METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH

Lit:

1. Palka, Metodologia badania, praktyka pedagogiczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2006rok

2. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, 2004 rok

3. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, 1985rok

4. Such, Szczęśniak. Filozofia nauki, UAM, 1997rok

5. Sobocki, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Impuls, 1999rok

6. Konarzewski, Jak uprawiać badania oświatowe, 2000rok

Definicje podstawowych pojęć:

Metodologia nauk (metanauka) jest to w aspekcie pragmatycznym nauka o metodach działalności naukowej i stosowanych w nauce procedurach badawczych. W aspekcie apragmatycznym jest to nauka o elementach i strukturze systemów naukowych tj.
o wytworach nauki w postaci pojęć, twierdzeń i teorii naukowych.

Ontologia nauka o bycie jako takim, której zadaniem są dociekania nad naturą wszystkiego cokolwiek istnieje, zarówno w sferze realnej (przedmioty i zdarzenia) jak też idealnej (pojęcia ogólne). We współczesnym znaczeniu podstawowym obok teorii poznania działem filozofii zajmującym się teorią bytu, problemami jego genezy i natury w szczególności. Ontologia ma odpowiadać na pytania co jest genetycznie i funkcjonalnie wcześniejsze, pierwotne - materia czy świadomość.

Epistemologia teoria poznania, współcześnie, naukoznawstwo lub wyodrębniona część naukoznawstwa obejmująca badania teoretyczne nad modelami myślenia naukowego
i zasadami ich konstruowania oraz badania nad sposobami społecznego funkcjonowania nauki i praktycznym zastosowaniem strategii i metod naukowych.

Gatunki wiedzy ludzkiej:

WIEDZA LUDZKA

RACJONALNA IRRACJONALNA

Abstrakcyjno - literacka

spekulatywna

potoczna naukowa

Wiedza racjonalna zgodnie z rozumowaniem cechuje ją racjonalność zgodna z logiką.

Wiedza potoczna jest wiedzą zdroworozsądkową, pragmatyczną. Cechuje ja duża ogólnikowość, brak precyzji i mały stopień abstrakcyjności. Niski stopień prawdziwości oraz ścisłości, mała moc prognostyczna, niska zawartość informacyjna, pojęcia są niejednoznaczne. Dotyczy zjawisk i przedmiotów dostępnych bezpośredniej obserwacji.

Wiedza abstrakcyjno literacka - to rodzaj wiedzy, który jest związany ze sztuka literaturą jest przede wszystkim wiedza o człowieku i jego złożonej naturze

Wiedza spekulatywna ( prowadzenie ) zawarta w religii i filozofii.

Wiedza naukowa stosuję mocną zasadę racjonalności. Oznacza ona, że stopień przekonania
z jakim głosimy dane twierdzenie powinno odpowiadać stopniowi jego uzasadnienia. Stosuje także słabą zasadę racjonalności czyli spełnia wymogi intersubiektywności (przeciwieństwo wiedzy potocznej)

Warunki aby dana prawda była prawdą naukową

1. wysoki stopień ogólności,

2.wysoki stopień ścisłości

3. wysoki stopień informacyjnej zawartości

4.wysoka pewność epistemologiczna

5. wysokiej prostoty logicznej

Wiedza irracjonalna nieuchwytna dla rozumu. Cechuje ją poza doświadczalna droga poznania (charakterystyczna dla poznania intuicyjnego często sprzecznego z zasadami logiki) oraz poznanie mistyczne polegające na bezpośrednim kontakcie z rzeczywistością nadprzyrodzoną. Nie spełnia słabej zasady racjonalności.

Nauka i jej znaczenie

Nauka może być rozpatrywana w różnych aspektach:

1. nauka jako gatunek wiedzy - wiedza naukowa

2. nauka jako rodzaj działalności podejmowanych przez zespoły uczonych i działalność naukowo badawcza

3. nauka jako sposób działania poznawczego, czyli metoda naukowa,

4. nauka jako podmiot zbiorowy

5. nauka jako instytucja badająca, naukowa

6. nauka jako forma świadomości społecznej - świadomości naukowej

7. nauka jako składnik sił wytwórczych

Takim rozumieniem nauki zajmuje się metodologia nauki.

Klasyfikacja nauk

Do klasyfikacji nauk wprowadza się zarówno kryteria ontologiczne jak i metodologiczne.

Podziału nauk dokonuje się według:

1. przedmiotu badań czyli fragmentu lub aspektu rzeczywistości analizowanego przez poszczególne nauki. Nauki mogą różnić się przedmiotem badań nawet jeśli badają te same obiekty

2. metody badań

3. zadań i celów

4. rodzajów formułowanych problemów

5. rodzaju formułowanych twierdzeń

6. rodzaju wyjaśnień

7. uzasadnienia

8. systemu ogólności, abstrakcyjności i prostoty.

PODZIAŁ NAUK wg kryterium przedmiotowo metodologicznego.!!!!!!!!!!!!!!!

Nauki dzielimy na:

1. formalne (racjonalne, dedukcyjne)

• Logika

• Matematyka

empiryczne (realne, indukcyjne)

• Przyrodnicze

• Fizyczne

• Biologiczne

• Społeczne

• Socjologia

• Prawo

• Historia

• Pedagogika

• Nauki polityczne

• Językoznawstwo

• Filozofia

W polskim systemie wyróżniamy 21 dziedzin, a w tym jest 88 dyscyplin to:

1. nauki biologiczne

- biochemia

- biofizyka

- biotechnologia

-ekologia

2. nauki chemiczne

Chemia

3.Nauki ekonomiczne

- towaroznawstwo

4. nauki farmaceutyczne

5.fizyczne

- fizyka

- biofizyka

- geofizyka

6. nauki humanistyczne

- archeologia

- filozofia

- historia

- pedagogika

- religioznawstwo

- nauki o sztuce

- nauki o polityce

- etnologia

7. Sr. leśnicze

- drzewoznawstwo

- leśnictwo

8. nauki matematyczne

- matematyka

- informatyka

9. nauki medyczne

- stomatologia

10. nauki o ziemi

- geofizyka

- geografia

- geologia

12. nauki prawne

- prawo administracyjne, rodzinne,

13. nauki rolnicze

- ogrodnictwo

- zootechnika

14.nauki techniczne

- mechanika

- elektronika

- budownictwo

- transport

- telekomunikacja

15. nauki teologiczne

16.n. weterynaryjne

17. n. wojskowe

18. n filmowe

19. nauki muzyczne

- rytmika i taniec

- wokalistyka

20. n. plastyczne

- rzeźba

- grafika

-wzornictwo

21 nauki teatralne

!!!!!!!!!!Metodologia to nauka zajmująca się poznaniem naukowym , procesami poznania w nauce, regułami ( metoda naukowa).Efektami poznania ( wiedza naukową) Wyznacza normy prawidłowego poznania analizuje błędy po0znawczeanalizuje jak ich uniknąć w trakcie procesu badawczego.

Edukacja polega na przejściu od orientacji pozytywistycznej poprzez humanistyczną ku postmodernistycznej

Nauka - teoria - subdyscypliny= prawda + prawidłowość

Teoria oglądanie badanie słowo to układ logicznie i rzeczowo powiązanych tez które teoretycznie wyjaśniają wskazaną jednoznacznie dziedzinę

Teoria w naukach społecznych to wiedza dająca się uzasadnić i interpretować zjawisk interesujących badacza czyli system logicznie spójnych twierdzeń o badanych zjawiskach.

Rodzaje teorii! Wg Kozieleckiego

1. Najbardziej dojrzała - która pozwalają się wyjaśnić i przewidywać rzeczywiste zdarzenia , to system ogólnych i dobrze uzasadnionych twierdzeń,

2. Dojrzała czyli system hipotez przypuszczeń, które nie zawsze pozwalają przewidywać i wyjaśniać fakty

3. Mniej dojrzała refleksyjna, teoretyczna, oznacza dość luźne przypuszczenia i idee nieudokumentowane naukowo

!!!Elementy struktury teorii

1. orientacyjna teoretyczno - metodologiczna

- określenie to co jest przedmiotem badań

- określenie granic poznania

- określenie sposobów poznania

2. model pojęciowy strukturalny

- zespół powiązań kategorii analitycznych składający się na szczególną wizję świata

3. zbiór twierdzeń o zależności między zjawiskiem a zdarzeniami

Teorie naukowe wynikają z koncepcji rozumu i dominującego typu racjonalności.

!!!!Wyróżniamy 3 typy podejścia racjonalności

1. nowoczesność ( modernizm0

2. ponowoczesność ( postmodernizm)

3. ponowoczesna nowość ( postmodernistyczna, modernistyczna)

Teza na której opiera się metodologia i teoria naukowa

!!!Opiera się na następujących założeniach

1. Forma rozumu i typu - racjonalnością są pochodne danej formacji społeczno kulturowej

2. zmiana formy rozumu i typu racjonalności jest wynikiem zmiany formalnej

3. szczególnie jest ona widoczna w okresach przełomów formujących w kulturze

Nowoczesność ( modernizm)

W okresie tym podejmowane były próby uniwersalizacji poznania tworzenia scalonych i hierarchicznych struktur poznawczych opartych na porządku konieczności i zjawisk społecznych. Preferowana była uniwersalna forma rozumu i jeden dominujący typ racjonalności. Dla takiego pojęcia charakteru było liniowe ujmowania związków między przyczyna , a skutkiem oraz założenie o stałości konkretu kulturowego każdej przyczynie przypisywano jeden skutek, a dla każdego skutku poszukiwano jednej przyczyny.

Stały kontekst kulturowy.

Przyczyna _____ skutek

SK SK SK

P1----------S2, P2--------S2, … Pn---- Sn

Związki miedzy	Zmienne	Stałe
Przyczyna	Brak	Kontekst
Skutek	Brak	kulturowy




Jeśli chcesz skutku S powinieneś w stałym związku kontekście SK spowodować przyczynę P

Do tego miejsca notatki sa poprawione i zgadzaja się z naszymi wykładami Wykrzykniki oznaczają ze na wykładzie sugerowała aby zwrócić na to uwagę

Metoda jest to systematycznie stosowany sposób działania w jakiejś dziedzinie.

Metoda naukowa to określony sposób postępowania zmierzającego świadomie do realizacji celów poznawczych w nauce.

Metody badawcze to typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowania, analizy
i interpretacji danych empirycznych w celu maksymalnego uzasadnienia odpowiedzi na stawiane pytanie.

Jeden z podstawowych podziałów metod naukowych obejmuje:

1. metodę nauk empirycznych nazywana inaczej metodą hipotetyczno - dedukcyjną odwołującą się do faktów. Posługując się tą metodą otrzymujemy twierdzenia hipotetyczne tylko w pewnym stopniu potwierdzone empirycznie (mocna zasada racjonalizmu).

2. metoda nauk formalnych nazywana metodą sformalizowaną lub aksjomatyczno - dedukcyjną. Nie odwołuje się do faktów empirycznych lecz opiera się na faktach logicznych. Tezy nauk formalnych są prawdziwe w sensie koherencyjnym (spójności) na mocy definicji i dowodów. Stosowane w naukach formalnych metody dedukcyjne są niezawodne w tym sensie, że z prawdziwości przesłanek wynika prawdziwość wniosków.

Wszyscy logicy palą fajki. Wszyscy metodologowie są logikami. Więc wszyscy metodologowie palą fajki.

W ramach nauk empirycznych stosuje się metody redukcyjne (hipotetyczno dedukcyjne) takie które nawet przy prawdziwości przesłanek nie zapewniają prawdziwości wniosków. Wnioskowanie redukcyjne opiera się na rozumowaniu, że wnioskowanie nie wynika logicznie z przesłanek lecz przesłanki wynikają z wniosku.

Jest mokro może być stwierdzeniem prawdziwym pomimo fałszywości jego uzasadnienia Padał topniejący śnieg

Wśród metod redukcyjnych można wyróżnić metodę indukcyjną w której przesłanki są zdaniami o jednostkowych przedmiotach lub zdarzeniach. Wniosek jest zaś zdaniem ogólnym.

Indukcjonizm weryfikacjonizm kładzie nacisk na potwierdzanie hipotez a nie na ich obalanie.(Harna)

Hipotetyzm polega na stawianiu i krytyce hipotez. Spostrzeżenie nie jest warunkiem wystarczającym do uznania czegoś za prawdziwe. Twierdzenia naukowe są zawsze hipotezami, które przyjmuje się tylko prowizorycznie i tymczasowo dopóki nie uda się ich sfalsyfikować. (Poper)

Klasyfikacja badań według Konarzewskiego

Badania naukowe to zbiór skoordynowanych czynności, które przynoszą nową wiedzę. Stąd badania można opisać na poziomie koordynacji czynności lub na poziomie samych czynności.

5 schematów badawczych sposobów koordynowania czynności

1. eksperyment ujawnia skutki ściśle określonych oddziaływań w sztucznych populacjach eksperymentalnych

2. badania porównawcze ujawniają różnice między realnymi populacjami

3. badania przeglądowe poznawanie właściwości obiektów należących do jednej realnej populacji i ujawnianie związków między tymi własnościami

4. badania etnograficzne zbieranie i przetwarzanie różnorodnych danych o kulturowych sposobach życia realnej grupy społecznej

5. studium przypadku zbieranie i przetwarzanie danych o pojedynczym obiekcie reprezentującym zjawiska ogólne

Ustalony i zaaprobowany przez społeczność naukową/społeczeństwo naukowe sposób wykonywania czynności badawczych nazywamy metodą naukową.

Trzy klasy metod:

1. metoda doboru próbki

2. metoda zbierania danych

3. metoda analizy danych

Etapy procesu badawczego

W procesie badawczym można wyróżnić następujące etapy:

1. formułowanie przedmiotu i celu badań

2. formułowanie problemów badawczych

3. dobór zmiennych i wskaźników (operacjonalizacja)

4. formułowanie hipotez badawczych

5. dobór metod i technik badawczych

6. określenie zbiorowości badawczej i charakterystyka terenu badań

Problem badawczy

Problem to pytanie wyrażone w języku pojęć danej dziedziny na które badacz spodziewa się uzyskać odpowiedź przez zastosowanie uznanych metod badawczych.

Problemy badawcze ze względu na przedmiot, zakres, stan badań, ich role oraz inne czynniki można podzielić na problemy:

1. teoretyczne

2. praktyczne

3. ogólne

4. szczegółowe

W ocenie problemu należy zwrócić uwagę na znaczenie społeczne, nowość, oryginalność
i znaczenie naukowe, na możliwości badacza: ekonomiczne, psychologiczne, czasowe

Typowe błędy problemów badawczych:

• zbyt szerokie ujęcie problemu- niedokładne sformułowanie

• nieoryginalność- moda na pewne tematy

Problemy dotyczą dwóch kategorii faktów:

1. właściwości przedmiotów

2. relacji łączących zmienne- dotyczy ustalenia związków między zmiennymi

Relacje między zmiennymi możemy badać na dwa sposoby:

1. analizę dwuzmiennowe- bierze się pod uwagę dwie zmienne

2. metody wielozmiennowe:

• analiza wariancji

• analiza skupień

• analiza czynnikowa

• analiza represji

• analiza dyskryminacji

W zależności od ogólności pytań można wyróżnić:

problemy ogólne- mające postać pytania dopełnienia zaczynające się od przysłówków
i zaimków pytających (np. jaka, jakie, który); wymagają szerszej odpowiedzi (np. Od którego roku życia dziecko jest zdolne do przeprowadzania operacji formalnych?; Jaki jest wpływ pochodzenia społecznego młodzieży na jej aspiracje edukacyjne?; Jaka jest rola mediów na kształtowanie systemów wartości młodzieży?).

problemy szczegółowe- formułowane jako pytania rozstrzygnięcia, rozpoczynają się od partykuły „czy”, odpowiedź na nie jest definitywna i jednoznaczna (np. Czy dziewczynki popierające szkołę zawodową posiadają wyższe umiejętności z matematyki niż chłopcy?; Czy rodzice dobierają treści programów telewizyjnych, które oglądają ich dzieci?; Czy poziom lęku u dziewcząt jest wyższy niż poziom lęku u chłopców?).

problemy teoretyczne- to problemy pozwalające ustosunkować się do tez i twierdzeń teorii naukowej.

problemy praktyczne- dostarczają pewnych wskazań do praktycznej realizacji działań wynikających z przeprowadzonych badań.

Hipoteza

Na podstawie wiedzy o przedmiocie badań zarówno teoretycznej jak i empirycznej oraz na podstawie wiedzy ogólnej formułowane są hipotezy. Hipotezą nazywa sie wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł za pomocą którego tłumaczymy dane fakty. Hipoteza to próba odpowiedzi na problem badawczy, jest próbnym twierdzeniem, które testuje się w badaniach. Zazwyczaj hipoteza formułuje prognozy dotyczące związku między zmiennymi, musi więc być sprawdzalna.

Wyróżniamy hipotezy:

1. ogólne

2. szczegółowe

Cechy dobrej hipotezy:

1. hipoteza musi być jasno sformułowana- wymaga definicji pojęć i przedstawienie zmiennych w nich występujących w sposób operacyjny

2. musi być konkretna- badacz określa jakie są oczekiwania w związku między zmiennymi w terminach kierunku (dodatni, ujemny)

3. sprawdzalna za pomocą dostępnych metod naukowych

Plan badawczy

Konieczne jest określenie czego się chcemy dowiedzieć i w jaki sposób mamy to zrobić.

Trzy cele badań:

1. badania eksploracyjne poszukiwawcze są szczególnie przydatne w badaniach nowatorskich, najczęściej nie dają satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie badawcze. Najczęściej służą:

• ocenie możliwości podjęcia szerszych badań

• lepszemu zrozumieniu przedmiotu badań

• wypracowaniu metod, które będzie można zastosować w dalszych badaniach

• badania opisowe destrypcyjne- przy użyciu metody naukowej badacz dokonuje opisu interesującego go zjawiska, ten rodzaj badań stanowi często podstawę do formułowania tez wyjaśniających obserwowane zjawisko

• wyjaśniające eksploracyjne - odpowiadające na pytanie „dlaczego” np. dlaczego inni chodzą do kościoła a inni nie?

Jednostki analizy- kto lub co ma być badane, określamy zbiorowość na temat której będziemy formułować uogólnienia. Mogą to być jednostki indywidualne np. uczniowie, studenci; grupy (np. grupy koleżeńskie, pary małżeńskie; organizacje np. klasy szkolne, szkoły ogólnokształcące, szkoły wyższe).

Wymiar czasowy badań:

Badania przekrojowe poprzeczne- zebrane w jednym punkcie czasu, podstawową wadą jest to, iż są prowadzone w jednym czasie a na ich podstawie wyjaśnia się procesy przyczynowe zachodzące w czasie.

Badania dynamiczne podłużne - pozwalają na obserwację tego samego zjawiska przez dłuższy czas (np. Rozwój umiejętności z matematyki uczniów szkoły podstawowej; Badania doświadczeń żon alkoholików).

Można wyróżnić badania:

1. badania trendów- jest to rejestrowanie zmiany w czasie wewnątrz jakiejś populacji
   (np. Rozkład wykształcenia dorosłych Polaków w kolejnych latach; Spożycie warzyw
   i owoców przez Polaków)

2. kohorta demograficzna- najczęściej to grupa wiekowa (np. Ludzie urodzeni w roku 2000; Ludzie zawierający związek małżeński w 2005 r).

3. panelowe- przeprowadzane są na tym samym zbiorze osób (np. Ocena realizacji reformy oświaty przeprowadzona przez tą samą próbę nauczycieli w kolejnych latach). ten rodzaj badań dostarcza najpełniejszych danych o zmianach w czasie, jednak są najtrudniejsze do zrealizowania.

W badaniach uwzględniamy cechy rozumiane jako właściwości jednostek analizy.

Cech dzielimy na:

1. stałe- są to właściwości wspólne dla wszystkich jednostek badanej zbiorowości i wśród nich wyróżniamy: rzeczowe i podmiotowe, które pytają „kto” lub „co” jest przedmiotem zbioru

2. przestrzenne- lokalizują miejsce wystąpienia zbioru, odpowiadają na pytanie „gdzie”

3. czasowe- określają czas występowania, odpowiadają na pytanie „kiedy”

4. zmienne- to właściwości empiryczne, mające dwie lub więcej wartości

Zmienna jest to właściwość która przyjmuje dla danego przedmiotu lub zjawiska różne wartości, to zbiór stanów w którym obiekt może się znajdować, stany te są rozłączne a ich zbiór jest wyczerpujący.

Klasyfikacja zmiennych ze względu na ich usytuowanie w procesie badawczym pozwala wyróżnić:

1. zmienna zależna czyli zmienna która jest przedmiotem naszego badania, której związki z innymi zmiennymi chcemy określić

2. zmienna niezależna to zmienna, która oddziałuje na zmienną zależną w zależności od siły oddziaływania. Wyróżniamy zmienne niezależne główne i uboczne: są zmiennymi niezależnymi ważnymi. Oprócz nich na zmienną zależna będą miały wpływ zmienne zakłócające, modyfikują one zależności między zmiennymi ważnymi i zmienną zależną.

Pomiar jest to proces przyporządkowania własności przedmiotom symboli w taki sposób by relacje między symbolami odpowiadały relacjom między własnościami. Symbole (liczby, litery, słowa) tworzą odpowiednie skale pomiarowe. Skala pomiarowa jest to system symboli przedstawiający wyniki pomiaru. Symbole te charakteryzują własności niektórych przedmiotów pod względem określonej zmiennej.

W zależności od dokładności charakterystyki przedmiotów rozróżniamy 4 skale pomiarowe według Stevensa :

1. skala stosunkowa lub ilorazowa złożona jest z symboli, których pary przedstawiają stosunki wartości przedmiotów pod względem badanej zmiennej. Wymaga ustalenia jednostki miary i wyznaczenia naturalnego bezwzględnego punktu zerowego. Przykładem tego pomiaru jest temperatura w stopniach Kalwina.

2. skala przedziałowa lub interwałowa wyniki pomiaru na tej skali są wyrażone liczbą. Istnieje jednostka miary i zero względne (umowne). Dopuszczalne są operacje addytywne. Przykładem tego pomiaru jest temperatura w stopniach Celsjusza. Wyniki testu będziemy traktowali jako pomiar na skali przedziałowej.

3. skala porządkowa jest to skala, która pozwala ustalać relacje między elementami pod względem natężonej cechy. W zależności od rodzaju relacji mówimy
   o uporządkowaniu zupełnym lub słabym. Przykłady skali porządkowej: oceny sędziów kompetentnych - oceniają taniec na lodzie, wszystkie miejsca zajęte w skoku w dal.

O uporządkowaniu zupełnym mówimy wtedy gdy między dwoma elementami występuje relacja : A>B

A<B


O uporządkowaniu niezupełnym mówimy wtedy gdy między dwoma elementami występuje relacja: A>B


A<B

4. skala nominalna pozwala na zliczanie przedmiotów ze względu na posiadane desygnaty danej zmiennej. Dopuszcza obliczanie liczebności, wyników pomiaru, procentów lub frakcji.

W zależności od aspektu w jakim badacza interesuje zjawisko, ustalona jest lista oraz sposób rejestrowania zmiennych. Zmienne mogą być ilościowe i jakościowe. W badaniach ilościowych dane są liczbami, natomiast w badaniach jakościowych mają postać tekstu
(np.: pamiętniki, wywiad, korespondencja) co powoduje różnicę w metodach analiz.

	Badania ilościowe	Badania jakościowe
analiza danych	postać liczb	postać tekstu
stosunek do teorii	punktem wyjścia jest teoria i korespondująca z nią metoda narzucania obiektom własne pojęcia stara się rejestrować fakty bez subiektywnego sensu	zaczyna się od danych ludzie mają przedstawiać jak spostrzegają swoją sytuację
stosunek do obiektywizmu	stosowanie mechanicznych procedur w celu zabezpieczenia się przed subiektywnym wpływem badanego i badacza na wynik	badacz nie stara się eliminować własnych wrażeń, uczuć i wartości badania to ciąg jego osobistych wyborów może nieświadomie narzucać badanemu swój punkt widzenia
kontekst	usuwają jego wpływ	zainteresowanie kontekstem

Klasyfikacja metod badań naukowych

Metody są ogólnie zalecanymi sposobami rozwiązania problemu badawczego. Techniki natomiast odnoszą się do bardziej uszczegółowionych sposobów postępowania badawczego stosowanych w danej nauce. Do metod badań naukowych zaliczamy.

1. metoda obserwacji rozumiana jako planowe i celowe postrzeganie przedmiotów zjawisk zdarzeń i zachowań ludzi

2. eksperyment pedagogiczny to metoda badania zjawisk związanych z wychowaniem, nauczaniem i kształceniem wywołanych specjalnie przez osobę badającą
   w kontrolowanych przez niego warunkach, celem poznania tych zjawisk

3. metoda szacowania - skale ocen, skale szacunkowe - to ocenianie osób badanych pod względem określonych cech zachowania na kilkustopniowej skali (np.: ocena zdyscyplinowania dzieci, Skala Richtera - 9 stopniowa)

4. testy osiągnięć szkolnych to zbiór zadań przeznaczonych do rozwiązania w toku jednego zajęcia szkolnego i dostosowanych do określonej treści nauczania w taki sposób aby z ich wyników można było ustalić w jakim stopniu treść ta jest opanowana przez badanego (Niemiecka)

Są zbiorem zadań, które wiążą się tematycznie z jednym obszarem wiedzy (Brzeziński, Metodologia badań psychologicznych, 1980)

5. metoda socjometryczna - metoda małych grup - jest to ilościowe badanie stosunków między ludzkich w aspekcie faworyzowania, obojętności i odrzucenia w określonej sytuacji wyboru.

6. metoda analizy dokumentów - analiza wytworów pracy - jest traktowana raczej jako metoda uzupełniająca niż wiodąca. Obejmuje analizę tekstów naukowych, wypracowań, dzienników, rysunków (analiza zewnętrzna, wewnętrzna, jakościowa, ilościowa)

7. metoda sondażu polega na gromadzeniu informacji o interesujących badacza problemach w wyniku relacji słownych osób badanych nazywanych respondentami. Cechą konstytutywną metody sondażu jest wypytywanie czy sondowanie opinii

8. metody analizy danych do analizy danych służą metody statystyczne. Dzielimy je na:

• statystykę opisową

• statystykę matematyczną - wnioskowania statystyczne

Statystyka opisowa dostarcza metod tabelarycznych, graficznych, wskaźników oraz współczynników pozwalających na opis rozkładu zmiennej oraz analizę zależności między zmiennymi w próbie.

Wnioskowanie statystyczne umożliwia stymulację parametrów w populacji na podstawie danych z próby oraz weryfikację hipotez

Opis statystyczny do analizy rozkładu zmiennej używamy miar tendencji centralnej i miar dyspersji (rozproszenia, rozrzutu, zróżnicowania)

Miarą tendencji centralnej dla skali:

1. przedziałowej jest średnia arytmetyczna

∑x_i x₁+x₂+x₃+…….+x_{n N}



x = =
∑x_i=

N N ⁱ⁼¹

N - liczba badanych jednostek

2. 
   porządkowej jest mediana - x - jest to wartość zmiennej środkowa
   w uporządkowanym zbiorze wyników

3. nominalnej jest dominanta - D - modalna, moda, jest to wartość zmiennej najliczniej występująca

Miarą dyspersji dla skali przedziałowej jest wariacja i odchylenie standardowe






∑ ( x_i - x )² ∑ ( x_i - x )²



S² = S =

N N

wariacja odchylenie standardowe

Współczynnik zmienności

S


V = • 100%


x

Nie należy go stosować jeśli zmienna przyjmuje dodatnie i ujemne wartości.

Wyniki testu z matematyki przeprowadzone w 4 grupach uczniów zamieszczono w poniższej tabelce. Porównaj rozkłady wyników.

xAi	xAi-xAi	(xAi-xAi)^2	xBi	xBi-xBi	(xBi-xBi)^2	xCi	xCi-xCi	(xCi-xci)^2	xDi	xDi-xDi	(xDi-xDi)^2
5	0	0	10	5	25	6	1	1	8	3	9
6	1	1	2	-3	9	5	0	0	9	4	16
5	0	0	8	3	9	5	0	0	5	0	0
5	0	0	0	-5	25	4	-1	1	6	1	1
4	-1	1	5	0	0	5	0	0	2	-3	9
5	0	0	10	5	25	6	1	1	1	-4	16
5	0	0	5	0	0	4	-1	1	5	0	0
5	0	0	0	-5	25	5	0	0	4	-1	1
40	0	2	40	0	118	40	0	4	40	0	52

40 40





x_Ai = 8 = 5 x_Bi = 8 = 5


40 40




x_Ci = 8 = 5 x_Di = 8 = 5





2


S_A = 8 = 0,25 = 0,5





118


S_B= 8 = 14,75 = 3,84






4

S_c = 8 = 0,5 = 0,7





52


S_D = 8 = 6,5 = 2,55








(x₁-x)² +(x₂-x)² +…+(x_N-x)²

S = N








2 + 118 + 4 + 52 176

S = 32 = 32 = 5,5 = 2,35

Analiza rozkładu zmiennych.

Dane ilościowe, uporządkowane, można zapisać w formie szeregu rozdzielczego. Jest to kolumna z wartościami zmiennej oraz kolumna z liczebnościami wystąpień wartości zmiennej.

Wynik testu xi	Liczebność fi	fi·xi	fscum
1	3	3	3
2	5	10	8
3	7	21	15
4	12	48	27
5	7	35	34
6	5	30	39
7	3	21	42
Razem	42	168	168

Σf_i · x₁



x = średnia ważona

N

168



x = = 4

42




x = 4

D = 4

Dla takiego symetrycznego szeregu wszystkie trzy miary tendencji centralnej, mają taką samą wartość (średnia, mediana, dominanta).

Mamy dwa rodzaje asymetrii:

1. 
   lewo skośną lub ujemnie skośną D > x, A_s < 0(współczynnik asymetrii jest ujemny)

2. 
   prawo skośna lub dodatnio skośna D < x, A_s > 0(współczynnik asymetrii jest dodatni)




f_i








B A C










































x




0 D_B x_B x_B D_A x_C x_C D_C

x_A


x_A





Σf_i(x_i-x)²


S = N wzór na odchylenie standardowe dla szeregu rozdzielczego

xi	fAi	fAi·xi	fAscum	(xi-xA)	(xi-xA)^2	fAi(xi-xA)^2
1	3	3	3	-3	9	27
2	5	10	8	-2	4	20
3	7	21	15	-1	1	7
4	12	48	27	0	0	0
5	7	35	34	1	1	7
6	5	30	39	2	4	20
7	3	21	42	3	9	27
razem	42	168	168	0	28	108



168


x = 42 = 4 x = 4 D = 4





108

S_Ai = 42 = 1,60

xi	fBi	fBi·xi	fBscum	(xi-xB)	(xi-xB)^2	fBi(xi-xB)^2
1	12	12	12	-2	4	48
2	14	28	26	-1	1	14
3	11	33	37	0	0	0
4	9	36	46	1	1	9
5	6	30	52	2	4	24
6	3	18	55	3	9	27
7	2	14	57	4	16	32
razem	57	171	285	7	35	154



171


x = 57 = 3 x = 3 D = 2





154

S_Bi = 57 = 1,64

xi	fCi	fCi·xi	fCscum	(xi-xC)	(xi-xC)^2	fCi(xi-xC)^2
1	2	2	2	-3,9	15,21	30,42
2	4	8	6	-2,9	8,41	33,64
3	5	15	11	-1,9	3,61	18,05
4	8	32	19	-0,9	0,81	6,48
5	10	50	29	0,1	0,01	0,1
6	12	72	41	1,1	1,21	14,52
7	11	77	52	2,1	4,41	48,51
razem	52	256	160	-6,3	33,67	151,72



256


x = 52 = 4,92 x = 5 D = 6




151,72


S_Ci = 52 = 1,70

W grupie A rozkład wyników jest symetryczny ze średnią 4, czyli o jeden punkt więcej niż
w grupie B i o jeden punkt mniej niż w grupie C. W grupie A najwięcej osób uzyskało
4 punkty, w grupie B - 2 punkty a w grupie C - 6 punktów. Zróżnicowanie wyników
w grupie A i B jest prawie identyczne, w grupie C niewiele wyższe. Odchylenia standardowe przyjęły wartości S_A-1,60; S_B-1,64; S_c- 1,70.

Przedstawieniem graficznym rozkładu zmiennej ilościowej jest najczęściej histogram lub wielobok liczebności.

Dla zmiennej ilościowej skokowej tworzy się szeregi rozdzielcze punktowe, dla zmiennej ilościowej ciągłej tworzy się szeregi rozdzielcze z przedziałami klasowymi.

Wielobok liczebności

xi	fA	%fA	fB	%fB	fC	%fC
1	3	7%	12	21%	2	4%
2	5	12%	14	25%	4	8%
3	7	17%	11	19%	5	10%
4	12	28%	9	16%	8	15%
5	7	17%	6	11%	10	19%
6	5	12%	3	5%	12	23%
7	3	7%	2	3%	11	21%
Razem	42	100%	57	100%	52	100%

Obliczenia (dla każdej wartości osobno):

42 - 100%


3 - x


x = 3•100 = 7%

42



30




A





25 B C













20
















15












10












5















0

0 1 2 3 4 5 6 7

Histogram

Waga	fi
31 30-32	8
33 32-34	12
35 34-36	9
37 36-38	6
39 38-40	3
Razem	38


f_i



12


11


10



9



8


7



6


5


4



3


2


1










0 30 32 34 36 38 40 x

Analiza korelacji

Skala przedziałowa - do obliczenia zależności między dwiema zmiennymi mierzonymi na skali przedziałowej służy współczynik korelacji liniowej Pearsona.

C_xy


r_xy = -1 ≤ r_xy ≤ 1



S_x•S_y -1 0 1

Współczynnik Pearsona jest miarą normowaną

C_xy - Kowariancja







Σ(x_i - x)•(y_i - y) (x₁ - x)•(y₁ - y)+(x₂ - x)•(y₂ - y)+...



C_xy = =

N N

Współczynnika Pearsona można używać gdy kształt zależności jest w przybliżeniu prostoliniowy.









y y





































































x x

r_xy > 0 r_xy < 0

We współczynniku Pearsona wartość bezwzględna informuje nas o sile zależności między zmiennymi. Natomiast znak określa kierunek zależności. Dla wartości współczynnika równej: 0 - brak zależnościmiędzy zmiennymi

│r│=1(-1) - zależność jest maksymalna


















r_xy = 1 r_xy = -1














nie stosujemy korelacji Pearsona

























Oblicz zależność między poziomem inteligencji (Y) a poziomem agresji (X), jeśli winiki badań przedstawiają się następująco.

Lp	Xi	Yi	( xi - x)	( yi - y)	( xi - x)•( yi - y)	( xi - x)^2	( yi - y)^2
1	10	52	-4,5	-2,6	11,70	20,25	6,76
2	12	53	-2,5	-1,6	4	6,25	2,56
3	10	50	-4,5	-4,6	20,7	20,25	21,16
4	20	58	5,5	3,4	18,7	30,25	11,56
5	15	55	0,5	0,4	0,2	0,25	0,16
6	17	57	2,5	2,4	6	6,25	5,76
7	13	53	-1,5	-1,6	2,4	2,25	2,56
8	19	59	4,5	4,4	19,8	20,25	19,36
Razem	116	437	0	0,2	83,5	106	69,9


116


x= 8 = 14,5


437


y= 8 = 54,6




Σ(x_i - x)•(y_i - y)

C_xy= N


83,5

C_xy= 8 = 10,44





106

S_x= 8 = 3,6





69,9

S_y= 8 = 2,95




C_xy 10,44 10,44

r_xy= S_x•S_y = 3,6•2,95 = 10,62 = 0,98

Zależność między poziomem inteligencji a poziomem agresji jest dodatnia, niepełna. Współczynnik Pearsona wynosi r = 0,98.

Oblicz między którą parą zmennych występuje najsilniejszy związek.

Wyniki testu z języka polskiego - x

Wyniki testu z matematyki - y

Wyniki testu z fizyki - z

Lp	Xi	Yi	Zi	( xi - x)	( yi - y)	( zi - z)	( xi - x)•( yi - y)	( yi - y)•( zi - z)	( xi - x)•( zi - z)	( xi - x)^2	( yi - y)^2	( zi - z)^2
1	2	10	12	-5,6	3,6	4,7	-20,16	16,92	-26,32	31,36	12,96	22,09
2	4	8	10	-3,6	1,6	2,7	-5,76	4,32	-9,72	12,96	2,56	7,29
3	6	8	8	-1,6	1,6	0,7	-2,56	1,12	-1,12	2,25	2,56	0,49
4	9	5	6	1,4	-1,4	-1,3	-1,96	1,82	-1,82	1,96	1,96	1.69
5	10	3	2	2,4	-3,4	-5,3	-8,16	18,02	-12,72	5,76	11,56	28,09
6	12	7	8	4,4	0,6	0,7	2,64	0,42	3,08	19,36	0,36	0,49
7	10	4	5	2,4	2,4	-2,3	-5,76	5,52	-5,52	5,76	5,76	5,29
Σ	53	45	51	-0,2	0,2	-0,1	-41,72	48,14	-54,15	79,72	37,72	65,43




53 45 51




x= 7 = 7,6 y= 7 = 6,4 z= 7 = 7,3




-41,72 48,14 -54,15

C_xy= 7 = -5,96 C_yz= 7 = 6,9 C_xz= 7 = -7,7









79,72 37,72 65,43

S_x= 7 = 3,3 S_y= 7 = 2,3 S_z= 7 = 3,05



-5,96 -5,96

r_xy= 3,3•2,3 = 7,59 = -0,78



6,9 6,9

r_yz= 2,3•3,05 = 7,01 = 0,98



-7,7 -7,7

r_xz= 3,3•3,05 = 10,1 = -0,76

Najsilniejszy związek występuje pomiędzy parą zmiennych Y i Z (wyniki testu z matematyki oraz wyniki testu z fizyki). Zależność pomiędzy wynikami testu jest dodatnia, niepełna. Współczynnik Pearsona wynosi r = 0,98. Zależność pomiędzy wynikami testu z języka polskiego i z matematyki jest ujemna, współczynnik Pearsona wynosi r = -0,78. Zależność pomiędzy wynikami testu z języka polskiego i z fizyki jest ujemna i najniższa z pośród wyróżnionych par zależności. Współczynnik Pearsona wynosi r = -0,76.

Współczynnik kontyngencji

Do obliczania zalezności między dwiema zmiennymi jakościowymi używamy wspołćzymnnika kontyngencji (tylko dla skalni nominalnej).




χ² ( f_ei - f_oi )



C = 0 ≤ C ≤ 1 χ² = Σ

χ² + N f_oi

f_ei - liczebność empiryczna

f_oi - liczebność oczekiwana - teoretyczna

Oblicz zależność między typem temperamentu a płcią

Typ temp.	K	M	Razem
Sangwinik	17,1 30	22,9 10	40
Melancholik	21,4 20	28,6 30	50
Inne	21,4 10	28,6 40	50
Razem	60	80	140




40•60 40•80 50•60

f_o1= 140 = 17,1 f_o2= 140 = 22,9 f_o3 = 140 = 21,4




50•80 50•60 50•80

f_o4= 140 = 28,6 f_o5= 140 = 21,4 f_o6= 140 = 28,6







(30-17,1)² (10-22,9)² (20-21,4)² (30-28,6)² (10-21,4)² (40-28,6)²

χ²= 17,1 + 22,9 + 21,4 + 28,6 + 21,4 + 28,6 =

= 9,73 + 7,26 + 0,09 + 0,06 + 6,07 + 4,54 = 27,75







27,75 27,75

C = 27,75 + 140 = 167,75 = 0,4

---