1.Przedstaw tzw. subiektywne i obiektywne kryteria zdrowia. Dokonaj porównania ich wartości dla oceny zdrowia.

Kryteria oceny zdrowia dzielimy na subiektywne i obiektywne.

Do subiektywnych zaliczamy 7 cech zdrowia:

- brak zmęczenia

- dobry apetyt

- dobry sen

- dobrą pamięć

- dobry humor

- szybką decyzję i działanie

- sprawiedliwość i szacunek dla siebie i innych

Do obiektywnych (mierzalnych, mierniki oceny zdrowia) zaliczamy:

- wzrost i masa ciała

- prawidłowość odżywienia

- pojemność płuc

- parametry krwi

- zdolność do określonego wysiłku

- stan uzębienia

Subiektywne kryteria zdrowia oceniają je pod kątem zdrowia psychicznego, społecznego i fizycznego. Jest to ocena nas samych, tych kryteriów nie można zmierzyć. Obiektywne kryteria zdrowia można zmierzyć fachowymi badaniami, oceniają one tylko zdrowie fizyczne, nie mówi o jego zdrowiu psychicznym dlatego są mniej wartościowym miernikiem zdrowia.

2. Proszę omówić główne uwarunkowania (determinanty) zdrowia - "pole zdrowotne".

Zdrowie jednostki to wynik interakcji:

- predyspozycji genetycznych w 16%

- środowiska fizycznego i społecznego w 21%

- zachowania zdrowotnego składającego się na styl życia w 53%- systemu opieki zdrowotnej w 10%

Wbrew potocznym poglądom o roli opieki zdrowotnej la zdrowia jednostki, pełni ona niewielka rolę, raczej o charakterze naprawczym.

Niewiele większą rolę pełnia czynniki genetyczne - niezależne od jednostki. Rolą opieki zdrowotnej jest możliwie wczesne wykrycie tych wad i ich ewentualne zneutralizowanie poprzez działania farmakologiczne czy też propozycję odpowiednich zachowań zdrowotnych (np. dieta) Dużą rolę pełnią czynniki związane ze środowiskiem, środowiskiem którym jednostka żyje. Znaczenie ma tu otoczenie fizyczne związane z miejscem pracy, gdzie spędzamy dużą część naszego życia (niebezpieczne warunki pracy, zanieczyszczenia itp.) oraz miejscem zamieszkania (zanieczyszczenie powietrza, brak zieleni, złe warunki mieszkaniowe itp.) Dużą rolę pełni otoczenie społeczne, a więc siedliska w których porusza się jednostka w czasie swojego życia. Wpływają one korzystnie lub nie na codzienne zachowania jednostki, na jej nawyki, zwyczaje i przekonania. Decydującą rolę na zdrowie mają konkretne zachowania zdrowotne jednostki - jej styl życia. To on w ostateczności decyduje o postawie jednostki wobec własnego zdrowia, o jej szanowaniu, podnoszeniu na wyższy poziom.

Z „pola zdrowotnego” wynikają konkretne wnioski dla działań promujących zdrowie: zmieniać należy zachowania zdrowotne ludzi, wpływać na prozdrowotną zmianę stylu bycia, róznych siedlisk, zostawiając zdrowie w rękach obywatela (53%) i zapewniając obywatelowi odpowiedni warunki społeczno - ekonomiczne dla realizacji zachowań zdrowotnych (23%).

3.Zdrowie jako wartość instrumentalna i autoteliczna - uwzględnij pojęcie "wartość"

Wartość - cecha właściwa dla danej osoby lub rzeczy, mówiąca o jej walorach materialnych, mentalnych lub artystycznych - cennych dla ludzi.

Wartość to dowolny przedmiot materialny lub idealny, idea lub instytucja, przedmiot rzeczywisty lub wyimaginowany, w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus.

Wartość - obiekt, który jednostka lub grupa uważa za cenny i godny pożądania. Wartość pełni rolę kryterium wyboru dążeń ludzkich. Jednostka preferuje te obiekty, których wartość w przyjętym przez nią systemie wartości jest możliwie wysoko

Wartość autoteliczna - wartość sama w sobie, naczelna, centralna, zajmujące najważniejsze miejsce w hierarchii wartości. Realizacja tych wartości jest dobrem samym w sobie, jest ona już wartością z powodu swego istnienia.

Wartości instrumentalne - podrzędne, o niższym znaczeniu, są elementem pomocniczym w osiąganiu wartości najwyższych (autotelicznych) mają one charakter wykonawczy, służą w wykonywaniu celów wyższych lub osiąganiu wyższych wartości.

Na gruncie promocji zdrowia mówi się o nim jak o wartości instrumentalnej.

Ludzie w różnych okresach swojego życia patrzą różnie na zdrowie. W młodości potrzebujemy zdrowia, aby osiągnąć jakieś cele np. osiągnąć jakieś wysokie stanowisko w pracy, dla sportowca wysokie osiągnięcia. Jest to sposób traktowania zdrowia jak wartości instrumentalnej. Osoby starsze patrzą na zdrowie inaczej, nie chcą już dzięki niemu nic osiągnąć, staje się ono dla nich wartością, którą po prostu chcą mieć dla samego faktu posiadania. Jest to traktowanie zdrowia jako wartości instrumentalnej.

Zdrowie jest:

- wartością jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę osiągania satysfakcji

- zasobem gwarantującym rozwój społeczny i ekonomiczny społeczeństwa

- środkiem do osiągnięcia lepszej jakości życia

4. Na czym polega istota myślenia magicznego o zdrowiu? Podaj przykłady takiego sposobu postrzegania zdrowia a) w czasie przeszłym, b) współcześnie.

Myślenie magiczne to łączenie zdrowia z ponadnaturalnymi czynnikami, który wynika z woli sił nadprzyrodzonych (złe duchy, demony, działanie diabła). Takie duchy należy przebłagać, złożyć im ofiarę itp. Rytualne zabiegi maja służyć człowiekowi w opanowaniu środowiska.

W przeszłości ludzie gdy ktoś zachorował szli do szamana, pośrednika pomiędzy swatem codziennego życia a istotami nadprzyrodzonymi. Zajmuje się on leczeniem ciała i ducha. Za pomocą obrzędów i ceremoniałów starał się wpłynąć na umysł (duszę) pacjenta, przez co miała się w nim obudzić naturalna moc ozdrowieńcza. Jest to społeczno - kulturowy kontekst choroby, a nie mechanizmy biologiczne czy procesy fizjologiczne.

Człowiek współczesny postępuje podobnie. Podczas choroby kieruje się do pośrednika swojego boga np. księdza, który ma uzyskać pomyślność dla jego sprawy np. bóg pokieruje ręką chirurga podczas operacji. Obecnie lekarz zajmuje się mechanizmami biologicznymi i procesami fizjologicznymi leczenia a ksiądz dba o sprawy ducha. Lekarz siedzi przy chorym po jednej stronie łóżka a ksiądz po drugiej, współpracują aby osiągnąć jeden cel - zdrowie chorego.

Odmianą myślenia magicznego jest placebo. Placebo jest to specyfik nie mający wartości farmakologicznej, obojętny dla organizmu, który podajemy pacjentowi. Chory potrafi sam wpłynąć na swoją psychikę (duszę), że lek powinien pomóc w leczeniu i naprawdę zdrowieje. Placebo to lekarz, który mieszka w każdym z nas.

5. Przedstaw koncepcję zdrowia w starożytnej medycynie greckiej (szczególnie uwzględnij pojęcie: dietetyka). Odnieś te uwagi do założeń współczesnej koncepcji promocji zdrowia.

Starożytną medycynę grecką oparto na filozofii greckiej, która odwoływała się do natury. Natura ma wszechogarniającą moc (physis). To ona wywołuje procesy zdrowienia lub gojenia, sygnalizuje lekarzowi niezbędne informacje. Greccy bogowie sztuki lekarskiej to Asklepios (Eskulap) oraz jego dwie córki: Hygieja (zdrowie), która symbolizuje zdrowy styl życia ora Panaceja(wszystkowiedząca), symbolizująca farmację i leki.

Dialektyka to w starożytnoći uregulowany tryb życia obejmujący ciało i duszę. Jest ona środkiem zapewniającym zdrowie. Tryb życia powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb.

Zalecenia zdrowotne to:

- odżywienie

- sport

- higiena

-

Starożytna dietetyka obejmowała:

- światło i powietrze

- jedzenie i picie

- ruch i wypoczynek

- sen i czuwanie

- wydzieliny i emocje

Poglądy Hipokratesa na temat zdrowia.

Zdrowie ozn. wg niego równowagę wpływów środowiska, sposobu życia i ludzkiej natury. Choroba jest zachwianiem tej równowagi, dlatego celem leczenia nie jest uzdrowienie konkretnego narządu, lecz całego ciała poprzez zwiększenie sił obronnych organizmu. Uzyskuje się to przez świeże powietrze, wodę, gimnastykę, masaże, kąpiele i psychoterapię. W leczeniu należy wykorzystać uzdrawiającą energię natury. Wymaga to usunięcia przeszkód na drodze jej przepływu. Równowaga zewnętrzna między człowiekiem, a otoczeniem ma wpływ na jego równowagę wewnętrzną.

6. Kategoria zdrowie w kulturze chrześcijańskiej. Co jest najwyższą wartością w doktrynie chrześcijańskiej? Objaśnij szczególnie kategorię „christus medici".

Najwyższą wartością w kulturze chrześcijańskiej jest zbawienie duszy, a nie zdrowie i dobrobyt. Cierpienie jest postrzegane jako możliwość dostrzeżenia winy, a choroba daje możliwość odprawienia pokuty. Jednakże zdrowie nie pozostaje w wierze chrześcijańskiej zupełnie zepchnięte na bok, w Starym Testamencie ok. 30% to przykazania dotyczące zdrowego życia i zakazów co do ich przestrzegania. W Nowym Testamencie święci traktowani są jako narzędzia w rękach Boga. Pojawia się również Jezus Chrystus dzięki któremu możliwe jest odkupienie grzechów i osiągnięcie zbawienia duszy. Modląc się do niego oczekujemy jego pomocy (odpowiedz na modły). Jest on w stanie zrobić wszystko. Mówimy o Chrystusie jak o wielkim lekarzu - Christus medici- który jest w stanie uleczyć nas z każdej choroby. Jak głosi NT dokonał On wielu uleczeń za swego życia, my zaś teraz wierzymy że modląc się do niego uleczy i nas. W bardziej szerokim ujęciu jest on lekarzem naszej duszy ponieważ dzięki jego śmierci uzyskamy odkupienie, uleczy on naszą dusze i pozwoli na zbawienie.

7. Przedstaw ewolucję stosunku do ciała i zdrowia w kulturze chrześcijańskiej - począwszy od św. Augustyna po współczesną wykładnie kościoła katolickiego?

Św. Augustyn (IV/V w) uważał, że celem ludzkiego życia jest zbliżyć się do Boga. O ciało nie warto się troszczyć ponieważ jest ono ciężarem dla duszy. Choroba staje się wartością gdyż przybliża moment rozstania się duszy z ciałem. Problem leczenia jest zupełnie nieistotny. Św. Augustyn przenosi idee platońskie na grunt chrześcijaństwa. Platon podzielił świat na świat zmysłów gdzie wiedza jest niedoskonała i przybliżona; oraz na świat idei gdzie wiedza jest pełna, poznajemy rozum. Idee są wieczne i niezmienne.

Św. Tomasz z Akwinu (XIII w) uważał, że świadomość Boga nie jest nam wrodzona, dochodzimy do niej drogą doświadczeń, rozumu. Przekazują nam ja rodzice. Ciało nie jest więźniem duszy, stanowi z nią jedność. Jego poglądy przenoszą poglądy Arystotelesa na grunt chrześcijaństwa. Arystoteles uważał, że nie ma wrodzonych idei. Stopień poznania jest to to co postrzegamy za pomocą zmysłów.

WSPÓŁCZESNOŚĆ: Wymiar teologiczny - zdrowie jako dar od Boga. Wymiar praktyczny - życie i zdrowie fizyczne są dobrami powierzonymi nam przez Boga i mamy obowiązek się o nie troszczyć. „ Kto nie dba o zdrowie, nie potęguje i nie podnosi go na wyższy poziom popełnia grzech zaniechania”

KATOLICYZM XXI w: Ciało człowieka zostało stworzone przez Boga i uznane jako dobre. Ciało i zdrowie zostało dane człowiekowi przez Boga, a do człowieka należy zadanie dbałości o nie. Ciało człowieka jest „Świątynią Ducha Świętego”

Kilka słów o współczesności, podobieństwo poglądów Tomasza z obecnymi.

8. Św. Tomasz z Akwinu i jego stosunek do ciała człowieka - zilustruj wypowiedź cytując jedną z „złotych myśli" tego doktora Kościoła.

„Każdy człowiek z natury swej kocha swoje ciało” (ciało i dusza stanowią jedność)

„Każdy ma obowiązek troszczyć się o swoje ciało” (ciało i dusza stanowią jedność dbając o zdrowe ciało zapewniamy sobie zdrowa dusze. Zdrowe ciało pomoże nam osiągnąć zbawienie)

9. Dokonaj charakterystyki biomedycznego modelu zdrowia i choroby, a następnie wskaż jego wady (ograniczenia) i zalety.

Przeniesienie Kartezjańsko - Newtonowskiej wizji świata na grunt zdrowia tworzy biomedyczny model zdrowia i medycyny. Nowoczesna medycyna spowodowała, że człowieka zredukowano do maszyny składającej się z komórek i molekuł. Zdrowy organizm to taki w którym wszystkie elementy działają sprawnie i współpracują ze sobą. Choroba pojmowana jest jako zaburzenie pracy jakiegoś elementu. W konsekwencji taki „inżynieryjny” sposób traktowania zdrowia i choroby doprowadził do sytuacji, w której dokonuje się prób „naprawy zdrowia” poprzez:

 regulacje mechanizmów fizjologicznych, biochemicznych, częściowo procesów psychicznych, za pomocą: farmakoterapii, sztucznych materiałów, wymiany elementów ciała itp.

 zakłada się, że jedyna racjonalną droga zagwarantowania sobie zdrowia jest możliwie intensywne korzystanie ze świadczeń profesjonalisty. Wiedza o tym jak wieść zdrowy tryb życia, została zastąpiona przez wiedzę o chorobach, co w efekcie wiążę się z zaprzestaniem szerszego myślenia o prewencji. Profilaktyka zdrowotna wymaga podporządkowaniu się zaleceniom profesjonalisty.

Jest to metoda skuteczna, ale ograniczona. Taki sposób myślenia jest niewystarczający.

Przyjęte założenia:

 umysł i ciało to dwa oddzielne byty (medyczny dualizm)

 ciało jest rozpatrywane w kategoriach maszynowych (lekarz, nauczyciel - inżynier zdrowia)

 jest to podejście redukcjonistyczne. Skupia się na poszukiwaniu biologicznych przyczyn choroby przy względnym niedocenianiu społecznych i psychologicznych czynników

 próba znalezienia specyficznej przyczyny leżącej u podłoża etiologii choroby

ZALETY:

 zachodnia medycyna oparta jest na obiektywnych badaniach, które są wynikiem intuicji doświadczeń badacza

 jest rezultatem konkretnej wiedzy naukowej (indukcja + dedukcja)

 ograniczyła irracjonalne (pozanaukowe) idee i praktyko okresów wcześniejszych

 wykorzeniono szereg chorób

 znakomite efekty w sytuacji zagrożenia życia

 neutralizacja skutków wypadków, dysfunkcji ciała

 coraz lepsze substytuty materiałów biologicznych (przeszczepy, protezy)

 bardziej udana ingerencja w stronę biologiczną

WADY:

 ciało jest izolowane od osoby („przypadek” chorobowy)

 mechanizmy biologiczne nie stanowią wyłącznej przyczyny (etiologii) choroby

 społeczne, psychiczne, socjalne przyczyny choroby są niedoceniane

 subiektywne poczucie zdrowia i choroby jest nieistotne - pacjent jest bierny (opinia, wiedza pacjenta nie mają znaczenia)

 zabiegi biomedyczne w niewielkim stopniu wpływają dla zdrowotności całych populacji

10. Dokonaj omówienia definicji "zdrowie" (w/g WHO) na tle biomedycznego podejścia do zdrowia i choroby.

Zdrowie (wg WHO) jest pełnią fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu człowieka, a nie tylko brakiem choroby lub kalectwa.

Definicja ta rozszerzyła pojecie zdrowia, obejmując nie tylko fizyczną -jak w modelu biomedycznym - ale także psychiczną i społeczna jego stronę. Stan zdrowia zależy nie tylko od parametrów fizycznych, ale też od

samopoczucia jednostki (nacisk położono na psychiczna stronę zdrowia)

11. Na czym polega holistyczny sposób postrzegania ciała i zdrowia (omów pojęcie, podaj przykłady - wykorzystaj wykład oraz pozycję Bishop 2000)

?

Holistyczne pojmowanie rzeczywistości to patrzenie w kategoriach zintegrowanych całości, których własności nie można sprowadzić do własności mniejszych części. Jest to uznanie nadrzędności całości nad pojedynczymi elementami struktury lub funkcji organizmu.

Taki sposób postrzegania ciała i zdrowia ujmuje człowieka w całej swojej złożoności, w szerokim kontekście ekologicznym wraz z jego środowiskiem zewnętrznym, jego psychiką.

Wg koncepcji holistycznej na zdrowie należy spojrzeć w ujęciu systemowym wg którego:

 żywe organizmy są organizmami samoregulującymi się

 żywe organizmy wykazują Duzy stopień stabilności np. wymiana starych komórek na nowe co jakiś czas

System (układ) to każdy zbiór elementów pomiedzy którymi zachodzą oddziaływania. Jego własności nie są prosta sumą własności poszczególnych części (zjawisko emergencji). Te same elementy połączone różnie stworzą coś innego. Całość składa się z części powiazanych w sposób właściwy jedynie dla tej całości. Wzajemne oddziaływanie elementów to proces transakcji.

(Prawie) 12. Wyjaśnij pojęcia: a) równowaga dynamiczna organizmu (homeostaza, adaptacja), b) istnienie sił autoleczniczych (samoorganizacja) - wykorzystaj informację z różnych nurtów holistycznych.

Równowaga dynamiczna zakłada istnienie sił autoleczniczych tkwiących w każdym żywym organizmie - wrodzona skłonność organizmu do powrotu do stanu równowagi w każdym przypadku jej naruszenia, wykorzystując procesy adaptacyjne, regeneracyjne, homeostazy.

Zdolności adaptacyjne:

 zbiór ujemnych sprzężeń zwrotnych (temp ciała, ciś krwi)

 zbiór dodatnich sprzężeń zwrotnych (uczenie się, ewolucja)

Homeostaza - to po pierwsze utrzymanie równowagi środowiska wewnętrznego organizmu (temp. ciała, skład płynów ustrojowych), po drugie to zachowanie równowagi pomiędzy organizmem a środowiskiem zewnętrznym.

Adaptacja (przystosowanie) - zmiany morfologiczne lub funkcjonalne organizmów, ułatwiające bądź umożliwiające przeżycie i rozród danego osobnika w zależności od warunków środowiskowych; adaptacja genotypowa wynika z mutacji i selekcji naturalnej prowadzi do przemian ewolucyjnych; adaptacja fenotypowa dotyczy zmian nabytych w życiu osobniczym i nie podlega dziedziczeniu.

Siły autolecznicze - siły tkwiące w organizmie przywracające każdorazowo równowagę dynamiczną. Stabilność organizmu nigdy nie jest absolutna. Utrzymuje się dopóki wahanie nie przekracza wychylenia krytycznego. Wychylenia mogą powodować rozwój narządu, ewolucje ale też uszkodzenie i śmierć organizmu.

Samoorganizacja systemu:

 każdy system można opisać w kategoriach współzależnych zmiennych

 każda zmienna systemu może przybierać dowolna wartość czy postać

 zmiany wielkości składowych muszą się jednak mieścić w pewnym charakterystycznym dla systemu zakresie zmian

Te składowe opisują stan dynamicznej równowagi systemu czyli homeostazę (podatność organizmu na zmieniające się warunki zewnętrzne) i zdolności adaptacyjne.

Nie istnieje „absolutny” stan zdrowia. Zdrowie to ciągłe zmiany dostosowawcze organizmu, odzwierciedlają jego twórcze reakcje na zagrożenia ze strony środowiska. Organizm zawsze wybiera najlepszy wariant w stosunku do zmiennych czynników środowiska. Im bardziej dynamiczny stan organizmu (tolerancja systemu na wahania) tym większy potencjał zdrowia.

13. Dokonaj porównania założeń tzw. l i II rewolucji zdrowotnej.

Przedmiotem manipulacji w I rewolucji zdrowotnej (1880 - 1950) było środowisko człowieka. Wykonawcą tego dzieła i zarazem podmiotem odpowiedzialnym miały być organizacje społeczne, służby medyczne i państwowe. Główne jej hasła to:

 radykalne polepszenie wyżywienia ludności - wzrost odporności

 polepszenie warunków mieszkalnych dużych grup ludności

 zapewnienie ludziom czystej wody oraz odprowadzenie ścieków - ograniczenie kontaktu z zarazkami chorobotwórczymi

 szczepienia ochronne

Okres przejściowy w zdrowiu publicznym 1950 - 1975. Jest to okres szczególnego zauroczenia medycyną „naprawczą”.

Rewolucja zdrowie dla wszystkich 2000

Zdrowie nie może być przywilejem lecz prawem ludzi naszego globu , stworzyć warunki dla prozdrowotnego stylu życia i odpowiedniej opieki zdrowia

II rewolucja zdrowotna („era postmedyczna”):

 rozgrywa się na płaszczyźnie indywidualnych zachowań ludzi

 zakłada się osobistą odpowiedzialność za własne zdrowie poprzez zmianę stylu życia

 przyjmuje się, że zdrowie jest funkcją indywidualnego zachowania, zakłóceń społecznych, czynników ekonomicznych oraz środowiska

14. Wyjaśnij krótko na czym polega idea promocji zdrowia a) w jej wymiarze odnoszącym się do pojedynczego człowieka, b) w aspekcie społecznym.

Promowanie zdrowia - tworzenie, doskonalenie, podnoszenie na wyższy poziom swego zdrowia (WHO).

Promowanie zdrowia to tworzenie i doskonalenie wiedzy i umiejętności dbania o swoje zdrowie i jego postrzegania w kategoriach wartości. Promocja zdrowia to proces uczulający ludzi na wzrost kontroli nad własnym zdrowiem oraz jego poprawą.

Promocja zdrowia to sztuka interwencji w systemy społeczne w taki sposób aby rozwijały się w kierunku zdrowych środowisk tzn. „wbudowanie” zdrowia w system społeczny.

Promocja zdrowia - obowiązki wobec własnego ciała:

 chce być partnerem w ruchu promowania zdrowia

 muszę dzielić odpowiedzialność za zdrowie

 jestem aktywny w działaniach dla osiągnięcia zdrowia

 umiem rozpoznać i wyrażać swoje potrzeby zdrowotne

 mam prawo do uzyskania informacji i pomocy w procesie doskonalenia swojego zdrowia

Hasła promocji zdrowia:

„Moje zdrowie w moich rekach”

„Jestem odpowiedzialny za swoje zdrowie”

Promocja zdrowia:

 kształtowanie odpowiedzialności za zdrowie własne, rodziny i społeczności

 zachęcanie do stylu życia sprzyjającego zdrowiu; prezentowanie realnych wyborów w sprawach swego zdrowia

 umożliwienie człowiekowi zrealizowania jego potencjalnych możliwości fizycznych, psychicznych, społecznych

 rozwijanie umiejętności dokonywania wyborów, decyzji w sprawie swego zdrowia

Krótko mówiąc promocja zdrowia to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem oraz jego poprawę. Z takiego punktu widzenia służby medyczne mają zajmować się przywracaniem i ochroną zdrowia, a człowiek tworzeniem i umacnianiem zdrowia.

Wyzwaniem promocji zdrowia jest rozwój indywidualnych jak i grupowych umiejętności definiowania problemów, jak i podejmowania decyzji służących wzmacnianiu zdrowia.

Promocja zdrowia jest przede wszystkim społecznym i politycznym przedsięwzięciem a nie zadaniem służb medycznych.

15."Moje zdrowie w moich rękach" a) wyjaśnij znaczenie i genezę tego hasła, b) wskaż rolę państwa w obrębie tego procesu.

„Moje zdrowie w moich rekach” Hasło promocji zdrowia. Celem jest uświadomienie ze ich zdrowie zależy od ich samych. Sami realizujemy hasło a państwo powinno zapewnić warunki do realizacji tego hasła

W wymiarze indywidualnym:

 umiem rozpoznać i wyrazić swoje potrzeby zdrowotne ( kontrola nad własnym zdrowiem oraz jego poprawa)

 mam prawo do uzyskania informacji na temat swojego zdrowia

 jestem aktywny w działaniu dla osiągnięcia zdrowia (podejmowaniu działań służących uzyskaniu pełni zdrowia)

Państwo ma obowiązek zapewnić obywatelowi warunki do realizacji hasła „Moje zdrowie w moich rekach”. Są to:

 warunki dla utrzymania kondycji psychofizycznej

 możliwość korzystania z praw i swobód obywatelskich

 możliwości wykształcenia

 możliwość zatrudnienia

 prozdrowotne warunki pracy

 korzystne dla zdrowia warunki mieszkaniowe (materiały ekologicznie czyste)

 ilość i jakość pożywienia

 poczucie bezpieczeństwa (bezpieczny spacer w parku, bez strachu)

 bezpieczne oszczędzanie

Konstytucja promocji zdrowia( karta ottawska) 1986 r.

Strategia promocji zdrowia:

- budowa polityki zdrowia publicznego;

- tworzenie środowisk sprzyjających zdrowiu;

- wzmacnianie działań społecznych na rzecz zdrowia;

- rozwijanie osobowych umiejętności umożliwiających zachowanie zdrowia;

- reorientacja świadczeń zdrowotnych

Obecnie hasła promocji zdrowia w Polsce zostały zawarte w Narodowym Programie Zdrowia 2007 -2015. Celem głównym NPZ jest poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszenie nierówności w zdrowiu:

 kształtowanie prozdrowotnego stylu życia społeczeństwa

 tworzenie środowiska życia, pracy i nauki sprzyjającego zdrowiu

 aktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do działań na rzecz zdrowia.

16. Podejście siedliskowe do zdrowia- objaśnij termin a następnie określ na czym polega różnica pomiędzy siedliskową (promocyjną) a medyczną (tradycyjną ) koncepcją ochrony zdrowia obywateli (wykład oraz J.B.Karski 1994, 1997).

Siedlisko - miejsce w którym ludzie żyją, pracują i korzystają z różnych świadczeń.

(rodzina, szkoła, szpital, dzielnica, gmina - miejsca gdzie jednostka poprzez określone zachowania, preferowany sposób życia może zwiększyć lub zmniejszyć swój potencjał zdrowia).

Założeniem nadrzędnym podejścia siedliskowego aby uzyskać określone cele zdrowotne jest działanie na struktury społeczne, a nie tylko na jednostki.

Charakterystyka podejścia siedliskowego:

 punktem zainteresowania promocji zdrowia są społeczności i istniejące w nich różne organizacje (szkoła, zakład pracy, szpital)

 obiektem interwencji nie są jednostki lecz systemy społeczne

 zakłada się powiązania pomiędzy środowiskiem społecznym a osobistymi zachowaniami ludzi

Podejście siedliskowe nie oznacza skupienia się na problemie zdrowotnym (model medyczny) lecz strategię odnoszoną do istniejącego systemu społecznego. Jest to kształtowanie warunków prozdrowotnych (model organizacyjny).

Podejście siedliskowe to sztuka interweniowania w autonomie systemu. Polega na znalezieniu komunikacji pomiędzy jednostkami a systemami społecznymi przy respektowaniu autonomii systemu. System społeczny nie składa się z ludzi lecz z sposobów komunikowania się. System posiada wzory, reguły i szczególne środki komunikowania się. Należy je poznać i wykorzystać do realizacji celów zdrowotnych. Warunkiem jest znalezienie punktów wejścia do aktualnego systemu organizacyjnego (wejście do systemu jest najtrudniejsze, jednak po dostaniu się do niego mamy pewność skuteczności działań). Możemy naruszać równowagę systemu społecznego, jednak nie możemy powodować jego dezintegracji.

Medyczny ?

17. Co na gruncie promocji zdrowia oznacza zasada „wbudowanie zdrowia w system społeczny"? Jak tę zasadę można uwzględnić poprzez wykorzystanie systemu kultury fizycznej ?

Promocja zdrowia to sztuka interwencji w systemy społeczne w taki sposób aby rozwijały się w kierunku zdrowych środowisk tzn. „wbudowanie” zdrowia w system społeczny.

Wychowanie fizyczne umożliwia głębszą obserwację młodego człowieka w sytuacjach wymagających ekspresji wielu ważnych dla ochrony przed uzależnieniami cech osobowości. Należy to wykorzystać w procesie edukacyjnym.

18. Co oznacza sformułowanie: „system społeczny staje się edukatorem zdrowia". Kiedy tak się dzieje, podaj przykłady

System społeczny poprzez warunki pracy, wytwarzane produkty dostarcza wzorów myślenia, tworzy wartości, a co za tym idzie postawy i zachowania, staje się „edukatorem zdrowia”.

Elementy życia społecznego skutecznie zmieniające zachowania prozdrowotne obywateli:

 system ubezpieczeń społecznych

 polityka podatkowa (wyższe ceny papierosów)

 reklama telewizyjna i radiowa

 edukacja zdrowotna w placówkach oświatowych i medycznych

Nowy system gospodarczy spowodował, że jesteśmy obiektem manipulacji ekonomistów itp. (nie kupiłabym tego gdybym odwołała się do swojej wiedzy)

Rząd może pomóc obywatelowi w podjęciu decyzji zdrowotnych - podatek od grzechu.

19. Jak należy rozumieć zasadę: obowiązkiem Państwa zapewnić „warunki" dla realizacji przez obywatela hasła - moje zdrowie w moich rękach. Określ o jakie warunki tutaj chodzi.

Państwo ma obowiązek zapewnić obywatelowi warunki do realizacji hasła „Moje zdrowie w moich rekach” (promocja zdrowia). Są to:

 warunki dla utrzymania kondycji psychofizycznej

 możliwość korzystania z praw i swobód obywatelskich

 możliwości wykształcenia

 możliwość zatrudnienia

 prozdrowotne warunki pracy

 korzystne dla zdrowia warunki mieszkaniowe (materiały ekologicznie czyste)

 ilość i jakość pożywienia

 poczucie bezpieczeństwa (bezpieczny spacer w parku, bez strachu)

 bezpieczne oszczędzanie

20. Omów koncepcję Szkoła Promująca Zdrowie.

Cechy szkoły promującej zdrowie:

 edukacja prozdrowotna w ramach programu nauczania szkoły

 kształtowanie tzw. etosu zdrowia w życiu szkoły

 współdziałanie szkoły z rodziną i społecznością lokalną

I etap - założenia teoretyczne:

1. propagowanie ideii SPZ w lokalnych społecznościach szkolnych - pozyskiwanie sojuszników.

2. powołanie szkolnych koordynatorów i zespołów promocji zdrowia.

3. podjęcie zobowiązań przez szkoły.

II etap-ustalenie priorytetów.

1. określić potrzeby uczniów i nauczycieli.

2. opisać wewnętrzną strukturę szkoły , jej organizacja z punktu widzenia zaspokajania potrzeb zdrowotnych.

3. opisać istniejące i potencjalne związki szkół z instytucjami i społecznościami lokalnymi.

4. opisać działania w zakresie promocji zdrowia podejmowane do tej pory.

5. zbadać aktualne możliwości tworzenia SPZ.

III etap- opracowanie realnego planu działania na najbliższy rok , zawierającego wyróżnienie spraw najpilniejszych ( najbardziej oczekiwany przez społeczność szkoły ). Podjęcie działań , które pozwolą na stosunkowo szybkie osiągnięcie “pierwszych sukcesów”.

IV etap. Ewaluacja - to sprawdzenie:

- co się wydarzyło w czasie realizacji projektu i dlaczego.

- czy działania zakończyły się sukcesem ( osiągnięto wybrany cel , wykonano zaplanowaną pracę)

Ewaluacja składa się z dwóch części:

1. Ewaluacja procesu - stałe monitorowanie przebiegu realizacji zadań.

2. ewaluacja wyników (końcowa) - sprawdzenie skuteczności naszych działań

Tworząc szkoły PZ należy spełnić następujące procedury:

- rozpoznanie potrzeb zdrowotnych środowiska lokalnego od ludzi do problemu.

- podejście projektowe .Metoda kolejnych kroków.

- praca grupowa. Pozyskiwanie kolejnych sojuszników.

- ewaluacja. Ocenianie kroczące.

21. Omów krótko projekty: Zdrowe Miasto, zdrowe miejsce pracy, zdrowy dom, zdrowy szpital

(patrz J B Karski 1997).

Zdrowe miasto:

 uzyskanie czystego bezpiecznego środowiska (powietrze, woda, zywność, mieszkania)

 poprawa warunków pracy

 zwiększenie dochodów i bezpieczeństwa

Zdrowe miejsce pracy:

 ochrona zdrowia przed zagrożeniami związanymi z pracą

 zachowanie pracownika w czasie pracy

 styl życia pracownika poza pracą

Zdrowy dom:



Zdrowy szpital:

Wprowadzenie koncepcji prozdrowotnej do szpitala.

Cele:

- udzielanie świadczeń leczniczych na wysokim poziomie

- środowisko promujące zdrowie w szpitalu

- rzecznik promocji zdrowia na swoim terenie działania

Geneza: szpital i zdrowie - zdrowy szpital - szpital promujący zdrowie

Konstytucja do tego projektu:

- stworzenie dobrych warunków życia i pracy w szpitalu

- kontrola służb medycznych i opieki zdrowotnej

- zdrowa żywność

- aktywna i współuczestnicząca rola pacjentów i personelu

22. Dokonaj charakterystyki pojęć: styl życia, sposób bycia, prozdrowotny styl życia, zachowania zdrowotne, jakość życia (wykorzystaj szczególnie A.Gniazdowski 1990 oraz wykład).

styl życia: zespół codziennych zachowań specyficznych dla jednostki czy zbiorowości (uwarunkowanych czynnikami społeczno - kulturowymi i osobistymi cechami charakteru), to pewien sposób bycia, wynikający z wzajemnego oddziaływania człowieka i warunków w jakich żyje, odróżniający dana zbiorowość lub jednostkę od innych, bardziej lub mniej świadomie przyjmowana strategia życia: wybór wzorców spośród repertuaru zachowań możliwych w danej kulturze. W Polsce niektóre rzeczy (stereotypy) nadal kojarzą się biedą np. jazda na rowerze, spacer, czarny chleb.

Czynniki zdrowego życia:

 powietrze,  ćwiczenia fizyczne,

 woda,  odpoczynek,

 pożywienie,  sen,

 słońce,  miłość,

ale też:

 warunki ekonomiczne życia,

 poczucie stabilności życiowej (równowaga pomiędzy człowiekiem a środowiskiem życia i pracy,

 dostępność opieki zdrowotnej.

Styl życia można zmienić.

Prozdrowotny styl życia to prozdrowotny sposób bycia będący efektem interakcji czynników społeczno - kulturowych środowiska życia człowieka z jego osobistymi doświadczeniami, wiedzą i przekonaniami w zakresie zdrowia.

Elementy prozdrowotnego stylu życia w Polsce:

 zwiększona aktywność fizyczna

 prawidłowe odżywianie

 zmniejszenie natężenia stresów i napięć psychicznych

 porzucenie palenia tytoniu

 ograniczenie używania leków

 ograniczenie picia alkoholu

 zwiększenie bezpieczeństwa komunikacyjnego

 nieużywanie narkotyków

zachowania zdrowotne (stara) - to każda aktywność podejmowana przez osobę uważająca się zdrową w celu przeciwdziałania chorobie lub wykrycie jej w bezobjawowym stadium. To potoczne działania i nawyki takie jak: odżywianie, wypoczynek, praca, aktywność fizyczna, konsumpcja używek (np. palenie papierosów, spożywanie owoców, słodyczy, oglądanie telewizji)

- to każdy rodzaj działań związanych ze zdrowiem i choroba podejmowanych przez jednostki (Titkow) lub grupę społeczną (A.K.)

- to działania jednostki lub grupy na rzecz utrzymania lub podniesienia potencjału zdrowia podejmowane w sytuacji określonego stanu zdrowia, choroby, w okresie rekonwalescencji lub w warunkach niepełnosprawności organizmu.

- to różnorodne formy aktywności uważane przez jednostkę za funkcjonalne dla utrzymania lub polepszenia stanu jej zdrowia.

Podstawowe zachowania prozdrowotne:

 bądź codziennie aktywnym fizycznie

 stosuj zrównoważoną dietę

 nie pal

 pij z umiarkowaniem

 unikaj leków (szczególnie narkotyków)

 opanuj stres

 jedz bezpiecznie

 uprawiaj bezpieczny seks

ale też:

 korzystaj ze świadczeń służby zdrowia (badań, ocen, testów dotyczących zdrowego człowieka)

 umiejętnie korzystaj z otaczającego środowiska przyrodniczego

 uzyskaj akceptację (raczej kompromis) z otoczeniem społecznym w miejscu zamieszkania i pracy dla swojego stylu życia

Jakość życia to sposób postrzegania przez jednostkę jej pozycji życiowej w kontekście kultury i systemu wartości, w którym żyje, i w relacji do zadań, oczekiwań i standardów obowiązujących w jej środowisku (subiektywna ocena własnej sytuacji życiowej w porównaniu do sytuacji innych osób w tym samym wieku lub osiagnięcie wysoko cenionych wartości).

Jakość życia możemy definiować obiektywnie (ogólna charakterystyka sytuacji życiowej) lub subiektywnie (subiektywne oceny, odczucia jednostki). Rozpatrujemy ją w aspektach:

 fizyczny

 psychologiczny

 społeczny

 ekonomiczny

 strukturalny

Jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia w wymiarze obiektywnym:

 stan zdrowia i sposób funkcjonowania

 status społeczno - ekonomiczny

w wymiarze subiektywnym:

 satysfakcja z życia

 obraz samego siebie

Zakres jakości życia (WHO) kompleksowa ocena przez jednostkę jej zdrowia fizycznego, stanu emocjonalnego, samodzielności w życiu, niezależności od otoczenia, relacji społecznych, osobistych wierzeń i przekonań oraz adaptacji do środowiska.

Wskaźniki jakości życia:

 umiejętność pełnienia lub modyfikacji ról życiowych

 umiejętność przystosowania się

 dobrostan psychologiczny

 funkcjonowanie w znaczących dla chorego grupach społecznych

ZDROWY STYL ŻYCIA TO PODSTAWOWY WARUNEK JAKOŚCI ŻYCIA

23. Omów pojęcie „opór zdrowotny" Określ swój stosunek do tego zjawiska.

Wysiłki edukatorów i promotorów zdrowia mogą wywołać nieoczekiwane efekty gdyż drażnią ludzi powtarzanym wielokrotnie przesłaniem o zdrowiu. Symboliczny bunt przeciwko dominującym wartościom.

Bandura zbadał, że im wyższe poczucie własnej skuteczności tym większa motywacja do działania. Wiąże się ona z większymi osiągnięciami jednostki i jej lepszym zdrowiem.

24. Omów pojęcie czynnik ryzyka a następnie wskaż potencjalne związki między czynnikami ryzyka wraz z przykładami (oprócz wykładu wykorzystaj pozycję: Z.SIońska 1993)

Czynnik ryzyka - termin ten obejmuje zachowania, ekspozycje środowiskową (biologiczną, ekonomiczną, społeczną) a także cechy jednostki wrodzone lub nabyte, o których wiadomo, ze są związane lub są przyczyną zwiększonej podatności na specyficzne choroby, zaburzenia w stanie zdrowia lub wypadki.

Istnieją czynniki ryzyka, które możemy zmienić (palenie papierosów, brak aktywności fizycznej, nadwaga, nadciśnienie, wysoki poziom cholesterolu) i te na które nie mamy wpływu (wiek, płeć). Im więcej czynników ryzyka występuje u jednej osoby tym większe jej ryzyko zachorowania.

Związki między czynnikami ryzyka:

 efekt addytywny - dodawanie się czynników

 efekt synergistyczny - jeden czynnik współdziałając z innymi wzmaga swoje działanie na nasze zdrowie np. palacz pracuje w fabryce azbestu

 efekt negatywny - jakiś określony czynnik powoduje osłabienie czynnika zagrażającego np. mieszkamy w miejscu gdzie jest fabryka chemiczna dlatego kupiliśmy szczelne okna i nie wietrzymy kiedy wiatr jest od strony fabryki

25. Omów kwestię: zdrowy styl życia a czynniki ryzyka. Dokonaj wykładni tego pojęcia w odniesieniu do człowieka zdrowego i chorego.

Czynnik ryzyka - termin ten obejmuje zachowania, ekspozycje środowiskową (biologiczną, ekonomiczną, społeczną) a także cechy jednostki wrodzone lub nabyte, o których wiadomo, ze są związane lub są przyczyną zwiększonej podatności na specyficzne choroby, zaburzenia w stanie zdrowia lub wypadki.

Istnieją czynniki ryzyka, które możemy zmienić (palenie papierosów, brak aktywności fizycznej, nadwaga, nadciśnienie, wysoki poziom cholesterolu) i te na które nie mamy wpływu (wiek, płeć). Im więcej czynników ryzyka występuje u jednej osoby tym większe jej ryzyko zachorowania.

Zdrowy styl życia to eliminacja bądź ograniczenie wpływów czynników ryzyka w trybie życia człowieka.

Człowiek w swoim życiu musi podejmować kompromisy:

 jeżeli pali papierosy a jest zagrożony otyłością powinniśmy wybrać „mniejsze zło”. Rzucając palenie polepszy się stan całego naszego organizmu. Przytyjemy zaledwie kilka kilo, które po przyzwyczajeniu organizmu do niepalenia zazwyczaj znikają.

 słonce jest „złotym środkiem”, bez niego nie możemy żyć (depresja, krzywizny) jednak w nadmiarze powoduje starzenie się skóry, a nawet czerniaka. Możemy ograniczyć przebywanie na słońcu (zbędne np. opalanie, solarium) i stosować kremy ochronne z dużym filtrem podczas koniecznej ekspozycji

 NNKT a zagrożenie nowotworem. Człowiek musi tak spożywać produkty w których znajdują się NNKT aby dostarczać do swojego organizmu zarówno kwasy Ώ3 i Ώ6 oraz pamiętać aby ich nie nadużywać ponieważ nadmiar szkodzi.

Zdrowy/chory ?

26. Przedstaw problem uzależnień w kontekście założeń promocji zdrowia (podejście siedliskowe do uzależnień)

Uzależnienie to nowotwór duszy.

Uzależnienie (WHO) to stan psychiczny a czasem także i fizyczny wynikający z współdziałania żywego organizmu i substancji psychoaktywnej.

Zależność psychiczna - potrzeba stałego lub częstego przyjmowania substancji celem powtórzenia poprzednich przeżyć związanych z jej używaniem.

Zależność fizyczna - stan biologicznej adaptacji wobec substancji bez której organizm nie może prawidłowo funkcjonować.

Przerwanie podawania substancji - abstynencja - zaburzenia czynności ustroju (zespół odstawienia). Zerwać z uzależnieniem fizycznym jest łatwiej. Uzależnienie psychiczne jest trwalsze i trudniejsze do wyleczenia.

Uzależnienia w kontekście promocji zdrowia. Wszelkie działania pedagoga, psychologa, terapeuty, lekarza, prawnika powinny uwzględniać tzw. podejście siedliskowe do uzależnień. Dotyczy to działań wobec jednostki jak i grupy społecznej:

I wniosek - uzależnienia to nie tylko zadanie dla medyków, psychologów czy pedagogów, nie dotyczy tylko określonych grup społecznych, kulturowych czy wiekowych. Jest to wieloaspektowy, wielobarwny syndrom życia nierozerwalnie związany z każdym człowiekiem w jego kontaktach z osobom i otaczającym światem.

II wniosek - nie można skutecznie zajmować się uzależnieniami abstrahując od szerszego kontekstu czynników wpływających na dokonywane wybory stylu życia.

28. Jak objaśnić rolę zdrowia - (Przedstaw) trzy potencjalne modele (tzw. model l, II, III Tanahilla). Która wykładnia jest szczególnie wskazana w procesie promowania zdrowia.

Model I (tradycyjny, medyczny)

Edukacja zorientowana jest na walkę z chorobą. Priorytetem jest jednostka chorobowa. Podejmowane działania maja na celu eliminacje czynników ryzyka związanych z określona chorobą.

Model II (medyczny)

Edukacja zorientowana jest na czynniki ryzyka które są priorytetem. Działania podejmowane są w kierunku eliminacji czynników ryzyka z trybu życia (ograniczenie progresji istniejących chorób, profilaktyka wobec potencjalnych chorób)

Model III (nowoczesny, promocyjny, siedliskowy)

Edukacja zorientowana jest na wzmacnianie potencjału zdrowia. Priorytetem jest potencjał zdrowia człowieka w wymiarze fizycznym, psychicznym i społecznym. Działania podejmuje się w obrębie miejsc w których ludzie żyją, pracują. W procesie promowania zdrowia to właśnie ta wykładnia jest szczególnie wskazana.

30. Przedstaw zasadnicze różnice pomiędzy autorytarnym (dyrektywnym) a antyautorytarnym (niedyrektywnym) procesem wychowania człowieka do dbałości o ciało i zdrowie (Określ zachodzące relacje między edukatorem a uczącym się w obydwu przypadkach)

Autorytarny proces wychowania za cel przyjmuje kształtowanie z góry określonych wzorów osobowych czyli adaptacje człowieka do zastanego obrazu świata. Postępowanie dydaktyczne oparte jest na przekazywaniu poleceń przez edukatora, egzekwowaniu ich wykonania w postaci maksymalnie zbliżonej do treści przekazu. Nie jest szczególnie istotnym czy przekazywane treści, sposoby postępowania są zgodne z systemem wartości osoby, jej dotychczasowymi doświadczeniami, fizycznymi i mentalnymi ograniczeniami ciała i umysłu. Takie zachowanie nie jest skuteczne wobec młodego człowieka który jest sprawny, zdobył wiedze medyczną (ograniczającą się głównie do redukcji czynników ryzyka) ale poddawany był biernie procedurom (manipulacjom nauczyciela). Nie podejmie on samodzielnie działania na rzecz zdrowia i ciała.

Antyautorytarny proces wychowania zakłada, że cele edukacyjne nie powinny być formułowane odgórnie, centralnie. Powinny powstawać jako wyraz dostrzeżenia przez edukatora ograniczeń i predyspozycji człowieka, czy potrze środowiska społecznego (biopsychospołeczna perspektywa edukacyjna wobec zdrowia człowieka). Celem wychowania jest wspieranie swobodnego rozwoju wychowanka, a więc emancypacja (uwolnienie się od zastanego obrazu rzeczywistości). Podstawą zmian w zachowaniu człowieka stanowi jego własna zdolność do samorozwoju, zdolność uczenia się na podstawie doświadczania. Celem wychowania jest rozwój ucznia rozumiany jako samorealizacja, samowychowanie.

Zadaniem wychowania jest bezinteresowne wspieranie swobodnego rozwoju ucznia w zakresie jego stosunku do zdrowia. Istota oddziaływań pedagogicznych jest organizowanie sytuacji (warunków) sprzyjających rozwojowi, uwożliweinie wychowankom samopoznania siebie, prawo jednostki do własnej drogi rozwoju. Metodami, środkami i formami wychowania są: współdziałanie, partnerstwo, nieoceniające nastawienie do ucznia, odformalizowanie edukacji, przełożenie wiedzy na reguły osobistego działania.

Prawo do ingerowania w świat drugiego człowieka może przyznać on sam, prosząc wychowawcę o pomoc. Od niego zależy zakres i treść upoważnień, jakimi będzie dysponował jego wychowawca. Pomoc jako skierowana do wychowanka oferta, czy zakomunikowanie mu własnego punktu widzenia (odczuć, wrażeń) nie narusza jego autonomii i jest moralnie dopuszczalna.

Istotą pedagogiki zdrowia jest dialog wychowawczy, bezarbitralny, uznanie wartości uniwersalnych. Zmierza w swoich działaniach do osobistego rozwoju, zdobycia wiedzy o sobie samym, pragnieniach, możliwościach. Wychowanie człowieka do zdrowia polega na:

 dopasowania na nowo człowieka do swiata

 wykorzystanie codziennych doświadczeń, zderzeń człowieka ze światem w kontekście jego siedliska społecznego

Teoria wychowania antyautorytarnego:

 oznacza przede wszystkim nienarzucanie innej osobie wzorów osobowych czy zachowań do naśladowania

 jeśli osoba ma się z czymś identyfikować czy coś lub kogoś naśladować to tylko wówczas kiedy sama dokonuje takich wyborów, przetwarzając owe wzory we własnym doświadczeniu

31. Osobowość dbająca o zdrowie i ciało - omów pojęcie, przedstaw charakterystyki niezbędnych dla tego procesu dyspozycji i kompetencji powstających w procesie wychowawczym (wykład oraz A. Krawański 2003).

Osobowość jest określona przez charakterystyczne dla jednostki właściwości i procesy psychofizyczne wpływające na:

 jej zachowania

 nabywanie i porządkowanie doświadczeń

 reagowanie emocjonalne w stosunku z innymi ludźmi

 na stałość w wyborze celów i wartości

Osobowość siły:

 bios - dyspozycje somatyczne i psychiczne

 etos - system wartości i zasady przyjęte przez społeczność lokalna czy społeczeństwo

 agos - planowana działalność wychowawcza grup, instytucji

 los - różne zdarzenia kształtujące w sposób gwałtowny życie człowieka

 ego (ja) - subiektywny stosunek każdego człowieka do rzeczywistości przekształcenie na drodze samowychowania wpływów otoczenia

Pedagogika zdrowia wprowadza do ogólnego systemu kształcenia i wychowania treści biologiczno - medyczne mające znaczenie dla kształtowania dbałości o zdrowie jako ważnej składowej osobowości człowieka. Ma ona pomóc człowiekowi w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie „jak żyć aby zachować zdrowie” (wiedza medyczna jest jedynie elementem wyjściowym)

Osobowość dbająca o zdrowie to centralny konstrukt pojęciowy pedagogiki zdrowia. Jeżeli będziemy uczyć umiejętności identyfikacji własnych potrzeb zdrowotnych oraz dostrzegania potrzeb zdrowotnych rodziny, środowiska zawodowego i społecznego przez co osiągniemy umiejętność dokonywania wyborów i podejmowania decyzji na rzecz zdrowia wobec siebie i otoczenia to uzyskamy osobowośc dbającą o ciało i zdrowie.

(stare notatki)

Pedagogika zdrowia zajmuje się kształtowaniem dbałości o zdrowie jako ważnej składowej osobowości człowieka. Dążyć będzie zatem do uzyskania korzystnych zmian w osobowości wychowanka, przetwarzając wiedzę o determinantach zdrowia na korzystne postawy, umiejętności i sprawności służące praktycznie dbałości o ciało. Sformułowanie „osobowość dbająca o zdrowie” staje się w ten sposób centralnym konstruktorem pojęciowym pedagogiki zdrowia. Pamiętać jednak będziemy, że osobowość wyrasta na gruncie ograniczonego rozwoju indywidualnych struktur emocjonalno - popędowych lecz do jej powstania konieczne jest wyjście poza indywidum ku wartościom.

Osobowość dbająca o ciało

KOMPETENCJE AKSJOLOGICZNE: to dyspozycje emocjonalno - intelektualne, wartości, przekonania, postawy

KOMPETENCJE TECHNOLOGICZNE: kultura (świat wartości)

Wartość - dowolny przedmiot materialny lub instytucja, przedmiot rzeczywisty lub wyimaginowany w stosunku do którego jednostki lub zbiorowość przyjmują postawę szacunku.

Osobowość (kształtowanie osobowości) - centralny konstrukt pedagogiczny mający uniwersalne znaczenie dla w zasadzie wszystkich aspektów wychowania.

Czynniki wpływające na rozwój osobowości ludzkiej:

- ustrój somatyczno - psychiczny

- środowisko życia

- instytucje wychowawcze

- własna praca jednostki nad sobą

Pamiętać należy o psychofizycznej neutralności osoby, ani czysta świadomość, ani organizm pojmowany jako rzecz nie są czymś samodzielnym, takim jest tylko osoba.

Umiejętności życiowe:

- umiejętność interpersonalna

- umiejętność podejmowania decyzji

- umiejętność radzenia sobie ze stresem

33. Omów pojęcia: postawa, umiejętności, sprawności, nawyki. Odnieś te pojęcia do procesu uczenia się i nauczania stosunku do ciała i zdrowia (wykład oraz A. Krawański 2003).

(stare notatki)

Zdrowie jest wartością służącą osiągnięciu celów życiowych, warunkiem jakości życia, wartością instrumentalną ściśle powiązaną z całym systemem aksjologicznym jednostki. Zdrowie nie zapewni posiadany zasób wiedzy. Wiedza dotychczasowe samoobserwacje, doświadczenia muszą zostać wykorzystane w kierunku tworzenia:

POSTAW: - jako efektu niezbędnego kompromisu pomiędzy dotychczasowym zbiorem wartości w wymogami prozdrowotnego stylu życia

Postawa to dyspozycja do zachowań wobec czegoś co jest znane i wywołuje pozytywne lub negatywne uczucia. (nastawienie, dyspozycja, skłonność, de terminator kierunku działania)

UMIEJĘTNOŚCI (sprawności) - praktycznej sprawności działania w zakresie dbałości o zdrowie

NAWYKÓW - odległego, trwałego efektu tego procesu.

Nawyk to czynność która w rezultacie częstego powtarzania przestała wymagać koncentracji uwagi i stałą się zrutynizowana i automatyczna. Nawykiem w wychowaniu zdrowotnym ma być trwałe wdrożenie do trybu życia posiadanych umiejętności i sprawności działania na rzecz zdrowia. Suma nawyków tworzy lub obniża potencjał zdrowotny.

Suma nawyków tworzy potencjał zdrowotny: jest to zasadniczy cel pedagogiki zdrowia. Przetworzenie osobowości w kierunku korzystnych dla zdrowia postaw, przekonań oraz nastawienia powinna prowadzić w dalszym etapie procesu dydaktycznego do tworzenia umiejętności, sprawności (posługiwania się własnym ciałem, sprawnej reakcji wobec zagrożeń środowiska społecznego bądź naturalnego, uzyskania sprawności w zakresie korzystnego dla zdrowia odżywiania się). Efektem odległym będzie powstanie stosownych nawyków. Suma nawyków prowadzi do zwiększenia lub zmniejszenia potencjału zdrowia, a pośrednio do zwiększenia lub zmniejszenia sukcesu życiowego, więc dydaktyka nauczania zdrowia to proces uczenia się i nauczania mający na celu ukształtowanie korzystnych postaw, umiejętności i (sprawności) wpływających na tworzenie się osobowości sprzyjającej zdrowiu.

Dwa zasadnicze kierunki oddziaływania edukacyjnego:

 tworzenie umiejętności życiowych

 nabyć umiejętności dokonywania właściwych wyborów w zakresie zdrowia poprzez podejmowanie samodzielnych decyzji, poszukiwania niezbędnych dla siebie kompromisów czy umiejętności oceny słabych i mocnych stron swojego ciała

 psychospołeczne umiejętności pozwalające na podjęcie działań na rzecz ciała i zdrowia 

 wzmocnienie potencjału zdrowia. Przekonanie osoby edukowanej, że warto wzmocnić zdrowie(osiągnięcie celów życiowych, pokonanie skutków choroby). zasoby zdrowia można tworzyć odwołując się do interakcji pojedynczego człowieka z jego środowiskiem przyrodniczym i społecznym.

Podsumowując zasadniczym warunkiem decydującym o dbałości o własne ciało i zdrowie jest posiadanie przez człowieka świadomości istoty zdrowia oraz umiejętności samodoskonalenia zdrowia uwzględniając znajomość potrzeb własnego ciała.

34. Dokonaj charakterystyki pojęcia umiejętności życiowe, wskaż przykłady. Określ możliwości tworzenia się umiejętności życiowych poprzez proces edukacji fizycznej, podaj dwa przykłady takich oddziaływań.

Umiejętności życiowe to umiejętności umożliwiające człowiekowi pozytywne zachowania przystosowawcze dzięki którym skutecznie radzi sobie z zadaniami i wyzwaniami codziennego życia.

 umiejętności interpersonalne:  empatia,

 porozumiewanie się werbalne i niewerbalne,

 asertywność

 negocjowanie

 rozwiązywanie konfliktów

 współdziałanie

 praca w zespole

 umiejętności budowania samo-świadomości:

 samoocena

 identyfikacja swoich słabych i mocnych stron

 pozytywne myślenie

 budowanie pozytywnego obrazu własnej osoby i własnego ciała

 umiejętności budowania własnego systemu wartości:

 zrozumienie norm społecznych

 różnic związanych z płcią

 tolerancja

 tworzenie własnej hierarchii wartości postaw i zachowań

 przeciwdziałanie dyskryminacji i negatywnym stereotypom

 umiejętności podejmowania decyzji

 krytyczne i twórcze myślenie

 rozwiązywanie problemów

 identyfikacja ryzyka dla siebie i innych

 poszukiwanie alternatyw

 przewidywanie konsekwencji własnych działań, zachowań

 umiejętności radzenia sobie i kierowania stresem

 samokontrola

 radzenie sobie z presją

 gospodarowanie czasem

 radzenie sobie z lękiem, trudnymi sytuacjami

35. Omów na czym polega istota aktywnego uczenia się i nauczania. Przedstaw założenia oraz model aktywnego uczenia się i nauczania. Jak to podejście dydaktyczne należy rozumieć w procesie wychowania fizycznego (obszerne omówienie można znaleźć w monografii A.Krawański 2006).

Istota aktywnego uczenia się i nauczania polega na tym, aby uczący się był bezpośrednio i aktywnie włączony w proces uczenia się. Jest on emocjonalnie zaangażowany poprzez robienie czegoś, co powinno mu pomagać w wykorzystaniu treści przekazu na własne potrzeby. Taki sposób uczenia się może mu dać możliwość interaktywnego udziału w poszukiwaniu swoich związków z podjętym tematem, ma zachęcić do przetwarzania, a nie prostego przyswajania wiedzy. Ten proces nie zachodzi w wystarczającym stopniu samoistnie. Aktywne nauczanie można definiować jako pomoc udzielaną uczącemu się w tworzeniu rzeczy i stanów, ale przede wszystkim jako pomoc ze strony edukatora w uświadomieniu sobie przez uczącego się, dlaczego wykonuje określone zadania, polecenia.

Zasady:

 zakłada się aktywne współuczestniczenie - jako partnerów - ucznia i nauczyciela w procesie dydaktycznym

 dostrzeżenie konieczności aktywnego przetwarzania przez ucznia dostarczonej wiedzy przez edukatora, uwzględniając własne doświadczenia i opinię środowiska społecznego

Aktywne nauczanie wymaga umiejętnego połączenia form dialogu, obserwacji i działania. Tego rodzaju interakcje zwiększają efekt edukacyjny.

Model aktywnego ucznia się

Doświadczanie poprzez Dialog z

36. Nauczanie przez doświadczanie - objaśnij przesłanki ideowe uwzględniając założenia konstruktywizmu, pragmatyzmu Deweya, progresywistycznej koncepcji wychowania, pedagogiki Gestalt) oraz wskaż założenia dydaktyczne. Jakie dostrzegasz możliwości zastosowania tego sposobu nauczania w lekcji wychowania fizycznego (obszerne omówienie można znaleźć w monografii A.Krawański 2006)

Doświadczanie różnych walorów i słabości ciała, tworzenie potencjału zdrowia wynika z przyjętego przez człowieka systemu wartości, będącego źródłem jego pragnień i oczekiwań wobec świata i ludzi. Zdrowie jest wartością służącą osiąganiu celów życiowych, warunkiem osiągnięcia oczekiwanej jakości życia. Uczeń zdaje sobie z tego sprawę zatem ten fakt należy wykorzystać poprzez umiejętna edukację.

Podstawą zmian w zachowaniu człowieka jest jego własna zdolność do samorozwoju, zdolność uczenia się na podstawie doświadczania.

Założenia konstruktywizmu:

 wiedza jest aktywnie konstruowana przez podmiot poznający

 Dochodzenie do wiedzy jest procesem adaptacyjnym w którym następuje organizacja doświadczanego świata przez podmiot.

Pragmatyzm Dewey'a:

Poznanie ma wartość tylko wtedy jeśli może służyć jako narzędzie praktycznej orientacji w świeci i skutecznego w nim działania.

Należy badać rozwijającą się w określonym środowisku osobowość, wielostronne życiowe związki pomiędzy człowiekiem a środowiskiem z którego się wywodzi.

Progresywistyczna koncepcja wychowania:

Cele i zadania wychowania

Aktywnośc jednostki w rozwiązywaniu problemów.

Uzyskanie nowego wyższego poziomu interakcji człowieka ze światem (kompetencje instrumentalne i komunikacyjne)

Pomoc wychowankowi w osiąganiu coraz wyższych stadiów rozwoju poznawczego a przez to moralnego, społecznego i estetycznego.

Ideologia

Wychowanie powinno podtrzymać naturalne interakcje dziecka z rozwijającym się społeczeństwem lub środowiskiem.

(stare notatki)

Sytuację nauczania organizuje się tu w taki sposób, aby to uczeń stał się stroną aktywną, samodzielnie poszukującą wiedzy. Różne koncepcje pedagogiczne proponują tu różne techniki, które mogą być pomocne w osiąganiu tego celu. I tak, wykorzystuje się tworzenie sytuacji sprzyjających samodzielnemu eksperymentowaniu, prowadzeniu badań, wzajemne uczenie się, uczenie się przez dyskusję, wykorzystanie procesów dynamiki grupowej itp. Metody te pobudzają ucznia do podjęcia samodzielnej aktywności: zamiast gotowej odpowiedzi, otrzymuje pytanie i pomoc w jej poszukiwaniu. Sytuacja taka sprzyja przejmowaniu przez ucznia odpowiedzialności za proces własnego uczenia się. Dokonując wyborów lub przynajmniej uczestnicząc w wyborze tego, w jaki sposób i jaką wiedzę czy umiejętności osiągnie, uczeń staje się odpowiedzialny lub co najmniej współodpowiedzialny za proces i efekty własnego uczenia się. Aby Zaistniało takie samodzielnie inicjowane uczenie się przez doświadczenie, potrzebny jest odpowiedni klimat. Klimat też może zapewnić nauczyciel kształtując taką relację z uczniami, która ma cechy relacji terapeutycznej czy, bardziej ogólnie konstruktywnej relacji międzyludzkiej. Mowa o pewnych postawach, które, jeśli występują w tej relacji po stronie nauczyciela, to ułatwiają samodzielne uczenie się po stronie jej drugiego uczestnika. Wymienia się tu na pierwszym miejscu autentyczność, którą określa jako wchodzenie w relację jako prawdziwa osoba, bez ukrywania się za fasadą np. roli zawodowej. Oznacza to również ujawnienie swoich autentycznych uczuć i emocji.

Kolejną ważną cechę opisuje kilkoma terminami: nagradzanie, akceptacja, zaufanie. Rozumie przez to wzmacnianie uczuć, własnych opinii ucznia, całej jego osoby oraz jej akceptację jako odrębnej osoby. Taką postawą wyraża się zaufanie do drugiego człowieka i do jego zdolności. Trzecim elementem postawy tworzącej klimat dla uczenia się przez eksperymentowanie jest empatyczne zrozumienie, wczucie się i widzenie sytuacji z perspektywy ucznia. Jest to nieoceniające rozumienie drugiej osoby, przez spojrzenie na sprawę z jej punktu widzenia. Mowa również o traktowaniu ucznia jako odrębnej osoby, o pozwoleniu mu na udział w podejmowaniu decyzji, wzmacnianiu go jako jednostki. Pozwala to na bardziej efektywne uczenie się, zarówno poznawcze, jak i afektywne.

Podkreśla się znaczenie dobrego związku (opartego na akceptacji, gotowości słuchania bez nagany, uprzejmości) dla funkcjonowania ucznia. Dzięki takiej relacji, człowiek może czuć się bezpieczny i kochany, a co za tym idzie, chce coraz więcej wiedzieć, zaspokajać własną ciekawość, lepiej rozumieć i porządkować świat nadając mu głębszy sens.

Nauczyciele, którzy potrafią stworzyć taki klimat w relacji z uczniami, modyfikują, a nawet rewolucjonizują metody nauczania. Trudno ich nawet nazywać nauczycielami, bo stają się swego rodzaju katalizatorami, facilitatorami (osobami wspomagającymi), stwarzającymi uczniom okazję do samodzielnego uczenia się.

WZ nie oznacza przekazywania wiedzy Þ to proces pedagogiczny, uczący wykorzystuje wiedzę w sposób efektywnyÞmyśli , zastanawia się , podejmuje decyzję i działanie Þ zdobywa umiejętności życiowe sprzyjające zdrowiu.

WZ to kształtowanie pewnych nawyków , postaw i umiejętności.

Warsztaty - formalna procedura wykorzystywana w edukacji zdrowotnej.

Założenia teoretyczne: I - edukator i uczeń aktywnymi partnerami w nauce

II - edukator organizuje sytuację dydaktyczną , przedstawia problem zdrowot. III - edukator i uczeń

a/ poszukują rozwiązań

b/ przedstwaiają alternatywne rozwiązania( propozycje)

IV - uczeń , student

A/ poznaje siebie

B/ podejmuje decyzje

C/ zdobywa wiedzę i umiejętności

Pedagogika zdrowia, wychodząc z przesłanek ideowych, niesutorytarnych koncepcji wychowania w warstwie metodycznej odwołuje się do pedagogiki Gestalt, pedagogiki holistycznej, gdzie następuje:

a) integracja poznawczej i emocjonalnej sfery uczenia się

b) połączenie (dostosowanie) treści nauczania z osobowością wychowanka

c) dostrzeżenie integracji ciała i psychiki człowieka ze środowiskiem społecznym i przyrodniczym

38. Omów 4 zasadnicze składowe procesu uczenia się (cyklu uczenia się) a następnie przedstaw adekwatny do tego model uczenia się i nauczania (tzw. cykl Kolba).

Składowe procesu uczenia się:

 Doświadczanie

 refleksja

 myślenie

 działanie

Cykl Kolba:

(Prawie) 39. Przedstaw założenia i schemat zajęć warsztatowych (workshops) (patrz A.Krawański 2003 oraz szczególnie monografia 2006, a także wykład)

Założenia i struktura zajęć warsztatowych:

I EDUKATOR I EDUKOWANY: są aktywnymi partnerami

II EDUKATOR: organizuje sytuacje dydaktyczną i przedstawia problem zdrowotny

III EDUKATOR I OSOBA EDUKOWANA: poszukują rozwiązań, aktywnie wykorzystują wiedzę i doświadczenia życiowe edukowanego, przedstawiają alternatywne propozycje

IV UCZEŃ, STUDENT, PACJENT: poznaje siebie, swoje reakcje, nastawienia; podejmuje decyzje, poszukuje kompromisu; zdobywa umiejętnośći i sprawności działania na rzecz zdrowia

Założeniem workshopu jest wprowadzenie podejścia dydaktycznego, opartego na stosowaniu aktywnych technik nauczania na lekcje. Takie podejście dydaktyczne jest analogiczne z hasłami promocji zdrowia. Pozwala to hasła promocji zdrowia odnieść do procesu wychowania fizycznego w wersji: Moje zdrowie w moich rękach. Jestem odpowiedzialny za swoje ciało. W następstwie przeprowadzenia tej procedury możemy dostrzec zbieżność celów edukacji zdrowotnej i wychowania fizycznego. W obydwu przypadkach zakłada się osobistą aktywność, samoodpowiedzialność za zdrowie, ciało. Oczekiwany efekt to zwiekszenie potencjału zdrowia.

(Prawie) 40. Dokonaj podziału oraz charakterystyki metod i technik wykorzystywanych w zajęciach warsztatowych (omówienia dokonaj w kontekście edukacji prozdrowotnej). Omów wybraną technikę. (również w odniesieniu do edukacji zdrowotnej)

 metody i techniki integracyjne - oczekiwane cele:

- wzajemne zapoznanie się, określenie reguł współpracy

- poczucie bezpieczeństwa

- uzyskanie motywacji do dalszego uczenia się

W klasie: wyrzuć strach do kapelusza, kwiat grupowy, czy pamiętasz swój numer, po nitce do partnera

W Sali gimnastycznej: atomy, atomy łączcie się, łańcuch przyjaźni, skojarzenia każdy do każdego, mowa ciała, ćwiczenie - ekspresja ciała, boję się - nie boję się

 metody i techniki diagnostyczne - oczekiwany efekt:

- wstępna ocena stanu zdrowia, sprawności fizycznej (moje mocne i słabe strony)

- ocena potencjalnych możliwości zmian

- sformułowanie podstawowych problemów zdrowotnych (własnych i środowiska)

Przykłady: metaplan, technika U, obcy przybysz, co mnie dziwi?, kto co lubi?, burza pytań

 metody i techniki twórczego rozwiązywania problemów - oczekiwany efekt:

- zdefiniowanie problemu zdrowotnego przez osobę lub grupę

- ocena możliwości jego rozwiązania

- podjecie decyzji

- wybór sposobu czy zasad realizacji podjętego zobowiązania

W klasie: karta kołowa, asocjogram, dywanik pomysłów, wystawa karykatur

W Sali gimnastycznej: protestuję - akceptuję, anarchia, lustra

 metody i techniki dyskusyjne - oczekiwany efekt:

- uczniowie potrafią dyskutować o własnym zdaniu

- potrafią słuchać rad innych osób

- potrafią zająć kompetentną postawę wobec własnego zdania

Przykłady: debata - „za i przeciw”, akwarium, otwarte ucho, metoda 66, hierarchia wartości

 metody i techniki grupowego podejmowania decyzji - oczekiwany efekt: podjęcie decyzji przez grupę w sposób w pełni świadomy, dobrowolny z zamiarem stosowania w praktyce

Przykłady: drzewo decyzyjne, technika grupy nominalnej, karuzela, bezludna wyspa, maszyna II

 metody i techniki rozwijające twórcze myślenie - oczekiwany efekt: uczeń zaczyna samodzielnie myśleć, jest gotowy do podjęcia decyzji w zakresie swojego zdrowia

Przykłady: słowo przypadkowe, niezwykłe zadania, burza mózgów, informacja błyskawiczna, skojarzenia, wyrazy przeciwstawne, stonoga słów

 metody i techniki planowania - oczekiwany efekt:

- uświadomienie, że utrzymanie zdrowia, sprawności fizycznej jest procesem wymagającym systematycznych, długotrwałych działań

- uświadomienie, ze realizacja marzeń o zdrowiu i poprawie jakości życia wymaga racjonalnego planowania i umiejętności przewidywania

Przykłady: gwiazda pytań, planowanie z przyszłości, projekty działań (wobec siebie, rodziny, środowiska lokalnego), wywiad z grupą

 metody i techniki szybkiego uczenia się - oczekiwany efekt:

- znakomite repetytorium wykładu

- edukator jest zorientowany w stanie wiedzy na wstępie zajęć

- edukowany lepiej wykorzysta w trakcie dalszej części zajęć zdobytą wiedzę

- efektywne sporządzanie notatek

- szybkie przyswajanie nowych informacji

- wykorzystywanie obydwu półkul mózgowych

Przykłady: mapa umysłowa, łańcuchowa metoda skojarzeń, wzajemne odpytywanie się

41. Określ podstawowe warunki skuteczności (efektywności) procesu dydaktycznego (wychodząc z przesłanek koncepcji siedliskowej zdrowia oraz nieautorytarnych teorii wychowania)

(stare notatki)

Trzy zasadnicze warunki skuteczności:

A) Rozłożenie oddziaływań wychowawczych w czasie (I warunek skuteczności w obrębie dydaktyki zdrowia). Internalizacja - niezbędny warunek wspomagający (internalizacja - proces stopniowego uznawania pochodzących z zewnątrz poglądów, norm, wartości za własne, choć początkowo mogły być one odbierane jako obce)

B) Dodatnie sprzężenia zwrotne między podmiotem edukacji a otoczeniem rodzinnym i społecznym (II warunek skuteczności w obrębie dydaktyki zdrowia)

miejsce edukacji + czynniki wspierające lub ograniczające = zasoby zdrowia

Wykorzystanie interakcji w obrębie: zasoby zdrowia - podmiot edukacji, staje się zasadniczym warunkiem efektywności procesu edukacyjnego. W niektórych wypowiedziach socjologów zdrowia można dzisiaj dostrzec nadmierną wiarę w moc sprawczą zasobów zdrowia tj. przekonanie, że stymulacja tych procesów samoistnie spowoduje zmianę zachowań zdrowotnych. Na skuteczność procesu edukacyjnego wpływają w ten sposób trzy w pełni komplementarne czynniki: miejsce edukacji, społeczno - ekologiczne czynniki wspierające lub ograniczające oraz umiejętność dostrzeżenia i wykorzystania tych składowych przez edukatora wobec podmiotu tj. osoby czy grupy społecznej w procesie edukacyjnym.

C) Edukator doradca, obserwatorem a nie wyrocznią egzekutorem (zmodyfikowana wersja dydaktyki progresywistycznej Dewya - III warunek skuteczności w obrębie dydaktyki zdrowia) Konsekwencje - samodzielne zdobywanie wiedzy i umiejętności, a nie przejmowanie ich od edukatora.

Warunki skuteczności procesu edukacyjnego:

- edukacja zdrowotna traktowana jako proces wychowawczy.

- przetworzenie wiedzy o zdrowiu na prozdrowotne postawy i nawyki.

- uwzględnienie systemu wartości środowiska społ. osoby edukowanej.

- internalizacja

Oczekiwany efekt : prozdrowotny styl życia podopiecznego po zakończeniu procesu edukacyjnego.

O efektywności wychowawczo-zdrowotnej pracy nauczyciela (według UG. Pramowicza) decydują następujące czynniki:

- jak został on sam wychowany, jaki wzór osobowy reprezentuje wobec młodzieży

- jego wiedza higieniczna i pedagogiczna, a szczególnie znajomość rozwojowych potrzeb młodzieży

- zainteresowanie i zamiłowanie do tego typu działalności, która po części wybiega poza formalny zakres jego obowiązków

42. Lekcja wychowania fizycznego jako zajęcia interaktywne mające na celu kształtowanie osobowości dbającej o ciało i zdrowie ( omów zasady definiowania tematu, określania celu lekcji oraz przedstaw typowy tok lekcji wychowania fizycznego w ujęciu warsztatowym.

Zasady definiowania tematu:

Wyróżnienie problemu (np. rozwój ogólnej wydolności organizmu oraz edukacja antynikotynowa), a następnie określenie konkretnego tematu pierwszej lekcji z tego cyklu - szczegółowe zagadnienie związane z kształtowaniem wydolności i wpływem na ten stan palenia tytoniu (czas 45min - problem wskazany na wstępie realizujemy w ciągu całego cyklu). Dobieramy temat zajęć uwzględniając rzeczywiste potrzeby tego środowiska, ich potencjalne przygotowanie do odbioru tematu (poziom wykształcenia, stan wiedzy), potrzeby zdrowotne (rozwojowe w przypadku dzieci) oraz wiek odbiorców. Zastanów się dlaczego proponujesz taki temat, biorąc pod uwagę względy edukacyjne - te ogólne, nawiązujące bezpośrednio do umiejętności życiowych, lub te związane bezpośrednio z edukacją fizyczną.

Określanie celu lekcji:

Określamy konkretny cel, uwzględniając aspekty postaw, umiejętności, wiedzy, a następnie kryteria decydujące o uzyskaniu celu zajęć - kryteria sukcesu. Wskazujemy jednocześnie cel odległy (zadanie docelowe - po przeprowadzeniu cyklu zajęć na ten temat)

Typowy tok lekcji wf w ujęciu warsztatowym:

43. Ramowy program wychowania zdrowotnego (WZ) w współczesnej szkole. Dokonaj porównania programu WF i WZ (patrz Zarządzenie MEN ż 1999 oraz 2001 i szczególnie A.Krawański 1998, 1999, 2001, 2003).

44. Omów znaczenie węglowodanów i błonnika w zdrowej diecie (wskazując ich rolę w profilaktyce zdrowotnej).

Zdrowa dieta powinna zawierać ok. 55% węglowodanów. Średnio aktywna kobieta potrzebuje 1800 kcal/dobę w tym 900 - 1080 kcal z węglowodanów. Średnio aktywny mężczyzna potrzebuje 2300 kcal/dobę w tym 1150 - 1380 kcal z węglowodanów. Węglowodany są podstawą diety znaleźć je możemy w: pełnoziarniste produkty, zbożowe, ziemniaki, rośliny strączkowe, owoce, warzywa.

Są one głównym źródłem energii.

Błonnik to niestrawna część produktów roślinnych, nie posiada wartości odżywczych (daje poczucie sytości). Zapobiega chorobie wieńcowej, nowotworom jelita grubego oraz sutka.

 zwiększa masę i objętość kału, poprawia perystaltykę

 pektyny obniżają poziom cholesterolu, lipidów, trój glicerydów

 poprawi pracę trzustki (poziom cukru)

 wiąże jony metali

 ogranicza namnażanie bakterii kwasu mlekowego

 chroni przed powstawaniem kamieni żółciowych

 obniża wykorzystanie energii

Źródła skrobi i błonnika: chleb, ziemniaki, ryż, kukurydza, kasza, produkty mączne, fasola, groch, bób, owoce.

Błonnik: brzoskwinie suszone, otręby, śliwki suszone, migdały, rodzynki.

45. Omów pojęcia: indeks i ładunek glikemiczny. Przedstaw na przykładach różnice

Indeks glikemiczny (GI) informuje jak szybko wzrasta poziom cukru po spożyciu 50g węglowodanów w postaci określonego pokarmu. Glukoza = 100, korzystna wartość dla zdrowia poniżej 70.

 szereguje on produkty zawierające węglowodany wg ich wpływu na poziom cukru we krwi

 produkty o wysokim indeksie powodują zwiększenie wydzielania insuliny

 większe stęż insuliny powoduje mniejsze spożytkowanie tłuszczu przez organizm

 brak możliwości utraty masy ciała

 niebezpieczeństwo hiperinsulinemii i insulino oporności

Niski indeks mają: fasola, groch, jęczmień, jabłka, grapefruity, śliwki, wiśnie, papryka, cebula, brukselka, jogurt, mleko.

Ładunek glikemiczny (GL) bierze pod uwagę zarówno wartość GI jak i rzeczywista zawartość węglowodanów w 100g danego produktu lub jego porcji.

Niektóre produkty które maja wysoki indeks glikemiczny mają niski ładunek np. pieczone ziemniaki GI = 85, GL = 17; arbuz GI = 72, GL= 4; bób GI = 79, GL = 11; banany GI = 52, GL =10; glukoza GI = 100, GL =100 , fruktoza GI = 19, GL = 19.

46. Przedstaw zasadnicze rodzaje tłuszczów i omów na czym polega ich rola w zdrowiu.

Zdrowa dieta powinna zawierać do 30% tłuszczów. Pewna ilość tłuszczu jest konieczna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. 1g tłuszczu = 9kcal.

 są skoncentrowanym źródłem energii dla tkanek i narządów z wyjątkiem erytrocytów mózgu i nerek

 umożliwiają gromadzenie energii

 ułatwiają odczuwanie smaku

 stanowią budulec błon komórkowych

 chronią przed utrata ciepła

Wyróżniamy tłuszcze :

 wielonienasycone (NNKT: omega - 3, omega - 6)

 konieczne do budowy błon komórkowych

 zapewniają transport i dystrybucję lipidów

 zapobiegają zakrzepom krwi w naczyniach i nadciśnieniu

 obniżaja poziom cholesterolu w surowicy

 materiał wyjściowy do produkcji eikozanoidów (hormony tkankowe)

 jednonienasycone (omega - 9)

 tłuszcz bardzo korzystny dla zdrowia

 podstawowy tłuszcz do przygotowywania potraw

najbardziej korzystny tłuszcz z tej grupy to oliwa z oliwek:

∂ zachowuje równowagę cholesterolu we krwi

∂ przez oleuropeinę obniża ciś. krwi, działa rozkurczowo, chroni przed zaburzeniami rytmu serca, rozrzedza krew

∂ oleuropeina pod wpływem hydrolizy działa antyseptycznie, hamuje tworzenie enzymów wpływających na tworzenie się stanów zapalnych

∂ dużo wit. A, E, D

∂ zawiera potas, wapń, magnez

∂ jest silnym przeciwutleniaczem

∂ obniża ryzyko choroby nowotworowej

∂ działa antybakteryjnie

∂ pobudza trawienie i ułatwia wypróżnianie

∂ zmniejsza ryzyko kamienicy żółciowej

∂ wzmacnia i chroni wątrobę

∂ chroni i poprawia sprawność mózgu i nerwów

∂ zapobiega osteoporozie

∂ łagodzi bóle stawów i działa antyreumatycznie

 nasycone - cholesterol tworzy się w wątrobie z nasyconych kwasów tłuszczowych. Jest:

 niezbędny do pracy: wątroby, nerek, mózgu, erytrocytów.

 jest substancja odżywczą

 bierze udział w tworzeniu kości, czynnościach nerwów i serca, metabolizmie skóry

 szkielet dla hormonów kory nadnerczy

 szkielet dla hormonów płciowych

 przekształcany jest w wit. D

wyróżniamy frakcję HDL - „dobry” cholesterol

frakcję LDL - „zły” cholesterol

rattio = całkowity cholesterol/HDL cholesterol

wysokie ryzyko u mężczyzn powyżej 4, u kobiet powyżej 3,5

47. Omów rolę białka w diecie człowieka. Uwzględnij problem: białko pochodzenia zwierzęcego a roślinnego.

Zdrowa dieta powinna zawierać ok. 10 - 15% białka. Ich podstawowym elementem konstrukcyjnym są aminokwasy. Białka każdego organizmu są unikatowe determinując jego biologiczną tożsamość.

Znaczenie:

 wzrost i regeneracja komórek w tkankach organizmu

Białka pochodzenia zwierzęcego: mleko, przetwory mleczne, jajka, mięso, drób, ryby, owoce morza.

Białka pochodzenia roślinnego: orzechy, rośliny strączkowe (fasola, soja), zboża warzywa.

Białka roślinne:

+ towarzyszą mu korzystne tłuszcze

+ towarzyszy mu błonnik, mikroskładniki odzywcze których brak w białkach izwierzęcych

- należy łączyć różne rodzaje białek aby uzyskać komplet aminokwasów egzogennych

Białka zwierzęce:

+ komplet aminokwasów egzogennych

48. Omów na czym polega przewrotne działanie tlenu w organizmie ?

W obrębie komórki walczą ze sobą dwie niezwykłe siły:

 przestępcze cząstki tlenu - oksydanty (utleniacze)

 policyjne siły ochronne - antyoksydanty (przeciwutleniacze)

Utlenianie to naturalny proces zapewniający dostarczenie energii do komórek. W wyniku utleniania dochodzi do powstania produktów ubocznych procesu spalania. Następuje zanieczyszczenie środowiska wewnętrznego organizmu.

Utleniacze mogą również powstawać jako wynik działania zanieczyszczeń powietrza, toksyn przemysłowych, promieniowania jonizującego, pestycydów, dymu tytoniowego, narkotyków.

Wolne rodniki są niezbędne do biosyntezy DNA i RNA, biosyntezy niektórych hormonów, ułatwiają obronę immunologiczna organizmu.

Cząstki utleniaczy które zgubiły stabilizujący je elektron, próbują go zdobyć podporządkowując sobie materiał genetyczny komórki lub niszczą sprężyste włókna kolagenu w skórze. Gdy wytworzy się zbyt wiele wolnych rodników system wymyka się spod naturalnej kontroli organizmu i komórka zaczyna powoli umierać (mutacje, oksydacja tłuszczowych ścian komórek.

 reakcje utleniające maja związek z co najmniej 60 chorobami oraz procesem starzenia się (zmiany zakrzepowo - zatorowe, miażdżyca, złośliwienie komórek, zapalenie stawów, uszkodzenie komórek nerwowych, stany zapalne, zaburzenia wzroku)

 utleniacze mogą spowodowa przemianę cholesterolu LDL w toksyczną postać

 mogą atakować materiał genetyczny komórki powodując mutacje (nowotwory)

 mogą uszkadzać komórki w gałce ocznej (zaćma)

 mogą powodować uszkodzenia tkanki nerwowej

 mogą nasilać zmiany zapalne pogarszając dolegliwości w chorobie reumatycznej i astmie

 mogą uszkadzać nasienie prowadząc do bezpłodności

Przeciwutleniacze (przede wszystkim czosnek):

 witamina a, c, e

 beta-karoten

 aminokwasy: cysteina, glutation

 minerały selen, cynk

 enzymy przeciwutleniające: peroksydaza glutationowa, dysmutaza ponadtlenkowa

 inne związki: antocjany i proantocjany, bioflawonidy, kurkumin, łykopen, luteina

49. Dokonaj charakterystyki roli tzw. utleniaczy i przeciwutleniaczy w pożywieniu w aspekcie a) procesu starzenia się, b) przeciwdziałania chorobom.

W obrębie komórki walczą ze sobą dwie niezwykłe siły:

 przestępcze cząstki tlenu - oksydanty (utleniacze)

 policyjne siły ochronne - antyoksydanty (przeciwutleniacze)

Utlenianie to naturalny proces zapewniający dostarczenie energii do komórek. W wyniku utleniania dochodzi do powstania produktów ubocznych procesu spalania. Następuje zanieczyszczenie środowiska wewnętrznego organizmu.

Utleniacze mogą również powstawać jako wynik działania zanieczyszczeń powietrza, toksyn przemysłowych, promieniowania jonizującego, pestycydów, dymu tytoniowego, narkotyków.

Wolne rodniki są niezbędne do biosyntezy DNA i RNA, biosyntezy niektórych hormonów, ułatwiają obronę immunologiczna organizmu.

Cząstki utleniaczy które zgubiły stabilizujący je elektron, próbują go zdobyć podporządkowując sobie materiał genetyczny komórki lub niszczą sprężyste włókna kolagenu w skórze. Gdy wytworzy się zbyt wiele wolnych rodników system wymyka się spod naturalnej kontroli organizmu i komórka zaczyna powoli umierać (mutacje, oksydacja tłuszczowych ścian komórek.

Pobudzony ukł odpornościowy (granulocyty, monocyty, makrofagi) wytwarza reaktywne formy tlenu, które niszczą bakterie i ich zewnętrznych agresorów. Nadmiar wolnych rodników jednak osłabia ukł odpornościowy.

Jedynym ratunkiem są nieenzymatyczne mechanizmy przeciwutleniające (przeciwutleniacze), które usuwają reaktywne utleniacze. Długość naszego życia i zdrowie naszego organizmu zależy od zachowania równowagi pomiędzy normalną produkcją wolnych rodników a mechanizmami uniemożliwiającymi im niekontrolowane namnażanie się i toksyczne oddziaływanie.

Reakcje utleniające maja związek z co najmniej 60 chorobami oraz procesem starzenia się (zmiany zakrzepowo - zatorowe, miażdżyca, złośliwienie komórek, zapalenie stawów, uszkodzenie komórek nerwowych, stany zapalne, zaburzenia wzroku).

Nie ma nic lepszego dla zdrowia i przedłużenia życia niż stałe dostarczanie przeciwutleniaczy do komórek ciała. Możemy je znaleźć w takich produktach spożywczych jak:

 cysteina i glutation: białe mięso

Tuńczyk

Soczewica

Fasola

Cebula

Czosnek

antocjany i proantocjany: owoce jagodowe, Winogrona

 bioflawonidy (działają synergistycznie z wit C): owoce cytrusowe

Dzika róża

Brokuły

Ogórki

Winogrona

Śliwki

Herbata

Czerwone wino

 likopen: pomidory

 luteina: w wielu owocach

kurkumin: gorczyca

 wybieramy owoce, warzywa najbardziej nasycone kolorem; czerwone winogrona (nie białe i zielone)

Czerwona lub żółtą cebulę

Kapustę, kalafior, brokuły surowe lub lekko podgotowane

Surowy czosnek

 świeże owoce i warzywa zawierają więcej przeciwutleniaczy niż konserwowe

 oliwa z oliwek z pierwszego wytłoku na zimno

 czerwony grapefruit (lepszy niż żółty

 całe owoce (lepsze niż sok)

 soki swieże a nie z puszki

 marchew, dynię, słodkie ziemniaki

50. Omów profilaktyczną rolę dla zdrowia NNKT (kwasy grupy Omega -3 i Omega - 6)

Omega - 3:

 dużo zawierają: olej lniany, rzepakowy niskoerukowy, sojowy, ryby morskie (łosoś, tuńczyk, dorsz, makrela)

 wzmacniają nasza odporność

 wzmacniają krążenie krwi (zmniejszenie lepkości, większa szybkość przepływu krwi), łagodzą zaburzenia ukrwienia, zmniejszają krzepliwość krwi przy jednoczesnym obniżaniu ciś

 zwiększają poziom serotoniny (neuroprzekaźnik wpływający pozytywnie na samopoczucie)

 zwiększają produkcję prostacykliny

 obniżają stężenie białek we krwi

 zmniejszają ryzyko arytmii serca, pomagają zapobiegać zawałowi serca, stabilizują podwyższone ciś tętnicze

 obniżają steżenie trój glicerydów i cholesterolu (LDL) podwyższają poziom cholesterolu HDL

 obniżają ryzyko choroby nowotworowej

 chronia przed choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

 zmniejszenie ryzyka zapalenia jelita grubego, powstania astmy oskrzelowej, gośca stawowego

 ujędrniają skórę

 łagodzą bóle reumatyczne

Omega - 6:

 dużo zawierają: olej z wiesiołka, słonecznikowy, sojowy, bawełniany, arachidowy, krokoszowy

 gojenie ran

 zapobiega zakażeniom

 obniżanie cholesterolu LDL

Znaczenie NNKT:

 konieczne do budowy błon komórkowych

 zapewniają transport i dystrybucję lipidów

 zapobiegają zakrzepom krwi w naczyniach i nadciśnieniu

 obniżaja poziom cholesterolu w surowicy

 materiał wyjściowy do produkcji eikozanoidów (hormony tkankowe)

 Zwiększenie ukrwienia serca

 Prawidłowy wzrost i rozwój organizmu.

 Rozszerzanie naczyń krwionośnych

 Zmniejszenie agregacji trombocytów

 Poprawa wchłaniania tlenu przez płuca

 Regulują funkcje odpornościowe leukocytów

 Wzmocnienie siły obronnych organizmu

51. Omów na czym polega nietolerancja pokarmowa oraz wskaż pokarmy wywołujące nadwrażliwość pokarmową.

(stare notatki)

Nietolerancja pokarmowa to odpowiedź układu odpornościowego na wprowadzone pokarmy.

Objawy chorób to bóle głowy, wysypka, alergie, astma, egzemy.

Produkty najczęściej nie tolerowane przez organizm:

kasze z pszenicy i kukurydzy;

przetwory mleczne;

drożdże;

owoce cytrusowe.

52. Omów istotę działania i korzyści zdrowotne związane ze stosowaniem w żywieniu probiotyków.

Probiotyki - specyficzne szczepy mikroorganizmów wywierające korzystny wpływ na organizm (najczęściej bakterie fermentacji mlekowej).

Istotą ich działania jest zdolność beztlenowej fermentacji sacharydów i produkcji kwasu mlekowego.

Korzyści dla zdrowia:

 produkcja ważnych enzymów trawiennych np. βgalaktozydazy

 produkcja substancji antybakteryjnych - hamownie rozwoju patogenów

 efekt ochronny / rekonstrukcja mikroflory: biegunki infekcyjne (biegunka podróżnych, ostre wirusowe biegunki dziecięce, biegunki po antybiotykoterapii lub radioterapii)

 obniżanie poziomu cholesterolu

 stymulacja systemu immunologicznego

 zwiększenie perystaltyki jelita grubego / zapobieganie zaparciom

 zwiększenie odporności na adherencję i kolonizacje przez mikroorganizmy chorobotwórcze

 obniżenie odporności enzymów lokalnych odpowiedzialnych za przekształcenie prokarcynogenów do karcynogenów (ochrona przed nowotworami jelita grubego)

 utrzymanie ciągłości błon śluzowych jelit

53. Wymień i omów znane Ci zasady zrównoważonego żywienia (uwzględnij również tzw. piramidę żywienia oraz zasady przyrządzania potraw)

 Zdrowe odżywianie to takie w którym istnieje równowaga między spozyta a wydatkowaną ilością energii. Jedz tyle aby utrzymać odpowiednią dla Ciebie masę ciała

 ćwicz rano na czczo aby podwyższyć swoja przemianę materii

 jedz różnorodne produkty spożywcze (z zastrzeżeniem co do tłuszczów, prostych węglowodanów, soli i używek)

 spożywaj duże ilości owoców i warzyw

 spożywaj dużo ziemniaków, roślin strączkowych (fasola, soja, groch, soczewica)

 zaplanuj przynajmniej 2-3 dni bezmięsne w tygodniu

 zastępuj dania mięsne potrawami z ryb lub drobiu

spożywaj w dni mięsne nie więcej niż 100g mięsa lub ryb

 preferuj chude gatunki mięsa i ryb

 unikaj serów o zawartości tłuszczu przekraczającej 45%

 stosuj oleje roślinne zamiast tłuszczów stałych

 jak najwięcej ogranicz spożycie cukru

 jedz codziennie: - mniej niż 20g margaryny lub masła

- 20g oleju zawierającego dużo nienasyconych kwasów tłuszczowych

- 250g mleka lub równoważną ilość produktów mlecznych (jogurt, kefir, mleko zsiadłe)

 staraj się nie spożywać: - nerek, wątroby wołowej i wieprzowej (metale ciężkie)

- wątroby zwierząt dziko żyjących

- grzybów rosnących dziko, zwłaszcza pieczarki polnej (metale ciężkie, rtęć)

 spożywaj rzadko: - wątrobę cielęcą (metale ciężkie, hormony)

- ryby z Morza Północnego, Bałtyku, Morza Śródziemnego (metale ciężkie, rtęć)

- ryby z wód śródlądowych (metale ciężkie)

- warzywa, owoce z miejskich ogródków działkowych

 jedz to co sprawia ci przyjemność

 jedz dużo produktów zawierających skrobie i błonnik

 ogranicz jedzenie tłuszczu

 nie jedz zbyt często słodkich produktów

 pamiętaj o witaminach i solach mineralnych

 gdy pijesz alkohol wypijaj go tylko w takiej ilości która nie szkodzi

ZŁOTA KARTA PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA

Aby być zdrowym codziennie należy spożyć:

1. Co najmniej 3 posiłki umiarkowanej wielkości w tym koniecznie śniadania

2. W każdym posiłku produkty zbożowe takie jak: pieczywo ciemne, płatki, kasze, makarony; lub ziemniaki

3. Warzywa i owoce (mogą być mrożone) do każdego posiłku a także między posiłkami

4. Co najmniej 2 pełne szklanki mleka (najlepiej chudego) lub tyle samo kefiru i jogurtu oraz 1-2 pasterki serów

5. Jedną z porcji (do wyboru): ryby, drobiu grochu, fasoli lub mięsa

6. Jedną łyżkę stołową oleju lub oliwy oraz nie więcej niż 2 łyżeczki margaryny miękkiej (bez tłuszczów trans)

7. Wodę mineralną i naturalne soki warzywne i owocowe

(nie mniej niż 1 litr)

54. Złota Karta Żywienia - omów założenia i treść tego dokumentu.

ZŁOTA KARTA PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA

Aby być zdrowym codziennie należy spożyć:

8. Co najmniej 3 posiłki umiarkowanej wielkości w tym koniecznie śniadania

9. W każdym posiłku produkty zbożowe takie jak: pieczywo ciemne, płatki, kasze, makarony; lub ziemniaki

10. Warzywa i owoce (mogą być mrożone) do każdego posiłku a także między posiłkami

11. Co najmniej 2 pełne szklanki mleka (najlepiej chudego) lub tyle samo kefiru i jogurtu oraz 1-2 pasterki serów

12. Jedną z porcji (do wyboru): ryby, drobiu grochu, fasoli lub mięsa

13. Jedną łyżkę stołową oleju lub oliwy oraz nie więcej niż 2 łyżeczki margaryny miękkiej (bez tłuszczów trans)

14. Wodę mineralną i naturalne soki warzywne i owocowe

(nie mniej niż 1 litr)

55. Dieta człowieka - strategia ilościowa (kaloryczna). Przedstaw znane Ci sposoby uzyskiwania zrównoważonego bilansu energetycznego. Określ ponadto wartość energetyczną związaną z spożywaniem podstawowych grup produktów spożywczych

Zdrowe odżywianie to takie w którym istnieje równowaga między spożytą a wydatkowaną ilością energii. Nasze BMI (pozwala ocenić stopień niedowagi, nadwagi czy otyłości) powinno zawierać się w przedziale 20 - 25. Utrata 1kg to strata 7000kcal.

Podstawowa przemiana materii

Całkowita przemiana materii

Utrata masy mmi przyrost tk tłuszczowej powoduje obniżenie tempa przemiany materii. Gwałtowne odchudzanie, głodówki także spowalniają metabolizm. U większości osób metabolizm zaczyna wzrastać ok. godz. 15.00. musimy wiedzieć, że organizm produkuje ciepło pochodzące z jedzenia (efekt termogeniczny jedzenia), a im silniejsza termogeneza tym mniejsze zapasy tłuszczu. Ciepło pochodzi z:

 białka 25 - 30% uzyskanej energii

 węglowodany 12%

 tłuszcze 3%

Można to wykorzystać. Porządne śniadanie przyspiesza tempo przemiany materii. Warto jednak wcześniej (rano, na czczo) 15 - 20 min poćwiczyć. Spowoduje to podniesienie tempa przemiany materii przez ok. 10 - 12 godz. (organizm wydajniej będzie spalał tłuszcz)

Jedz różnorodne produkty spożywcze.

Strategia ilościowa:

1g tłuszczu = 9,1kcal

1g białka = 4,3kcal

1g węglowodanów = 4,3kcal

Ryby mają ok. 180kcal/100g

Masło ok. 750kcal/100g

Sery topione białe ok. 210kcal/100g

Jaja ok. 160kcal/100g

Produkty zbożowe: chleb ok. 240kcal/100g,

kasze, ryż 345kcal/100g,

makaron ok. 360kcal/100g

Warzywa: groch, fasola biała ok. 340kcal/100g,

groszek zielony, ziemniaki ok. 90kcal/100g,

fasola strąkowa, marchew ok. 43kcal/100g,

kalafior, kapusta biała ok. 30kcal/ 100g

pomidory, ogórek ok. 20 kcal/100g

owoce: truskawki 40kcal/100g

pomarańcze ok. 50kcal/100g

czarne jagody, jabłka ok. 65kcal/100g

śliwki ok. 70kcal/100g

wyroby cukiernicze ok. 300 - 450 kcal/100g

miód, cukier ponad 300kcal/100g

czekolada gorzka ok. 615kcal/100g

56. Określ przeciętne zapotrzebowanie kaloryczne człowieka, uwzględniając aktywność fizyczną oraz podstawową przemianę materii. Podaj także przeciętną wartość energetyczną związaną wykonywaniem przez człowieka zasadniczych form ruchu (spacery, praca zawodowa, czynności domowe).

Spoczynkowa przemiana materii:

Zaraz po urodzeniu 34cal/min/kg

Dorośli 17cal/min/kg

Można też podstawową przemianę materii obliczyć z wzorów:

Dla mężczyzn kcal/dobę = 66,47 + 13,75W + 5H - 6,75A

Dla kobiet kcal/dobę = 665,09 + 9,56W + 1,85H - 4,67A

gdzie: W - waga

H - wzrost

A - wiek

Klasyfikacja pracy:

Lekka 2 - 4,9 kcal/min M

1,5 - 3,4 kcal/min K

Umiarkowanie ciężka 5 - 7,4 kcal/min M

3,5 - 5,4 kcal/min K

Ciężka 7,5 - 9,9 kcal/min M

5,5 - 7,4 kcal/min K

Bardzo ciężka 10 - 12,4 kcal/min M

7,5 - 9,4 kcal/min K

Zapotrzebowanie kaloryczne kobiet:

 starsza gospodyni domowa ok. 1990 kcal/dobę

 gospodyni domowa w średnim wieku ok. 2090 kcal/dobę

 studentka uniwersytetu ok. 2290 kcal/dobę

 robotnice fabryczne ok. 2320 kcal/dobę

Chodzenie po schodach 56 cal/10min

Szybki marsz 52 cal/10min

Mycie okien 35 cal/10min

Ścielenie łóżek 32 cal/10min

Odkurzanie 22 cal/10min

Lekkie prace ogrodowe 30cal/10min

Lekka praca biurowa 35 cal/10min

Lekka praca stojąca 20 - 40 cal/10min

Ciężka praca fizyczna 50 - 200 cal/10min

Pływanie 40 cal/10min

Narty od 98 cal/10min

Bieganie od 82 cal/10min

Gimnastyka, jazda na rowerze od 33 cal/10min

57. Wymień nadrzędne cele aktywności fizycznej a) w aspekcie zdrowotnym, b) w aspekcie utylitarnym. W tym kontekście omów kwestię aktywności fizycznej w przypadku a) osoby wykonującej pracę fizyczną (np. robotnika), b) osoby prowadzącej siedzący tryb życia (np. urzędnika).

Aktywność fizyczna w aspekcie utylitarnym:

 niezbędny dla pracy i wypoczynku poziom zaopatrzenia tlenowego

 odprężenie psychiczne

 rozszerzyć wykorzystywane w codziennym życiu stereotypy ruchowe

Aktywność fizyczna w aspekcie zdrowotnym:

 wzrost objętości serca, pojemności jego jam, grubości ścian

 zwiększa się gęstość naczyń kapilarnych

 zwiększa się ilość mitochondriów

 zwiększa się ogólna objętość krwi (erytrocytów, mioglobiny, hemoglobiny)

 przyspieszenie metabolizmu spoczynkowego

 zwiększa się tętniczo - żylna różnica zawartości tlenu we krwi

 zwiększa się pojemność wyrzutowa w spoczynku i podczas wysiłku

 obniża się częstość skurczów serca w spoczynku i w wysiłkach submaksymalnych

 obniża się ciśnienie skurczowe i rozkurczowe

 poprawa tolerancji wchłaniania glukozy u chorych

 przyhamowanie procesu wypłukiwania soli mineralnych z kości

 obniża się stężenie cholesterolu całkowitego - głównie przez obnizenie LDL, po pewnym czasie podwyższenie HDL

58. Omów przesłanki kulturowe i społeczne będące podłożem hipokinezji u przeciętnego człowieka.

Wraz z rozwojem cywilizacji pojawia się coraz więcej ułatwień w życiu codziennym (windy, samochody itp.), które ułatwiają człowiekowi życie i jednocześnie korzystając z nich mamy coraz mniej codziennej aktywności. Powstaje dylemat jak pozostać aktywnym fizycznie korzystając z kolejnych ułatwień codziennego życia. Chcemy korzystać z tego co daje nam cywilizacja (telefon, telewizor, komputer, piloty). Pojmują takie zachowania jako obniżanie swojego standardu życia. Wiele osób zadaje sobie sprawę z potrzeby ruchu, ale zasłania się brakiem czasu na aktywność lub brakiem dostatecznej bazy materialnej (infrastruktury). Niestety zdarza się tez tak, że nie odczuwają takiej potrzeby (często osoby, które nie maja niezbędnej świadomości społecznej).

(stare notatki)

Coraz większy postęp cywilizacyjny, rozwój nauki, techniki obok niewątpliwych korzyści niesie ze sobą również wiele niebezpiecznych skutków, które nazwać by można „ubocznymi”. Należy do nich obok degradacji środowiska naturalnego również zjawisko postępującej hipokinezji, czyli niedoboru ruchu. W przebiegu całej ontogenezy potrzeby ruchowe człowieka są na pewno nieco odmienne, co nie zmienia faktu, że przewijają się jako nieodzowne do poprawnego funkcjonowania na płaszczyźnie fizycznej, czy psychicznej. Brak aktywności fizycznej w okresie dzieciństwa a później młodości i w wieku dojrzałym powoduje negatywne następstwa nie tylko w rozwoju motorycznym, stanie zdrowia, ale również w sferze psychicznej i kontaktach społecznych.

Według Światowej Organizacji Zdrowia - zdrowie to „ stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa i niepełnosprawności „. Dziś rozumiane jako wartość, dzięki której można realizować swoje cele, jest zasobem - bogactwem dla społeczeństwa i środkiem do codziennego życia ( a nie jego celem ) umożliwiającym jego jakość.

Współczesna cywilizacja prócz dobrodziejstw niesie z sobą też wiele niekorzyści, ujemnie wpływających na organizm człowieka. Struktura społeczeństwa pozwoliła na całkowite niemal wyeliminowanie lub znaczne ograniczenie wielu koniecznych, zaprogramowanych biologicznie czynności

W coraz większym stopniu obserwujemy redukcję aktywności ruchowej, stanowiącej naturalną funkcję organizmu. Wysiłek fizyczny będący nierozerwalnie związany z przetrwaniem gatunku towarzyszy nam od tysięcy lat ewolucji, a został dziś wyeliminowany z życia gwał-townie i skutecznie. W zmotoryzowanym społeczeństwie nawet tak skromną formę aktywności jak chód zredukowano do minimum. Skutki są dziś odczuwalne w postaci zachwiania równowagi czynnościowej organizmu i upośledzenia jego zdolności przystosowawczych do zmiennych warunków środowiska. Ograniczona aktywność stanowi prócz nieprawidłowego żywienia i stresu przyczynę chorób cywilizacyjnych, schorzeń układu krążenia i nerwowo - psychicznych. Raport WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) na podstawie danych z 1996 r. podaje, że czynnikami ujemnie wpływającymi na zdrowie są nikotynizm, stres, nieracjonalne żywienie i hipokinezja - czyli aktywność ruchowa na poziomie niższym niż biologiczne potrzeby, innymi słowy siedzący tryb życia.

Mimo postępu cywilizacji, w tym ochrony zdrowia, liczba chorób rośnie. Można przyjąć za udowodnione, że hipokinezja stanowi realne zagrożenie dla zdrowia ludzi. Następstwa niedoboru ruchu prowadzą do negatywnych zmian i upośledzenia organizmu, dotyczą ludzi w każdym wieku, a są szczególnie groźne, gdy dotyczą osób młodych w okresie ich rozwoju. Dlatego problem większej aktywności ruchowej dzieci i młodzieży urasta do rangi istotnego problemu w skali społecznej. Na przestrzeni ostatnich lat widać recesję wydolności i sprawności motorycznej. Wyniki wieloletnich cyklicznych badań wskazują na utrzymanie się tego trendu. Natomiast zmiany w sprawności motorycznej mają wyraźnie negatywny charakter o postępującej stale regresywnej tendencji. Negatywny jest też spadek wydolności. Zjawisko staje cię coraz powszechniejsze, obejmując szersze grupy społeczne. Regres i niski jego poziom u młodzieży szkolnej nie napawają optymizmem. Stwierdzone objawy wskazują na pogorszenie się sprawności zaopatrzenia tlenowego, zwłaszcza układu sercowo - naczyniowego, wykorzystania tlenu z krwi przez mięśnie i inne organy (serce, mózg, płuca, wątrobę). Postępująca mechanizacja i automatyzacja życia eliminują bodźce pozytywnie wpływające na zdolności adaptacyjne człowieka do wysiłku fizycznego, doprowadzając do upośledzenia. Dlatego też potrzeba zwiększenia aktywności ruchowej młodzieży i dorosłych urasta do rangi problemu społecznego. W kolejnych artykułach chciałbym przybliżyć czytelnikom znaczenie ćwiczeń fizycznych, szczególnie uwzględniając wysiłki wytrzymałościowe.

59. Określ zdrowotne skutki hipokinezji.

Hipokinezja to obciążenie organizmu aktywnością fizyczną poniżej wymaganego (przez naturę) progu biologicznego.

Hipokinezja przejawia się:

 atrofią mm

 atrofia innych tk i narządów

 zmniejszeniem siły mm, osłabienie ścięgien i ruchomości w stawach

 zwiększenie ryzyka uszkodzeń stawów

 osłabienie koordynacji ruchowej

 obniżenie LBM

 zwiększenie wydalania wapnia, fosforu, potasu, sodu i azotu

 obniżenie mineralizacji kości (osteoporoza)

 obniżenie wydzielania soków trawiennych (otyłość)

 upośledzenie krążenia wieńcowego (choroba niedokrwienna)

 upośledzenie krążenia obwodowego (miażdżyca)

 obniżenie masy erytrocytów i limfocytów

 wzrost częstości skurczów serca w spoczynku i powysiłku

 ograniczenie wentylacji płuc

 obniżenie prędkości przewodnictwa nerwowego

 spadek ogólnej wydolności fizycznej organizmu

 obniżenie przemiany materii

 zmniejszenie odporności swoistej i nieswoistej

 obniżenie potencjału biologicznego organizmu

 pogorszenie właściwości intelektualnych (pamięć, poznanie)

60. Ewentualne skutki nadmiernego wysiłku i przeciążenia organizmu -hiperkinezja.

Hiperkinezja to długotrwałe, nadmierne obciążenie organizmu wysiłkiem fizycznym.

Może powodować:

 mechaniczne i biochemiczne uszkodzenie tkanki

 przeciekanie mioglobiny z mięśni do moczu

 wypłukiwanie enzymów (fosfokinazy kreatynowej, dehydrogenazy mleczanowej) z pracujących mięśni (także m sercowego) do osocza

 niewydolność nerek

 zwiększenie aktywności wolnych rodników

 obniżenie stęż hormonów płciowych

 zahamowanie menstruacji

 obniżenie bariery immunologicznej organizmu

 przemęczenie

 wyczerpanie nerwowe, negatywne reakcje na sytuacje stresowe

 zaburzenia pracy mm, stawów i ukł kostnego

 niedomagania ukł krążenia i serca

 urazy

61. Aktywność fizyczna a sprawność fizyczna — przedstaw tę kwestię w aspekcie promowania zdrowia.

Sprawność fizyczna to umiejętność efektywnego i skutecznego funkcjonowania dla zapewnienia wypoczynku, zdrowia, zapobiegania hipokinezji i dawania sobie rady w nagłych przypadkach.

Zdrowotne składniki: skład ciała, wydolność, zwinność, wytrzymałość mięśniowa, równowaga, koordynacja, siła, szybkość.

Aktywność fizyczna to każdy ruch ciała będący następstwem pracy mięśni szkieletowych, którego rezultatem jest wzrost wydatkowania energii.

Składniki: aktywny fizycznie wypoczynek, ćwiczenia gimnastyczne, sport, praca zawodowa, obowiązki domowe.

Aktywność fizyczna a promowanie zdrowia. Wdrażanie aktywności fizycznej można rozpatrywać pod względem dwóch aspektów leżących u podstaw postępowania:

 aspekt psychologiczno - pedagogiczny: korekta utrwalonych nawyków dnia codziennego związanych z pracą i wypoczynkiem. Celem treningu zdrowotnego jest wdrażanie aktywności fizycznej w tryb życia przeciętnej, dorosłej osoby. Staramy się kształtować zachowania służące uzyskaniu nawyku codziennej aktywności fizycznej w czasie pracy i w okresie wypoczynku. Aktywność fizyczna powinna stać się integralnym elementem całodziennego rytmu życia człowieka uwzględniając czas pracy, obowiązki domowe i czas wolny.

 aspekt fizjologiczno medyczny: adaptacja organizmu do zwiększonego wysiłku fizycznego. Trening zdrowotny ma poprzez wysiłek fizyczny poprawić pracę serca i płuc. Sprawność działania narządu ruchu są celem wtórnym (pochodnym).

Aktywność fizyczna powoduje:

 wzrost objętości serca, pojemności jego jam, grubości ścian

 zwiększa się gęstość naczyń kapilarnych

 zwiększa się ilość mitochondriów

 zwiększa się ogólna objętość krwi (erytrocytów, mioglobiny, hemoglobiny)

 przyspieszenie metabolizmu spoczynkowego

 zwiększa się tętniczo - żylna różnica zawartości tlenu we krwi

 zwiększa się pojemność wyrzutowa w spoczynku i podczas wysiłku

 obniża się częstość skurczów serca w spoczynku i w wysiłkach submaksymalnych

 obniża się ciśnienie skurczowe i rozkurczowe

 poprawa tolerancji wchłaniania glukozy u chorych

 przyhamowanie procesu wypłukiwania soli mineralnych z kości

 obniża się stężenie cholesterolu całkowitego - głównie przez obnizenie LDL, po pewnym czasie podwyższenie HDL

Ale tak naprawde ma ona dać:

 niezbędny dla pracyi wypoczynku poziom zaopatrzenia tlenowego

 odprężenie psychiczne

 rozszerzyć wykorzystywane w codziennym życiu stereotypy ruchowe

62. Pedagogiczne założenia i zasady projektowania treningu zdrowotnego w zakresie aktywności fizycznej, (koniecznie zapoznaj się z tekstem artykułu - A.Krawański 2001)

Trening zdrowotny to proces wdrażania zespołu zachowań i nawyków mający na celu podniesienie lub podtrzymanie potencjału zdrowia poprzez spowolnienie procesu starzenia się organizmu i (lub) zapobieganie czynnikom ryzyka.

Warunki stawiane przed projektem:

 realność (praktyczna możliwość zastosowania)

 trwałość (utrzymanie AF w czasie)

 efektywność (trwałe skutki zdrowotne)

Założenia:

 każdy z nas jest inny dlatego należy rozpocząć projektowanie od zapoznania się z warunkami życia i pracy osoby edukowanej (wywiad środowiskowo - rodzinny) ponieważ:

 osobowość każdego z nas jak i wymuszony warunkami pracy i wypoczynku rytm życia wymaga odmiennego sposobu aktywizacji fizycznej

 posiadany potencjał zdrowia to kolejny czynnik różnicujący nasze potrzeby i możliwości

 aktywność fizyczna nie powinna stać się obowiązkiem na rzecz zdrowia lecz integralnym elementem całodziennego rytmu życia człowieka uwzględniając czas pracy, obowiązki domowe i czas wolny.

 Trening projektuję dla konkretnej osoby a nie dla jakiej grupy wiekowej czy jednostki chorobowej. Określamy konkretne sytuacje i miejsca które pozwolą zrealizować dotychczasowe plany i obowiązki codzienne przy zwiększonym wykorzystaniu pracy mięśni oraz wzmożonym udziale płuc i serca ( czasie pracy zawodowej, w gospodarstwie domowym, trakcie kontaktów towarzyskich)

 zmiany wprowadzamy stopniowo. Najpierw aktywność fizyczna pojawia się w trakcie pracy i wykonywania obowiązków domowych. Dopiero później wprowadzamy wybrane formy ruchu w czasie wolnym jako elementu całorocznego rytmu życia

 dobieramy odpowiednie formy ruchu (marsz, trenażery domowe, jazda na rowerze, bieg, pływanie, aerobik)

 systematyczność

(stare notatki)

Trening zdrowotny: jest świadomie kierowanym procesem polegającym na celowym wykorzystaniu ściśle określonych ćwiczeń fizycznych dla uzyskania efektów psychicznych i fizycznych przeciwdziałających obniżaniu się możliwości przystosowawczych organizmu. Uzyskane efekty fizjologiczne mogą być też ważnymi czynnikami zapobiegającymi lub zmniejszającymi tempo rozwoju szeregu chorób określonych jako cywilizacyjne (choroby niedokrwiennej serca, choroby przemiany materii, bóle krzyża, psychonerwice)

Celem treningu zdrowotnego jest próba wkomponowania aktywności fizycznej w naturalny rytm dnia pracy i wypoczynku (przetworzenie rytmu dnia głównie poprzez modyfikację dotychczasowych zachowań i nawyków a nie wyniku wprowadzania kolejnych obowiązków).

Cele treningu zdrowotnego:

- poprawa lub zachowanie wysoce zadawalającego poziomu wydolności fizycznej

- ekonomizacja czynności serca, wolniejsza czynność serca w spoczynku i po wysiłku (mniejsze zużycie serca)

- zmniejszenie szansy zachorowania na chorobę niedokrwienną

- przeciwdziałanie postępowi chorób przemiany materii w tym otyłości i pewnych form cukrzycy

- korzystne zmiany w układzie ruchu, zwiększa się siła mięśniowa, poprawia się szybkośći koordynacja ruchów

- wzrost poziomu nieswoistej odporności przeciw zakaźnej

- zwiększenie dopływu dodatnich bodźców psychicznych dającymi poczucie wzrastającej sprawności własnego ciała, co pomaga w przeciwdziałaniu napadowi frustracji

Zasady treningu zdrowotnego:

A) zrozumieć i przekonać siebie o celowości i większej aktywności ruchowej w celu poprawy własnej sprawności fizycznej i psychicznej. Chodzi o to aby trening nie był jeszcze jednym źle akceptowanym obowiązkiem ale raczej wyczekiwaną przyjemnością

B) ocenić czy nie ma istotnych przeciwwskazań do średnio intensywnego wysiłku fizycznego oraz ustalić zakres ewentualnych ograniczeń w treningu związanych ze stanem zdrowia

C) rozpocząć od sprawdzenia swojej tolerancji na wysiłek podczas marszu o zmiennej intensywności

D) należy wyznaczyć jedną lub kilka tras marszowo - biegowych na naturalnym podłożu, osłonięte od wiatru, najlepiej w lesie

E) rozpocząć codziennie marsz w na tej trasie, zapisywać pomiar czasu podczas każdego treningu

F) jeżeli po 2-3 tygodniach zaprawy marszowej wykonywanej 5-6 razy w tygodniu, jesteśmy w stanie przebyć trasę 5 km w czasie 60 min można rozpocząć bieganie lekkim truchtem

Etapy planowania treningu:

A) projekt rozpoczynamy od wywiadu środowiskowo - rodzinnego:

- warunki i charakter pracy zawodowej

- sposób dojazd do pracy

- zakres dotychczasowej aktywności fizycznej

- dostęp do urządzeń rekreacyjnych i terenów zielonych

- posiadany sprzęt sportowo - rekreacyjny

- przebyte choroby lub nadal istniejące

- kontakt z używkami

- sytuacje stresowe (charakter i natężenie)

- przeszłość sportową

- preferowany sposób wypoczywania badanej osoby i jej rodziny w tygodniu, w czasie weekendu, podczas urlopu

B) celem takiego wywiadu jest próba wkomponowania aktywności fizycznej w naturalny rytm dnia pracy i wypoczynku

C) przetworzenie rytmu dnia poprzez modyfikację dotychczasowych zachowań i nawyków a nie w wyniku wypracowania kolejnych obowiązków

D) wszystkie zmiany wprowadzać stopniowo małymi krokami, określić sytuacje, które zmuszają do wykonania kilku tysięcy kroków w ciągu dnia

63. Przedstaw zasady planowania obciążeń treningowych w procesie treningu zdrowotnego -częstotliwość, natężenie zajęć, dobór form ruchu- (wykład oraz A.Krawański (2001)) +

65. Omów zasadnicze reakcje organizmu związane z: fizjologiczną, wątpliwą i patologiczną tolerancją organizmu na wysiłek fizyczny (na podstawie H.Kuński 1985, 1989)

Zasady planowania obciążeń treningowych w treningu zdrowotnym:

 zaleca się wysiłek o 60 - 70% maksymalnego tętna.

HRmax = 220 - wiek

40lat = 108 - 126

50lat = 102 - 119

60lat = 96 - 112

 warianty obciążeń:

5x10x110-160 HR (5 razy w tygodniu po 10 minut przy tętnie w zakresie 110 - 160 dorośli)

3x30x130 HR (dorośli)

5x20x140 HR (dzieci)

2x15x110-130 HR (dorośli)

+ wysiłki max 1 - 5 min

Pozostała część treningu to wysiłek na poziomie 80-110 HR

 przykłady obciążeń treningowych w marszu

I okres (1 - 7 tydz) 2km w czasie 20min - 5 razy w tyg

II okres (8 - 15 tydz) 3km w czasie 27min - 5 razy w tyg

III okres (od 16tyg) 5km w czasie 40 - 45 min - 5 razy w tyg

 przyjmuje się, że dla podtrzymania zdrowia osoba dorosła powinna wykonywać co najmniej 50minutowy średniointensywny wysiłek np. aktywny spacer przez większość dni tygodnia

Typowe formy ruchu w treningu zdrowotnym (całoroczne):

 marsz

 trenażery domowe

 jazda na rowerze

 bieg

 pływanie

 aerobik

Szukamy takiej formy ruchu którą lubi konkretna osoba. Jest ona dla niej dostępna i możliwa ze względów finansowych.

 procedury uzupełniające:

Wynik ogólnego badania lekarskiego

Ocena pułapu tlenowego

Ocena bilansu energetycznego

TOLERANCJA FIZJOLOGICZNA:

- chęć do wysiłku

- dobre samopoczucie z uczuciem radości

- w 3 min po intensywnym wysiłku spadek tętna poniżej 120 HR

- uczucie ogólnego zmęczenia, mijające w 2 godziny po treningu

- intensywne uczuci oczekiwania na kolejny trening

- po 2 godzinach spadek tętna poniżej 80 u/min

- czynność serca spoczynkowa w pozycji siedzącej poniżej 60, a nawet 50 HR

- lokalne zmęczenie mięśniowe nie przekracza 12 godzin

TOLERANCJA PATOLOGICZNA:

A) w czasie treningu:

- zaburzenia koordynacji ruchowej

- zawroty głowy

- mroczki przed oczami

- zblednięcie

- bóle w klatce piersiowej

- zaburzenia rytmu serca

- ostre bóle poza mięśniowe groźne jeżeli nie ustępują przez 5 minut po zmniejszeniu intensywności do poziomu lekkiego chodu

B) natychmiast po treningu:

- mdłości lub wymioty

- podniecenie psychiczne

- tendencja do omdlenia

- w 3 minuty po wysiłku utrzymuje się tętno powyżej 140 HR

- utrzymujący się ból w klatce piersiowej

- stanów zapalnych, skręceń lub złamań

C) w czasie wypoczynku między treningami:

- niechęć do treningu i innych ćwiczeń

- bezsenność

- objawy psychonerwicowe

- brak apetytu

- nagły spadek ciężaru ciała

- przyspieszenie HR w spoczynku powyżej 80 HR utrzymujące się powyżej 12 godzin

- uczucie zadyszki przy wykonywaniu pracy dotąd tolerowanej

- utrzymujące się bóle w klatce piersiowej

- utrzymujące się ostre lub podostre objawy przeciążeń

(stare notatki)

TOLERANCJA WĄTPLIWA:

A) w czasie treningu:

- okresowe załamanie psychiczne

- kłopoty z wytrzymaniem tempa biegu

- zwiększenie częstości oddechów do 2:2

- dyskretne bóle poza mięśniowe ustępujące przy zmniejszeniu intensywności biegu lub zmianie nawierzchni, po której biegniemy

B) natychmiast po treningu:

- obojętność psychiczna

- restytucja HR w 3 minuty po ukończeniu głównej części treningu utrzymująca się na poziomie 120 - 140 HR

- dyskretne izolowane bóle ścięgnowe i więzadłowe nasilające się przy próbach ćwiczeń nawet o małej intensywności

C) w czasie wypoczynku między treningami:

- znużenie utrzymujące się ponad 2 godziny po treningu

- obojętność co do kontynuowania programu treningowego

- trudności w zasypianiu

- budzenie się w nocy

- nieznaczne osłabienie apetytu

- przyśpieszenie czynności serca w spoczynku powyżej 80 HR utrzymujące się do 12 godzin

- pojawienie się szczególnej uciążliwości przy wykonywaniu pracy statycznej z elementami wysiłku fizycznego

- dyskretne izolowane bóle ścięgnowe i więzadłowe utrzymujące się przy ruchu

- lokalne zmęczenie utrzymujące się ponad 24 godzin

66. Wymień przeciwwskazania do podjęcia treningu zdrowotnego: względne i bezwzględne (na podstawie H.Kuński 1985).

Przeciwwskazania względne:

 cukrzyca wyrównana przez insulinę

 wczesny okres po krwotoku zewn

 choroby nerek przewlekłe i ostre

 niedokrwistość poddająca się leczeniu ale jeszcze niewyrównana

 ostrei przewlekłe choroby ukl oddechowego, utrudniające oddech nawet po niewielkich wysiłkach

 podwyższone ciś tętnicze krwi (które pod wpływem leczenia może być obniżone do 160/90 mmHg)

 choroby naczyń obwodowych kończyn wywołujące ból podczas ruch

 przewlekłe zapalenie stawów wymagające leczenie przeciwbólowego

 przewlekłe choroby infekcyjne

 choroby przebiegające z drgawkami, nie w pełni poddające się leczeniu

Przeciwwskazania bezwzględne:

 choroba niedokrwienna serca powodująca ból dławicowy przy minimalnej aktywności ruchowej

 wczesny okres po przeżyciu zawału mięśnia sercowego

 wady zastawkowe serca nabyte i wrodzone szczególnie sinicze

 znaczne powiększenie serca w przebiegu chorób mięśnia sercowego

 nasilone zaburzenia rytmu serca wymagające opieki lekarskiej

 niewyrównana cukrzyca

 nadciśnienie tętnicze nie podlegające wpływom leczenia

 nadmierna otyłość

 ostre postaci chorób infekcyjnych

Cele współczesnej dydaktyki:

 ułatwienie przez nauczyciela procesu doświadczania rzeczywistości przez ucznia przy jego aktywnym udziale

 nauczyciel staje się jedynie przewodnikiem ucznia, jego zadaniem jest zorganizować sytuacje sprzyjające samodzielnej pracy ucznia, podjęcia określonej decyzji, zobowiązania wobec siebie, otoczenia, poszukiwania kompromisu w sytuacjach i sprawach niejednoznacznych lub powodujących obawy, opory psychiczne itp.

 uczeń staje się w ten sposób podmiotem, a nie przedmiotem manipulacji edukatora. Nie dowiaduje się jak ma postepować, lecz doświadczając alternatywnych rozwiązań, odwołując się do własnych doświadczeń, obserwując reakcje innych, słuchając różnych opinii, zajmuje dobrowolnie określone stanowisko, podejmuje stosowne zobowiązanie lub też ma prawo do odmowy, dalszych poszukiwań

 nauczyciel stawia interesująco zadanie i pozwala uczniowi na poszukanie rozwiązań samodzielnie, bądź w dyskusji z innymi

Niezbędne składowe procedury zajęć warsztatowych:

Składowa A:

DOŚWIADCZANIE - uczący się wykonuje konkretne zadanie samodzielnie lub w grupie, odwołując się do własnych zasobów wiedzy, przeżyć, doświadczeń, obserwacji (uczenie się na podstawie własnych odczuć)

Składowa B:

REFLEKSJA I DYSUSJA - autorefleksja i dyskusja na temat problemu, wymiana opinii, wyrażanie uczuć

Składowa C:

POGŁĘBIANIE, PORZADKOWANIE LUB KOREKTA WIEDZY - wykład, przeczytanie tekstu, fragmentu podręcznika

Składowa D:

WŁASNE EKSPERYMENTOWANIE

 uczący się planuje jak wykorzystać uzyskaną wiedzę lub nowe umiejętności w codziennym życiu

 samodzielne, dobrowolne podjęcie zobowiązań, zajęcie stanowiska (uczenie się przez działanie)

Konieczne jest przeprowadzenie całego cyklu zdarzeń (wszystkich etapów procedury). Składowe A i C mogą wystąpić w dowolnej kolejności wobec B w zależności od tematu zajęć, wiedzy i doświadczeń odbiorców.

Zasady zrównoważonego żywienia:

 spożywaj duże ilości owoców i warzyw

 spożywaj dużo ziemniaków roślin strączkowych

 zaplanuj przynajmniej 2 - 3 dni bezmięsne w tygodniu

 zastępuj dania mięsne potrawami z ryb lub z drobiu

 spożywaj w dni mięsne nie więcej niż 100g mięsa

 preferuj chude gatunki mięsa lub ryb

 unikaj serów o zawartości tłuszczu przekraczającej 45%

 stosuj oleje roślinne zamiast tłuszczów stałych

 jak najwięcej ogranicz spożycie tłuszczu

 spożywaj codziennie mniej niż 20g masła lub margaryny (wliczając pieczenie, smażenie)

20g oleju zawierającego dużo nienasyconych kwasów tłuszczowych

250g mleka lub równoważną ilość produktów mlecznych (kefir, jogurt)

 staraj się nie spożywać: nerek, wątroby wieprzowej, wołowej (metale ciężkie, kadm)

wątroby zwierząt dziko żyjących

grzybów rosnących dziko, zwłaszcza pieczarki polnej

 spożywaj rzadko: wątrobę cielęcą (metale ciężkie)

ryby z M. Północnego, Bałtyckiego, Śródziemnego (metale ciężkie, rtęć)

ryby z wód śródlądowych (metale ciężkie)

warzywa, owoce z miejskich ogródków działkowych

Zasady zdrowej diety:

 jedź to co sprawia ci przyjemność

 spożywaj różnorodne produkty

 jedź tyle aby utrzymać odpowiednią dla ciebie masę ciała

 jedz dużo produktów zawierających skrobię i błonnik

 ogranicz jedzenie tłuszczu

 nie jedz zbyt często słodkich produktów

 pamiętaj o witaminach i solach mineralnych

 gdy pijesz alkohol wypijaj go tylko w takiej ilości która nie szkodzi

Wartości uniwersalne:

Wychowanie jest cyklem spotkań podmiotowych (ja i ty). Jedyna scalającą kategorią jest rozmowa, dialog wychowawczy, bezarbitralny, oparty na uznaniu wartości uniwersalnych.

Humanistyczny uniwersalizm: prawda, piękno, dobro

Wartości godne powszechnego uznania: sprawiedliwość, równość, wolność, solidarność

Wartości cnoty indywidualne: uczciwość, życzliwość, tolerancja, samoograniczenie, godność

---