7280


Zatorowość płucna

Embolia pulmonalis

Zatorowością płucną nazywamy sytuacje, w której dochodzi do pełnego lub częściowego zamknięcia tętnicy płucnej lub jej odgałęzień przez zator. Zator może być zbudowany z zakrzepłej krwi, powietrza, fragmentów tkanki tłuszczowej, płynu owodniowego lub komórek nowotworowych.

Najczęstsze dolegliwości i objawy

Objawy występujące w zatorowości płucnej zwykle pojawiają się nagle i mają duże nasilenie. Są to:

· Duszność i szybki, płytki oddech

· Sinica

· Szybkie bicie serca

· Ból w klatce piersiowej

· Kaszel

· Krwioplucie

· Pocenie się, uczucie lęku

· Nagła utrata przytomności

Czynniki sprzyjające zachorowaniu


Zwiększonym ryzykiem wystąpienia zatorowości płucnej obarczone są:

· Osoby z zakrzepowym zapaleniem żył i osoby z żylakami kończyn dolnych przez dłuższy czas unieruchomione w łóżku z powodu innych chorób

· Osoby unieruchomione w łóżku po operacjach ortopedycznych, szczególnie stawu kolanowego i biodrowego

· Osoby unieruchomione w łóżku po dużych operacjach w obrębie jamy brzusznej lub po operacji założenia by-passów i po transplantacjach

· Osoby z chorobą nowotworową, w szczególności kobiety z nowotworem narządu rodnego

· Kobiety po porodzie

· Kobiety stosujące antykoncepcję doustną

· Osoby otyłe

· Osoby w podeszłym wieku

· Osoby genetycznie predysponowane do zwiększonej krzepliwości krwi

· Osoby z niewydolnością krążenia

Sposoby zapobiegania

Podstawą zapobiegania wystąpieniu zatorowości płucnej jest przeciwdziałanie tworzeniu się zakrzepów krwi w naczyniach żylnych, które są najczęstszą przyczyną wystąpienia tej choroby.

U osób z ryzykiem takiej zatorowości, na przykład z dużymi żylakami kończyn dolnych zalecane jest regularne wykonywanie umiarkowanych wysiłków fizycznych, spanie z nogami nieznacznie uniesionymi np. na wałku z koca, stosowanie specjalnych rajstop/pończoch uciskowych mających za zadanie zmniejszenie zastoju krwi w żylakach. Inne działania zapobiegawcze to:

· Zaprzestanie palenia tytoniu

· Schudnięcie w przypadku osób otyłych

· Stosowanie heparyny, czyli leku zmniejszającego krzepliwość krwi, w przypadku

unieruchomienia w łóżku z powodów wymienionych powyżej

Możliwe powikłania

· Przewlekła zatorowość płucna

· Zawał płuca

· Nagłe zatrzymanie krążenia i zgon

Badania dodatkowe

Zwykle wykonuje się następujące badania dodatkowe w celu potwierdzenia wystąpienia zatorowości płucnej i wykrycia jej przyczyny:

· Scyntygrafia wentylacyjno-perfuzyjna płuc

· Tomografia komputerowa klatki piersiowej (najlepiej spiralna)

· Ultrasonografia serca

· Gazometria krwi tętniczej

· RTG klatki piersiowej

· EKG

· Ultrasonograficzne badanie żył kończyn dolnych

· Flebografia

Cele leczenia

Celem leczenia jest rozpuszczenie zakrzepów, które doprowadziły do wystąpienia zatorowości płucnej i przeciwdziałanie ich tworzeniu się w przyszłości. Celem leczenia jest również zwalczanie chorób, które doprowadziły do wystąpienia zatorowości płucnej.

Leczenie

Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne zastosowane w początkowym okresie zatorowości płucnej ma na celu rozpuszczenie zatorów zakrzepłej krwi poprzez stosowane leków fibrynolitycznych.

W celu zapobiegania tworzeniu się nowych zakrzepów stosuje się heparynę, najczęściej w postaci zastrzyków podskórnych, aby po około tygodniu rozpocząć leczenie doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi. Zaleca się ich stosowanie do 6-12 miesięcy od wystąpienia choroby, kontrolując okresowo parametry krzepnięcia krwi. U niektórych osób z nawracającymi zatorami w naczyniach płucnych może okazać się konieczne stosowanie w/w leków do końca życia.

Leczenie operacyjne

W przypadku nawracających epizodów zatorowości płucnej spowodowanych zakrzepami powstającymi w żylakach kończyn dolnych stosuje się wszczepianie do żyły głównej dolnej specjalnych filtrów mających za zadanie zatrzymywanie zakrzepów i niedopuszczanie do ich umiejscowienia się w naczyniach płucnych.
W wybranych przypadkach masywnej zatorowości płucnej w wyspecjalizowanych ośrodkach wykonuje się operację embolektomii płucnej, w czasie której usuwany jest materiał zakrzepowy z naczyń płucnych.
W przypadku nasilającej się przewlekłej zatorowości płucnej możliwa jest również operacja nazywana trombendarterektomią płucną, w czasie której usuwane są zatory z naczyń płucnych razem z ich wyściółką.

Przewlekła niewydolność krążenia

Insufficientia circulatoria chronica

Przewlekła niewydolność krążenia jest chorobą dającą objawy ogólnoustrojowe. Serce nie jest w stanie przepompować całej dopływającej do niego krwi do tkanek i narządów.
Wyróżnia się więc lewo- i prawokomorową niewydolność krążenia, w zależności od tego której komory dotyczy proces chorobowy. Możliwa jest również niewydolność prawo- i lewokomorowa występująca jednocześnie.
Choroba może przebiegać w sposób przewlekły (proces trwa wiele tygodni, miesięcy lub lat i doprowadza do zmian adaptacyjnych organizmu) lub w sposób nagły (ostra niewydolność krążenia, która często prowadzi do zgonu).

Najczęstsze dolegliwości i objawy

Niewydolność lewej komory objawia się przede wszystkim:

· Dusznością

· Szybszym męczeniem się

· Kaszlem

Objawy niewydolności prawokomorowej są często wspólne z objawami zaawansowanej postaci niewydolności lewokomorowej. Są to:

· Obrzęki kończyn, płyn zbierający się w jamie brzusznej, czasem w worku osierdziowym lub

w jamie opłucnowej

· Nieregularny rytm serca

· Poszerzone żyły szyjne

· Powiększona wątroba


Przyczyny

Właściwie większość chorób serca i układu krążenia może w swoim zaawansowanym stadium doprowadzić do wystąpienia niewydolności krążenia. Wśród chorób doprowadzających do tego stanu najczęściej występują:

Możliwe powikłania

· Obrzęk płuc

· Zagrażające życiu zaburzenia rytmu serca

· Nagła śmierć sercowa

Badania dodatkowe

Badania dodatkowe mają za zadanie wykrycie przyczyny niewydolności krążenia i jej leczenie. Są to:

· EKG

· Echokardiografia

· Badania biochemiczne krwi

· Badania moczu

· RTG klatki piersiowej

· Cewnikowanie serca

· Badanie angiograficzne naczyń wieńcowych

Cele leczenia

Celem postępowania lekarskiego jest skuteczne leczenie choroby wywołującej niewydolność krążenia oraz stosowanie leków zmniejszających objawy niewydolności.

Leczenie


Leczenie farmakologiczne

  1. Terapia zwykle jest wielolekowa i ma na celu zmniejszenie ilości gromadzących się płynów w organizmie (leki moczopędne),

  2. poprawę kurczliwości serca (digoksyna),

  3. wyrównanie licznych zaburzeń neurohormonalnych towarzyszących niewydolności (inhibitory enzymu konwertującego, blokery receptora AT-1, leki beta-adrenolityczne),

  4. działanie antyarytmiczne i uzupełnienie niedoboru poziom potasu.

  5. leki te dobiera się w zależności od przyczyny niewydolności krążenia i aktualnego stanu pacjenta.

Leczenie operacyjne

W przypadku wad zastawkowych wykonuje się korekcję chirurgiczną lub wszczepia sztuczne zastawki.
W przypadku zaawansowanej niewydolności krążenia jedynym sposobem postępowania pozostaje przeszczep serca.

Serce płucne

Cor pulmonale

Przewlekłe serce płucne jest to przerost mięśnia prawej komory serca spowodowany przewlekłymi schorzeniami układu oddechowego dotyczącymi płuc oraz struktur kostno-mięśniowych budujących klatkę piersiową.

Najczęstsze dolegliwości i objawy

Charakterystyczne są: szybsze męczenie się, duszność i kaszel. W zaawansowanych stadiach pojawiają się objawy niewydolności prawokomorowej: obrzęki na kończynach dolnych, powiększona wątroba, płyn w jamie brzusznej, poszerzone żyły szyjne, sinica skóry, bóle o typie dusznicy piersiowej, utraty przytomności.

Choroby tarczycy

Tarczyca jest nieparzystym gruczołem położonym na szyi, przylegającym bezpośrednio do krtani, tchawicy i przełyku. Składa się z dwóch płatów bocznych połączonych wąskim pasmem tkanki tarczycowej zwanym cieśnią. Hormony tarczycy warunkują prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu ludzkiego w ciągu całego życia. Ich stężenie wpływa na czynność ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, przemiany energetyczne i produkcję ciepła, metabolizm białek, węglowodanów i tłuszczów, bilans wodny oraz na stan kości i regulację siły mięśniowej.

Zaburzenia funkcji i/lub struktury są najczęstszymi chorobami, które skłaniają nas do szukania pomocy u specjalisty endokrynologa.

Wspomniane zaburzenia funkcji i/lub struktury tarczycy charakteryzują się różnymi, szczególnymi objawami.

Objawy tej choroby to:

Leczeniem, niezależnie od przyczyny, jest stałe przyjmowanie preparatów tyroksyny (hormonu tarczycy) pod kontrolą lekarza.

Nieleczona niedoczynność tarczycy może z biegiem czasu doprowadzić do rozwinięcia się śpiączki hipometabolicznej. Jest to ciężki stan, bezpośrednio zagrażający życiu pacjenta, przebiegający ze znacznym obniżeniem ciepłoty ciała i zwolnieniem akcji serca. I wymagający intensywnego leczenia.

Typowy obraz nadczynności obejmuje następujące objawy:

U chorych na chorobę Graves-Basedowa mogą również ujawnić się inne objawy. Związane jest to z toczeniem się procesu autoimmunologicznego także w tkance pozatarczycowej: w tkance łącznej pozagałkowej, w komórkach mięśni okoruchowych i powiekach. W wyniku tego dochodzi do:

Wystąpienie tych objawów wymaga leczenia specjalistycznego.

Leczenie nadczynności tarczycy można prowadzić stosując doustne leki hamujące syntezę hormonów tarczycy ( leki przeciwtarczycowe = tyreostatyki) lub metodami radykalnymi (leczenie jodem radioaktywnym lub chirurgiczne). Leczenie odbywa się pod kontrolą lekarza, a redukcja dziennej dawki leku zależy od oceny ustępowania objawów choroby. Jeżeli stan chorego jest dobry, to zwykle po okresie rocznej lub półtorarocznej eutyrozy(tj. wyrównanej funkcji tarczycy), lek można odstawić.

Leki przeciwtarczycowe mają szereg działań niepożądanych. Mogą one działać wolotwórczo, powodować nudności, wymioty, swędzące wysypki,bardzo rzadko - również żółtaczkę. Do najpoważniejszych objawów ubocznych należy działanie supresyjne na szpik i upośledzenie odprności. W związku z tym może pojawić się gorączka, ból gardła, angina. Wówczas chory powinien niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Obok leków tyreostatycznych w nadczynności tarczycy stosuje się również propranolol. Lek ten zwalnia częstość serca, zmniejsza potliwość oraz objawy nadpobudliwości nerwowej.

W leczeniu nadczynności tarczycy zastosowanie znalazły także preparaty hormonów tarczycy, gdyż zapobiegająone wolotwórczemu działaniu leków przeciwtarczycowych, a ponadto wydają się zmniejszać liczbę nawrotów nadczynności w przebiegu choroby Graves-Basedowa.

Wyrazem krańcowo ciężkiej nadczynności tarczycy jest przełom tarczycowy. Dochodzi do znacznego wzrostu temperatury ciała, zaburzeń rytmu serca, objawów niewydolności krążenia. Stan chorego jest ciężki. Przełom tarczycowy, podobnie jak śpiączka hipometaboliczna, wymaga intensywnego postępowania leczniczego, gdyż jest obarczony dużą śmiertelnością.

Cukrzyca - zaburzenie metaboliczne.


Cukrzyca jest to przewlekła choroba metaboliczna, której podstawowym objawem jest podwyższony poziom cukru ( glukozy ) we krwi. Cukrzycę dzieli się na następujące podstawowe typy:

  1. Cukrzyca typu 1 ( zwana także cukrzycą młodzieńczą bądź insulinozależną ) - wywołana jest zniszczeniem komórek beta trzustki, odpowiedzialnych za produkcję i wydzielanie insuliny ( insulina to hormon obniżający poziom cukru we krwi ). Ten rodzaj cukrzycy występuje częściej u ludzi młodych ( ale nie tylko) oraz u dzieci. Spośród chorych na cukrzycę, na typ 1 choruje 15 - 20 % chorych. Jedynym możliwym leczeniem tej choroby jest podawanie insuliny oraz właściwe odżywianie i wysiłek fizyczny.

  2. Cukrzyca typu 2 ( cukrzyca dorosłych, insulinoniezależna ) - w tym rodzaju cukrzycy przyczyną podwyższonego poziomu cukru nie jest brak insuliny, ale jej nieprawidłowe działanie w organizmie ( oporność na działanie insuliny ). Najczęściej cukrzycy typu 2 towarzyszy otyłość oraz bardzo często nadciśnienie tętnicze. Ten rodzaj cukrzycy występuje najczęściej u ludzi starszych. Około 80 - 85 % wszystkich pacjentów z cukrzycą stanowią chorzy na cukrzycę typu 2. Początkowo leczenie tej choroby opiera się na stosowaniu odpowiedniej diety, dostosowanego do możliwości chorego wysiłku fizycznego oraz doustnych leków hipoglikemizujących ( przeciwcukrzycowych ). Wszyscy jednak chorzy na cukrzycę typu 2 wymagają po pewnym ( różnym ) czasie trwania choroby leczenia insuliną. Pewna grupa osób młodych, poniżej 35 roku życia, cierpi na odmianę cukrzycy typu 2 - MODY ( maturity onset diabetes of the youth ).

  3. Cukrzyca ciężarnych - cukrzyca po raz pierwszy rozpoznana w ciąży i występująca do momentu urodzenia dziecka. W grupie kobiet z cukrzycą ciężarnych istnieje wyższe ryzyko zachorowania w przyszłości na cukrzycę w porównaniu z kobietami bez tego powikłania. Leczenie tej postaci cukrzycy powinno być prowadzone tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach ginekologiczno-diabetologicznych.

  4. Cukrzyca wtórna - to najbardziej zróżnicowana etiologicznie grupa cukrzyc, które łącznie stanowią około 2-3% wszystkich postaci cukrzycy w Europie i Ameryce Północnej. Charakterystyczne dla tej postaci są współistniejące z cukrzycą inne zaburzenia lub zespoły chorobowe. Najczęstsze przyczyny cukrzycy wtórnej można podzielić na:

Po pierwsze, konieczne jest więc takie leczenie cukrzycy, aby wartości glukozy we krwi były zbliżone do normy.

Poziom glukozy powinien wynosić: na czczo 80-120 mg% , w 1 godzinę po jedzeniu poniżej 160 mg% , przed snem 100-140 mg%.
Stężenie glikowanej hemoglobiny Hb A1c (wskaźnik długoterminowego wyrównania cukrzycy) powinno być niższe niż 6%. Każde leczenie, które umożliwia uzyskanie takich wartości, można uznać za dobre. Oznacza to konieczności regularnego zażywania przepisanych przez lekarza leków - szczególnie w cukrzycy typu II, gdzie dolegliwości są minimalne, a codzienna kontrola glikemii nie jest konieczna i łatwo o lekach zapomnieć. Warto przy tym zwrócić uwagę na nowoczesne pochodne sulfonylomocznika (np. glimepiryd), które są bezpieczniejsze od starszych leków i wystarczy je podawać tylko raz dziennie.

Po drugie, chorzy na cukrzycę muszą często kontrolować ciśnienie tętnicze i od razu rozpocząć leczenie, gdy będzie za wysokie. Nadciśnienie tętnicze jest bowiem czynnikiem, który przyczynia się do rozwoju zmian chorobowych zarówno małych, jak i dużych naczyń tętniczych.. Osoby młode z cukrzycą powinny mieć ciśnienie krwi poniżej 120/80 mm Hg, starsze - poniżej 130/85 mm Hg, po 60. roku życia - poniżej 140/90 mm Hg. /1/Leczenie nadciśnienia tętniczego u osób z cukrzycą można uznać za skuteczne tylko wtedy, gdy ciśnienie osiągnie podane powyżej wartości. Normalizacja ciśnienia tętniczego bardzo wyraźnie zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań, a u osób z istniejącymi już powikłaniami spowolnia ich postęp.

U osób z cukrzycą typu 2 ryzyko powikłań naczyniowych zwiększa wzrost stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Aby zapobiec wczesnemu rozwojowi miażdżycy tętnic, konieczne jest utrzymanie cholesterolu i trójglicerydów na prawidłowym poziomie: cholesterol całkowity poniżej 200 mg%, trójglicerydy poniżej 170 mg%.Na poziom niebezpiecznych dla tętnic związków tłuszczowych we krwi wpływa nie tylko poziom glukozy we krwi, ale także ilość i jakość spożywanych tłuszczów. Najbardziej niekorzystne są tzw. tłuszcze “twarde” (smalec, słonina, masło, itp. - czyli nie płynne, np. oleje), których chorzy na cukrzycę powinni unikać.

W zapobieganiu powikłaniom cukrzycy istotne znaczenie ma również stosowanie odpowiedniej diety i zdrowego stylu życia. Ważne jest odpowiednie żywienie, które powinno preferować pokarmy obfite w witaminy ( A, zwłaszcza w postaci beta karotenu, C, E itp.) i antyoksydanty, chroniące tętnice przed uszkodzeniem i miażdżycą. A ponadto podejmowanie aktywności fizycznej (spacery, sport) oraz unikanie nadwagi, nadużywania alkoholu i palenia tytoniu.

Objawy choroby

Mając takie objawy warto oznaczyć sobie poziom glukozy we krwi. Cukrzyca, co prawda jest chorobą nieuleczalną, ale dobrze prowadzona może być niegroźna.

.

Niedocukrzenie (hipoglikemia), czyli zespół objawów wynikający ze zbyt niskiego poziomu cukru we krwi. Towarzyszy mu

Powikłania

         Ryzyko rozwoju wszystkich tych powikłań i ich ewentualny postęp zależą od jakości kontroli cukrzycy. Dlatego tak ważne jest przestrzeganie diety, samokontrola poziomu cukru we krwi, stosowanie właściwie dobranych leków i insuliny oraz edukacja pacjentów. Im lepsza kontrola cukrzycy, tym przebieg choroby jest łagodniejszy.

Objawy uszkodzenia przewodzenia włókien nerwowych.

Najczęściej są to zaburzenia w działaniu nerwów obwodowych, czyli tych, które unerwiają tkankę mięśniowa i skórę. Objawem może być tzw. neuropatia czuciowa. Chorzy na nią mają zaburzenia czucia, w stopach, tzw. „mrowienie skarpetkowe” i w dłoniach „rękawiczkowe”, długotrwałe bóle mięśni nóg i rąk, niekiedy krótkotrwałe ostre, bóle.

Objawy te możemy podzielić na różne typy dolegliwości. Zależnie od rodzaju uszkodzonych nerwów oraz przebiegu choroby można wyróżnić kilka typów neuropatii, a mianowicie:

Bolesne, krótkotrwałe uszkodzenia nerwów występujące w postaci jednego lub kilku ognisk, (neuropatie ogniskowe)

Uszkodzenie nerwów przewodzacych bodźce do mięśni i skóry, tzw. neuropatia czuciowa (polineuropatia )

Uszkodzenie powyższych nerwów, zwanych obwodowymi to nie jedna, ale zwykle zespół dolegliwości i objawów. Ta postać - zwana też neuropatią „czuciową” - stanowi najczęstszą formę neuropatii. Neuropatia czuciowa ma charakter postępujący. Tempo rozwoju choroby zależy od tego, czy mniej lub bardziej poprawnie leczymy cukrzycę, a konkretnie od częstości incydentów hiperglikemii, czyli czasokresu, w jakim występuje nadmiar cukru we krwi.
Poprawne leczenie i dobra kontrola poziomu cukru we krwi hamuje postęp choroby, nie eliminuje jej z życia chorego. Nasilenie zaburzeń wykazuje, bowiem u wszystkich chorych wyraźną zależność od czasu trwania cukrzycy. Pacjenci z neuropatią czuciową mogą nie odczuwać małych urazów mechanicznych i termicznych lub ucisku źle dopasowanych butów. Sprzyja to powstawaniu modzeli i owrzodzeń. Jeśli zaburzeniom czucia towarzyszy także uszkodzenie nerwów ruchowych, to występuje zanik mięśni i deformacja stopy. Mamy do czynienia z tzw. zespołem stopy cukrzycowej. W późniejszym okresie choroby podobne dolegliwości mogą się pojawić w obrębie rąk.

Hipoglikemia - groźne powikłanie cukrzycy

W cukrzycy niebezpieczne dla zdrowia jest nadmierne obniżenie się poziomu glukozy we krwi poniżej dopuszczalnego progu, za jaki uznaje się poziom 2,8 mmol/l (50 mg%). Taki stan nazywamy hipoglikemią lub w języku potocznym - niedocukrzeniem. Dobowe zapotrzebowanie mózgu dorosłego człowieka na glukozę wynosi ok. 150 g. W stanach niedocukrzenia, kiedy poziom glukozy we krwi żylnej spada poniżej 2,8 -2,5 mmoli/l (50-45 mg%) - znacznie zmniejsza się dopływ tej substancji do mózgu. Wywołuje to mniej lub bardziej groźne dla zdrowia objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego.

Objawy niedocukrzenia

Są nimi: drżenie mięśni, uczucie głodu, ziewanie i senność, ociężałość myślenia, zawroty głowy, nerwowość, obfite poty, osłabienie, zaburzenia pamięci i nielogiczne zachowanie się, agresywność bez powodu, zaburzenia widzenia, utrata przytomności, drgawki, hipotermia. Objawy te narastają - od łagodnych do ciężkich.

W przypadku łagodnego niedocukrzenia, jakie najczęściej się zdarza w cukrzycy typu 2 nie wymagającej wstrzykiwania insuliny) - objawy ograniczają się zwykle do braku zdolności skupienia się, bladości, rozdrażnienia, senności, zawrotów głowy, drżenia mięśni, osłabienia, bólu brzucha, przyśpieszenia tętna. Może też pojawić się nadpobudliwość i skłonność do gniewu.

Jeśli poziom cukru we krwi spadnie poniżej 2,8 mmoli/l (50 mg%), mogą pojawić się wspomniane wyżej objawy: zaburzenia pamięci, nielogiczne zachowanie się, zaburzenia widzenia. Tkanka mózgowa nie ma bowiem liczących się rezerw glukozy i w normalnych warunkach może tylko w niewielkim zakresie korzystać z innych źródeł energii. Przy dalszym spadku poziomu cukru poniżej 2,2 mmol/l (40 mg%) mogą pojawić się charakterystyczne zaburzenia emocjonalne - agresywność, nieuzasadniona apatia, lęk i niezdolność do podjęcia przeciwdziałania hipoglikemii. W konsekwencji przekroczenie tego poziomu hipoglikemii grozi utratą przytomności, drgawkami, hipotermią.

Niekiedy może dojść do niedocukrzenia w nocy.

Bezsenność i wspomniane wyżej objawy powinny skłonić chorego lub jego rodzinę i bliskich do próbnego oznaczenia stężenie glukozy we krwi. Najlepiej jest to robić o godzinie pierwszej i czwartej nad ranem. Zapobieganie nocnej hipoglikemii polega na: zmniejszeniu dawki leku przyjmowanego na noc lub zjedzeniu przed snem posiłku zawierającego wolno wchłaniane białko i węglowodany (np. twarożek lub chude mięso z chlebem).

Do najczęstszych przyczyn niedocukrzenia należy zaliczyć: Głęboka hipoglikemia - poniżej 2,2 mmol/l (40 mg%) wymaga natychmiastowej hospitalizacji!

Stopa cukrzycowa

Zespół chorobowy, zwany stopą cukrzycową, jest wywołany tzw. późnymi powikłaniami naczyniowymi, głównie miażdżycą dużych tętnic nóg.

Choroba cechuje się: niedostatecznym ukrwieniem stóp, ich deformacją , zmniejszonym odczuwaniem bólu oraz gorszym gojeniem się ran. W krańcowych przypadkach może dojść do nie gojących się owrzodzeń i amputacji stopy. Choroba ta dotyczy w większym stopniu osób z cukrzycą typu 2, nie wymagającą wstrzyknięć insuliny.

Przyczyną objawów zespołu stopy cukrzycowej jest zahamowanie dopływu krwi do stóp, co powoduje niedotlenienie i brak niezbędnych składników dla odżywiania tkankowego.

Jeśli towarzyszy temu uszkodzenie nerwów w kończynie dolnej, spowodowane wcześniejszą neuropatią cukrzycową - tj. uszkodzeniem nerwów obwodowych w przebiegu długo trwającej cukrzycy - to dochodzi do szeregu wtórnych zmian w kończynach dolnych, takich jak: zaniki mięśniowe, zaburzenia w ukształtowaniu stopy (szczególnie jej sklepienia), ograniczenie ruchomości stawów, nieprawidłowy rozkład ciśnienia na stopę. Zmienione są także funkcje fizjologiczne stopy, takie jak wydzielanie potu, odżywianie struktur stopy, prawidłowy metabolizm tkanek.

Powyższe objawy prowadzą do częstych drobnych ran i infekcji stóp.

Gorsze ukrwienie powoduje tworzenie się modzeli (odcisków), deformację i owrzodzenia. Dodatkowym zagrożeniem jest grzybica. Współtowarzysząca zespołowi stopy cukrzycowej neuropatia powoduje, że rany i owrzodzenia goją się znacznie gorzej niż u zdrowych. Nieodpowiednio leczone długotrwałe owrzodzenia i trudno gojące się rany mogą u osób, u których występuje już zmniejszone odczuwanie bólu prowadzić do amputacji kończyny.

Podstawowym sposobem zapobiegania powikłaniom zespołu stopy cukrzycowej jest eliminacja lub ograniczenie przyczyn choroby.

Niewątpliwie najważniejszą przyczyną zespołu stopy cukrzycowej jest upośledzenie przemiany (spalania) cukru, co objawia się m.in. przecukrzeniem krwi (hiperglikemią). Jednak czynnikiem najgorzej rokującym jest spowodowana cukrzycą neuropatia oraz niedokrwienie i zakażenie, które wywołują groźne dla zdrowia owrzodzenia. Ponadto powstaniu tego zespołu sprzyjają nadciśnienie tętnicze i nadmiar cholesterolu i trójglicerydów (tłuszczów) we krwi - czynniki miażdżycy tętnic.

W jaki sposób chory na cukrzycę powinien dbać o swoje stopy?

Wśród osób zajmujących się problemami stopy cukrzycowej panuje przekonanie (poparte wynikami badań naukowych), że wielu przypadkom owrzodzeń a zwłaszcza amputacji u chorych a cukrzycę można zapobiegać pod warunkiem wczesnego rozpoznania problemów, odpowiedniej edukacji i aktywnej współpracy ze strony pacjentów.

Nefropatia cukrzycowa

Nerki oczyszczają organizm z końcowych produktów przemiany materii jak biologiczny filtr. W wyniku tej filtracji mocz pozbawiany jest niemal całkowicie znajdujących się w nim cząsteczek białka. U niektórych chorych dochodzi jednak po dłuższym okresie trwania cukrzycy do zmian w nerkach, a wskutek tego do zaburzenia filtracji. Tę niewydolność nerek objawiającą się m.in. zwiększeniem się białka wydalanego z moczem nazywamy nefropatią cukrzycową.

Nefropatia cukrzycowa występuje najczęściej u osób źle leczonych, chorujących na cukrzycę wiele lat, mających przez dłuższy czas zbyt duże stężenie glukozy we krwi i w moczu oraz podwyższone wartości hemoglobiny glikowanej (wskaźnik długoterminowego wyrównania cukrzycy). O wysokim realnym zagrożeniu tym powikłaniem świadczy to, że choroba rozwija się u blisko 40% pacjentów z cukrzycą typu I (wymagających wstrzyknięć insuliny) i u 5-40% pacjentów z cukrzycą typu II (nie wymagających wstrzyknięć insuliny).

W początkowych stadiach nefropatii cukrzycowej chory nie ma widocznych i odczuwalnych (klinicznych) objawów choroby nerek. Zmiany w kłębuszkach nerkowych można wykryć jedynie w biopsji nerek, co jest niepraktyczne i niewskazane. Natomiast widocznym objawem choroby jest wspomniane zwiększanie się ilości białka w moczu, aż do przekroczenia bariery uznanej za szkodliwy dla zdrowia objaw chorobowy. Powstaje wówczas tzw. mikroalbuminuria - zwana niekiedy popularnie - „małym białkomoczem”.

O mikroalbuminurii - czyli ponadnormatywnym (chorobowym) wydalaniu białka ( albumin) z moczem świadczy specjalne badanie moczu ujawniające dobowe wydalanie w granicach powyżej 30 mg - ale mniej, niż 300 mg albumin na dobę.

Najważniejszym czynnikiem profilaktyki jest dobre wyrównanie cukrzycy (insuliną, czy też w cukrzycy typu II - innymi lekami) - przy pomocy lekarza prowadzącego - najlepiej w początkowej fazie choroby, kiedy nefropatia objawia się wydalaniem z moczem niewielkich ilości białka i towarzyszy temu nieznaczny wzrost ciśnienia tętniczego. Ten wczesny okres choroby można leczyć farmakologicznie. Efektywność terapii zależy od utrzymania wartości glikemii (cukru we krwi) maksymalnie zbliżonych do normy oraz utrzymania ciśnienia tętniczego poniżej 130/85 mm Hg. Ważne jest utrzymanie poziomu hemoglobiny glikowanej w granicach lub tuż powyżej normy dla osób nie chorujących na cukrzycę. Utrzymywanie prawidłowego poziomu glikemii u chorych na cukrzycę jest więc szalenie ważne - od tego zależy rozwój późnych powikłań, a więc i los pacjenta. Przestrzeganie zaleceń lekarza i regularne przyjmowanie leków jest dziś łatwiejsze niż przed kilkoma latami, szczególnie w cukrzycy typu 2.

Makroalbuminuria to przekroczenie poziomu białka w moczu powyżej granicy 300 mg na dobę i spowodowane tym odczuwane przez pacjenta objawy (kliniczne) nefropatii cukrzycowej. Należą do nich nadciśnienie tętnicze, obrzęki.

Co oznacza dla nerek i organizmu przekroczenie progu wydalania do moczu 300 mg białka na dobę?

Tak wysoki poziom białka w moczu - przekraczający 300 mg białka wydalanego na dobę zwany makroalbuminurią - świadczy o niewydolności filtracyjnej nerek. Taki poziom stwierdza się zwykle w początkowej fazie uszkodzenia nerek z powodu cukrzycy. Albuminuria jest niebezpiecznym powikłaniem nefropatii, ponieważ prowadzi do - hipoalbuminemii - tj. znacznego zmniejszenia się zawartości białek we krwi. Następstwem są charakterystyczne obrzęki „nerkowe” - powodowane tym, że woda z osocza krwi nie „absorbowana” obecnością odpowiedniej ilości białek „ucieka” do tkanek.

Jakie badania diagnostyczne nerek są szczególnie ważne, aby wykryć zmiany w nerkach w ich wczesnym stadium?

Raz w roku należy przeprowadzić badanie nerek, na które składa się:
- Określenie ilości białka w moczu na dobę,
- Oznaczenie kreatyniny we krwi żylnej,
- Oznaczenie ciśnienia tętniczego (wielokrotne pomiary!).

LECZENIE NIEFARMAKOLOGICZNE PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ

Leczenie niefarmakologiczne cukrzycy typu 2 (insulinoniezależna) opiera się głównie na stosowaniu odpowiedniej diety i regularnym wykonywaniu ćwiczeń fizycznych. Regularna aktywność fizyczna zwiększa wrażliwość mięśni na insulinę.

Wszyscy pacjenci , u których rozpoznano cukrzycę typu 2 powinni dążyć do normalizacji masy ciała tak by ich BMI (wskaźnik masy ciała) mieścił się w przedziale między 20 - 25.

Nadmierna masa ciała osłabia działanie doustnych leków przeciwcukrzycowych i jest czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo - naczyniowego.Otyłość może być powodem niemożności zgrania terapii lekami i dietą tak by osiągnąć normoglikemię.

Cukrzyca typu 1 (insulinozależna - wymagająca podawania insuliny) występuje z reguły u pacjentów z prawidłową lub zmniejszoną masą ciała.W cukrzycy typu 1 najistotniejsze jest optymalne ustalenie leczenia insuliną z terapią dietetyczną.

Dzienne zapotrzebowanie energetyczne (w kcal) oblicza się wg następujących wzorów:

0x01 graphic
Masa ciała należna x 32 w przypadku lekkiej pracy fizycznej (jest to najczęstsza sytuacja)

0x01 graphic
Masa ciała należna x 40 w przypadku średnio ciężkiej pracy fizycznej.

0x01 graphic
Masa ciała należna x 48 w przypadku ciężkiej pracy fizycznej.

Masa ciała należna obliczana jest ze wzorów:

0x01 graphic

Dla mężczyzn:Wzrost -100 = waga należna w kg

0x01 graphic

Dla kobiet:Wzrost - 10% -100 = waga należna w kg

Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia cukrzycowa - to choroba oka wywołana długotrwałą cukrzycą, początkowo zagrażająca utratą ostrości widzenia, a później całkowitą utratą wzroku. To zagrożenie dotyczy prawie każdego chorego na cukrzycę. Retinopatia cukrzycowa (przedproliferacyjna) Widoczne uszkodzenia drobnych naczyń siatkówki i wylewy krwi z naczyń włosowatych.siatkówki w okolicy żółtej plamki oka - świadczące o poczatku makulopatii cukrzycowej. Wyróżniamy dwa stadia retinopatii cukrzycowej - stadium początkowe - zwane retinopatią nieproliferacyjną, i cięższe stadium - późniejsze, zaawansowane, zwane retinopatią proliferacyjną. W tym drugim stadium utrata wzroku jest większa, a nawet może dochodzić do całkowitej ślepoty. Zwiastunem jest obrzęk plamki żółtej oka. We wczesnym stadium choroby (nieproliferacyjnym) - duże stężenie glukozy we krwi uszkadza naczynia krwionośne siatkówki Spowodowany tym wyciek z naczyń zbiera się w centralnej części siatkówki, tj. w plamce żółtej powodując jej obrzęk. Obrzęk plamki powoduje utratę ostrości wzroku, czyli tzw. zamazane widzenie. To stadium choroby jest odwracalne, gdyż obrzęk plamki może być leczony przy pomocy lasera. Wstępnym etapem retinopatii jest tzw. obrzęk plamki oka wywołany przez wspomniane wyżej zmiany naczyniowe: osłabienie drobnych naczyń siatkówki, zwiększenie ich przepuszczalności, rozwój mikronaczyniaków, zamykanie się światła tętniczek.

Zmiany naczyniowe - zwane makulopatią - wywołują blokadę krążenia krwi w siatkówce i obrzęk plamki ocznej. Konsekwencją obrzęku jest upośledzenie ostrości wzroku. Jest to najczęstsza przyczyna obniżenia ostrości wzroku sygnalizowana przez chorych na cukrzycę, zwłaszcza typu II. Obrzęk tego typu wraz z upośledzeniem ostrości wzroku stwierdza się u około 10% ogółu chorych na cukrzycę, a wśród osób długotrwale chorujących (ponad 20 lat) odsetek rośnie aż do 30%! Zaniepokoić powinno trudne do wytłumaczenia zamazane widzenie. Może to być skutek przenikania glukozy do soczewki oka. Zmienia to jej kształt, zamazuje ostrość wzroku. Dolegliwość ta zanika powoli, po optymalnym wdrożeniu leczenia.

Cechy różnicujące cukrzycę dziecięcą i młodocianych od cukrzycy u ludzi w wieku dojrzałym i starszym

Cechy różnicujące

Cukrzyca dziecięca i młodocianych

Cukrzyca ludzi w wieku dojrzałym i starszym

ujawnienie w wieku

zwykle poniżej 25. roku życia

zwykle powyżej 40. roku życia

zależność od płci

M = K

M < K

ciężar ciała

często obniżony

zwykle nadwaga (u ponad 90%)

początek choroby

ostry lub podostry

zwykle powolny

główne objawy

pragnienie, wielomocz, wzmożony apetyt

pragnienie, wielomocz, wzmożony apetyt - często wyrażone bardzo słabo lub wcale

stężenie glukozy we krwi, na czczo

wysokie

nieduży wzrost, czasem prawidłowe

stężenie insuliny w surowicy krwi

brak lub minimalne

obniżone, prawidłowe lub zwiększone (u otyłych)

skłonność do zatrucia ketonowego

bardzo duża

rzadko

wrażliwość na insulinę

duża

słaba

wrażliwość na preparaty sulfonylomocznikowe

brak

z reguły dobra

zmiany naczyniowe w chwili wykrycia cukrzycy

brak

dość częste

skłonność do powikłań

duża

raczej mała

 

Różnicowanie śpiączki hipoglikemicznej ze śpiączką cukrzycową kwasiczą

 

Śpiączka hipoglikemiczna

Śpiączka kwasicza

Przyczyna

za wysoka dawka insuliny lub za mały posiłek

za niskie dawki insuliny lub nierozpoznana cukrzyca

Początek

nagły

powolny

Oddech

prawidłowy

przyspieszony, głęboki, zapach acetonu

Skóra

wilgotna

sucha

Źrenice

szerokie

wąskie

Napięcie mięśni

wzmożone (drgawki)

zmniejszone

Odruchy

żywe

osłabione

Tętno

szybkie, dobrze wypełnione

szybkie, słabo wypełnione

Ciśnienie tętnicze

prawidłowe

obniżone

Cukier we krwi

stężenie zmniejszone

stężenie zwiększone

Cukier w moczu

(+/-)

(+)

Aceton w moczu

(-)

(+)

Dożylne podanie glukozy

przerywa śpiączkę

bez wpływu

 

Wykaz produktów i potraw dozwolonych i zabronionych w diecie chorego na cukrzycę

Nazwa produktu

Dozwolone

Zabronione

Produkty zbożowe

pieczywo jasne, pszenne, dobrze wypieczone, kasze drobne (manna)

pieczywo razowe, kasze grubozioarniste (gryczana, jęczmienna)

Mleko i przetwory

mleko chude, świeże lub w proszku, młody kefir, kwaśne mleko, biały ser, twarożek, śmietana

mleko pełne i zbyt kwaśne, przetwory mleka, sery dojrzewające, tłuste

Jaja

białka jaj

żółtka jaj

Mięso

chude: cielęcina, wołowina, kura, kurczę, indyk, gołąb, królik, ozorki, płuca, serce

tłuste gatunki mięsa: wieprzowina, baranina, kaczka, gęś, dziczyzna, mózg, wątróbka, cynaderki

Ryby

chude: dorsz, sandacz, szczupak, karaś, płotka, leszcz, flądra

tłuste: karp, lin, halibut, ryby wędzone, węgorz, sardynki, łosoś

Wędliny

chuda szynka, polędwica, parówki dietetyczne, kiełbasa szynkowa, wołowa świeża

tłuste wędliny, kiełbasy, salceson, kiszka pasztetowa, konserwy

Masła i inne tłuszcze

świeże masło na surowo, tłuszcze roślinne, olej słonecznikowy, sojowy, oliwa z oliwek

masło nieświeże, topione, solone, smalec, słonina, boczek, ceres, olej rzepakowy

Warzywa

marchew, buraki, pietruszka, seler - w postaci gotowanej, pomidory sparzone, bez skórki, niewielka ilość sałaty zielonej, w okresie zimowym niewielka ilość kapusty kiszonej (wit. C)

warzywa kapustne: kapusta "z wody", biała, włoska, brukselka, czerwona, kalafiory, kalarepka, rzodkiewka, szparagi, czosnek, cebula, grzyby, groch, fasola

Owoce

jabłka, grejpfruty, cytryny, owoce suszone (na kompoty)

agrest, winogrona, gruszki, orzechy, migdały

Cukier i słodycze

cukry proste wyklucza się lub ogranicza do 30g cukru

dżemy, syropy, soki, chałwa, cukierki, miód

Przyprawy

łagodne: kwasek cytrynowy, sok z cytryny, majeranek

pieprz, musztarda, papryka, ocet

Używki

herbata (niezbyt mocna)

kakao, kawa naturalna, napoje alkoholowe, czekolada

Desery

kompot z owoców świeżych i suszonych, kisiel, galaretki owocowe, musy, budynie, soki owocowe, przeciery owocowe

ciasta, torty, kremy, desery z używkami

Sosy

na słabych wywarach warzywnych, podprawione zawiesinami, sosy łagodne: koperkowy, pietruszkowy, cytrynowy, potrawkowy

tłuste, zasmażane, pikantne, sos grzubowy

 

Kamica nerkowa
Nephrolithiasis, Urolithiasis

Choroba charakteryzuje się powstawaniem litych złogów (kamieni) w drogach moczowych, które przemieszczając się przez moczowód w kierunku pęcherza moczowego są przyczyną ostrych napadów bólowych - tzw. „kolki nerkowej”. Choroba występuje u 5% osób dorosłych, głównie mężczyzn.

Najczęstsze dolegliwości i objawy

Charakterystyczne dla choroby są ostre bóle w boku o charakterze przerywanym, trwające zazwyczaj wiele godzin, promieniujące w kierunku krocza, z towarzyszącym uczuciem parcia na mocz i czasami (w 30%) z krwiomoczem. Często do bólu dołączają się nudności i wymioty. Ból ustępuje wraz z wydaleniem złogu (kamienia).

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Pojawienie się gorączki (pow. 38°C), która towarzyszy przedłużającej się lub nawracającej kolce nerkowej.

Przyczyny

· Wzmożone wydalanie wapnia z organizmu (np. w nadczynności przytarczyc, przy przedawkowaniu witaminy D, w kwasicy cewkowej)

· Wzmożone wydalanie szczawianów

· Wzmożone wydalanie kwasu moczowego

· Przewlekły niedobór magnezu

· Utrudniony odpływ moczu (np. zwężenia moczowodu, przerost prostaty)

· Przewlekle utrzymująca się infekcja w drogach moczowych

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Częstość występowania choroby jest większa u osób:

· Przyjmujących mało płynów

· Z rodzinnym obciążeniem kamicą nerkową

· Spożywających dużo soli

Sposoby zapobiegania

Codzienne wypijanie co najmniej 2 litrów płynów, w tym wody mineralnej (o małej zawartości składników mineralnych).

Przewidywany przebieg choroby

Małe złogi w 90% przypadków zostają wydalone po epizodzie kolki nerkowej. Jeśli nie nastąpi wydalenie złogu z moczem, może dojść do powikłań wynikających z utrudnionego odpływu moczu z nerki (wodonercze, a w przypadku towarzyszącego zakażenia dróg moczowych - gromadzenie się ropy w nerce, czyli roponercze). Oba stany wymagają pilnego zabiegu (interwencja chirurgiczna).
Większe złogi nie powodują ostrych napadów bólowych. Pozostają w nerce, co prowadzi do jej uszkodzenia. W tych przypadkach konieczne jest leczenie zabiegowe.

Możliwe powikłania

· Zakażenie dróg moczowych

· Zniszczenie nerki (marskość nerki)

· Kamica nawrotowa

Badania dodatkowe

Potwierdzenie rozpoznanie może wymagać wykonania: \

Cele leczenia

· W kolce nerkowej - zmniejszenie bólu przez podawanie leków przeciwbólowych (np. pyralgina) i rozkurczowych (np. NO-SPA, papaweryna); dostępne są też preparaty złożone (np. czopki Tolargin). Ulgę może przynieść również ciepła kąpiel

· Większe złogi, które nie mogą zostać samoistnie wydalone należy usunąć stosując takie metody, jak: pozaustrojowe rozbicie kamieni, usunięcie narzędziem (koszyczkiem) wprowadzonym przez cewkę moczową, nakłucie nerki czy wreszcie leczenie operacyjnie. Wybór metody zależy od wielkości lokalizacji złogu w drogach moczowych i współistniejących powikłań

· Ważną zasadą postępowania lekarskiego jest również zapobieganie powikłaniom oraz usunięcie - jeśli to możliwe - przyczyny tworzenia się złogów

Leczenie

Zalecenia ogólne

· W zależności od rodzaju kamieni (wapniowo-szczawianowe, moczanowe, struwitowe lub cystynowe) i obecności czynników sprzyjających ich powstawaniu może być konieczne długotrwałe stosowanie specjalnej diety z wykluczeniem pewnych pokarmów oraz przyjmowanie leków, które spowalniają wzrost i tworzenie złogów. Ograniczenia dietetyczne należy ustalić z lekarzem

· Zawsze korzystne jest picie płynów (co najmniej 8 szklanek dziennie)

· W przypadku kolki nerkowej nie jest zalecane leżenie w łóżku, lecz ruch, który ułatwia wydalenie złogu

· W przypadku częstych napadów kolkowych należy unikać sytuacji, w których nagłe pojawienie się bólu może spowodować zagrożenie (np. praca na wysokości)

Leczenie farmakologiczne

· W kolce nerkowej podaje się leki przeciwbólowe i rozkurczowe, często w postaci zastrzyków domięśniowych lub dożylnych

· W przypadku zakażenia dróg moczowych pacjent otrzymuje zwykle antybiotyki

· W niektórych postaciach kamicy lekarz może zalecić codzienne przyjmowanie leków, których celem jest hamowanie wydalania wapnia (niektóre leki moczopędne), zmiana odczynu moczu (alkalizacja bądź zakwaszanie moczu) lub hamowanie krystalizacji (preparaty magnezu)

Ostra niewydolność nerek

Insufficientia renum acuta

Jest to nagłe pogorszenie czynności wydalniczej nerek prowadzące do zatrucia ustroju przez gromadzące się końcowe produkty metabolizmu. Przebieg choroby zależy od przyczyny, która spowodowała ostrą niewydolność nerek oraz stopnia upośledzenia ich czynności. Zwykle kończy się wyleczeniem.

Najczęstsze dolegliwości i objawy

Osoby z rozwijającą się niewydolnością nerek demonstrują zazwyczaj następujące objawy:

· Zmniejszenie ilości oddawanego moczu poniżej 300 ml na dobę

· Osłabienie, uczucie zmęczenia, zaburzenia koncentracji, bóle głowy

· Obrzęki w przypadku towarzyszącego przewodnienia ustroju

· Duszność

· Brak łaknienia, nudności i wymioty, biegunka

· Świąd skóry

· Drobne wybroczyny na skórze (plamica)

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:

· Pojawienie się drgawek (może świadczyć o obrzęku mózgu)

· Pojawienie się duszności

· Narastanie obrzęków

Przyczyny

Do zablokowania czynności wydalniczej nerek może dochodzić w przebiegu takich chorób, jak:

· Wstrząs pokrwotoczny (uraz, odklejenie łożyska u ciężarnej)

· Rozległe oparzenie

· Posocznica (uogólniona ciężka infekcja)

· Ciężka niewydolność krążenia

· Przetoczenie krwi niezgodnej grupy

· Zespół zmiażdżenia (rozległe uszkodzenie mięśni)

· Ciężkie ostre zapalenie trzustki

· Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek

· Szpiczak mnogi

· Choroby naczyń zaopatrujących nerki, co prowadzi do ich zamknięcia

· Zatkanie obu moczowodów (np. przez kamienie w przebiegu kamicy nerkowej) lub cewki moczowej (u mężczyzn z powodu powiększenia prostaty, u kobiet z powodu guzów macicy)

· Zatrucie grzybami lub metalami ciężkimi

Niewydolność nerek może także wystąpić:

· Po stosowaniu niektórych leków uszkadzających nerki

· Po badaniach radiologicznych wymagających podania dużej dawki kontrastu (np. koronarografia)

Czynniki sprzyjające zachorowaniu

Częstość występowania choroby jest większa u osób:

· Z jedną nerką

· Z uszkodzeniem nerek w przebiegu większości przewlekłych chorób tego narządu (np. nefropatii cukrzycowej, przewlekłych kłębuszkowych zapaleń nerek)

· Bezpośrednio po zabiegach operacyjnych

Sposoby zapobiegania

Wczesne wykrycie i podjęcie prawidłowego leczenia łagodzi przebieg choroby.

Przewidywany przebieg choroby

Przebieg i postępowanie lecznicze są zależne od choroby podstawowej, która doprowadziła do ostrej niewydolności nerek. Typowo po okresie bezmoczu trwającym od kilku dni do kilku tygodni zaczyna wzrastać ilość oddawanego moczu, a ilość szkodliwych substancji w organizmie zmniejsza się. W części przypadków w okresie anurii (bezmoczu) konieczne jest leczenie nerkozastępcze (dializoterapia). W szczytowym okresie ilość oddawanego moczu może osiągnąć 6 litrów na dobę, po czym następuje normalizacja czynności nerek i powrót do zdrowia.
U niektórych chorych czynność nerek nie poprawia się i konieczne jest stałe leczenie nerkozastępcze.
Śmiertelność w ostrej niewydolności nerek zależy od choroby podstawowej.

Możliwe powikłania

· Zakażenia bakteryjne

· Ostra niewydolność krążenia

· Przewlekła niewydolność nerek

Badania dodatkowe

Rozpoznanie zazwyczaj jest ustalane w oparciu o stwierdzenie narastania stężenia kreatyniny w surowicy w kolejnych oznaczeniach. Zazwyczaj rozpoznanie ostrej niewydolności nerek wymaga hospitalizacji.
Lekarz może zalecić wykonanie innych badań krwi, takich jak: OB, morfologia, stężenie sodu, potasu, mocznika, glukozy, elektroforezy białka, gazometrii, jak również badań moczu, badania ultrasonograficznego nerek, ewentualnie tomografii komputerowej, badanie elektrokardiograficzne(EKG), a w szczególnych przypadkach urografii (badanie dróg moczowych po dożylnym podaniu kontrastu), arteriografii(badanie kontrastowe naczyń) lub biopsji nerkowej. W każdym przypadku konieczna jest ścisła kontrola ilości wypijanych płynów oraz pomiar ilości wydalanego moczu. Należy również odnotowywać poranną wagę - jej szybki wzrost świadczy o zatrzymywaniu płynów w organizmie.

Cele leczenia

· Przywrócenie prawidłowej czynności nerek (sposób postępowania zależny od przyczyny)

· Zwalczanie przewodnienia i odwodnienia organizmu

· Wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych

· Leczenie nerkozastępcze (dializoterapia) - w celu odtrucia organizmu, jeśli leczenie szczególnie ciężko przebiegającej ostrej niewydolności nerek z fazą bezmoczu przedłuża się

Leczenie

Zalecenia ogólne
W okresie anurii zazwyczaj konieczne jest ograniczenie ilości przyjmowanych płynów, aby nie dopuścić do przewodnienia.
Zalecana jest dieta bogatowęglowodanowa z mniejszą ilością białka (ograniczenie spożycia mięsa, wędlin, serów) oraz świeżych owoców i jarzyn. W okresie wzrostu ilości oddawanego moczu może pojawić się konieczność przyjmowania znacznej ilości płynów (do 4 litrów na dobę).
Wskazane jest ograniczenie aktywności fizycznej - leżenie w łóżku.

Leczenie farmakologiczne
Leczenie jest uzależnione od przyczyny - choroby leżącej u podłoża ostrej niewydolności nerek.
W wielu przypadkach podaje się leki moczopędne i antybiotyki.

Leczenie operacyjne

W przypadku zaburzeń w odpływie moczu (np. w przebiegu kamicy nerkowej) może być konieczne leczenie zabiegowe obejmujące wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego (tzw. cewnikowanie pęcherza) lub do moczowodu poprzez cewkę moczową (tzw. sondowanie moczowodów), nakłucie nerki z odprowadzeniem moczu poprzez pozostawiony w nerce cewnik, czy zabieg operacyjny.
Leczenie zabiegowe może również być konieczne przy nagłym zatkaniu tętnicy nerkowej.

Kamica nerkowa

Nephrolithiasis, Urolithiasis

Choroba charakteryzuje się powstawaniem litych złogów (kamieni) w drogach moczowych, które przemieszczając się przez moczowód w kierunku pęcherza moczowego są przyczyną ostrych napadów bólowych - tzw. „kolki nerkowej”. Choroba występuje u 5% osób dorosłych, głównie mężczyzn.

Najczęstsze dolegliwości i objawy

Charakterystyczne dla choroby są ostre bóle w boku o charakterze przerywanym, trwające zazwyczaj wiele godzin, promieniujące w kierunku krocza, z towarzyszącym uczuciem parcia na mocz i czasami (w 30%) z krwiomoczem. Często do bólu dołączają się nudności i wymioty. Ból ustępuje wraz z wydaleniem złogu (kamienia).

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Pojawienie się gorączki (pow. 38°C), która towarzyszy przedłużającej się lub nawracającej kolce nerkowej.

Przyczyny

· Wzmożone wydalanie wapnia z organizmu (np. w nadczynności przytarczyc, przy przedawkowaniu witaminy D, w kwasicy cewkowej)

· Wzmożone wydalanie szczawianów

· Wzmożone wydalanie kwasu moczowego

· Przewlekły niedobór magnezu

· Utrudniony odpływ moczu (np. zwężenia moczowodu, przerost prostaty)

· Przewlekle utrzymująca się infekcja w drogach moczowych

Czynniki sprzyjające zachorowaniu
Częstość występowania choroby jest większa u osób:

· Przyjmujących mało płynów

· Z rodzinnym obciążeniem kamicą nerkową

· Spożywających dużo soli

Sposoby zapobiegania

Codzienne wypijanie co najmniej 2 litrów płynów, w tym wody mineralnej (o małej zawartości składników mineralnych).

Przewidywany przebieg choroby

Małe złogi w 90% przypadków zostają wydalone po epizodzie kolki nerkowej. Jeśli nie nastąpi wydalenie złogu z moczem, może dojść do powikłań wynikających z utrudnionego odpływu moczu z nerki (wodonercze, a w przypadku towarzyszącego zakażenia dróg moczowych - gromadzenie się ropy w nerce, czyli roponercze). Oba stany wymagają pilnego zabiegu (interwencja chirurgiczna).
Większe złogi nie powodują ostrych napadów bólowych. Pozostają w nerce, co prowadzi do jej uszkodzenia. W tych przypadkach konieczne jest leczenie zabiegowe.

Możliwe powikłania

· Zakażenie dróg moczowych

· Zniszczenie nerki (marskość nerki)

· Kamica nawrotowa

Badania dodatkowe

Potwierdzenie rozpoznanie może wymagać wykonania: badania ogólnego moczu, badania ultrasonograficznego nerek, badań radiologicznych, takich jak: zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej czy urografia (badanie radiologiczne po dożylnym podaniu kontrastu pozwalające na uwidocznienie dróg moczowych).
Może być potrzebne wykonanie posiewu moczu, jeśli lekarz podejrzewa zakażenie dróg moczowych.
W przypadku nawracających napadów kolki nerkowej należy wykonać dodatkowe badania gospodarki wapniowo-fosforowej (oznaczenia poziomu wapnia i fosforuw surowicy, wydalania wapnia i fosforu z moczem), oznaczyć stężenie w surowicy i wydalanie kwasu moczowego, kwasu szczawiowego, kwasu cytrynowego i magnezu.
Przydatna może się okazać analiza składu wydalonych złogów (nie należy wyrzucać znalezionych w moczu kamieni).

Cele leczenia

· W kolce nerkowej - zmniejszenie bólu przez podawanie leków przeciwbólowych (np. pyralgina) i rozkurczowych (np. NO-SPA, papaweryna); dostępne są też preparaty złożone (np. czopki Tolargin). Ulgę może przynieść również ciepła kąpiel

· Większe złogi, które nie mogą zostać samoistnie wydalone należy usunąć stosując takie metody, jak: pozaustrojowe rozbicie kamieni, usunięcie narzędziem (koszyczkiem) wprowadzonym przez cewkę moczową, nakłucie nerki czy wreszcie leczenie operacyjnie. Wybór metody zależy od wielkości lokalizacji złogu w drogach moczowych i współistniejących powikłań

· Ważną zasadą postępowania lekarskiego jest również zapobieganie powikłaniom oraz usunięcie - jeśli to możliwe - przyczyny tworzenia się złogów

Leczenie

Zalecenia ogólne

· W zależności od rodzaju kamieni (wapniowo-szczawianowe, moczanowe, cystynowe) i obecności czynników sprzyjających ich powstawaniu może być konieczne długotrwałe stosowanie specjalnej diety z wykluczeniem pewnych pokarmów oraz przyjmowanie leków, które spowalniają wzrost i tworzenie złogów. Ograniczenia dietetyczne należy ustalić z lekarzem

· Zawsze korzystne jest picie płynów (co najmniej 8 szklanek dziennie)

· W przypadku kolki nerkowej nie jest zalecane leżenie w łóżku, lecz ruch, który ułatwia wydalenie złogu

· W przypadku częstych napadów kolkowych należy unikać sytuacji, w których nagłe pojawienie się bólu może spowodować zagrożenie (np. praca na wysokości)

Leczenie farmakologiczne

· W kolce nerkowej podaje się leki przeciwbólowe i rozkurczowe, często w postaci zastrzyków domięśniowych lub dożylnych

· W przypadku zakażenia dróg moczowych pacjent otrzymuje zwykle antybiotyki

· W niektórych postaciach kamicy lekarz może zalecić codzienne przyjmowanie leków, których celem jest hamowanie wydalania wapnia (niektóre leki moczopędne), zmiana odczynu moczu (alkalizacja bądź zakwaszanie moczu) lub hamowanie krystalizacji (preparaty magnezu)

Zespół nerczycowy

Syndroma nephroticum
Charakteryzuje się masywnym białkomoczem (zazwyczaj pow. 3,5 g/dobę), obniżeniem stężenia białka w surowicy oraz obrzękami. Może wystąpić w każdym wieku, zarówno u dzieci, jak i dorosłych.

Najczęstsze dolegliwości i objawy

· Obrzęki (początkowo dyskretne, mogą dotyczyć tylko okolicy kostek, pojawiają się w ciągu dnia i ustępują po nocy; w ciężkim zespole nerczycowym mogą obejmować całe ciało; miękkie, podatne na ucisk, skóra nad nimi napięta).

· Wodobrzusze (płyn zbiera się w jamie otrzewnej, również w jamach opłucnowych powodując duszność)

· Osłabienie, uczucie zmęczenia

· Brak łaknienia, rzadziej nudności i wymioty

· Bóle głowy (cząsto)

· Pieniący się mocz
Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:

· Pojawienie się drgawek (może świadczyć o obrzęku mózgu)

· Objawy infekcji z gorączką

· Gwałtowne narastanie obrzęków

· Nagłe zmniejszenie ilości oddawanego moczu (szczególnie poniżej 500 ml) zwłaszcza towarzyszące bólowi w boku

Przyczyny

Sposoby zapobiegania

Jedyną metodą zapobiegania jest wczesne, prawidłowe leczenie chorób, w przebiegu których może wystąpić zespół nerczycowy.

Przewidywany przebieg choroby

Przebieg jest zależny od rodzaju choroby podstawowej, która doprowadziła do zespołu nerczycowego, jej zaawansowania i odpowiedzi na leczenie.
W wielu przypadkach objawy zespołu nerczycowego trwają przez wiele lat. Mogą ustępować (tzw. okres remisji) i nawracać (typowe dla kłębuszkowych zapaleń nerek). Remisja może być tylko częściowa - zmniejszenie ilości białka traconego z moczem. U części chorych żadne leki nie powodują zmniejszenia białkomoczu.

Możliwe powikłania

· Zakażenia bakteryjne skóry, układu oddechowego i moczowego

· Powikłania zakrzepowo-zatorowe (zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych, żył nerkowych, zatorowość płucna)

· Ostra niewydolność nerek

· Przewlekła niewydolność nerek

· Przyspieszony rozwój miażdżycy

Badania dodatkowe

Rozpoznanie wymaga wykonania badania ogólnego moczu, 24-godzinnej zbiórki moczu na obecność białka, oznaczenia zawartości białka w surowicy. Lekarz może zalecić wykonanie innych badań krwi, takich jak: OB, morfologia, stężenie sodu, potasu, glukozy, kreatyniny, cholesterolu, trójglicerydów, elektroforezy białka, jak również badania ultrasonograficznego nerek. Może być konieczna hospitalizacja w celu wykonania dalszych badań, jak np. biopsja nerkowa.
W przypadku narastających obrzęków należy zapisywać ilość płynów spożywanych w ciągu doby oraz mierzyć dobową ilość wydalanego moczu. Próbka moczu z dobowej zbiórki może być przydatna w celu oceny ilości wydalanego białka z moczem. Należy również odnotowywać poranną wagę - jej szybki wzrost świadczy o zatrzymywaniu płynów w organizmie.

Cele leczenia

· Zmniejszenie białkomoczu (jest głównym i najważniejszym celem, nie zawsze jednak możliwym do osiągnięcia)

· Zwalczanie obrzęków poprzez ograniczenie soli w diecie i stosowanie leków moczopędnych

· Zapobieganie powikłaniom zatorowo-zakrzepowym poprzez stosowanie leków hamujących agregację płytek

· Obniżenie poziomu cholesterolu przez stosowanie diety z ograniczeniem tłuszczów zwierzęcych oraz leków obniżających poziom lipidów

· Zwalczanie towarzyszących infekcji

Leczenie

Zalecenia ogólne

· Leczenie dietetyczne powinno zostać skonsultowane z lekarzem. U osób z utrzymującymi się obrzękami zazwyczaj zaleca się ograniczenie białka w diecie (do 1 g/kg masy ciała + 50% białka traconego z moczem), tłuszczów zwierzęcych i soli (poniżej 2 g na dobę). Oznacza to w praktyce znaczne ograniczenie spożycia mięsa (zwłaszcza wieprzowiny), wędlin, serów oraz nie dosalanie potraw. Korzystna jest dieta wegetariańska.

· Zalecane jest ograniczenie aktywności fizycznej w okresie nasilenia obrzęków - leżenie w łóżku.

· Nie zaleca się opalania

· Lekarz może zalecić ograniczenie ilości przyjmowanych płynów

· Szczepienia, poza szczepieniami przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B są nie zalecane

Leczenie farmakologiczne
Leczenie jest uzależnione od przyczyny - choroby leżącej u podłoża zespołu nerczycowego i może obejmować

· Kortykosterydy (Encorton) lub leki immunosupresyjne (np. Endoxan, Neoral).

· Niezależnie od przyczyny (z pewnymi wyjątkami) leki moczopędne (najczęściej Furosemid, Torasemid, Spironol), niespecyficznie zmniejszające białkomocz (np. Enarenal, Inhibace), hamujące agregację płytek (np. Acard, Aclotin, Ticlid, Ticlo), obniżające stężenie cholesterolu (np. Lovastin, Zocor).

Badanie biochemiczne krwi


W uproszczeniu można napisać, że składnikami osocza są:

Wyniki ich badania dają nam obraz funkcji prawie wszystkich narządów, gruczołów, stanu nawodnienia, odżywienia, postępu choroby. Ogromna liczba schorzeń nie mogłaby być diagnozowana i leczona bez oceny zmian tych substancji. Jest to bardzo skomplikowane, dlatego też opracowano grupy kilku oznaczeń, które łącznie najdokładniej przedstawiają stan funkcjonowania danego narządu. W związku z tym powstały tzw. profile oznaczeń:

  1. profil kontrolny (ogólny) - sód, potas, chlorki, mocznik, kreatynina, bilirubina, AST, ALT, fosfataza alkaliczna, gamma-glutamylotransferaza GGT, albumina, białko całkowite, wapń, fosfor, kwas moczowy;

  2. profil nerkowy - sód, potas, mocznik, kreatynina;

  3. profil wątrobowy - transaminazy (alaninowa i asparaginianowa),

  4. gamma-glutamylotransferaza (GGT), fosfataza alkaliczna, bilirubina, albumina;

  5. profil kostny - białko całkowite, albumina, wapń, fosfor, fosfataza alkaliczna;

  6. profil sercowy - transaminazy (asparaginianowa i alaninowa), kinaza kreatynowa, dehydrogenaza mleczanowa, potas;

  7. profil lipidowy - cholesterol, triglicerydy, cholesterol HDL

  8. profil tarczycowy - TSH, w T4.

Każdy składnik oceniany podczas tego badania ma ustalone granice normy (wartości referencyjne). Mogą się one nieznacznie różnić w zależności od przyjętych ustaleń danego laboratorium. Każdy składnik osocza jest oznaczany skrótem, a bywa i tak, że ten sam związek ma kilka obowiązujących skrótów.

Jest oczywiście bardzo wiele przyczyn zaburzeń powodujących odstępstwa od normy wartości składników osocza, my przedstawimy tylko najważniejsze.

Pamiętajmy również, że nie każde odchylenie od przyjętej normy świadczy o chorobie czy zaburzeniach w funkcjonowaniu organizmu. Często wynika to ze zmian fizjologicznych, z powodu błędów w pobraniu składników krwi do badania, niewłaściwego transportu krwi itp. Dlatego też zaleca się powtórzenie badania w celu wykluczenia pomyłki. Wszelkie wątpliwości należy wyjaśnić u lekarza.