Normatywne systemy kontroli społecznej.

Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości.
W teorii grup społecznych kontrola społeczna uważana jest za ogół urządzeń i środków działania zbiorowości służących do zapewnienia jej integracji i podporządkowania członków normom grupowym; kontrola społeczna operuje różnego rodzaju negatywnymi (kary) i pozytywnymi (nagrody) typami sankcji: prawnymi, ekonomicznymi, etycznymi, które zależą od typu zbiorowości; w tzw. społeczeństwach współczesnych przeważa kontrola społeczna oparta na systemie prawnym i wymiarze sprawiedliwości (sankcje formalne), natomiast w społeczeństwach pierwotnych główną rolę odgrywały sankcje obyczajowe (nieformalne). Silniej zinternalizowane są normy i wzory zachowań (w wyniku socjalizacji, wychowania), tym mniejsza jest potrzeba korzystania z sankcji kontroli społecznej. Funkcją kontroli społecznej jest zespół urządzeń i środków działania, zmierzających do zapewnienia zwartości grupy społecznej i podporządkowania jej członków normom grupowym.

Rodzaje kontroli społecznych:

• prawne- sankcje prawne opierają się na fizycznym przymusie. Jej respektowanie zagwarantowane jest grozbązastosowania fizycznej przemocy (egzekucja, pozbawienie wolności, banicja, wywłaszczenie)

• religijne- są skuteczne wobec członków danych związków wyznaniowych. Spisane sąi odwolują się do doktryn i dagmatów danej religii a za ich nieprzestrzeganie grożą sankcje religijne.

• moralne- główną sankcją jest własne sumienie i opinia innych ludzi. Oparte jest na wyobrażeniu co dobra a co złe.

• obyczajowe- sankcjąza nieprzestrzeganie jest w skrajnych przypadkach wyobcowanie ze społeczeństwa lub jakiejś grupy w jego skład wchodzącej. Dzieje się tak w społeczeństwach szczególnie ceniących tradycje i dystanse społeczne. Obyczaje stają sie w ten sposób waznym regulatorem przynależności do grupy.

• zwyczajowe- sankcją za ich nie przestrzeganie może być zgorszenie, osmieszenie, drwiny itp. Związane są z pewnymi nawykami charakterystycznymi dla calego społeczeństwa lub pewnych jej grup. ( np. zachowanie się przy stole, ustępowanie miejsca czy calowanie kobiet w ręke).

Mechanizmy przyswajania norm:

Style kontroli społecznej

Egzekwowanie kontroli społecznej może mieć różne cele. Celem może być ukazanie sprawy występku, zadośćuczynienie ofierze, pogodzenie krzywdziciela i ofiary bądź też zapobiegniecie dalszym tego rodzaju występkom. Zależnie tez od sposobu zdefiniowania występku można dążyć do ukarania sprawcy, bądź do skłonienia go do wyrównania szkody pokrzywdzonemu, bądź do pogodzenia krzywdziciela z pokrzywdzonym, bądź też do poddania sprawcy leczeniu. Stąd pochodzi rozmaitość stylów kontroli, wśród których wyróżnia się cztery podstawowe:

• Styl penalizacyjny koncentruje uwagę na samym czynie;

• Styl kompensacyjny koncentruje się na konsekwencjach popełnionego czynu;

• Styl rozjemczy koncentruje się na relacjach między krzywdzicielem
  a pokrzywdzonym;

• Styl terapeutyczny koncentruje się na osobie sprawcy.

Dewiacja to forma jednostkowego lub grupowego zachowania, które przez większość członków danej grupy społecznej jest postrzegane i definiowane jako odstępstwo od akceptowanych norm, wzorów i oczekiwań, a jednocześnie nie jest w ramach danej zbiorowości tolerowane.
Z socjologicznego punktu widzenia dewiacje podzielić można na:

1. Dewiacje pierwotną której zachowanie jest sprzeczne z normami, które nie zostało zauważone lub nie zostało społecznie napiętnowane
2. Dewiacje wtórną której zachowanie jest łamiące obowiązujące normy, które zostało społecznie napiętnowane, zaś osoby je podejmujące ?naznaczone? zostały mianem dewianta.

Biorąc pod uwagę stopień akceptacji reguł działania społecznego wyróżniamy typy dewiacji:

• Nonkonformizm jest to odporność jednostki na naciski i wpływy grupy. Przedkładanie własnego odmiennego zdania nad opiniami przeważającymi w otoczeniu i odrzucenie potrzeby poddawania się woli innych ludzi. Skrajną, demonstracyjną formą nonkonformizmu jest antykonformizm

• Negatywizm jest to tendencja do zachowania niezgodnego z oczekiwaniami otoczenia, pojawiająca się już w wieku przedszkolnym ale szczególnie wyraźnie w okresie dojrzewania, kiedy jest wyrazem niezadowolenia z kontroli ze strony rodziców i nauczycieli. Negatywizm dzieli się na czynny i bierny.

• Oportunizm - postawa moralna człowieka kierującego się w swym postępowaniu nie powszechnie przyjętymi zasadami, lecz tym, co w danej sytuacji jest dla niego korzystne.

• Społeczeństwo. Wstęp do socjologii systematycznej. J.J. Wiatr

• odn.zce.szczecin.pl/ju/eduobyw

• Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie. J.H. Turner

• Encyklopedia Socjologii

3