47% respondentów, czyli niemal co drugi pytany, albo kwot najmniejszych, nieprzekraczających 1000 złotych.

Kwoty pomiędzy 1000 a 5000 zł są wyraźnie rzadziej wskazywane przez respondentów. Zgodnie z oczekiwaniami przedstawiciele usług masowych (49%) najczęściej mają problemy z wyegzekwowaniem kwot do 1000 zł, natomiast to przedsiębiorcy (65%) przede wszystkim wskazują na należności przekraczające 5000zł jako najtrudniejsze do wyegzekwowania. (szczegółowe zestawienie rozkładu badania w poszczególnych grupach - strona 16).

Podobnie jak w poprzednich kwartałach, badani uznają za znaczny problem nieterminowe regulowanie płatności przez kontrahentów. Dokonując oceny powagi tego problemu na czterostopniowej skali, gdzie 1 oznacza poważne, a 4 niewielkie utrudnienie, aspekt ten zarówno obecnie, jak i w maju 2008, został oceniony średnio na 2 punkty.

Rangę problemu niezmiennie ocenili także przedstawiciele sektora finansowego - na 2,1, i przedsiębiorcy - na 1,9. Jedyną grupą, która obecnie uznaje nieterminowe płatności za nieco mniejszy problem niż podczas poprzedniej fali badania są dostarczyciele usług masowych - średnia ocena 2,0 (wzrost o 0,1 punktu).

0x08 graphic
Respondenci zapytani jak radzą sobie z nierzetelnymi kontrahentami najczęściej wskazują na listowne wezwania do zapłaty wierzytelności. W okresie trzech ostatnich miesięcy taką metodą odzyskiwania zaległych wierzytelności posłużyło się 93% badanych. Nieco rzadziej pytani decydują się na bezpośredni kontakt z dłużnikiem - 85% i na telefoniczne wezwania do zapłaty - 82%. Większość ankietowanych wskazuje jednak na więcej niż jedną metodę odzyskiwania zaległości, prawdopodobnie korzystając z usług instytucji lub firm zewnętrznych, gdy zawiodą starania podejmowane samodzielnie. Tak więc 58% ogółu badanych korzysta z usług komornika, 33% z usług firmy windykacyjnej, 15% przekazuje dane nierzetelnego kontrahenta do biura informacji gospodarczej. Niemal połowa badanych oświadczyła, że nierzetelnemu płatnikowi wymawia umowę. Ponadto 54% badanych zadeklarowało, że podejmuje inne jeszcze niż wymienione w ankiecie działania prawne celem odzyskania wierzytelności.

Działalność biur informacji gospodarczej mieści się w dwóch wymienionych przez ankietowanych metodach działania. Pierwszym krokiem jest wysłanie do nierzetelnego płatnika listu z ostrzeżeniem o zamiarze przekazania jego danych do biura informacji gospodarczej. Jak pokazują doświadczenia InfoMonitora skuteczność takiego listu wynosi około 45%. W pozostałych przypadkach, gdy mimo ostrzeżenia płatność nie wpłynęła, firma przekazuje dane dłużnika do bazy BIG udostępniając tym samym innym przedsiębiorcom informację o nierzetelności płatniczej danego przedsiębiorcy lub konsumenta.

Według zdecydowanej większości respondentów (68%) fakt przedłużenia terminów płatności faktur nie zmniejszyłby problemu powstawania zatorów płatniczych. Ich zdaniem każdy termin i tak jest przekraczany. Optymistycznie do takiego pomysłu podchodzi około co 10 badany (12%), uważając że taka zmiana pozwoliłaby bezpieczniej planować wydatki. Umiarkowany optymizm, mówiący o poprawie, ale tylko iluzorycznej, wynikającej z zapisów w dokumentach, wykazuje 16% pytanych.

21 punktów	tyle wyniósł wskaźnik bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym we wrześniu 2008
na 24 punkty	(najwięcej) bezpieczeństwo w obrocie gospodarczym oceniają przedsiębiorcy
1%	ankietowanych deklaruje, że ani jedna płatność wobec jego firmy nie jest regulowana terminowo
5000 zł	i więcej to kwoty najtrudniejsze do odzyskania zdaniem niemal połowy ankietowanych przedsiębiorców
na 2	w skali od 1 do 4 oceniają ankietowani przedsiębiorcy negatywny wpływ nieterminowego regulowania płatności na prowadzenie działalności gospodarczej
93%	przedsiębiorców podejmuje próbę samodzielnego wyegzekwowania zadłużenia wysyłając list do dłużnika
58%	badanych przedsiębiorców zwraca się do komornika
68%	przedsiębiorców nie wierzy, by wydłużenie terminów płatności zmniejszyłoby problem zatorów płatniczych