Sesja 8	Rynek pracy
Wstęp	Rynek, który ma coraz większy wpływ na funkcjono-wanie państwa, rządzi się podstawowymi prawami popytu i podaży. Rynek pracy również podlega tym prawom i - czy chcemy czy nie - by znaleźć na nim swoje miejsce, musimy się do tego dostosować. Poruszanie się po rynku pracy ułatwi nam poznanie tych praw oraz posługiwanie się myśleniem i planowaniem strategicznym.
Cele	Zmiana sposobu myślenia uczestników na temat rynku pracy. Odmitologizowanie rynku pracy: określenie źródeł nowych miejsc pracy. Nabycie umiejętności analizowania różnych form pracy.
Czas trwania	2,5 godziny
Program sesji	Rynek pracy: towar, sprzedawca, nabywca, transakcja. Ćwiczenie 8.1: Praca.. Ćwiczenie 8.2: Czym jest praca? Rynek pracy: mity i rzeczywistość. Praca za granicą. Ukryty i jawny rynek pracy. Ćwiczenie 8.3: Lokalni pracodawcy. Tendencje na rynku pracy - zawody przyszłości. Podsumowanie sesji. Zapowiedź programu następnej sesji.
Materiały pomocnicze
Materiały dla lidera	WOLONTARIAT (L 8.1) TELEPRACA (L 8.2) Rynek pracy w polsce (8.3) MOŻLIWOŚCI wyjazdu do pracy za granicę (L 8.4) Praca w krajach unii Europejskiej (L 8.5) cztery filary polityki zatrudnienia w UE (L 8.6) Nowe wytyczne ws zatrudnienia w UE (L 8.7) STRUKTURA ZATRUDNIENIA (z punktu widzenia SAMODZIELNOŚCI I KOMPETENCJI) (L 8.8) ZAWODY PRZYSZŁOŚCI I PRZESZŁOŚCI (L 8.9)
Plakaty	SPOSÓB SZUKANIA PRACY - SPOSÓB SZUKANIA PRACOWNIKA (P 8.1) JAWNY I UKRYTY RYNEK PRACY (P 8.2) planuję wyjazd za granicę (P 8.3)
Materiały dla uczestników	CZYM JEST PRACA? Analiza przypadków (U 8.1) CZYM JEST PRACA? Arkusz odpowiedzi (U 8.2)

1. Rynek pracy: towar, sprzedawca, nabywca, transakcja

* Poproś uczestników, by podali przykłady swojego uczestnictwa na różnych rynkach (np. konsumpcyjny, mieszkaniowy, usługowy, spożywczy, walutowy) oraz roli, jaką na nich odgrywają (sprzedawcy, nabywcy...)

* Odpowiedzi zapisz na arkuszu.

Ćwiczenie 8.1

Praca

10 minut

Na tablicy napisz słowo PRACA.

1. Poproś każdego uczestnika, by pod tym słowem napisał wyraz, który w jego odczuciu wiąże się z pracą.

2. Podczas drugiej rundy uczestnicy po kolei wracają i stawiają znak „+” przy słowie,
   z którym najbardziej się zgadzają lub „-” przy słowie, z którym się nie zgadzają
   w ogóle.

3. Na osobnym arkuszu wypisujemy słowa w kolejności, zaczynając od tego przy którym uczestnicy postawili najwięcej „+”, a uczestnicy omawiają i uzasadniają swoje wybory.

Zadaj następujące pytania:

• Jakie korzyści płyną z pracy?

• Jakie korzyści płyną z faktu, że się nie pracuje?

Omówcie, jaką rolę w dzisiejszym życiu odgrywa praca, a jakie jej funkcje są już nieaktualne.

Podsumuj:

Praca może dawać korzyści, które opisać można w sześciu podstawowych wymiarach pracy:

1. źródło dochodów (konsumpcja, możliwość spędzania czasu wolnego),

2. status społeczny,

3. czynnik porządkujący czas i przestrzeń,

4. działalność - produkowanie, tworzenie, samorealizacja,

5. stosunki społeczne,

6. czynnik wyznaczający i organizujący role pełnione w życiu.

Przedyskutujcie następnie zagadnienie: Co to jest rynek pracy?

Odpowiedzi zapisz na arkuszu, według następującego schematu:

• Kto jest nabywcą? (pracodawca)

• Kto jest sprzedawcą? (osoba poszukująca pracy)

• Czy między sprzedawcami istnieje konkurencja?

• Co jest towarem? (kwalifikacje, inne umiejętności, siła fizyczna, czas)

• Na czym polega transakcja na rynku pracy? Kiedy do niej dochodzi?

• Do transakcji dochodzi wówczas, gdy nabywca ma niezaspokojoną potrzebę,
  a sprzedawca dysponuje towarem, który może tę potrzebę zaspokoić - sukces zależy od umiejętności sprzedaży, czyli od tego jak dobrze sprzedaje sprzedawca.

Podczas zajęć w Klubie Pracy będziemy ćwiczyć umiejętności sprzedaży, czyli będziemy przygotowywać się do marketingu własnej osoby na rynku pracy. Indywidualne plany poszukiwania pracy to nasze plany marketingowe, a życiorys i podanie to narzędzia marketingu. Będziemy realizować też dwie główne zasady marketingu, które gwarantują jego skuteczność: po pierwsze będziemy go kierować do właściwego odbiorcy, po drugie będzie on przeprowadzany bardzo intensywnie.

• Jeszcze do niedawna większość ludzi sądziła, że:

• albo ma się płatną pracę, do której jest się fachowo przygotowanym i dzięki której zarabia się na życie,

• albo jest się bezrobotnym, a więc nie pracuje się i nie zarabia.

Wydaje się, że na dzisiejszym rynku pracy tych możliwości jest więcej i ktoś, kto nagle straci pracę nie musi myśleć: “dla mnie wszystko już skończone” i rezygnować
z poszukiwania pracy.

• Przeprowadź krótką dyskusję na temat: Czy utrata pracy to koniec wszystkich możliwości, jakie ma dzisiaj osoba która przestaje pracować?

Ćwiczenie 8.2

Czym jest praca?

10 minut

Rozdaj materiały CZYM JEST PRACA? ANALIZA PRZYPADKÓW (U 8.1)

1. Przeczytaj głośno jeden z przykładów, np. nr 6.

2. Zadaj pytania z arkusza CZYM JEST PRACA. Poproś uczestników o odpowiedzi, które notuj w trzech kolumnach: “tak”, “nie”, “nie wiem”. Na koniec zsumuj odpowiedzi
   w poszczególnych kolumnach.

Możesz notować odpowiedzi używając liter “T” dla “tak” i “N” dla “nie” oraz “NW” dla “nie wiem”, a następnie zsumować wszystkie “T”, “N” oraz “NW”.

Przeprowadź krótką dyskusję na temat uzyskanych wyników.

3. Podziel grupę na kilka mniejszych zespołów.

Rozdaj materiały CZYM JEST PRACA? Arkusz odpowiedzi (U 8.2)

4. Zadaniem każdego zespołu jest przedyskutowanie dwóch przypadków z materiału
   ANALIZA PRZYPADKÓW. Poproś aby jeden z członków zespołu zanotował na kopii arkusza odpowiedzi liczbę odpowiedzi twierdzących i przeczących
   w zespole.

5. Otrzymane od zespołów odpowiedzi powieś na tablicy i zwróć uwagę na różnice
   w interpretacjach.

6. Niektóre z możliwości przedyskutujcie bardziej szczegółowo.

Podsumuj:

Jest wiele alternatywnych możliwości pracy i mogą one dawać satysfakcję i poczucie sensu życia.

W tej części wykorzystaj materiały WOLONTARIAT (L 8.1), Telepraca (L 8.2)

• Termin “praca” bywa używany do opisu wielu różnych rodzajów działalności i nie zawsze oznacza pracę płatną. Wiele korzyści płynących z pracy, np. poczucie własnej godności, świadomość odniesionego sukcesu, itp., możemy czerpać także
  z wykonywania innych, niepłatnych zajęć. Chociaż naszym celem jest pomoc w szukaniu pracy płatnej, warto również wiedzieć, że działając w inny sposób można czuć się przydatnym, nauczyć się nowych rzeczy, odzyskać wiarę we własne siły oraz wzmocnić poczucie własnej wartości - cechy te są bardzo pomocne w szukaniu pracy. Jedną
  z takich dziedzin może być praca ochotnicza w ramach wolontariatu. Kandydat na wolontariusza powinien mieć przede wszystkim dobre chęci i trochę wolnego czasu. Jeśli chce zostać wolontariuszem nie musi mieć doświadczenia, znać perfekcyjnie język obcy ani obsługiwać komputer. Jest wiele ścieżek zostania wolontariuszem - można zostać ochotnikiem w organizacji pozarządowej czy w administracji publicznej, w Polsce lub innym kraju.

• Często również nie zdajemy sobie sprawy, że za niektóre czynności możemy oczekiwać wynagrodzenia, gdyż tak jak cały rynek, tak zmieniają się również formy zatrudnienia, np. telepraca. W Polsce ta forma organizacji pracy jest jeszcze niedoceniana przez większość firm. Wynika to głównie z mentalności pracodawców i sposobu zarządzania. Wyjątek stanowią firmy związane z internetem, dla tych firm ta forma pracy jest czymś oczywistym. Telepraca stanie się rzeczywistością, gdy praca nie będzie mierzona godzinami spędzonymi za biurkiem, wiekiem, wyglądem ale produktywnością pracownika.

Wykorzystując formułę telepracy zatrudnione mogą być osoby wykonujące tłumaczenia, uprawiające wolne zawody, oferujące usługi takie jak np.: konsultacje, opracowywanie kosztorysów czy projektów budowlanych. System edukacji nie nadąża z zaspokajaniem potrzeb w zakresie szkolenia w zawodach, które wykorzystują techniki informatyczne. Zawody takie są poszukiwane przez pracodawców i wszystko wskazuje na to, że pracy w systemie telepracy będzie coraz więcej.

2. Rynek pracy: mity i rzeczywistość

Scharakteryzuj krótko polski rynek pracy. Wykorzystaj materiał dla lidera Rynek pracy w Polsce (L 8.3)

Pamiętaj aby przedstawiać zawsze wyłącznie aktualne dane!

Przedstaw i omów plakat → SPOSÓB SZUKANIA PRACOWNIKA - SPOSÓB SZUKANIA PRACY (P 8.1)

• Oferty pracy w gazecie są skierowane przede wszystkim do osób poszukiwanych
  na rynku pracy. Pracodawcy najczęściej poszukują pracowników o wysokich lub rzadkich kwalifikacjach, oferują pracę wymagającą spędzania długich godzin w podróży, lub też proponują niskie wynagrodzenie. Ale warto wiedzieć, że oferty do prasy dają czasami pracodawcy, którzy muszą znaleźć pracownika szybko. Dzieje się tak z różnych powodów, np. nagła choroba pracownika, problemy rodzinne, dodatkowe zlecenia dla firmy itp. Dają też ogłoszenia pracodawcy, których firmy szybko się rozwijają
  i potrzebują zatrudniać wielu pracowników w krótkim czasie.

Z badań wynika, że pracodawcy najczęściej poszukują pracowników poprzez prywatne kontakty. Ogłoszenia do prasy dają w dalszej kolejności ponieważ:

• są one drogie,

• zgłasza się na nie duża liczba przypadkowych osób, którym trzeba poświęcić czas,

• przyjmuje się do pracy osobę, o której nic się nie wie i na proces jej poznawania poświęca sporo cennego czasu.

• Na skorzystanie z usług pośredników (urzędy pracy, agencje pracy tymczasowej, agencje pośrednictwa pracy) decydują się często pracodawcy, którzy dali już
  w przeszłości ofertę prasową, nie byli zadowoleni z jej efektów i nie chcą przechodzić jeszcze raz przez czasochłonny proces rekrutacji, albo tacy, którzy szukają określonych specjalistów i wiedzą, ile czasu i wysiłku zajmują takie poszukiwania. Dla niektórych
  z nas skorzystanie z pomocy pośredników może być bardzo skuteczne, jeżeli posiadamy kwalifikacje i cechy najczęściej poszukiwane przez pracodawców.

3. Praca za granicą

Wykorzystaj materiały Możliwości wyjazdu do pracy ZA GRANICĄ
(L 8.4), Praca w krajach unii europejskiej (L 8.5), cztery filary polityki zatrudnienia w Unii europejskiej (L 8.6), nowe wytyczne ws zatrudnienia w unii europejskiej (L 8.7)

• Obiegowa opinia mówi, że aby znaleźć pracę warto pojechać za granicę, najlepiej
  „na zachód”. Nie można jednak na tym budować swojej przyszłości zawodowej. Bezrobocie jest dzisiaj zjawiskiem obecnym w niemal wszystkich krajach świata
  i większość państw stara się chronić swoich obywateli przed ryzykiem utraty pracy
  w wyniku zatrudniania obcokrajowców, prowadząc specjalną politykę dopuszczania do pracy obcokrajowców. Dla niektórych osób poszukujących pracy jest to jednak dodatkowa możliwość: czasami jest to możliwość podjęcia innej, ciekawszej pracy,
  a czasem okresowe zatrudnienie i zarobienie jakichkolwiek pieniędzy. Należy jednak pamiętać, że chcąc podjąć pracę za granicą należy wcześniej dowiedzieć się jakie trzeba spełnić wymagania, aby pracować legalnie i nie narazić się na konflikt
  z prawem.

• Od maja 2004 roku Polska stanie się jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej. Jednaka Polacy nie będą mogli od razu korzystać ze wszystkich praw obowiązujących w obecnych krajach członkowskich w obszarze rynku pracy. W zakresie zatrudnienia obywateli polskich na rynkach pracy obecnych członków Unii obowiązywać będzie tzw. okres przejściowy, który trwać może do siedmiu lat. Jednak cześć państw UE już dzisiaj zakłada zniesienie tych ograniczeń lub skrócenie czasu przejściowego.

• W momencie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej będziemy wspólnie realizować politykę na rzecz maksymalnie wysokiego poziomu zatrudnienia (zwaną polityką zatrudnienia). Rada Europejska po raz pierwszy przyjęła plan uwzględniający wiele aspektów polityki zatrudnienia, w tym:

• współpracę między państwami członkowskimi,

• inwestowanie w edukację i szkolenie zawodowe,

• wprowadzenie wysokich standardów w dziedzinie pracy,

• usprawnienie funkcjonowania europejskiego rynku pracy

• zwiększenie mobilności pracowników,

• zapewnienie równych szans kobietom i mężczyznom w dostępie do rynku pracy .

• Starając się ograniczać skalę bezrobocia w krajach europejskich Komisja Europejska oparła swoje pierwsze wytyczne (Europejska Strategia Zatrudnienia) w dziedzinie zatrudnienia na koncepcji czterech filarów. Z biegiem czasu poszczególne filary są tylko uzupełniane i rozbudowywane, a każdy z nich dysponuje stosownymi narzędziami do realizacji wytyczonej polityki.

Filar 1: Zdolność do uzyskania zatrudnienia.

Filar 2: Przedsiębiorczość.

Filar 3: Zdolność adaptacyjna.

Filar 4: Równość szans.

• W 2003 roku, po szerokiej dyskusji dotyczącej efektów i doświadczeń jakie przyniosło pięć lat realizacji wspólnotowej polityki zatrudnienia, państwa członkowskie uzgodniły, iż wymaga ona pewnego uzupełnienia i większej koncentracji na niektórych problemach. Określone zostały ponownie zasadnicze cele i przyjęte nowe wytyczne. Od 2004 roku Polska, podobnie jak wszystkie inne państwa wchodzące w skład Unii Europejskiej zobowiązana będzie realizować „Europejską strategię na rzecz pełnego zatrudnienia i lepszej pracy dla wszystkich”, a w swojej polityce zatrudnienia uwzględniać Wytyczne ws. zatrudnienia.

• Coraz powszechniej mówi się o globalnym rynku pracy, gdzie zarówno przedsiębiorcy jak i pracownicy nie muszą myśleć o podziale granic państwowych, bowiem pracować można wszędzie. Jest to jednak prawda dotycząca przede wszystkim osób o wysokich kwalifikacjach, które z łatwością znajdują zatrudnienie zarówno w kraju swojego pochodzenia, jak i w przedsiębiorstwach, które mają siedziby w zupełnie innej części świata. Duże, międzynarodowe koncerny mają swoje oddziały w wielu krajach, istnieje więc możliwość, a czasem wręcz konieczność przemieszczania wykwalifikowanej kadry w odległe miejsca.

• Z rynkiem globalnym łączy się też szereg nowych zjawisk i zagrożeń: przenoszenie poszczególnych części przedsiębiorstw w takie regiony gdzie siła robocza jest relatywnie tańsza; wypieranie z rynku małych lokalnych pracodawców itp. Nie należy więc, przynajmniej na razie, zakładać że globalny rynek pracy rozwiąże problemy wszystkich bezrobotnych w Polsce, ale warto zdawać sobie sprawę z tej tendencji, coraz wyraźniej obecnej na światowym rynku pracy.

4. Ukryty i jawny rynek pracy

Przedstaw i omów plakat JAWNY I UKRYTY RYNEK PRACY (P 8.2)

• Szacuje się, że w krajach zachodnich od 60 do 85 procent wszystkich wolnych miejsc pracy nie jest podawanych do publicznej wiadomości, ponieważ realizowane są one poprzez kontakty prywatne - nazywa się to ukrytym rynkiem pracy. Jest to ogromne źródło miejsc pracy, o których siedząc w domu i korzystając tylko z ogłoszeń lub urzędów i agencji pośrednictwa nie mamy szansy nigdy się dowiedzieć.

• Obok miejsc pracy powstających w wyniku rozwoju firmy pojawiają się także wolne miejsca pracy z powodu różnych sytuacji życiowych, które dotyczą aktualnych pracowników. Najważniejsze z nich to:

• przejście na emeryturę,

• powołanie do służby wojskowej,

• awans (przesunięcie) wewnętrzny,

• podjęcie nauki,

• zwolnienie i odejście z pracy,

• urlop bezpłatny,

• śmierć.

• Aktywne poszukiwanie pracy opiera się na wykorzystaniu informacji:

• o istnieniu ukrytego rynku pracy,

• o tym, że pracodawcy chętniej przyjmują do pracy “znajomych”, czyli ludzi, z którymi zetknęli się wcześniej, lub którzy są poleceni przez ich znajomych.

• Zapytaj: Jak się czujecie słysząc, że wolnych miejsc pracy jest 3-5 razy więcej niż myślicie? Czy sądzicie, że odnosi się to również do waszego, lokalnego rynku pracy?

• Zapytaj: W jakiej firmie wolicie pracować: państwowej czy prywatnej? Poproś
  o uzasadnienie różnych odpowiedzi.

Przypomnij najważniejsze cechy rynku pracy w Polsce. Wykorzystaj materiał
RYNEK PRACY W POLSCE (L 8.3)

Odnieś te ogólne informacje do rynku lokalnego. Przedstaw najważniejsze jego cechy.

Ćwiczenie 8.3

Lokalni pracodawcy

10 minut

Przygotuj materiały pomocnicze: informatory lokalne, książki telefoniczne, Panoramy firm, foldery reklamowe. Przydatne informacje i materiały można uzyskać również np. w Centrach Wspierania Przedsiębiorczości, Izbach Gospodarczych, Inkubatorach Przedsiębiorczości. Bogatym źródłem informacji jest Internet.

Zaprezentuj poszczególne materiały i omów krótko, jakie informacje można w nich znaleźć.

1. Podziel uczestników na 3-4 osobowe zespoły. Poproś aby członkowie zespołu postarali się przypomnieć sobie wszystkich pracodawców funkcjonujących na lokalnym rynku pracy. Jedna osoba spisuje wszystkich wymienionych przez grupę pracodawców.

2. Ustalcie, jaki obszar terytorialny obejmie wasza lista (gmina, powiat, miasto, dzielnica).

3. Połączcie wszystkie przygotowane listy i sporządźcie jeden wspólny spis firm, który będziecie mogli wykorzystywać w poszukiwaniu pracy.

Podsumuj:

Informacje o lokalnym rynku pracy można uzyskać z różnych źródeł. Należą do nich:

• pracodawcy,

• raporty o firmach

• rozmowy

• spotkania informacyjne

• baza danych o pracodawcach

• grupy pracodawców, zrzeszenia,

• stowarzyszenia, izby handlowe itp.,

• władze lokalne, szkoły wyższe, doradcy,

• lokalne raporty ekonomiczne,

• lokalne media,

• osoby, firmy prowadzące szkolenia,

• klienci,

• grupy nieformalne w społeczności lokalnej,

• koledzy z pracy.

5. Tendencje na rynku pracy - zawody przyszłości

Zapytaj: Jakie zawody w najbliższych latach mogą być potrzebne na terenie waszego zamieszkania? Jakie w województwie? Jakie w Polsce?

Odpowiedzi zapisz na arkuszu.

Przedstaw informacje na temat rynku pracy pod kątem zawodów, które się rozwijają bądź zanikają. Wykorzystaj materiały STRUKTURA ZATRUDNIENIA (z punktu widzenia SAMODZIELNOŚCI I KOMPETENCJI) (L 8.8) i Zawody Przyszłości
I PRZESZŁOŚCI (L 8.9).

Prognozy Komitetu Polska w XXI wieku szacują, że do roku 2010 straci pracę od 114 do 129 tys. górników, 36 - 48 tys. hutników, 21 - 33 tys. pracowników transportu, drugie tyle w sektorze paliwowym, w przemyśle przetwórczym zniknie 92 tys. miejsc pracy; redukcja obejmie przemysł lekki, spirytusowy, tytoniowy, tartaczny, produkcji maszyn rolniczych, winiarski, jedwabniczy; w rolnictwie pracę straci od 700 do 793 tys. ludzi.

• Za 10 -15 lat (może wcześniej) praca pojawi się w wielu niedocenianych dzisiaj obszarach lub słabo obecnie obsadzonych: w dziedzinach związanych z badaniami naukowymi, prawem, zdrowiem, opieką społeczną, oświatą, doradztwem, mediami, informacją, organizacją czasu wolnego, służbą państwową, telekomunikacją. Wiele osób dzisiaj rozpoczynających swoją drogę zawodową, by dostosować się do tych tendencji nie tylko będzie zmieniać zakład pracy (szacuje się statystycznie, że do 10 - 14 razy), ale także będzie musiało zmienić zawód (4 - 5 razy).

PAMIĘTAJ:

Związane to jest z tym, że przeciętny czas życia firmy we współczesnym świecie jest dwa razy krótszy od stażu pracy zatrudnionych w niej ludzi - to znaczy, że nie można całego życia przepracować w jednym miejscu.

6. Podsumowanie sesji

Podczas tej sesji nauczyłem się ...

Dzięki zdobytej nowej wiedzy mam zamiar ...

7. Zapowiedź programu następnej sesji

(L 8.2)

WOLONTARIAT

Nie ma jednej powszechnie przyjętej definicji działalności wolontariackiej. Większość definicji podkreśla jednak, że wolontariat to dobrowolna, świadoma i bezpłatna działalność na rzecz innych, wykraczająca poza więzi rodzinne, koleżeńskie czy przyjacielskie. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa /volontarius/, które można przetłumaczyć jako „dobrowolny” lub „chętny”. Przyjęło się, iż wolontariusz to osoba, która pracuje na zasadach wolontariatu tam gdzie potrzebna jest pomoc. Oznacza to więc, iż dobrowolnie wykonuje określone prace, nie otrzymując w zamian wynagrodzenia.

Wolontariat jest bardzo dobrą formą zdobywania nowych doświadczeń, rozwoju swoich umiejętności, jest sposobem do nawiązania nowych kontaktów zawodowych, które mogą zaowocować w przyszłości propozycją zatrudnienia. Wolontariat stwarza szanse przebywania wśród ludzi, co ma szczególne znaczenie dla osób, które od dłuższego czasu są bezrobotne lub z osobistych powodów były zawodowo nieaktywne. Pozwala im poznać lub od nowa ocenić swoje mocne i słabe strony, uwierzyć w siebie, a czasem znaleźć swoje miejsce
w świecie.

Podstawowe kwestie dotyczące wolontariatu reguluje od niedawna ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96 z 2003 roku, poz. 873). Ustawa definiuje pojęcie pożytku publicznego, organizacji pozarządowej oraz podstawowe kwestie dotyczące wolontariatu. Określa strefę zadań publicznych oraz zasady ich zlecania organizacjom prowadzącym działalność pożytku publicznego.

Działalność pożytku publicznego jest to działalność społecznie użyteczna prowadzona przez organizacje pozarządowe w strefie określonych w ustawie zadań publicznych (art. 3.1).

Organizacjami pozarządowymi są osoby prawne lub jednostki nie posiadające osobowości prawnej, w tym fundacje, stowarzyszenia, które nie działają w celu osiągnięcia zysku (art.3.2). Do organizacji pozarządowych nie wlicza się jednak partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych czy fundacji, w których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego /z pewnymi wyjątkami/ (art.3.4).

Organizacje pozarządowe tworzą tzw. trzeci sektor. Pierwszy sektor to administracja publiczna, określana niekiedy jako sektor państwowy, drugi zaś to strefa biznesu, który tworzą instytucje i organizacje, których działalność ukierunkowana jest na zysk, zwany też sektorem prywatnym.

Zadania publiczne określone w ustawie to:

• pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób;

• działalność charytatywna;

• podtrzymywanie tradycji narodowej;

• pielęgnowanie polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej
  i kulturowej;

• działalność na rzecz mniejszości narodowych;

• ochrona i promocja zdrowia;

• działania na rzecz osób niepełnosprawnych;

• promocja zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy
  i zagrożonych zwolnieniami z pracy;

• upowszechnianie i ochrona praw kobiet oraz działalność na rzecz równouprawnienia kobiet i mężczyzn;

• działalność wspomagająca rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości;

• działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;

• nauka, edukacja, oświata i wychowanie;

• krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży;

• kultura sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji;

• upowszechnianie kultury fizycznej i sportu;

• ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego;

• porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym;

• upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa;

• upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich,
  a także działań wspomagających rozwój demokracji;

• ratownictwo i ochrona ludności;

• pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju
  i za granicą;

• upowszechnianie i ochrona praw konsumentów;

• działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy miedzy społeczeństwami;

• promocja i organizacja wolontariatu;

• działalność wspomagająca technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe (art.4.1).

Zadania publiczne mogą być realizowane również przez osoby prawne i jednostki organizacji utworzone przez Kościół Katolicki oraz inne kościoły i związki wyznaniowe oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego (art.3.3.).

Zgodnie z ustawą wolontariusze mogą wykonywać świadczenia, odpowiadające świadczeniu pracy, jeśli dotyczą one zadań publicznych. Mogą je wykonywać w ramach działań organizacji pozarządowych, organizacji utworzonych przez kościoły i organów administracji publicznej zarówno w kraju jak i za granicą.

Organizacja korzystając z pracy wolontariuszy nie płaci im wynagrodzenia, jednak zobowiązana jest do zapewnienia im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz pokrycia kosztów podroży służbowych i diet. Może także ponosić inne koszty związane
z wykonywaną przez wolontariusza pracą na takich zasadach jakie dotyczą pracowników. Może pokrywać koszty szkoleń wolontariuszy dotyczących wykonywanych przez nich zadań, może również zgłosić wolontariusza i członków jego rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego.

Od wolontariusza najczęściej nie wymaga się specjalnych kwalifikacji, choć w pewnych przypadkach, gdy regulują to specyficzne przepisy jest to konieczne np. w przypadku lekarza, który wykonuje swój zawód jako wolontariusz.

Aby działać jako wolontariusz wystarczy więc czas i dobre chęci.

Wolontariusz nie musi umieć robić wszystkiego od razu i robić to perfekcyjnie. Ofiarowuje innym to co potrafi. Uczy się też rzeczy nowych i zdobywa doświadczenie.

Będąc wolontariuszem można robić różne rzeczy np:

• pracować w świetlicach środowiskowych - pomagając odrabiać lekcje dzieciom, uczyć je obsługi komputera i bawić się z nimi;

• prowadzić w szkole zajęcia dotyczące ekologii, etyki, demokracji, przeciwdziałania dyskryminacji;

• prowadzić ćwiczenia ruchowe i zabawy z dziećmi upośledzonymi;

• pomagać osobom poszukującym pracy;

• przygotowywać i prowadzić szkolenia, wykorzystując wiedzę zdobytą w szkole i na specjalnych kursach;

• pomagać w pracach porządkowych i robić zakupy osobom chorym, starszym, niepełnosprawnym;

• czytać książki osobom niewidomym, pomagać im załatwiać sprawy poza domem;

• brać udział w kampaniach społecznych nagłaśniających w mediach problemy społeczne;

• pracować w infoliniach - udzielać porad psychologicznych i prawnych;

• pomagać w wyszukiwaniu sponsorów i zbieraniu funduszy (fund - raising);

• prowadzić korespondencję tradycyjną i elektroniczną;

• współtworzyć serwisy internetowe - zbierając informacje, pisząc artykuły, tłumacząc na języki obce;

• pomagać gotować pokarm dla zwierząt w schroniskach;

• wspierać psychicznie osoby śmiertelnie chore lub uzależnione oraz ich rodziny;

• chronić środowisko naturalne np. pracując przy zalesianiu, pomagając w ochronkach dla zwierząt;

• pomagać w renowacji zabytków.

Jeśli ktoś chce poświecić swój czas na pracę dla innych warto najpierw zastanowić się nad takimi kwestiami: jaki rodzaj pracy mnie interesuje, co mi odpowiada, ile czasu mogę poświecić na ten rodzaj aktywności, czy dowolną ilość czasu czy udział w wybranych akcjach czy może pomoc w ramach jakichś specjalnych wydarzeń. To ułatwi wybór organizacji lub instytucji, która prowadzi działalność użyteczności publicznej.

Jak znaleźć informację o organizacjach użyteczności publicznej.

Najprościej skontaktować się z jednym z Centrum Wolontariatu, które zajmują się pośredniczeniem pomiędzy ochotnikami a organizacjami użyteczności publicznej. Poza prowadzeniem bazy wolnych miejsc pracy Centra zajmują się doradztwem w wyborze zajęcia i organizacji oraz szkoleniem ochotników, w trakcie którego mogą oni zdobyć wiele cennych informacji na temat idei wolontariatu, korzyści i obowiązków z niego płynących.

Można również popytać znajomych, rodzinę, pracownika samorządu lokalnego lub pomocy społecznej albo księdza - wielu wolontariuszy dowiaduje się o organizacji w ten sposób.
Po wybraniu organizacji, można skontaktować się z nią telefonicznie, poprzez pocztę elektroniczną lub po prostu przyjść osobiście i dowiedzieć się o możliwość pracy. Jeśli w tej chwili nie potrzebują wolontariuszy należy po prostu znaleźć inną organizację.

Więcej informacji na temat organizacji pozarządowych znajduje się na stronie www.ngo.pl.

Wolontariuszem można zostać nie tylko w organizacji pozarządowej. Istnieje możliwość pracy woluntarystycznej w administracji publicznej (centralnej i lokalnej).

Praca w dużej, sformalizowanej strukturze przybliża zasady funkcjonowania państwa i dużej instytucji. Dzięki współpracy z zespołem ludzi o dużym doświadczeniu zawodowym pozwala wolontariuszowi zdobyć wiele ciekawych doświadczeń. Przynosi także korzyści instytucji, która go przyjęła, służy bowiem społeczności lokalnej, określonym grupom społecznym,
a nawet całemu społeczeństwu. Rozpowszechnienie tej formy wolontariatu umożliwia rozbudowę działalności instytucji publicznych i usprawnia ich pracę.

Wolontariusz za granicą

Wiele osób zainteresowanych jest pracą w organizacjach, które działają także poza granicami Polski. Wyjazd do zagranicznej organizacji społecznej to świetna szansa nie tylko na poznanie kultury tego kraju i języka, ale także na poznanie samego siebie, nawiązanie międzynarodowych znajomości na całym świecie oraz by trochę powiedzieć o Polsce i naszej kulturze.

Aby wyjechać jako wolontariusz do innego kraju należy znaleźć interesujący nas projekt
i organizację, która go realizuje. Organizacje takie same prowadzą rekrutację ochotników, najczęściej pierwszy etap to wysłanie do nich wypełnionej aplikacji. Proces aplikacyjny jest długi, ale na pewno warto trochę poczekać, bo można wyjechać nawet na 12 miesięcy do jednego z krajów Unii Europejskiej.

Preferowane są osoby młode, mające silną motywację do pracy jako wolontariusz
w organizacji społecznej oraz posiadają już jakieś doświadczenie w pracy wolontariackiej.

Na stronie www.sosforevs.org znajduje się baza organizacji goszczących i realizowanych przez nie projektów. Projekty dotyczą takich sfer jak walka z rasizmem, wykluczeniem społecznym, ksenofobią, bezrobociem, promocją polityki młodzieżowej i świadomości europejskiej. Niektóre projekty dotyczyć również mogą komunikacji społecznej, mediów
i sztuki.

Organizacje rekrutujące wolontariuszy za granicę

Fundacja im. Stefana Batorego

http://www.batory.org.pl/
We współpracy z OBWE i MSZ w ostatnich 2 latach wysłała za granicę ponad 200 polskich wolontariuszy, m. in. jako obserwatorów do byłej Jugosławii (m.in. Bośnia i Kosowo).
W wyniku wspólnej rekrutacji z ONZ (United Nations Volunteers), grupa Polaków znalazła się w Timorze Wschodnim.

Narodowa Agencja Programu "Młodzież"

http://www.youth.org.pl/
W ramach unijnego programu "Młodzież" (Wolontariat Europejski) osoby w wieku 18-25 lat mogą wyjechać do jednego z krajów Unii Europejskiej. Projekty trwają od kilku tygodni do kilkunastu miesięcy. Oprócz wieku, polskiego obywatelstwa i silnej motywacji do pomagania innym nie ma szczególnych wymagań, ale większą szansę na wyjazd mają osoby zagrożone patologiami, niepełnosprawne czy bezrobotne.

Polska Akcja Humanitarna

http://www.pah.ngo.pl/
Fundacja pomaga poszkodowanym w wojnach i kataklizmach, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Zakłada misje humanitarne na terenach pokonfliktowych lub dotkniętych ubóstwem (obecnie prowadzi dwie stałe misje w Czeczenii i Kosowie). Trzeba mieć minimum 18 lat, znać język obcy użyteczny w danym kraju i przejść przeszkolenie.

Polska Fundacja im. Roberta Schumana

http://www.schuman.org.pl/
W programie wymiany "Wolontariat - Budowanie Mostów w Europie" mogą brać udział osoby w wieku 18-25 lat. Wyjeżdżają do Niemiec, aby uczyć młodzież, pomagać w domach spokojnej starości, zajmować się niepełnosprawnymi. Znajomość języka nie jest konieczna. Fundacja współpracuje z Wolontariatem Europejskim, wysyłając młodych ludzi także do Belgii i Francji. Projekty trwają maksymalnie dwanaście miesięcy.

Program Wolontariuszy Narodów Zjednoczonych (United Nations Volunteers - UNV)

http://www.unv.org http://www.undp.org.pl

Wolontariusze UNV pracują przy projektach i programach pomocowych prowadzonych przez organizacje i agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych w większości państw świata. Rekrutowane są tylko osoby z wyższym wykształceniem, które ukończyły 25 lat, mające minimum 5 lat praktyki zawodowej i znające dwa języki obce. Szerszy opis programu na naszej stronie.

Salezjański Wolontariat Misyjny

http://www.salos.pl/misje/
Wolontariusze pomagają duchownym w pracy na misjach, głównie w Afryce. Wyjazdy trwają zazwyczaj 2-3 miesiące w okresie wakacyjnym. Trzeba samemu pokryć koszty transportu
i wiz. Wolontariusz powinien mieć co najmniej 18 lat i znać przydatny w danym regionie język.

Stowarzyszenie Jeden Świat

http://free.ngo.pl/sci_owa/
Organizuje projekty długoterminowe (od trzech miesięcy) i krótkoterminowe - workcamps
(2-3 tygodnie). Projekty dotyczą wybranej wcześniej dziedziny np. ekologia, opieka nad osobami starszymi, praca z dziećmi. Organizacja ma zasięg globalny.

(L 8.2)

TELEPRACA

Praca nie zawsze musi być wykonywana w siedzibie lub miejscu wskazanym przez pracodawcę. Jeśli pracodawca i pracownik wspólnie uzgodnią to praca może być wykonywana przez pracownika we własnym domu lub dowolnym miejscu.

Do niedawna jedyny rodzaj pracy jaką mógł pracownik wykonywać w swoim domu to była tzw. praca chałupnicza inaczej zwana nakładczą. Polegała ona np. na wykonywaniu przez pracownika określonych wyrobów z materiału powierzonego przez pracodawcę.

Od pewnego czasu mamy do czynienia z nową formą pracy wykonywanej poza siedzibą pracodawcy, nosi ona najczęściej nazwę telepraca, ale spotyka się też inne, zapożyczone
z języka angielskiego nazwy: teleworking, telecommuting, telehomeworking, electronic homeworking.

Telepraca to wykorzystywanie nowoczesnych technologii teleinformatycznych
do wykonywania pracy w dowolnej odległości od miejsca, gdzie w tradycyjnym systemie pracę należałoby wykonywać lub gdzie należy dostarczyć efekty pracy.

Istotą telepracy jest taki sposób jej wykonywania, w którym charakter i miejsce pracy może być kształtowane i przekształcane za pomocą użycia zaawansowanych sieci lub układów komunikacyjnych (zwłaszcza telekomunikacyjnych) i informatycznych, wykorzystujących technologię przetwarzania informacji.

Właśnie ta ostatnia cecha jest wyróżnikiem telepracy. W tej formule zaciera się pojęcia miejsca pracy jako określonej części przestrzeni, na której zlokalizowany jest teren zakładu pracy. Zakład pracy stanowi tu bowiem sieć i układ wzajemnych połączeń pomiędzy stronami stosunku pracy lub zleceniodawcą. Co więcej kontakty pomiędzy pracodawcą i pracownikiem nie mają tu bezpośredniego charakteru, ale są możliwe dzięki środkom porozumiewania się na odległość. Zatem telepracownik nie musi pracować w domu, jak to się powszechnie przyjęło uważać, może wykonywać swoje zadania gdzie chce. Telepracownik nie musi pracować poza firmą przez cały czas. Może być zarówno telepracownikiem w pełnym wymiarze godzin, jak również spędzać poza biurem tylko kilka dni w miesiącu.

Telepraca wykonywana może być w ramach umów o pracę, umów zlecenia i o dzieło lub samodzielnej działalności gospodarczej, a telepracownik może być pracownikiem jednej firmy lub pracować równocześnie dla wielu pracodawców

Najbardziej popularne formy telepracy to:

• telepraca domowa, gdzie pracownik lub zleceniobiorca pracuje w domu zamiast dojeżdżać do biura praco- lub zleceniodawcy;

• telepraca mobilna inaczej zwana nomadyczną, gdy pracownik lub zleceniobiorca stale się przemieszcza, tzn. pracuje w ruchu. Praca wykonywana jest u klienta (serwisanci, agenci ubezpieczeniowi) lub w samolocie, pociągu czy hotelu (personel zarządzający, konsultanci);

• telecentra, są to miejsca zapewniające dostęp do wszelkich ułatwień wirtualnego biura osobom, które nie chcą pracować w domu, ale nie mogą tracić czasu na dojazdy do siedziby firmy i pragną uniknąć związanych z tym niewygód i wydatków.

Nie wszystkie rodzaje prac mogą być wykonywane w systemie telepracy. Najłatwiej można telepracę zastosować do zajęć związanych z gromadzeniem, przetwarzaniem
i udostępnianiem szeroko rozumianej informacji oraz świadczeniem usług intelektualnych. W systemie tym mogą więc pracować tłumacze, analitycy finansowi, prawnicy, dziennikarze, redaktorzy tekstów, osoby tworzące bazy danych , graficy komputerowi itp.

Telepraca może przynieść wiele korzyści zarówno pracodawcy i pracobiorcy jak i całemu społeczeństwu. Najważniejsze z nich to:

Dla pracodawcy:

• obniżenie kosztów utworzenia i utrzymania stanowiska pracy (utrzymanie biura, wyposażenie stanowiska w sprzęt, obsługa stanowiska np. serwis sprzętu);

• obniżenie kosztów socjalnych;

• obniżenie absencji;

• zwiększenie produktywności pracowników (15-25%);

• uelastycznienie struktury organizacyjnej;

• brak konieczności płacenia za nadgodziny;

• eliminacja czasu nieproduktywnego.

Dla pracownika:

• dla osób niepełnosprawnych lub okresowo wyłączonych z normalnego rynku pracy (macierzyństwo) możliwość bycia zawodowo aktywnym;

• możliwość wykonywania pracy w indywidualnie najbardziej dogodnym czasie;

• zmniejszenie kosztów pracowniczych (dojazd, posiłki, ubrania.);

• oszczędność czasu na dojazdy;

• obniżenie ryzyka zachorowań na choroby zakaźne;

• obniżenie poziomu stresu mającego źródło w konfliktach w pracy;

• możliwość bezkolizyjnego łączenia obowiązków zawodowych i rodzinnych.

Dla społeczeństwa:

• spadek zanieczyszczenia środowiska;

• zmniejszenie korków ulicznych;

• zmniejszenie kosztów infrastruktury;

• możliwość pracy dla osób niepełnosprawnych;

• poprawa stosunków międzyludzkich.

(L 8.3)

Rynek Pracy w Polsce

Dane ogólne

Według szacunków GUS liczba pracujących w gospodarce narodowej w końcu 2002 roku wynosiła ok. 14,9 ml. Wskaźnik zatrudnienia obliczany jako udział pracujących
w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (tzn. w wieku 15 - 64 lata zgodnie z zaleceniami EUROSTAT'u) wyniósł w IV kwartale 51,2%. W stosunku do lat ubiegłych wskaźnik zatrudnienia wykazuje tendencje malejącą.

Od kilku lat obserwuje się tendencję do obniżania się liczby pracowników pracujących w przedsiębiorstwach zatrudniających wielu pracowników. W latach 1998 - 2001 liczba pracujących w zakładach zatrudniających więcej niż 9 pracowników obniżyła się z 5,3 ml do 4,5 ml. W roku 2002 w sektorze przedsiębiorstw, w zakładach pracy zatrudniających powyżej 9 pracowników, zatrudnienie stanowiło ok. 33% ogółu zatrudnionych. W stosunku do roku 2001 nastąpił spadek zatrudnienia w tej grupie jednostek gospodarczych o 4.4%. Największy spadek nastąpił w budownictwie (o 12,3%), transporcie, gospodarce magazynowej i łączności (o 6,5%) oraz przetwórstwie przemysłowym (o 6,2%). Utrzymał się notowany w przednich latach wzrost zatrudnienia w obsłudze nieruchomości oraz w sekcji hoteli i restauracji.

Na polskim rynku dominują dzisiaj firmy prywatne. Według danych GUS¹ na koniec 2002 roku działo 3.347.625 prywatnych i 120.593 państwowych podmiotów gospodarki narodowej. Źródłem nowych miejsc pracy jest więc przede wszystkim sektor prywatny. Oferuje on prace tak różnorodne jak różnorodne są powstające firmy.

W sektorze publicznym, który tworzą instytucje i przedsiębiorstwa, których zarządzanie leży w gestii państwa (m. in. administracja, edukacja, ochrona zdrowia i opieka społeczna, wymiar sprawiedliwości, obrona narodowa, zakłady zaopatrzenia w energię elektryczną, gaz i wodę i.in.) ostatnie kilka lat cechuje stale zmniejszający się stan zatrudnienia.

Stan zatrudnienia w wybranych latach na dzień 31.XII²

pracujący (w tysiącach)	1990	1995	2000	2001
ogółem	16484,7	15485,7	15480,0	14987,9
Sektor publiczny	8582,7	5979,7	4309,3	4020,0
sektor prywatny	7902,0	9506.0	11170,7	10967

Wśród osób zatrudnionych w 2001 roku 60.6% zatrudnionych było na podstawie stosunku pracy, 38,6% stanowili pracodawcy i pracujący na własny rachunek.

Cechy polskiego rynku pracy

Rynek pracy w Polsce w stale się zmienia. Jednak najistotniejsze cechy, które go charakteryzują w ostatnich kilku latach to:

• wysoki poziom bezrobocia długookresowego i długotrwałego (osoby bezrobotne powyżej 12 miesięcy - 51,2%, powyżej 24 miesiące - 17,3%),

• wysoki wskaźnik bezrobocia w grupie młodzieży i absolwentów (na koniec roku młodzież w wieku 18-24 lata stanowiła 27,8%),

• niski poziom wykształcenia i brak kwalifikacji osób, które mają problemy ze znalezieniem pracy (osoby o wykształceniu średnim ogólnokształcącym, zasadniczym zawodowym oraz gimnazjum i poniżej stanowiły 74,8% ogółu zarejestrowanych),

• duże regionalnie zróżnicowanie co do możliwości absorpcji siły roboczej (rozpiętość stopy bezrobocia w końcu 2002 roku od 13,9% w województwie mazowieckim do 28,8% w województwie warmińsko-mazurskim),

• wysoki wskaźnik bezrobocia na wsi (na koniec roku osoby zamieszkałe na wsi stanowiły 41,7% ogółu zarejestrowanych jako bezrobotni),

• sezonowość zatrudnienia (wiosna-lato-jesień - zatrudnienie w budownictwie, rolnictwie, turystyce),

• trudności w znalezieniu zatrudnienia przez osoby w wieku powyżej 50 roku życia,

• zróżnicowanie możliwości zatrudnienia ze względu na płeć, sprawność psychofizyczną,

• wysoki poziom kolejnych rejestracji.

Rysunek 1. Terytorialne zróżnicowanie bezrobocia w Polsce w dniu 31 grudnia 2002

Wysokiemu bezrobociu rejestrowanemu w Polsce towarzyszy szara strefa zatrudnienia. Pod pojęciem tym rozumie się różne formy aktywności zawodowej o charakterze zarobkowym (zarówno świadczenie usług jak i produkcja), które nie mają cech oficjalnego zatrudnienia. Pracodawcy, którzy zatrudniają pracowników „na czarno” nie odprowadzają za nich składek na ubezpieczenie społeczne. Od uzyskanego dodatkowego dochodu nie płacą podatków. Pracobiorcy, najczęściej bezrobotni czy emeryci, dla których jest to często jedyny sposób zarobienia pieniędzy na życie, podejmują tego typu pracę na warunkach narzuconych przez pracodawców, mimo iż z reguły jest ona nisko opłacana, nie gwarantuje świadczeń socjalnych i uprawnień pracowniczych. Szacuje się, że w szarej strefie w Polsce wytwarza się 10 - 30% PKB.

Przyczyny sytuacji na rynku pracy

Jako najważniejszą przyczynę trudnej sytuacji na dla rynku pracy (niski wskaźnik zatrudnienia, brak nowych miejsc pracy) uważa się obecnie niskie tempo wzrostu gospodarczego. W 2002 roku wzrost PKB wyniósł w Polsce tylko 1.3%. Spowolnienie
w gospodarce powoduje nasilenia się takich zjawisk jak: zwolnienia z pracy z przyczyn ekonomicznych, konieczność restrukturyzacji przedsiębiorstw w związku z obniżaniem się zapotrzebowania i rynku zbytu na produkowane produkty i usługi, obniżenie się czasu funkcjonowania nowotworzonych przedsiębiorstw, zwłaszcza z grupy małych i średnich przedsiębiorstw (MSP.

Drugi0 ważny czynnik to wzrost zasobów ludzkich. Według Prognozy ludności Polski na lata 1999-2030 wiek zdolności do pracy osiągają aktualnie najliczniejsze roczniki młodzieży urodzonej w okresie wyżu demograficznego w latach 80'ych. Na rynek co roku napływa kolejna fala osób młodych, które nie mogą podjąć pracy. Pracodawcy niezbyt chętnie bowiem zatrudniają osoby nie mające stażu pracy, mimo iż posiadają one odpowiednie kwalifikacje, czasami wyższe niż aktualnie zatrudnieni pracownicy.

Kolejny czynnik istotny dla rynku pracy w Polsce to wysoki odsetek ludności zamieszkałej na wsi. Według danych GUS na koniec roku 2001 liczba ta stanowiła 14,8 ml (38,3% ogółu ludności Polski). Rynek pracy na wsi jest mniej podatny na zmiany, dlatego bezrobocie na wsi jest trwalsze i ma nieco inny charakter niż w mieście. Oprócz bezrobocia rejestrowanego występuje na wsi bezrobocie ukryte. Jest ono przede wszystkim efektem braku motywacji do rejestrowania się w celu uzyskania statusu bezrobotnego. Trudności finansowe dodatkowo utrudniają kontakty z urzędami pracy (koszty dojazdów). Bezrobocie ukryte na wsi ma też inną przyczynę. Duża część ludności wiejskiej nie jest uprawniona do rejestrowania się ponieważ posiada gospodarstwa rolne o powierzchni większej niż przewiduje ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (art. 2). W końcu 2002 roku osoby zamieszkałe na wsi stanowiły 41,7% ogółu zarejestrowanych jako bezrobotne.

(L 8.4)

MOŻLIWOŚĆ WYJAZDU DO PRACY ZA GRANICĘ

opracował Jerzy Dworańczyk, Ministerstwo Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej

Polscy obywatele mają możliwość wyjazdu do pracy za granicą , poprzez:

1. oddelegowanie w ramach eksportu usług lub

2. zawarcie umowy o pracę z pracodawcą zagranicznym i świadczenie tej pracy poza granicami kraju.

Oddelegowanie

Oddelegowanie w ramach eksportu usług, często określane jako „wyjazd na budowę eksportową” lub „praca na kontrakcie”, jeszcze do niedawna kojarzona była wyłącznie
z usługami budowlanymi. Obecnie polskie firmy świadczą usługi za granicą w zakresie wykraczającym znacznie poza szeroko pojęte budownictwo. Angażują one specjalistów
z różnych dziedzin dając tym samym szansę pracy także przedstawicielom innych zawodów, np. drwalom, rzeźnikom.

Oddelegowanie pracownika ma miejsce wówczas gdy polska firma wysyła (deleguje) za granicę własnych pracowników w celu wykonania zadań przewidzianych w umowie
o świadczeniu usług, zawartej z zagranicznym partnerem.

Uwaga !

Nie chodzi tu o wykonywanie przez pracownika zadań służbowych na polecenie pracodawcy poza siedzibą pracodawcy lub stałym miejscem pracy, potocznie zwanych delegacją służbową.

W trakcie pobytu za granicą pracownik oddelegowany zachowuje status pracownika polskiego i podlega polskiemu prawu. Nadzorowany i wynagradzany jest przez polskich przełożonych.

Zatrudnienie u pracodawcy zagranicznego

Osoba zainteresowana pracą u pracodawcy zagranicznego może wyjechać za granicę

• w drodze bezpośrednio nawiązanych kontaktów z pracodawcą lub

• za pośrednictwem instytucji pośredniczących.

Instytucjami pośredniczącymi mogą być wojewódzkie urzędy pracy lub agencje pośrednictwa pracy.

Praca za granicą, niezależnie od tego, czy jest załatwiana samodzielnie czy też poprzez pośrednika, powinna być podejmowana według zasad obowiązujących w kraju zatrudnienia. Jeżeli wyjazd następuje do państwa, z którym Polska zawarła umowę
o przepływie pracowników, uwzględniane są także dodatkowe warunki określone w takiej umowie.

W praktyce oznacza to, że Polak, który dopełni za granicą wszelkich formalności związanych z zalegalizowaniem pobytu oraz dopuszczeniem do miejscowego rynku pracy, w trakcie zatrudnienia podlegać będzie prawu tego kraju i będzie mógł korzystać w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia, bezpieczeństwa pracy oraz ochrony praw pracowniczych z takich samych uprawnień jak pracownik miejscowy.

Zalegalizowanie pobytu i dopuszczenie do rynku pracy to główne formalności, których należy dokonać po wyszukaniu za granicą pracodawcy i wstępnym uzgodnieniu z nim warunków pracy. Legalizacja pobytu polega na uzyskaniu zezwolenia na pobyt (odpowiedniej wizy),
a dopuszczenie do rynku pracy wymaga załatwienia zezwolenia na pracę.

Podjęcie pracy bez ww. dokumentów, tylko za zgodą pracodawcy, będzie zatrudnieniem nielegalnym, za które grożą prawnie określone konsekwencje. W stosunku do pracodawcy będą to wysokie grzywny, wobec pracownika deportacja do Polski.

Wizę pobytową uprawniającą do podjęcia pracy polski obywatel może uzyskać wyłącznie w Polsce, w placówce dyplomatyczno - konsularnej państwa, do którego zamierza wyjechać w celu zatrudnienia. Uzyskanie takiej wizy za granicą z reguły nie jest możliwe.

Należy pamiętać, że obowiązek posiadania takiej wizy dotyczy również osób podejmujących zatrudnienie w państwach, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła umowy o ruchu bezwizowym. Umowy te nie obejmują bowiem wyjazdów w celach zarobkowych.

Zezwolenie na pracę uzyskuje się we właściwych urzędach podległych ministrowi pracy.
W większości państw są to urzędy pracy. Postępowanie w celu uzyskania zezwolenia na pracę jest zróżnicowane w poszczególnych państwach. Na ogół obejmuje ono trzy etapy. Jednym jest uzyskanie decyzji o charakterze przyrzeczenia (promesy) wydania zezwolenia na pracę cudzoziemca. Wniosek w tej sprawie składa z reguły przyszły pracodawca. Jest to faza kluczowa. Wiąże się ona z potrzebą dokonania badania sytuacji na miejscowym rynku pracy
i koniecznością wykazania przez wnioskującego pracodawcę, że na proponowane cudzoziemcowi stanowisko pracy nie można znaleźć pracownika miejscowego. Promesa stanowi podstawę do wydania wspomnianej już wizy. Po uzyskaniu promesy i wizy następuje wydanie zezwolenia na pracę.

Uwaga !

Procedury związane z zalegalizowaniem zarówno pobytu jak i zatrudnienia mimo wielu podobieństw są w każdym państwie inne. Ulegają one zmianom w zależności od sytuacji na rynkach pracy poszczególnych krajów. Dla niektórych kategorii cudzoziemców stosuje się procedury uproszczone bądź, w określonych sytuacjach, zezwala się na ich zatrudnienie bez obowiązku uzyskiwania zezwoleń na pracę. Dlatego planując wyjazd za granicę dobrze jest zwrócić się do ambasady kraju przyszłego zatrudnienia /wydziału konsularnego/ po szczegółowe informacje na temat zasad i procedur wymaganych przez to państwo. Przyspieszy to załatwienie sprawy i ochroni przed niepotrzebnymi stresami.

Osoba podejmująca pracę za granicą nie ma obowiązku uzyskiwania jakiegokolwiek zezwolenia na wyjazd od polskich instytucji. Z punktu widzenia polskiego prawa do wyjazdu wystarczy ważny paszport. Do polskiego urzędu należy zgłaszać się tylko wówczas gdy wyjeżdżający, w celu nabycia prawa do określonych świadczeń po powrocie do kraju, zamierza opłacać składki na ubezpieczenie społeczne lub Fundusz Pracy.

Pośrednictwo urzędów pracy

Przy braku możliwości znalezienia pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego w wyniku indywidualnych, bezpośrednich kontaktów można korzystać z pomocy wojewódzkich urzędów pracy.

Wojewódzkie urzędy pracy, często przy współudziale powiatowych urzędów pracy, prowadzą rekrutację osób zainteresowanych wyjazdem do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych. Rekrutacja jest prowadzona w ramach umów międzynarodowych o przepływie pracowników, a także innych porozumień i uzgodnień dokonywanych przez urzędy pracy
z zagranicznymi partnerami takimi jak organizacje pracodawców, samorządy zawodowe, itp.

Polska aktualnie jest związana międzynarodowymi umowami bilateralnymi o przepływie pracowników z 13 krajami, w tym z 5 państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Polscy obywatele w ramach tych umów mogą podejmować zatrudnienie w charakterze stażystów
w: RFN (gdzie stażyści zwani są pracownikami - gośćmi), Francji, Szwajcarii, Belgii, Luksemburgu i Hiszpanii albo krótkoterminową pracę sezonową w: RFN, Francji i Hiszpanii.

Wyjazdy stażowe traktowane są jako możliwość podnoszenia kwalifikacji zawodowych
i językowych natomiast praca sezonowa, w swych założeniach, ma na celu okresowe łagodzenie negatywnych skutków bezrobocia w Polsce.

Wyjazdy do krajów, z którymi zawarte zostały umowy bilateralne realizowane są:

a) w formie imiennego wskazania polskiego obywatela przez przyszłego pracodawcę. Dotyczy to sytuacji, w której pracodawca zagraniczny zgłasza imiennie konkretnego kandydata do pracy, znanego mu osobiście z wcześniejszych kontaktów, i którego najczęściej zatrudniał już w latach poprzednich,

b) w formie oferty otwartej (anonimowej). Ma to miejsce w przypadku, gdy pracodawca zagraniczny nie ma odpowiedniego kandydata do pracy i oczekuje jego wskazania przez polski urząd pracy.

Większość ofert kierowanych do Polski (ponad 90 %) stanowią oferty imienne. Przekazywane są one bezpośrednio zainteresowanym. Natomiast wpływające do Polski oferty otwarte kieruje się głównie do województw o najwyższej stopie bezrobocia. Urzędy pracy, spośród osób wyrażających zainteresowanie wyjazdem, rekrutują takich kandydatów, którzy spełniają wymagania kwalifikacyjne stawiane przez pracodawców. Należy jednak mieć świadomość, że zakwalifikowanie do wyjazdu nie jest równoznaczne z podjęciem pracy, bowiem ostateczne decyzje podejmuje pracodawca zagraniczny. Może się bowiem zdarzyć, że kandydat wytypowany przez polski urząd pracy nie zostanie zaakceptowany przez pracodawcę i pracy nie podejmie. Dzieje się tak dlatego, że pracodawca chętniej przyjmie do pracy Polaka sprawdzonego, znanego mu osobiście - często z nielegalnej dotychczas pracy - niż anonimowego, zakwalifikowanego przez urząd pracy, mimo że ten drugi może mieć znacznie wyższe kwalifikacje zawodowe.

Zainteresowani wyjazdem do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych z wszelkimi pytaniami dotyczącymi tych kwestii powinni zwracać się do wojewódzkich urzędów pracy lub ich filii (zlokalizowanych w dawnych miastach wojewódzkich) właściwych dla miejsca stałego zamieszkania. Urzędy te niezależnie od działań rekrutacyjnych powinny udzielić szczegółowych informacji o możliwościach zatrudnienia za granicą, warunkach i kryteriach kwalifikacyjnych.

Pośrednictwo innych jednostek kierujących

Osoby zainteresowane wyjazdem do pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego mogą zwrócić się o pomoc także do niepublicznych agencji pośrednictwa pracy, które uzyskały wpis do rejestru agencji zatrudnienia. Rejestr takich agencji prowadzony jest przez Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej od dnia 15 maja 2003 r. Dotychczas dowodem legalności prowadzonego pośrednictwa było stosowne upoważnienie ministra właściwego do spraw pracy, a jeszcze wcześniej prezesa Krajowego Urzędu Pracy. W okresie przejściowym jednostki nie posiadające wpisu do rejestru a jedynie wspomniane upoważnienia będą miały nadal prawo prowadzić swoją działalność do dnia ważności upoważnienia. Wykazy wszystkich jednostek kierujących dostępne są w wojewódzkich urzędach pracy i ich filiach a także na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej www.praca.gov.pl.

Podmioty i osoby nie figurujące we wspomnianych wykazach, które proponują załatwienie pracy za granicą działają nielegalnie. Korzystanie z ich usług naraża poszukujących pracy na znaczne koszty nie gwarantując uzyskania zatrudnienia.

Kierowanie do pracy za granicą przez agencje pośrednictwa pracy odbywa się na podstawie umów cywilno - prawnych. Oznacza to, że agencja powinna podpisać z osobą wyjeżdżającą umowę określającą istotne dane dotyczące przyszłej pracy, a w szczególności: nazwę i adres pracodawcy zagranicznego, przewidywany okres zatrudnienia, rodzaj oraz warunki pracy, warunki wynagradzania, świadczenia socjalne przysługujące w czasie zatrudnienia, zasady
i warunki ubezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków lub chorób tropikalnych, obowiązki, uprawnienia i inne zobowiązania stron umowy, tzn. osoby kierowanej i agencji pośrednictwa pracy oraz zakres odpowiedzialności cywilnej stron w przypadku nie wykonania lub nienależytego wykonania umowy i tryb dochodzenia związanych z tym roszczeń. Agencja pośrednictwa pracy ma również obowiązek informowania wyjeżdżających o możliwościach i warunkach zaliczania okresu pracy za granicą do stażu pracy w Polsce.

Od osób kierowanych do pracy za granicą z tytułu pośrednictwa nie pobiera się opłat.

Uwaga

Udokumentowane okresy zatrudnienia obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych mogą być zaliczone do okresów pracy w Polsce w zakresie uprawnień pracowniczych i świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Warunkiem jest opłacanie składek na Fundusz Pracy i ZUS. Opłaty są dobrowolne. Wyjeżdżający może opłacać obie składki, jedną z nich albo nie płacić żadnej - w zależności od zakresu świadczeń jakie chciałby otrzymywać po powrocie do kraju. W przypadku rezygnacji z wnoszenia tych opłat pobyt za granicą traktowany będzie po powrocie do kraju jak przerwa w zatrudnieniu.

Szczegółowych informacji o możliwościach zaliczania pracy za granicą udzielają wojewódzkie urzędy pracy i ich filie.

(L 8.5)

PRACA w krajach unii Europejskiej

Z dniem akcesji Polski do Unii Europejskiej tj. od 1 maja 2004 r. zaczną obowiązywać w naszym kraju mechanizmy unijnego Jednolitego Rynku, którego nie dzielą
i nie ograniczają wewnętrzne granice państw członkowskich.

Jego istotą jest swobodny przepływu towarów, usług, kapitału i osób.

Swoboda przepływu towarów polega na zniesieniu barier we wzajemnym handlu. Przy wymianie towarów między państwami członkowskim nie obowiązują cła ani kontrola graniczna, a wszyscy członkowie zobowiązani są do przestrzegania jednolitych przepisów
i norm dotyczących jakości produktów.

Swoboda przepływu kapitału polega na możliwości nieograniczonego dokonywania transakcji finansowych w ramach państw Wspólnoty. Obejmuje to również obrót nieruchomościami i ziemią.

Swoboda przepływu usług oznacza, że we wszystkich krajach członkowskich można świadczyć usługi oraz kupować je i sprzedawać na podobnych zasadach. Umożliwia to prowadzenie przedsiębiorstw, uprawianie wolnych zawodów itp.

Swoboda przepływu osób polega na tym, że każdy obywatel Unii Europejskiej ma prawo do osiedlania się, podejmowania pracy i nauki oraz korzystania z praw socjalnych w dowolnym kraju członkowskim. Może zatem pracować na takich samych warunkach jak mieszkańcy danego państwa członkowskiego bez konieczności uzyskiwania dodatkowego zezwolenia na pracę.

Zasady dostępu do wspólnego rynku pracy dla Polaków

po przystąpieniu do Unii Europejskiej

Z dniem wejścia w życie traktatu akcesyjnego, podpisanego w Atenach 16 kwietnia 2003 roku, Polska stanie się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Nie wszystkie swobody będą jednak od razu dotyczyły nowych państw na takich samych zasadach jak obecnych członków Unii. Traktat Akcesyjny przewiduje tzw. okresy przejściowe, które ograniczają możliwość korzystania przez nowych członków z niektórych praw obowiązujących w Unii lub umożliwiają zachowuje na pewien czas pewnych rozwiązań narodowych, które nie obowiązują w pozostałych krajach.

W zakresie dostępu do unijnego rynku pracy piętnastu dotychczasowych państw członkowskich ustanowiony został okres przejściowy, który określa szczegółowa formuła „2+3+2”. Formuła ta oznacza, iż obecne państwa członkowskie UE po dwóch latach okresu przejściowego będą mogły znieść istniejące ograniczenia w dostępie do rynku pracy lub w przypadku zakłóceń na ich rynkach zdecydować o dalszym przedłużeniu tego okresu na kolejne 3 lata. Po pięciu latach od dnia akcesji, jeżeli dany kraj członkowski uzna, że napływ siły roboczej z nowych państw członkowskich powoduje nadal zakłócenia na jego rynku pracy może wydłużyć okres przejściowy o kolejne 2 lata. Maksymalnie okres ograniczenia dla nowych członków dostępu do rynków obecnych państw członkowskich nie może być dłuższy niż 7 lat.

Polska będzie miała prawo stosować ekwiwalentne rozwiązania w stosunku do państw stosujących ograniczenia w dostępie do rynku pracy dla naszych obywateli.

Niektóre z państw Unii Europejskiej złożyły deklaracje wyrażające gotowość otwarcia, już
z dniem akcesji, swoich rynków pracy dla nowych członków. Są to: Dania, Holandia, Irlandia, Szwecja i Wielka Brytania. Część państw jak: Włochy i Francja zapowiedziały możliwą liberalizację polityki dopuszczania do rynku pracy po pierwszych dwóch latach okresu przejściowego. Pełne wykorzystanie siedmioletniego okresu przejściowego zapowiadają jak dotąd, jedynie Niemcy i Austria.

W trakcie całego okresu przejściowego, obywatele nowych państw członkowskich będą mogli korzystać z pierwszeństwa w dostępie do rynków pracy Unii przed obywatelami krajów trzecich tj. nie należących do UE.

W okresie przejściowym obowiązywać będą nadal umowy o przepływie pracowników. Państwa, z którymi Polska jest aktualnie związana takimi umowami nie będą mogły utrudniać naszym obywatelom dostępu do swoich rynku w szerszym zakresie niż obecnie, będzie natomiast możliwe rozszerzenie zakresu stosowania umów.

Obywatele każdego nowego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, w tym Polski, będą mieli - w zasadzie - prawo swobodnego podejmowania pracy w innych nowych państwach członkowskich. Stosowanie powyższej zasady może być ograniczone tylko w przypadku wystąpienia lub przewidywania zakłóceń na rynku pracy danego państwa, które mogłyby poważnie zagrozić standardowi życia lub poziomowi zatrudnienia w jakimś regionie lub zawodzie. Dotychczas jedynie Cypr i Malta, ze względu na niewielkie rynki pracy, wynegocjowały możliwość wprowadzenia dla nowych członków takich samych okresów przejściowych jak obecni członkowie Unii.

Polska zobowiązała się, iż przed przystąpieniem do UE przystosuje do unijnych rozwiązań programy szkolenia w wielu zawodach m.in. dla architektów, dentystów, pielęgniarek, położnych, farmaceutów, weterynarzy i prawników oraz zasady przyznawania kwalifikacji zawodowych osobom wykonującym te zawody. Dzięki temu polscy specjaliści wkrótce będą mogli pracować w swoich zawodach w krajach UE. Polska na zasadzie wzajemności uzna dyplomy szkół wyższych krajów UE.

Szczególną możliwością legalnej pracy w państwach członkowskich Unii Europejskiej dla obywateli polskich jest tzw. samozatrudnienie, czyli prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek, jednoosobowo, bez prawa do zatrudnienia pracowników. Obowiązywać tu będzie zasada tzw. traktowania narodowego, co oznacza wymóg stosowania takich samych kryteriów jakie dany kraj stosuje wobec własnych obywateli w odniesieniu do obywateli nowych państw członkowskich zakładających działalność gospodarczą.

(L 8.6)

cztery FILARY POLITYKI ZATRUDNIENIA W UNII EUROPEJSKIEJ

Filar 1:

Zdolność do uzyskania zatrudnienia (employability)

W ramach tego filaru państwa członkowskie UE zwalczają bezrobocie wśród młodzieży oraz bezrobocie długookresowe. Na nadzwyczajnym szczycie w Lizbonie w 2000 roku postanowiono, iż w ciągu pięciu lat wszystkie państwa członkowskie mają być zdolne do umożliwienia nowego startu wszystkim młodym ludziom poszukującym pracy, przed upływem sześciu miesięcy pozostawania przez nich bez pracy, a wszystkim dorosłym - przed upływem roku. Ten nowy start może polegać na podjęciu nauki, przeszkoleniu, praktykach zawodowych, uzyskaniu docelowej pracy itd.

Również w ramach pierwszego filaru mieści się decyzja stopniowego przechodzenia od pasywnych do aktywnych metod zwalczania bezrobocia. Państwa członkowskie UE postanowiły stworzyć możliwości korzystania z aktywnych form zwalczania bezrobocia co najmniej dla 20% bezrobotnych. Działania wyłącznie po stronie rządu nie są jednak wystarczające dla uzyskania pożądanych rezultatów. Dlatego też zachęca się partnerów społecznych, na różnych szczeblach, do zawierania stosownych porozumień mających na względzie zwiększenie możliwości szkolenia, zdobywania doświadczeń w pracy, praktyki itd., a także tworzenia możliwości kształcenia ustawicznego.

Kolejnym kierunkiem działań jest ułatwienie młodzieży przejścia od nauki na rynek pracy.

W tym celu niezbędna jest poprawa jakości systemów nauczania i wyposażenie uczniów
w umiejętności, które umożliwią im dostosowanie się do zmian zachodzących w technologii
i w otoczeniu gospodarczym.

Filar 2:

Przedsiębiorczość (enterprise)

Drugi filar polityki zatrudnienia wywodzi się ze zrozumienia, iż stworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy wymaga korzystnego klimatu dla rozwoju biznesu. Spektrum możliwych w tym kontekście działań jest więc bardzo szerokie, poczynając od ułatwienia podejmowania działalności gospodarczej (m.in. poprzez lepszy dostęp europejskich firm do kapitału ryzyka, nowe linie kredytowe oferowane przez Europejski Bank Inwestycyjny, zniesienie różnych formalności biurokratycznych, stworzenie zachęt - również podatkowych - dla samozatrudnienia itd.), poprzez zbadanie i wykorzystanie wszelkich możliwości tworzenia miejsc pracy na szczeblu lokalnym, m.in. w celu zaspokojenia potrzeb miejscowych społeczności, a kończąc na odpowiednim dostosowaniu systemu podatkowego do potrzeb tworzenia zatrudnienia.

Filar 3:

Zdolność adaptacyjna (adaptability)

Dążenie do pełnego zatrudnienia wymaga większej niż obecnie zdolności adaptacyjnej do nowych warunków zarówno po stronie pracodawców, jak i pracowników. Trzeci filar polityki zatrudnienia koncentruje się więc na umiejętnościach adaptacyjnych obu stron do zmian zachodzących w technologii i na rynku, przeprowadzeniu restrukturyzacji i tworzeniu nowych produktów oraz usług, zmianach organizacji pracy, metod pracy i rodzajów umów o pracę,
a także gotowości do organizowania oraz uczestniczenia w szkoleniach.

W ramach tego filaru dąży się do osiągnięcia nowego poziomu równowagi pomiędzy zgłaszaną przez biznes potrzebą uelastycznienia stosunku pracy, a potrzebą bezpieczeństwa ze strony pracowników. Partnerzy społeczni są więc zachęcani do zawierania różnego rodzaju porozumień stwarzających podstawę do unowocześnienia organizacji pracy, w tym wprowadzenia elastycznych umów o pracę, a rządy państw członkowskich są zobowiązane, ze swej strony, do wprowadzania do swego porządku prawnego bardziej elastycznych rozwiązań odnoszących się do pracy.

Filar 4:

Równość szans (eqeal opportunities)

Czwarty filar ma na celu wspomaganie zmian zachodzących w europejskich społeczeństwach w kierunku pełnego przestrzegania zasady równości płci w odniesieniu do pracy. Efektem tych zmian powinno być zwiększenie aktywności zawodowej kobiet, a więc wzrost stopy zatrudnienia kobiet. Ma to istotne znaczenie w kontekście starzenia się europejskich społeczeństw i obaw o trwałość systemów emerytalnych. Chodzi też o lepsze zrównoważenie udziału kobiet w zatrudnieniu w poszczególnych sektorach gospodarki.

Do ważnych kierunków działań w ramach czwartego filaru należy rozwój usług zapewniających opiekę nad dziećmi i osobami starszymi, a także wszelkie programy ułatwiające kobietom powrót, po dłuższej przerwie, do aktywności zawodowej.

Poza zapewnieniem równości szans kobiet i mężczyzn, w czwartym filarze mieszczą się również działania na rzecz integracji społecznej i zwiększenia aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych.

(L 8.8)

STRUKTURA ZATRUDNIENIA (z punktu widzenia SAMODZIELNOŚCI I KOMPETENCJI)

Koniec XX wieku i początek XXI charakteryzuje się coraz większym zapotrzebowaniem na kompetentnych i samodzielnych specjalistów. Rynek pracy w coraz mniejszym stopniu potrzebuje pracowników wykonujących prace proste, podporządkowane, cechujące się wąskim zakresem czynności i uprawnień. Zastanawiając się nad wyborem bądź zmianą kwalifikacji zawodowych, oprócz kierowania się własnymi zainteresowaniami, predyspozycjami i zapotrzebowaniem rynku pracy należy również brać pod uwagę strukturę zatrudnienia w dzisiejszych czasach w zakresie samodzielności i kompetentności.

Zmiany, jakie dokonały się w tym zakresie od momentu powstania społeczeństwa uprzemysłowionego można przedstawić następująco:

• Piramida „Taylora” - z I połowy XX wieku

• Struktura „liścia” - z II połowy XX wieku

• Struktura grzyba „purchawki” - z przełomu XX i XXI wieku

Jak widać z powyższych przykładów - w najbliższych latach zatrudnienie będą znajdowały osoby, które posiadają odpowiednie do potrzeb rynku pracy kwalifikacje formalne oraz odznaczają się odpowiednio wysokim poziomem kompetencji i samodzielności na stanowisku pracy.

(L 8.9)

Zawody przyszłości I PRZESZŁOŚCI

ZAWODY DLA WIELU Opieka nad starszymi ludźmi Z każdym rokiem przybywać będzie w Polsce emerytów. Potrzeba będzie coraz więcej geriatrów, ortopedów, fizykoterapeutów, neurologów, onkologów, kardiologów, alergologów, lekarzy domowych. Poszukiwani będą zarządcy domów starców, klinik rehabilitacyjnych, specjaliści od obsługi sprzętu medycznego ze znajomością podstaw medycyny i informatyki (obsługa tomografów), doradcy dla przemysłów produkujących żywność i towary dla ludzi w podeszłym wieku. Obsługa domów Domy wybudowane w latach 90-tych będą wymagały renowacji, do tego będą potrzebni specjaliści od dachów, kanalizacji, instalacji gazowych i elektrycznych, od wywózki śmieci i utylizacji. W miastach pojawi się zapotrzebowanie na zarządców domów mieszkalnych i biurowych. Sprzedawcy Będą szczególnie poszukiwani ludzie z fachowym przygotowaniem i darem przekonywania klientów do nowych typów lodówek, pralek, telewizorów, samochodów, Pracownicy ochrony Ochrona ludzi, budynków publicznych, fabryk, danych komputerowych. Pracownicy biurowi Menedżer biura, asystentka szefa, planista, kontrola obiegu dokumentów itp. Hotelarze Zarządzanie hotelami, motelami, pensjonatami. Przewidywany jest boom podróży w związku z budową autostrad, rozwojem turystyki, podróży służbowych; wyszukiwanie ofert turystycznych last minute; organizowanie bankietów, konferencji, posiedzeń. Informatycy Obsługa komputerów, serwerów, żeglowanie po internecie, przeszukiwanie banków danych; graficy komputerowi z umiejętnością projektowania stron WWW. Infodostawcy Na zlecenie przeszukujący gazety, filmy, banki danych, pod katem jednej informacji. Pracownicy mediów Kamerzyści, dźwiękowcy do robienia filmów video, spotów reklamowych, filmów oświatowych, instruktażowych, programów multimedialnych; dziennikarze, moderatorzy.

ZAWODY DLA ELITY Doradcy Podatkowi, inwestycyjni, funduszy emerytalnych, analitycy finansowi, agenci ubezpie-czeniowi. Audytorzy Kontrolerzy bilansów firm. Informatycy systemowi Tworzenie i organizacja systemów komputerowych pod potrzeby konkretnych firm. Negocjatorzy Specjaliści od rozładowywania konfliktów społecznych.

ZAWODY PRZYSZŁOŚCI

administrator baz danych administrator sieci informatycznej adwokat agent ochrony mienia i osób agent reklamy agent ubezpieczeniowy agent usług artystycznych analityk systemów komputerowych architekt krajobrazu architekt obiektów budowlanych biochemik bioenergoterapeuta biomasażysta copywriter detektyw dietetyk doradca inwestycyjny doradca personalny doradca podatkowy doradca zawodowy dziennikarz ekonomista farmaceuta fizjoterapeuta grafik komputerowy informator handlowy inspektor kontroli skarbowej instruktor nauki jazdy inżynier bhp inżynier biocybernetyki i inżynier biomedyki inżynier biotechnologii inżynier budownictwa inżynier budowy systemów komputerowych inżynier elektronik inżynier inżynierii materiałowej inżynier inżynierii środowiska inżynier obsługi systemów komputerowych inżynier telekomunikacji kosmetyczka księgowy lekarz dentysta

logopeda operator sprzętu komputerowego operator wprowadzania danych optyk okularowy organizator konferencji i szkoleń organizator obsługi turystycznej organizator usług hotelarskich pilot wycieczek policjant pośrednik w handlu nieruchomościami projektant systemów komputerowych psycholog radca prawny realizator dźwięku realizator filmu wideo realizator programów telewizyjnych specjalista analizy rynku specjalista do spraw bankowości i kredytów specjalista do spraw eksportu / importu specjalista do spraw finansów specjalista do spraw handlu wewnętrznego specjalista do spraw konsultingu specjalista do spraw kontaktów z mediami specjalista do spraw nadzoru i rewizji specjalista do spraw organizacji i rozwoju produkcji i usług specjalista do spraw public relations specjalista do spraw rachunkowości specjalista do spraw rekrutacji pracowników specjalista informacji naukowo-technicznej i ekonomicznej specjalista ds. promocji sprzedaży specjalista rehabilitacji ruchowej specjalista rekreacji ruchowej technik budownictwa technik elektronik technik elektryk technik informatyk technik ochrony środowiska technik telekomunikacji tłumacz wykładowca na kursach lekarz rodzinny

ZAWODY BEZ PRZYSZŁOŚCI

• górnicy

• robotnicy obróbki kamienia

• kolejowi i dyżurni ruchu

• kowale

• ślusarze

• maszyniści

• monterzy

• nauczyciele nauczania początkowego i przedszkolnego

• operatorzy urządzeń hutniczych

• operatorzy maszyn poligraficznych i papierniczo - przetwórczych

• operatorzy urządzeń wydobywczych

• operatorzy maszyn włókienniczych, futrzarskich i skórzanych

• pracownicy żeglugi i lotnictwa

• robotnicy w przemyśle włókienniczym i odzieżowym

• robotnicy przy prostych pracach w przemyśle przetwórczym

• robotnicy obróbki skóry

• robotnicy pomocniczy w górnictwie, budownictwie, transporcie

• robotnicy obróbki drewna

• robotnicy pomocniczy w rolnictwie i rybołówstwie

• robotnicy poligraficzni

• rolnicy

• rybacy

• stolarze meblowi

• sprzedawcy uliczni

• technicy rolnicy i leśnicy

(P 8.1)

Sposób szukania pracy / Sposób szukania pracownika

(P 8.2)

JAWNY I UKRYTY RYNEK PRACY

(P 6.3)

(U 8.1)

Czym jest praca? Analiza przypadków

Instrukcja:

Przedyskutuj poniższe przypadki i zdecyduj:

(a) Czy ta osoba pracuje?

(b) Czy ta osoba jest zatrudniona?

(c) Czy ta osoba pracuje na własny rachunek?

- oficjalnie

- nieoficjalnie

(d) Czy ta osoba jest bezrobotna?

(e) Czy ta osoba uczy się lub uczęszcza na kursy?

(f) Czy ta osoba wykonuje stały zawód?

Po dyskusji zaznacz swoje odpowiedzi na Arkuszu odpowiedzi.

1. Policjant na emeryturze, który większość czasu spędza w ogrodzie. Uprawia kwiaty i warzywa na potrzeby własne oraz emerytów mieszkających
   w sąsiedztwie. Lubi również szkicować i malować, a swoje obrazy pokazuje na wystawach, gdzie często je sprzedaje.

2. Gospodyni domowa, która w przeszłości pracowała, lecz porzuciła pracę
   i poświęciła się wychowywaniu dwójki dzieci w wieku czterech i dwa lata. Gotuje, sprząta, robi zakupy i bawi się z dziećmi. Należy do grupy matek,
   z których każda od czasu do czasu opiekuje się dziećmi pozostałych. Dwa razy
   w tygodniu uczęszcza na kursy wieczorowe. Na jednym z nich podwyższa swoje kwalifikacje zawodowe, na drugim uczy się gry na gitarze.

3. Zamożny mężczyzna, który gra na giełdzie. Całe godziny spędza na czytaniu prasy finansowej, jest też członkiem klubu sportowego dla ludzi biznesu. Gra tam
   w tenisa oraz rozmawia z biznesmenami, zdobywając informacje, które pomagają mu w dokonywaniu inwestycji.

4. Mechanik samochodowy, który stracił pracę, ale lubi samochody tak bardzo, że większość czasu spędza przeglądając i naprawiając samochody sąsiadów. Dają mu oni prezenty lub płacą za dobrą robotę. Od czasu do czasu kupuje nowy samochód, remontuje go i sprzedaje z niewielkim zyskiem.

5. Dwaj aktorzy, dla których aktualnie nie ma pracy w teatrze i którzy są “na zasiłku”, wynajmują miejscowy kościół, gdzie dwa razy w tygodniu prowadzą wieczorowe kursy dramatyczne dla okolicznej młodzieży. Rano w każdą sobotę grupa dramatyczna organizuje zajęcia dla dzieci, których matki mogą w tym czasie robić zakupy. W ciągu tygodnia aktorzy piszą sztuki i organizują pokazy dla grupy.

6. Mężczyzna, który całe życie interesował się wyścigami konnymi oraz badał ich teorię, regularnie analizuje wyniki biegów, a ponieważ zakłady na wyścigach przynoszą mu znaczne dochody nie decyduje się na podjęcie pracy. Większą część dnia spędza analizując rozstawienia koni i obstawiając biegi.

7. Kobieta, która zrezygnowała z pracy, kiedy fabryka odzieży, w której pracowała ogłosiła, że 100 pracownic musi odejść, uznała, że młode kobiety mające dzieci potrzebują pracy bardziej niż ona. Każdego dnia trochę czasu spędza jako ochotniczka w Ośrodku Pomocy Społecznej. Pomaga tam w przygotowywaniu
   i rozdawaniu obiadów dla najuboższych oraz gawędzi z odwiedzającymi Ośrodek osobami.

8. Nastolatek, który po ukończeniu szkoły nie mógł znaleźć pracy. Ma motorower,
   w utrzymaniu którego pomaga mu ojciec. Mieszka niedaleko dużych zakładów przemysłowych i zauważył, że pracownicy często wysyłają przesyłki i wiadomości do innych firm w mieście. Zaproponował rozwożenie przesyłek za niewielką opłatą i dwa razy dziennie wyrusza na krótką trasę po mieście.

9. Nauczyciel w średnim wieku od wielu lat pracuje w tej samej szkole. Wiele razy pomijano go przy awansach. Ubiegając się o posadę w innych szkołach otrzymywał odmowne odpowiedzi. Nauczanie nie daje mu satysfakcji. Chciałby odejść, ale nie może znaleźć pracy. Nie przygotowuje się do lekcji, ani nie stara się ich urozmaicać. Nie prowadzi żadnych zajęć pozalekcyjnych, a szkołę opuszcza zaraz po ostatnim dzwonku.

10. Studentka. Wiele godzin dziennie spędza na wykładach i seminariach. Przesiaduje w bibliotece czytając i pisząc eseje. Otrzymuje stypendium. Wakacje spędza
    u rodziny francuskiej, opiekując się trójką dzieci w zamian za darmowy pobyt na południu Francji.

(U 8.2)

Czym jest praca? - Arkusz odpowiedzi

Numer przykładu

Czy ta osoba pracuje?

Czy ta osoba jest zatrudniona?

Czy ta osoba prowadzi biznes oficjalnie?

Czy ta osoba jest bezrobotna?

Czy ta osoba uczy się lub uczęszcza na kursy?

Czy ta osoba wykonuje stały zawód?

Tak

Nie

Nie wiem

Tak

Nie

Nie wiem

Tak

Nie

Nie wiem

Tak

Nie

Nie wiem

Tak

Nie

Nie wiem

Tak

Nie

Nie wiem

¹ Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2002 roku. GUS.

² Rocznik Statystyczny RP 2002, GUS, Warszawa 2002.

Bezrobocie w 2002 roku, Departament Rynku Pracy MGPiPS, opracowanie wewnętrzne.

Prognoza ludności Polski wg województw na lata 1999-2030 GUS Dep. Badań Demograficznych, Warszawa 2000

Rocznik Statystyczny RP 2002 GUS, Warszawa 2002

T. Aleksyn: System ocen, rozwoju zawodowego i awansów, wyd.: Międzynarodowa Szkoła Menedżerów, Warszawa 1998; str. 67

2

Program Klubu Pracy

5

Program Klubu Pracy

Sesja 6

Rynek pracy. Mity i rzeczywistość

Sesja 8

Rynek pracy

4

Program Klubu Pracy

pracodawca przyjmuje mnie
do pracy i załatwia
formalności wyjazdowe

Sukces w znalezieniu pracy jest wynikiem dobrej znajomości samego siebie oraz dobrej znajomości rynku pracy.

JAWNY RYNEK PRACY

Nie ma już czegoś takiego, jak praca na całe życie.

Najczęściej stosowaną przez pracodawców metodą szukania pracownika - a najrzadziej wykorzystywaną przez osoby poszukujące pracy - jest pytanie znajomych.

UKRYTY

RYNEK

PRACY

Podstawowe cechy rynku globalnego:

• klienci wymagają wyższej jakości za mniejszą cenę,

• ewolucja technologiczna ułatwia sondowanie rynków,

• pojawia się bardzo agresywna konkurencja,

• państwa obniżają bariery wejścia na rynki.

tu powiedzą mi
co i jak mam załatwić

Wszystko muszĘ

załatwić sam

Klub

Pracy

RYNEK jest to miejsce spotkań sprzedawców i nabywców, gdzie dochodzi do transakcji zakupu i sprzedaży towaru.

• szukam firmy, która realizuje
  za granicą usługi eksportowe

• pytam w wojewódzkim
  urzędzie pracy

• idę do agencji pośrednictwa pracy *)

• szukam pracy na własną rękę

planujĘ wyjazd Do Pracy

za granicę

*) Wykaz agencji dostępny w urzędach pracy

Co muszę załatwić?

• znaleźć pracę tzn. dogadać się z pracodawcą,
  że mnie zatrudni,

• uzyskać zezwolenie na pobyt uprawniający
  do podjęcia pracy,

• uzyskać zezwolenie na pracę.

• wtedy dopiero mogę podjąć pracę.

Uwaga !!!

Procedury postępowania w poszczególnych państwach są różne. Dlatego muszę wcześniej dowiedzieć się, w ambasadzie lub konsulacie kraju,
w którym chcę pracować, jakie formalności są wymagane, aby móc tam rozpocząć pracę.

SPOSÓB POSZUKIWANIA PRACOWNIKA

SPOSÓB POSZUKIWANIA PRACY

SZUKAM PRACOWNIKA

SZUKAM

PRACY

KONTAKT

OSOBISTY

POŚREDNICTWO

OGŁOSZENIA

KONTAKT

OSOBISTY

POŚREDNICTWO

OGŁOSZENIA

26,4%

16,1%

28,8%%

18,5%

16,5%

21,2%

15,2%

16,9%

19,3%

13,9%

13,9%

18,5%

25,9%

15,8%

22,6%

22,5%

Kujawsko-Pomorskie

Zachodnio pomorskie

Wielkopolskie

Warmińsko-Mazurskie

Świętokrzyskie

Śląskie

Pomorskie

P - duża liczba pracowników wykonujących proste,

podporządkowane prace

S - stosunkowo mało samodzielnych specjalistów

K - względnie dużo osób na kierowniczych

stanowiskach

Podkarpackie

Opolskie

Mazowieckie

Małopolskie

Łódzkie

Lubuskie

Lubelskie

Dolnośląskie

Podlaskie

K

S

P

P - raptowny spadek zapotrzebowania na

pracowników wykonujących proste prace,

o niskich kwalifikacjach

S - bardzo wysoki wzrost zatrudnienia w grupie

samodzielnych i kompetentnych specjalistów

M - typowych kierowników wypierają

menedżerowie, którzy potrafią doskonale zarządzać

M

S

P

L

S

P

P - dalszy spadek poziomu zatrudnienia pracowników

niesamodzielnych o niskich kwalifikacjach

S - konsekwentny, dalszy wzrost zatrudnienia w grupie

specjalistów

L - umiejętności menedżerów nie są już wystarczające -

poszukuje się liderów, którzy potrafią nadawać

kierunek działaniom, przewodzić zmianom

---