GEOGRAFIA SEM IV

1. Omów rozwój ludnościowy świata.

2. Omów fazy rozwoju społeczeństw

3. Omów zróżnicowanie rasowe ludności świata

4. Omów zróżnicowanie religijne ludności świata

5. Omów zróżnicowanie językowe ludności świata

6. Omów kręgi kulturowe współczesnego świata

7. Omów przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludności na świecie
Na nierównomierne rozmieszczenie ludności na świecie wpływ mają następujące czynniki:
Przyrodnicze:
1. Rodzaj podłoża (ląd).
2. Klimat (temperatura i opady- umiarkowane).
3. Gleby.
4. Wysokość nad poziomem morza.
5. Ukształtowanie powierzchni.
6. Surowce mineralne.
7. Odległość od morza.
Poza przyrodnicze:
1. Ustrój polityczny.
2. Polityka ekonomiczna.
3. Wiedza.
4. Technika.
5. Względy strategiczne- obronne.

Rozmieszczenie ludności na powierzchni globu jest bardzo nierównomierne. Dzieje się tak między innymi za sprawą umiejscowienia ujęć wody, surowców mineralnych i gleb. Czynniki przyrodnicze decydują w dużym stopniu o obszarach kuli ziemskiej, na których człowiek może zaspokajać swoje naturalne potrzeby i pracować w celu pozyskania środków na swoje utrzymanie i rozwój. Obszary, które spełniają wyżej wymienione warunki nazywamy ekumeną.
Najwięcej ludności świata, bo około 52%, zamieszkuje tereny usytuowane nie dalej niż 200km od źródeł wody. Tereny, wyłączając Antarktydę, stanowią około 26% lądów.
W rozpatrywaniu rozmieszczenia gatunku ludzkiego na Ziemi ważne jest zagadnienie mówiące o gęstości zaludnienia.

Bariera świetlna- ogranicza warunki życia poprzez deficyt lub nadmiar światła. Deficyt światła występuje w wysokich szer. geograficznych, w których panuje zjawisko dni i nocy polarnych. Ograniczona ilość światła w niektórych porach roku, ma wpływ na samopoczucie człowieka, stan psychiczny, zdolność do koncentracji i wysiłku. W sposób pośredni światło oddziałuje na życie człowieka, poprzez wpływ na rośliny służące jako pożywienie lub surowiec. Wiele roślin uprawnych dostosowało się do rytmu dnia i nocy, do tego stopnia że różnią się rośliny długiego dnia (ziemniaki) i krótkiego dnia (ryż).
Bariera termiczna- jest powiązana z barierą świetlną, gdyż dł. dnia i wys. słońca mają decydujący wpływ na temp powietrza danego obszaru. Organizm człowieka posiada bardzo małą tolerancję termiczną, toteż w warunkach odchylenia temp od normy konieczna jest termoregulacja poprzez odpowiedni pokarm, odzież, mieszkanie. Życie na obszarach polarnych i subpolarnych jest możliwe bądź przy niewielkiej gęstości zaludnienia, bądź przy dostawach żywności i innych artykułów z terenów z terenów rolniczych.
Bariera wodna- stanowi gł. brak wody, bariera deficytu wody pojawia się najsilniej w klimatach gorących, gdzie przy wysokich temp i wysokim parowaniu opady przekraczające prawie dwu, trzykrotnie sumę w innych strefach klimatycznych, nie rekompensują strat wilgoci powstałych w wyniku parowania
Bariera wysokości- spowodowana spadkiem ciśnienia atmosferycznego wraz z wysokością, wywołującym rozrzedzenie powietrza oraz zmniejszenia ilości tlenu. Nachylenie stoków w górach utrudnia dział gospodarczą, poprzez przyspieszoną denudację, ruchy masowe, erozję gleby. Przykładem intensywnej terasowej gospodarki jest kotlina Syczrańska, Korea, Japonia ,Wietnam.

strefa okołobiegunowa- niedostateczna ilość światła-spadek aktywności organizmów, niemożliwa fotosynteza., wystepowanie niskich temperatur i krótkiego okresu wegetacyjnego-niemożliwa uprawa roli. mieszkańcy tych sterf jeśli nie korzystaja z dostaw żywności to mogą tylko korzystać z zasobów pochodzenia zwierzęcego.
strefa zwrotnikowa-brak wody- główny czynnik słabego zaludnienia.
Wysokie temp i obfite opady sprzyjają rozwojowi roślinności;wilgotne lasy równikowe są obszarami nie sprzyjającymi człowiekowi ze względu na trudna wykarczowania roślinność i szybko jałowiejące gleby;śmiertelnym niebezpieczeństwem SA choroby wywoływane przez drobnoustroje chorobotwórcze.
Rozmieszczenie na obszarach górzystych jest różne; w Afryce Wsch. zbocza gór SA zamieszkiwane ze względu na wyższe opady. Na obszarach chłodnych są słabiej zaludnione z pododu niskiej temp.;wystepownia mało żyznych i zagrożonych erozją gleb.W wysokich partiach gór wystepuje niższe ciśnienie utrudniające oddychanie.

8. Wyjaśnij pojęcia : ekumena, subekumena i anekumena
ekumena - tereny zamieszkałe przez człowieka, mający dobre warunki do zamieszkania
subekumena- obszar przejściowo zamieszkiwany lub odwiedzany przez człowieka w celu okresowej działalności gospodarczej (eksploatacja surowców mineralnych) lub naukowej (stacje meteorologiczne, arktyczne stacje badawcze itp.) Są to morza, oceany, pustynie, bagna, jaskinie, komory pokopalniane i inne. Subekumena nie nadaje się na stałe osadnictwo ludności ze względów ekstremalnych warunków środowiska przyrodniczego. W ciężkich warunkach (np. brak światła słonecznego, wysokie lub niskie temperatury powietrza, brak wody pitnej itp.) ludzie nie mogą dłużej przebywać ze względów zdrowotnych, nie mogą też prowadzić stałej działalności gospodarczej.
anekumena- nie zamieszkane obszary Ziemi. Anekumena obejmuje morza i oceany, pustynie, wysokie góry, tereny podbiegunowe

9. Omów rozmieszczenie ludności w Polsce.
Wraz ze wzrostem liczby ludności rosła gęstość zaludnienia, która od kilku lat wynosi 124 osoby na 1 km2. Rozmieszczenie ludności jest nierównomierne, co jest spowodowane zróżnicowaniem warunków naturalnych (zasoby wodne, lesistość terenu, występowanie surowców mineralnych, ukształtowanie powierzchni), rozmieszczeniem obszarów uprzemysłowionych i kierunkami migracji wewnątrz kraju. Największą gęstość zaludnienia wykazują obszary uprzemysłowione leżące na południu i w centrum kraju. Tworzą one tzw. trójkąt koncentracji ludności i przemysłu, którego podstawę stanowi pas między Przemyślem i Jelenią Górą, a wierzchołek - Trójmiasto.
Największą gęstość zaludnienia mają województwa: śląskie - 394, małopolskie - 214 i dolnośląskie - 150 osób/km2; najmniejszą województwa: podlaskie - 60, warmińsko-mazurskie - 61i lubuskie - 73 osoby/km2.
***********
Średnia gęstość zaludnienia w Polsce wynosi 122 osoby na km2 (2002r.) jest ona przestrzennie zróżnicowana, zależnie od:
1) warunków naturalnych,
2) czynników ekonomicznych

Ad 1) ukształtowanie powierzchni, baza surowców naturalnych, klimat, woda i gleby wpłynęły na rozkład ludności na terenach Polski, ludność koncentrowała się przede wszystkim na obszarach, na których występowały żyzne gleby jak Przedgórze Sudeckie czy Karpackie.

Ad 2) rozwój przemysłu, handlu, usług tworzy zapotrzebowanie na wykwalifikowaną siłą roboczą a co za tym idzie sprzyja koncentracji się ludzi na danych terenach. Największą gęstością zaludnienia charakteryzują się obszary silnie zurbanizowane bądź uprzemysłowione np. tereny. Łodzi (750 osób na km2, Warszawy ( 640) Katowic (600). Najmniejszą gęstością zaludnienia charakteryzują się tereny rolnicze (często o bardzo słabych glebach) wraz z wysokim stopniem zalesienia, słabo rozwiniętym przemysłem, infrastrukturą komunikacyjną np. woj. Podlaskie (ok. 50 osób na km2), okolice Łomży (52) i Słupska (56).

Podstawowym czynnikiem tak dużego zróżnicowania liczby ludności w Polsce jest postępujący proces urbanizacji i migracja ludności wiejskiej do miast. Drugim ważnym czynnikiem było zasiedlanie obszarów północnej i zachodniej Polski po zakończeniu II wojny światowej. Obecnie ludność przestała już migrować zarówno w kraju jak i za granicę państwa.
 

10. Omów mniejszości narodowe w Polsce.
Terytoria współczesnych państw zamieszkują niejednokrotnie różniące się od większości ich obywateli grupy etniczne, zwane mniejszościami narodowymi. Pojawiły się one w wyniku naturalnego ruchu ludności w ciągu wielu setek lat, zmiany granic państwowych lub wskutek powstania państw wieloetnicznych. Jedną z głównych przyczyn masowych wędrówek ludzi było dążenie do poprawy bytu. Także dziś główny strumień migracji płynie z krajów ubogich do wysoko rozwiniętych. Mniejszościowe grupy narodowe popadają nierzadko w konflikt z dominującą w państwie grupą narodową na tle praw mniejszości.
Mniejszości narodowe można podzielić na zwarte i rozproszone. Mniejszości zwarte to duże skupiska zamieszkujące od pokoleń na jednym obszarze, zachowujące własną odrębność kulturową, dążące często do utworzenia własnego samorządu. Członkowie mniejszości rozproszonych są bardziej zagrożeni utratą własnej tożsamości kulturalnej i językowej w wyniku świadomie prowadzonej przez władze asymilacji lub wskutek kontaktu z silniejszą kulturą. Czasem imigranci akceptują ową asymilację, a nawet świadomie do niej dążą, szczególnie w bogatych krajach Zachodu.
Podlasie jest najbardziej zróżnicowanym województwem w Polsce pod względem etnicznym i kulturowym, oprócz Polaków tereny te zamieszkują Białorusini, Litwini, Tatarzy, Ukraińcy, Rosjanie, Cyganie, Żydzi
Białorusini
Stanowią najliczniejszą mniejszość na Podlasiu.
Litwini
W liczbie 10-12 tys. skupiają się na Suwalszczyźnie
Tatarzy
Tatarzy pojawili się na Podlasiu w XV wieku, zamieszkali w okolicach Sokółki i Krynek, stanowili najbardziej na zachód wysuniętą społeczność tatarską. Obecnie w Polsce jest 4000 tys. Tatarów w tym 1800 w samym Białymstoku.
Ukraińcy
Ukraińcy to mniejszość narodowa, licząca około 200 - 300 tysięcy osób. W wyniku przeprowadzonej w 1947 r., przez ówczesne władze komunistyczne, akcji "Wisła", ludność ukraińska, zamieszkująca tereny południowo - wschodniej Polski, została przesiedlona na tereny Polski północnej i zachodniej. W efekcie największe skupiska mniejszości ukraińskiej znajdują się na terenach województw: warmińsko-mazurskiego, zachodniopomorskiego i dolnośląskiego. Części Ukraińców udało się jednak uniknąć przesiedlenia z rodzimych terenów, a części pozwolono na powrót w 1956 roku. Stąd też skupiska mniejszości ukraińskiej -w województwie podkarpackim i małopolskim.
Słowacy
Słowacy to mniejszość narodowa licząca 10 - 20 tysięcy osób, zajmująca tradycyjnie teren Spisza i Orawy.
Czesi
Czesi - to mniejszość narodowa, licząca około 3 tysięcy osób, zamieszkujących rejon Kotliny Kłodzkiej, Lubelszczyznę i miejscowość Zelów (koło Piotrkowa Trybunalskiego).
Mniejszości narodowe nie posiadają określonego statusu prawnego, tzn. że nie mają ustawowego aktu prawnego regulującego ich prawa i obowiązki.

11. Omów rozmieszczenie Polonii na świecie

12. Wyjaśnij pojęcia :emigracja, imigracja, reemigracja
emigracja- dobrowolne opuszczenie kraju rodzimego, także nazwa grupy ludzi - emigrantów; forma migracji ludzi. Zjawisko związane z przyczynami politycznymi lub ekonomicznymi. Emigracja ekonomiczna wiąże się z poszukiwaniem pracy niezbędnej do przeżycia lub dążeniem do polepszenia warunków życiowych. Emigracja może być korzystna dla kraju przyjmującego lub sprzeczna z narodowym interesem. Emigranci organizują się na obczyźnie, niekiedy powołują zalążki instytucji politycznych, mogą stanowić lobby na rzecz własnych interesów lub na rzecz ojczyzny, którą opuścili. Polska była przez lata typowym krajem emigracyjnym, od lat 90. na szerszą skalę zaczyna się też pojawiać zjawisko imigracji oraz powrotu emigrantów. Emigracja może mieć też charakter nielegalny.
Imigracja- przyjazd do obcego kraju w celu osiedlenia się tam na stałe. Imigracja jest wynikiem emigracji i razem z nią tworzy procesy migracji ludności w świecie.
reemigracja- przemieszczanie się mieszkańców kraju lub regionu. Przyczyny migracji mogą mieć charakter ekonomiczny (migracja zarobkowa), polityczny (wojny, wysiedlenia, prześladowania polityczne). Formami migracji są: emigracja, imigracja, reemigracja, repatriacja, uchodźstwo.

13. Wyjaśnij pojęcia : przyrost naturalny i przyrost rzeczywisty
przyrost naturalny - wskaźnik statystyczny określający tendencję rozwoju populacji danego obszaru. Oblicza się go odejmując liczbę zgonów w danym okresie od liczby urodzeń. Jeśli wynik jest dodatni, oznacza przyrost liczby ludności, jeśli ujemny - spadek. Wyraża się go najczęściej w promilach w stosunku do ogólnej liczby ludności. Wysoki przyrost naturalny jest charakterystyczny dla krajów ubogich i zacofanych gospodarczo. Kraje wysoko rozwinięte mają przyrost naturalny zerowy lub ujemny, co stanowi poważny problem - społeczeństwa te szybko się starzeją i coraz bardziej zagraża im ekspansja demograficzna emigrantów. Prócz rozwoju gospodarczego na przyrost naturalny wpływ mają także wydarzenia ekstremalne, jak wojny czy epidemie groźnych chorób zakaźnych, co powoduje, że kształtuje się on nierównomiernie w poszczególnych okresach, a wynikiem tego są tzw. wyże i niże demograficzne. W Polsce od kilku lat obserwuje się spadek przyrostu naturalnego.
przyrost rzeczywisty - przyrost naturalny skorygowany o saldo migracji

14.Wyjaśnij jakie zjawiska demograficzne przedstawiamy przy pomocy piramidy wieku
rodzaj poziomego wykresu słupkowego, przedstawiającego udział poszczególnych grup wiekowych w ogólnej liczbie ludności w danym kraju. Oś rzędnych zawiera skalę wieku ludności, oś odciętych - liczbę osób w danym wieku wyrażoną w procentach. Dane te zwykle przedstawia się osobno dla obu płci, stąd oś rzędnych znajduje się w środku wykresu. Piramida wieku dobrze ilustruje demograficzną strukturę ludności i może być wykorzystywana w celach prognostycznych.
**************
graficzny obraz przedstawiający udział ludności danej grupy wiekowej w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców obszaru (miasta, państwa, kontynentu, świata). Pionowa oś wykresu (oś rzędnych) służy do prezentacji wieku ludności według zaznaczonych na niej najczęściej pięcioletnich grup wiekowych. Oś pozioma (oś odciętych) natomiast uwidacznia udział poszczególnych grup wiekowych, wyrażony w liczbie bezwzględnej lub procentowo. Po prawej stronie zaznacza się udział kobiet, a po lewej mężczyzn. Piramidę wieku i płci konstruuje się dla jednego roku, a jej kształt oddaje wyraźny wiekowy obraz społeczeństwa oraz pozwala odczytać przyszłe zmiany ludnościowe. Np. społeczeństwa młode, o dużej liczbie urodzeń i krótkiej przeciętnej długości życia mają kształt piramidy o szerokiej podstawie zwężające się ku górze (kształt trójkąta równoramiennego). Natomiast społeczeństwa stare (starości demograficznej), w których liczba urodzeń jest mała a przeciętna długość życia bardzo wysoka, piramida ma wyraźnie wąską podstawę (kształt wrzeciona).

15. Omów przyczyny bezrobocia w Polsce.
Przyczyny bezrobocia w Polsce

Lata 1990-1991 - ujawnianie się kryzysu gospodarczego doprowadziło do wzrostu bezrobocia. Wcześniej nie występowało pojęcie rynku pracy. Kryzys - skutek przekształceń ustroju społeczno-gospodarczego. Bezrobocie narastało, a wraz z nim degradacja. Przyczyną bezrobocia był też spadek popytu konsumpcyjnego w wyniku urynkowienia cen.
Plan Balcerowicza - obniżenie dochodów realnych ludności - przyśpieszył występowanie i rozwój bezrobocia.
Załamanie się inwestycji - kolejna przyczyna.
Załamanie eksportu - głównie powiązań eksportowych z Radą Wzajemnej Pomocy Gospodarczej RWPG.
Polityka fiskalna programu związanego z planem Blacerowicza - walka z inflacją prowadzona zbyt radykalnie. Polegało to na:
- zaostrzeniu rygorów kredytowych wobec przedsiębiorstw;
- urealnienie (urynkowienie) cen nośników energii;
- ograniczaniu wzrostu płac (tzw. popiwek), przez to ograniczenie siły nabywczej ludności;
________________
- wzrost cen towarów, wyrobów i usług;
- spadek popytu konsumpcyjnego (spadek poziomu życia).
Likwidacja bezrobocia ukrytego do roku 1990. Rynek pracy poszukiwał pracowników. Następną przyczyną bezrobocia był niedorozwój gospodarczy niektórych z regionów kraju lub też likwidacja jedynego zakładu pracy w danej części kraju.
Restrukturyzacja gospodarki - zmiany w strukturze zatrudnienia zarówno w przemyśle, jak i w branży własnościowej.

16. Omów przyczyny bezrobocia na świecie.
11.Przyczyny bezrobocia:

 wysoki przyrost naturalny;

 wyczerpywanie zasobów naturalnych;

 automatyzacja i komputeryzacja procesów produkcji;

 brak odpowiednich kwalifikacji bezrobotnych;

 niedorozwój gospodarczy;

 wadliwa organizacja rynku pracy;

 zły przepływ informacyjny o wolnych miejscach pracy oraz wolnej sile roboczej;

 niskie stawki płacy;

 korzystne zasiłki dla bezrobotnych

17.Wyjaśnij co oznacza skrót EKD
Europejska Klasyfikacja Działalności (EKD) - została opracowana na podstawie projektu wydawnictwa Biura Statystycznego Europejskiej Wspólnoty EUROSTAT: "Nomenclatures des Activites de Communite Europeene - NACE rev. 1.". Ma ona charakter przedmiotowy. Stanowi usystematyzowany zbiór rodzajów działalności społeczno-gospodarczych występujących w gospodarce narodowej.

EKD służy do:

• gromadzenia i prezentowania danych według rodzajów działalności gospodarczych w zakresie statystyki ludności, produkcji, zatrudnienia, płac, dochodu narodowego i innych dziedzin statystyki,

• sporządzania porównań międzynarodowych wg jednolitych kategorii rodzajów działalności,

• klasyfikowania podmiotów gospodarczych - dla potrzeb rejestru jednostek gospodarki narodowej - REGON - zgodnie z rodzajem prowadzonej przez nie działalności (klasyfikowanie jednostek do określonej kategorii według przeważającego przedmiotu działalności tych jednostek).

Rodzaje działalności określane są jako: podstawowe, drugorzędne, trzeciorzędne, pomocnicze.

18.Wymień i omów sektory działalności gospodarczej człowieka

19.Omów przyrodnicze uwarunkowania rozwoju rolnictwa
Do przyrodniczych czynników rozwoju rolnictwa należą:

• rzeźba terenu - decyduje ona przede wszystkim o możliwości prowadzenia prac polowych, m. in. użycia maszyn rolniczych na terenach uprawnych. Korzystne warunki po temu stwarzają obszary równinne, bądź lekko faliste, natomiast na obszarach górskich prowadzenie działalności rolniczej jest praktycznie niemożliwe.

• warunki klimatyczne - od nich zależy ilość opadów atmosferycznych, temperatura powietrza oraz długość trwania okresu wegetacyjnego. Różne rośliny uprawne wymagają różnych warunków wilgotnościowych czy termicznych, stad tak duże znaczenie klimatu dla możliwości rozwoju rolnictwa.

• warunki wodne - rośliny potrzebują odpowiedniej ilości wilgoci. Uprawa jest nie możliwa jeśli na danym obszarze jest zbyt sucho, wtedy bowiem rośliny wysychają oraz na terenach zbyt wilgotnych, gdyż wówczas rośliny gniją. Czynnik ten jest ściśle powiązany z warunkami klimatycznymi, od których zależy ilość opadów atmosferycznych oraz parowanie, a także zależy od głębokości zalegania wód gruntowych.

• warunki glebowe - gleba jest podłożem, na którym rosną rośliny, czerpią z niej składniki pokarmowe oraz wodę. Od rodzaju gleby zależy jakie rośliny na danym obszarze można uprawiać. Sam rodzaj zależy z kolei od czynników wymienionych powyżej, czyli rzeźby terenu, klimatu i stosunków wodnych.

20. Omów społeczno - gospodarcze uwarunkowania rozwoju rolnictwa
Do pozaprzyrodniczych czynników rozwoju rolnictwa zalicza się:

• polityka rolna państwa - od państwa zależy ustalanie cen na towary rolnicze, wobec czego, gdy ceny na jakiś towar są zbyt niskie rolnikom nie opłaca się go uprawiać i zmieniają kierunek upraw.

• stan rozwoju społeczno-gospodarczego państwa - od niego zależy produkcja maszyn i artykułów przemysłowych dla rolnictwa. Im jest wyższy tym rolnictwo jest nowocześniejsze.

• wykształcenie rolników - ten czynnik wiąże się z umiejętnościami wykorzystania przez rolników zdobyczy nauki i podniesienia poziomu rolnictwa.

• degradacja środowiska - człowiek swoją działalnością, m. in. rozbudowywaniem obszarów miejskich i przemysłowych, nieumiejętnym wykorzystaniem terenów pod uprawę, nawożeniem czy zabiegami melioracyjnymi, wprowadza trwałe zmiany w środowisku przyrodniczym, zwłaszcza w warunkach wodnych i glebowych, czym uniemożliwia na wielu obszarach prowadzenie działalności rolniczej.

21. Omów przyrodnicze uwarunkowania rozwoju przemysłu

22. Omów społeczno - gospodarcze uwarunkowania rozwoju przemysłu

23. Omów alternatywne źródła energii
Alternatywne źródło energii - rodzaj pozyskiwania energii niezależny od dużych, instytucjonalnych dostawców. Energia ta wykorzystywana jest do zasilania zakładów, miast, często wytwarzana przez gospodarstwa domowe, będące jej konsumentami. Są to przede wszystkim:

• Mała elektrownia wodna

• wiatrak / turbina wiatrowa

Odnawialne źródło energii

Jest to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię słoneczną występującą w rozmaitych postaciach, w szczególności promieniowania słonecznego, energii wiatru, czy biomasy, a także energię kinetyczną płynącej wody i wewnętrzne ciepło Ziemi. Przy obecnym poziomie cywilizacji technicznej za odnawialne źródło energii można w pewnym sensie uznać także tę część odpadów komunalnych i przemysłowych, która nadaje się do energetycznego przetworzenia, zwłaszcza tworzywa sztuczne.

 

Zalety źródeł odnawialnych:

• minimalny wpływ na środowisko,

• oszczędność paliw (eliminacja zużycia węgla, ropy i gazu w produkcji energii elektrycznej),

• duże  stale odnawiające się zasoby energii,

• stały koszt jednostkowy uzyskiwanej energii elektrycznej,

• możliwość pracy na sieć wydzieloną,

• rozproszone na całym obszarze kraju, co rozwiązuje problem transportu energii, gdyż mogą być pozyskiwane w dowolnym miejscu oraz eliminuje straty związane z dystrybucją i pozwoli uniknąć budowy linii przesyłowych.

24. Omów surowce energetyczne na świecie
Źródła energii (surowce energetyczne) dzielimy na dwie grupy:

1. Źródła nieodnawialne:

 Węgiel kamienny

 Węgiel brunatny

 Ropę naftową

 Gaz ziemny

 Piaski i łupki bitumiczne

 Torf

 Pierwiastki promieniotwórcze, czyli uran i tor

 Asfalt i wosk ziemny

2. Źródła odnawialne :

 Energię wód płynących („biały węgiel”)

 Energię fal, pływów i prądów morskich

 Energię wiatru

 Energię geotermiczną, czyli wnętrza ziemi

 Energię słoneczną

 Energię biomasy, czyli organizmów żywych

Struktura wykorzystania pierwotnych źródeł energii w poszczególnych krajach zależy od struktury ich

zasobów naturalnych (po prostu - czy mają dany surowiec, czy nie) oraz od ich poziomu rozwoju.

KSR oraz średnio rozwinięte wykorzystują surowce, które posiadają. Do takich państw należą Chiny,

Indie, RPA, Polska, Czechy (bazują na węglu); Egipt, Indonezja, Meksyk, Nigeria (bazują na ropie

naftowej i gazie ziemnym).W KWR dominuje wykorzystanie ropy naftowrj, gazu ziemnego ale również

wykorzystuje się pierwiastki radioaktywne i alternatywne źródła energii.

25. Omów surowce energetyczne występujące w Polsce
Surowce energetyczne Polski, ich występowanie i wydobycie

Węgiel kamienny:

Węgiel kamienny jest głównym surowcem energetycznym Polski. Zaspokaja zapotrzebowanie energetyczne w ponad 60%. Jego eksploatację prowadzi się w:

• Zagłębiu Górnośląskim - charakteryzuje je duża miąższość pokładów węgla oraz ich płytkie i regularne zaleganie, co ułatwia mechanizację wydobycia.

• Zagłębiu Dolnośląskim - występują tu bardzo niedogodne warunki wydobycia, pokłady węgla zalegają na dużych głębokościach, mają niewielką miąższość, są silnie nawodnione i występuje w nich duża ilość niebezpiecznych gazów.

• Zagłębie Lubelskie - występują tu bardzo niekorzystne warunki wydobycia, gdyż pokłady węgla zalegają głęboko.

Górnictwo węglowe w Polsce przeżywa wyraźny kryzys. Wraz z upadkiem gospodarki centralnie sterowanej skończyły się dotacje dla deficytowych kopalń. Zagłębie Dolnośląskie zostało prawie zamknięte, zamknięto także kilka kopalń w Zagłębiu Górnośląskim. Wobec spadku sprzedaży na rynku krajowym i na rynkach światowych wydobycie węgla kamiennego w kraju systematycznie maleje. Węgiel brunatny:

Węgiel brunatny występuje w licznych złożach na terenie całego kraju. Do głównych regionów wydobycia należą: kopalnia "Bełchatów" w Bełchatowie, kopalnie Turów I i Turów II w Bogatyni oraz kopalnie zlokalizowane w rejonie Konin - Koło - Turek. Pokłady węgla brunatnego w Polsce charakteryzują się dużą miąższością i zaleganiem na ogół na małych głębokościach, co umożliwia ich eksploatację metodą odkrywkową. Niewielka wartość kaloryczna sprawia, że transport węgla brunatnego na duże odległości jest nieopłacalny, dlatego też głównym jego odbiorcą są elektrownie zlokalizowane w sąsiedztwie kopalń.

Ropa naftowa i gaz ziemny:

Wydobycie ropy naftowej w Polsce jest znikome. Koncentruje się ono głównie w rejonie Kamienia Pomorskiego, w Karlinie (koło Koszlina). Stare złoża karpackie w pasie ciągnącym się przez Gorlice, Jasło, Krosno, Sanok i Ustrzyki Dolne są na wyczerpaniu. Niedawno odkryto nowe złoża ropy przy wybrzeżu Bałtyku w rejonie Rozewia.

Najbogatsze złoża gazu ziemnego znajdują się w Polsce południowo-wschodniej (okolice Przemyśla, Jarosławia, Lubaczowa), na Nizinie Wielkopolskiej (Ostrów Wielkopolski) i na Pomorzu. Wydobycie gazu jest w Polsce niewielkie. Przemysł gazowniczy jest dosyć słabo rozwinięty, przede wszystkim ze względu na brak odpowiednich technologii i słabego rozwoju sieci gazowniczej.

26. Omów występowanie i wydobycie surowców metalicznych w Polsce
Surowce hutnicze i ich występowanie w Polsce i na świecie:
Surowce hutnicze dzielą się na:
- metale czarne: żelazo, chrom, mangan;
- metale uszlachetniające stal: tytan, wolfram, nikiel;
- metale kolorowe: miedź, cynk, ołów, cyna;
- metale szlachetne: platyna, złoto, srebro;
- metale lekkie: glin, magnez;
- metale promieniotwórcze: uran, tor.

Najbardziej jednak rozpowszechnionymi i wykorzystywanymi surowcami są rudy żelaza. W zależności od zawartości czystego metalu wyróżnia się magnetyty i hematyty - najbogatsze rudy, ale pospolicie występują także w niektórych miejscach na ziemi syderyty i limonity.
W Polsce rudy żelaza występują pomiędzy Częstochową, a Zawierciem jednak ich wydobycie jest nieopłacalne. Większe zasoby tego surowca odkryto w rejonie Suwałk, ale z uwagi na ochronę środowiska nie podjęto eksploatacji. Na świecie rudy żelaza wydobywa się w Kirunie Gallivare w Szwecji, na Ukrainie Krzywy Róg, w Rosji - południowy Ural, w Kanadzie Półwysep Labrador, we Francji Lotaryngia, Wenezuela, południowo-wschodnich Chinach, Indiach.

Rudy miedzi są surowcem hutniczym pospolicie występującym w Polsce, dlatego jego wydobycie jest znaczne na tle krajów świata. Rudy miedzi wydobywa się w okolicy Bolesławca, Złotoryji, Lubina, Głogowa, Legnicy, natomiast na świecie głównie w zachodniej części Ameryki Południowej i na Filipinach.

Cynk i ołów, to surowiec, który w Polsce wydobywa się w znacznej ilości i przeznacza się go nawet na eksport, ale jego zasoby w okolicy Olkusza i Bukowna oraz w Piekarach Śląskich są już na wyczerpaniu. Razem z cynkiem i ołowiem występuje tam srebro.

27.------------------------------------------------------------

28. Omów znaczenie surowców skalnych i ceramicznych w polskiej gospodarce
Surowce skalne są wykorzystywane przede wszystkim w przemyśle budowniczym, szklarskim, ceramicznym i cementowym. W Polsce występują one powszechnie.
Najczęściej eksploatowane są:
- granity wydobywane w kamieniołomach Strzegomia na Dolnym Śląsku;
- bazalty: w Złotoryi, Lubaniu, na przedgórzu Sudeckim;
- porfiry i melafiry: w Krzeszowicach koło Krakowa;
- piaskowce: w Sudetach, Karpatach i Górach Świętokrzyskich;
- marmury: w okolicach Kielc, Chęcin i Dębnika pod Krakowem;
- piaski, żwiry, iły i gliny eksploatowane są pospolicie na terenie całej Polski.

29. Omów wydobycie rud żelaza na świecie
RUDY METALI, HUTNICTWO w Europie {MAPA}

żelazo i stal
miedź
cynk i ołów
aluminium
srebro

Europa, pod względem wydobycia rud żelaza, nie zalicza się do światowej czołówki - same tylko Chiny, Brazylia czy też Australia prowadzą zdecydowanie większą eksplotację.
Na naszym kontynencie istnieją 3 duże zagłębia, w których pozyskuje się ten surowiec, a są to rejony miast: Kurska w Rosji, Krzywego Rogu na Ukrainie i Kiruny w Szwecji. Poza tymi obszarami rudy żelaza na większą skalę wydobywane są jeszcze tylko na Uralu i Półwyspie Kolskim (Rosja) oraz w Austrii.
Przy okazji trzeba zwrócić uwagę na złoża w okolicach Kurska, które uznawane są za największe na świecie. Występujące tam wysokoprocentowe hematyty i magnetyty wywołują zjawisko nazywane kurską anomalią magnetyczną. Polega ona na tym, że igła magnetyczna kompasu nie wskazuje kierunku północnego (rudy żelaza wytwarzają własne silne pole magnetyczne).

Największe w Europie złoża rud miedzi znajdują się w Polsce, w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym (LGOM). Nasz kraj zalicza się do światowej czołówki przemysłu miedziowego - zajmujemy 9 miejsce w wydobyciu rud i 7 miejsce w produkcji czystego metalu.
Poza Polską rudy miedzi wystąpują w Rosji (na Uralu i Półwyspie Kolskim) oraz w Szwecji, Portugalii, Bułgarii, a w mniejszych ilościach też w innych państwach bałkańskich (Rumunii, Serbii, Macedonii).

Mimo iż posiadamy znaczne ilości surowca, to w produkcji miedzi rafinowanej nie zajmujemy 1 miejsca w Europie. Wyprzedzają nas Rosja (824 tys. t - ze sporym jednak udziałem hut położonych w Azji) i Niemcy (598 tys. t - produkcja w całości oparta na rudach importowanych). Polsce (530 tys. t) przypadło 3 miejsce ze znaczną już przewagą nad kolejnymi krajami - Belgią (423 tys. t), Hiszpanią (293 tys. t), Szwecją (214 tys. t) i Finlandią (126 tys. t).

Mało kto wie, że w eksploatacji rud cynku i ołowiu na naszym kontynencie dominuje Irlandia (jest to zresztą praktycznie jedyne bogactwo mineralne tej wyspy). Znaczne jego wydobycie stawia Irlandię na 7 miejscu w świecie. Ponadto rudy cynkowo-ołowiowe w ilościach większych występują w Szwecji i Polsce, a w mniejszych w Finlandii, Rumunii, Bułgarii i Hiszpanii.
Jednak większość państw europejskich wytwarza cynk i ołów z importowanych koncetratów.

Złoża boksytów, będących rudami aluminium, zalegają w Europie przede wszystkim na terytorium 2 państw - Rosji i Grecji (odpowiednio 8 i 11 miejsce w światowym wydobyciu). Co ciekawsze większość rosyjskiego surowca pochodzi z europejskiej części terytorium tego kraju - z kopalń w rejonie miasta Boksytogorsk (koło St. Petersburga), na Uralu i na Półwyspie Kolskim.
Poza tym eksploatację rud aluminium prowadzi się na Węgrzech, w Czarnogórze, w Bośni i Hercegowinie oraz na południu Francji.

Srebro jest jedynym metalem szlachetnym, który pozyskuje się w Europie na skalę przemysłową. Stanowi ono produkt uboczny przy obróce rud miedzi oraz rud cynkowo-ołowiowych. Z tego względu zdecydowanym liderem na skalę europejską w wytapianiu srebra jest Polska (1296 ton w 2003 roku - daje nam to również 7 miejsce na świecie). Kolejne pozycje na naszym kontynencie zajmują: Rosja (700 t), Szwecja (340 t), Grecja (79 t), Bułgaria (60 t).

30. Omów główne rejony wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego na świecie
Ropa naftowa stanowi bardzo ważny surowiec energetyczny świata. Jej zasoby skoncentrowane są w pewnych obszarach na kuli ziemskiej i tylko nieliczne państwa mają możliwość eksploatacji ropy. Największe udokumentowane złoża (65% całkowitych rezerw) znajdują się w rejonie Zatoki Perskiej, a szczególnie na obszarze Arabii Saudyjskiej, Iraku, Iranu, Kuwejtu oraz Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Innymi liczącymi się dostawcami ropy naftowej na światowe rynki są: Libia, Nigeria, Algieria, eksploatujące złoża saharyjskie; Meksyk, Wenezuela pozyskujące ropę ze złóż Zatoki Meksykańskiej i Morza Karaibskiego, a ponadto Rosja, Chiny, Indonezja, Indie, Norwegia i Wielka Brytania. Dwa ostatnie kraje wydobywają ten cenny surowiec spod dna Morza północnego.

31. Omów główne obszary hodowli bydła na świecie

32. Omów hodowlę w Polsce

33. Omów główne obszary hodowli trzody chlewnej na świecie

34. Omów główne obszary hodowli owiec na świecie

35. Omów główne obszary uprawy pszenicy na świecie

36. Omów główne obszary uprawy ryżu na świecie

37. Omów główne obszary uprawy kukurydzy na świecie

38. Omów główne obszary uprawy ziemniaków na świecie

39. Omów główne obszary uprawy roślin cukrodajnych

40.---------------------------------------------------------

41.--------------------------------------------------------

42. Omów przemysł środków transportu na świecie

43.------------------------------------------------------

44. Podaj cechy przemysłu tradycyjnego

45. Podaj cechy przemysłu nowoczesnej techniki

46. Wymień rodzaje transportu

47. Omów tendencje zmian w polskim transporcie

48. Wyjaśnij na czym polega rewolucja telekomunikacyjna

49. Wymień rodzaje łączności

50. Wymień zalety wynikające z konteneryzacji w transporcie

51.----------------------------------------------------------

52. Podaj zalety wynikające z globalizacji

53. Podaj zagrożenia jakie przynosi globalizacja

54. Wymień przyczyny konfliktów międzynarodowych

55.-------------------------------------------------------

56. Omów przyczyny pogłębiających się dysproporcji między krajami bogatymi i biednymi

57. Omów najważniejsze towary w handlu międzynarodowym

58. Omów strukturę polskiego transportu

59. Omów strukturę polskiego importu

60.---------------------------------------------------------

61. Omów funkcje miast

62. Wyjaśnij pojęcia: aglomeracja, podaj przykłady
Aglomeracja skupienie na określonym obszarze dużej liczby osób i budynków (aglomeracja miejska) lub zakładów produkcyjnych (aglomeracja przemysłowa). Aglomeracja odnosi się do urbanistyki (tj. planowania przestrzennego np. miast) i uprzemysłowienia.
Największe aglomeracje miejskie w świecie: Nowy Jork, Tokio, Rio de Janeiro. W Polsce aglomeracją przemysłową jest np. Górny Śląsk. Formą aglomeracji jest konurbacja - skupienie kilku miast leżących blisko siebie w całość połączoną linią komunikacyjną, np. Trójmiasto (Gdańsk, Sopot, Gdynia) rozciągnięte wzdłuż linii kolei elektrycznej.
63. Wyjaśnij pojęcie : konurbacja, podaj przykłady
Konurbacja, zespół leżących blisko siebie miast lub osiedli, powiązanych ze sobą gospodarczo i komunikacyjnie. Konurbacja składa się z kilku równorzędnych ośrodków, stymulujących rozwój innych, mniejszych miast. Przykładem konurbacji w Polsce jest Górnośląski Okręg Przemysłowy.

64. Wyjaśnij pojęcie : megapolis, podaj przykłady
Megalopolis, najwyższa forma aglomeracji, skupisko szybko rozwijających się miast milionowych, połączonych wraz z dużą liczbą ośrodków mniejszych, leżących pomiędzy nimi, w jeden wielki organizm miejski. Największe megalopolis na świecie znajduje się na wschodnim wybrzeżu USA (megalopolis).

65. Wymień główne okręgi przemysłowe w Polsce , omów jeden z nich
Okręgi przemysłowe w Polsce

Okręg Toruńsko-Bydgoski:Do głównych ośrodków przemysłowych tego okręgu należą: Bydgoszcz, Toruń, Barcin, Inowrocław i Janikowo. Dominuje przemysł spożywczy, a to za sprawą zaplecza rolniczego w postaci regionu o intensywnym i wysokotowarowym rolnictwie (Kujawy) oraz rozwoju cukrownictwa na tym obszarze w XIX wieku. Sąsiedztwo dużych kompleksów leśnych (Bory Tucholskie) i zasoby wodne są czynnikami rozwoju przemysłu drzewno-papierniczego. Ponadto dobrze rozwinięty jest przemysł chemiczny, który wynika z bazy surowcowej (złoża soli kamiennej) oraz z zasobów wodnych Wisły. Dobrze prosperującą gałęzią przemysłu w okręgu jest ponadto przemysł elektromaszynowy.
Okręg Gdański:W strukturze przemysłowej tego okręgu do niedawna dominował przemysł elektromaszynowy, głównie produkcja środków transportu - przemysł stoczniowy. Obecnie największe znaczenie ma przemysł chemiczny oparty na przywożonych drogą morską surowcach (ropa naftowa, fosforyty) oraz przemysł rafineryjny. Nadmorskie położenie okręgu umożliwia rozwój przetwórstwa rybnego i innych branż przemysłu spożywczego. Dobrze rozwinięty jest ponadto przemysł drzewno-papierniczy. Głównymi ośrodkami tego okręgu są: Gdańsk, Gdynia, Pruszcz Gdański, Wejherowo, Rumia i Sopot.

Okręg Staropolski:Podstawą rozwoju tego okręgu było rolnictwo i hutnictwo żelaza, które obecnie prawie całkowicie straciło znaczenie. Dominującą pozycję zajmuje współcześnie przemysł elektromaszynowy - produkcja środków transportu, sprzętu gospodarstwa domowego i broni. Duże znaczenie ma również przemysł cementowy, ceramiczny i kamieniarski. Najważniejszymi ośrodkami przemysłowymi okręgu są: Kielce, Radom, Starachowice, Skarżysko-Kamienna, Ostrowiec Świętokrzyski, Kozienice i Pionki.

Okręg Warszawski:W okręgu warszawskim produkcja przemysłowa skupia się w: Warszawie, Pruszkowie, Skierniewicach, Żyrardowie, Nowym Dworze Mazowieckim i Piasecznie. Dominuje przemysł elektromaszynowy, zwłaszcza precyzyjny, elektrotechniczny, środków transportu i maszyn budowlanych. Ponadto rozwija się przemysł farmaceutyczny, perfumeryjny, odzieżowy i poligraficzny. Rozwój przemysłowy tego okręgu opiera się głównie na potężnym rynku zbytu Warszawy i okolic, wpływ ma także położenie komunikacyjne i czynniki polityczne.

Okręg Wrocławski:Głównymi ośrodkami przemysłowymi tego okręgu są: Wrocław, Oława, Jelcz, Brzeg Dolny i Oleśnica. Dominuje przemysł elektromaszynowy, zwłaszcza środków transportu i przemysł elektroniczny. Znajdują się tu także zakłady chemii organicznej. Dobrze prosperuje także przemysł spożywczy, odzieżowy i obuwniczy.

Okręg Łódzki:Do 1980 r. okręg ten charakteryzował się najwyższą w kraju liczbą osób pracujących w przemyśle do ogółu mieszkańców. Główną gałęzią przemysłu był wówczas przemysł włókienniczy, który, mimo że nadal w tym okręgu dominuje, w ostatnich latach podupada. Ponadto rozwija się także przemysł odzieżowy, spożywczy i wyrobów gumowych. Produkcja koncentruje się głównie w: Łodzi, Pabianicach, Zgierzu, Zduńskiej Woli i Konstantynowie.

Okręg Sudecki:W okręgu sudeckim występuje duża różnorodność branż przemysłowych wynikająca z silnego związku z miejscowa bazą surowcową. Dominuje przemysł wydobywczy, mineralny, szklarski, drzewny i chemiczny. Występuje tu duże rozproszenie ośrodków przemysłowych na obszarach wiejskich, głównie w postaci małych zakładów. Do głównych ośrodków przemysłowych okręgu należą: Wałbrzych, Jelenia Góra, Świdnica, Bielawa, Nowa Ruda, Dzierżoniów, Kłodzko i Bogatynia.

Okręg Krakowski:Większość produkcji i zatrudnienia skupiona jest w jednym, największym ośrodku - Krakowie, a ponadto w Oświęcimiu i Trzebini. Dominuje hutnictwo żelaza oraz przemysł farmaceutyczny.

Okręg Bielski:Przez długi okres w okręgu tym dominował przemysł włókienniczy. Obecnie obszar ten ma duży udział jedynie w krajowej produkcji tkanin wełnianych. Znacznie rozbudowano przemysł elektromaszynowy i chemiczny (zwłaszcza produkcja tworzyw sztucznych). Znajdują się tu ponadto zakłady rafineryjne. Głównym ośrodkiem tego okręgu jest Bielsko-Biała.

Okręg Poznański:W okręgu tym dominuje przemysł elektromaszynowy (głównie produkcja obrabiarek i maszyn rolniczych). Dobrze rozwinięty jest przemysł spożywczy bazujący na lokalnym wysokotowarowym rolnictwie. Znajdują się tu także zakłady przemysłu meblarskiego. Głównymi ośrodkami okręgu są: Poznań, Swarzędz, Luboń, Mosina i Oborniki
Okręg Śląski:
Przemysł bazuje głównie na miejscowych surowcach mineralnych, stąd rozwija się przemysł wydobywczy i hutnictwo, a także energetyka. Do głównych ośrodków należą: Katowice, Bytom, Dąbrowa Górnicza i Częstochowa.
**********************
Polskie okręgi przemysłowe

Analizując rozmieszczenie przemysłu w Polsce należy zwrócić uwagę na fakt, że wyróżniamy okręgi przemysłowe, wyodrębnione na podstawie kryterium terytorialnego i produkcyjnego (wytwarzanie co najmniej 1% ogólnej produkcji przemysłowej). Są to skupiska zakładów przemysłowych o ścisłych powiązaniach, których liczbę szacuje się obecnie na 22. Ich rozmieszczenie i wielkość ma swoje źródło w okresie zaborów i dwudziestoleciu międzywojennym. W dobie zaborów najszybciej przemysł rozwijał się pod zaborem pruskim a najwolniej po zaborem austriackim. Te dysproporcje mają swoje odzwierciedlenie na ówczesnej mapie przemysłu. W okresie międzywojennym powstawał w latach 1933 do 1939 Centralny Okręg Przemysłowy na terenach rejonu lubelskiego, rzeszowskiego i tarnowskiego. W okresie PRL-u, lokowanie przemysłu niewiele się zmieniło poza kilkoma nieprzemyślanymi zupełnie inwestycjami (np. Nowa Huta). W Polsce mamy najwięcej okręgów surowcowych. Są to następujące rejony: płocki, górnośląski, opolski, staropolski, karpacki, sudecki, tarnobrzeski, częstochowski, piotrkowsko-bełchatowski. Mówiąc o okręgu płockim należy zwrócić uwagę, że jest on zaliczany do okręgów surowcowych, mimo że doprowadza się ropę w ten rejon z Zagłębia Wołżańsko-Uralskiego. Lokacja pozostałych okręgów została dobrana z uwagi na dogodności położenia, dostępność do rynku pracowników, dostępność do rynku zbytu w wielkich miastach takich jak: Poznań, Toruń, Kraków, Bydgoszcz, Wrocław.

W 1820 roku dekretem Namiestnika Królestwa Polskiego utworzony został Łódzki Okręg Przemysłowy. Łódź otrzymała status miasta fabrycznego. Specjalizacją miasta było włókiennictwo, a jego swobodny rozwój był możliwy dzięki istnieniu sporej sieci rzek i strumieni, wykorzystywanych początkowo jako źródło energii, położeniu na szlaku komunikacyjnym, dużej ilości gruntów rządowych, tanim surowcom budowlanym takim jak drewno i cegła.

Warszawki Okręg Przemysłowy miał dogodne warunki do rozwoju dzięki swojemu położeniu ( centrum Polski, największe miasto Warszawa) oraz wszelkim czynnikom ekonomicznym i prawnym sprzyjającym industrializacji. Sam status Miasta Stołecznego Warszawy wpływa na wzrost inwestycji na tym terenie, napływowi kapitału z zewnątrz i większym wydatkom budżetowym w tym rejonie. W okręgu warszawskim lokuje się głównie przemysł zawansowanych technologii, elektromaszynowy, perfumeryjny i farmaceutyczny.

Okręg Bielski ma swój rodowód w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, gdzie dominowało górnictwo, energetyka i hutnictwo. Stanowi jego zaplecze i jest uzależniony od jego surowców i energii. Geograficznie okręg bielski nie należy do GOP, ale funkcjonuje na jego rynku zbytu, wykorzystując jego sieć transportową, a jego przemysł stanowi uzupełnienie dla przemysłu GOP.

Największym co do wielkości, bo zajmującym blisko 6% powierzchni Polski, jest rejon górnośląsko-krakowski. Jako aglomeracja okręgów przemysłowych skupia on w sobie następujące regiony: górnośląski, częstochowski, krakowski, bielski, opolski. Na jego terenie zamieszkuje około 7 milionów osób, a w tamtejszych zakładach pracuje około 14 % ogółu zatrudnionych w przemyśle.

Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych nastąpiła znaczna recesja w przemyśle. Spowodowane było to zmianami politycznymi w naszym kraju. Zanotowano znaczny spadek zatrudnienia w przemyśle. Rozpoczął się proces kurczenia się okręgów przemysłowych. Gdzieniegdzie decydowano się również na podziały wielkich wówczas okręgów, jak np.: bydgosko-toruński, sudecki, zgorzelecko-bogatyński, wałbrzyski, jeleniogórski. W niektórych okręgach stopień uprzemysłowienia spadł poniżej 1%, co było równoznaczne z utratą przez takie miejsca statusu okręgu przemysłowego. Tak było z okręgami: legnicko-głogowskim, białostockim, kaliskim, zielonogórskim. Zmiana przyszła wraz z programami restrukturyzacyjnymi lat dziewięćdziesiątych. Polityka ta była nastawiona na duże okręgi przemysłowe o zróżnicowanej strukturze gałęziowej, podnosząc tym samym ich znaczenie. Były to zatem okręgi: gdański, wrocławski, poznański, warszawski. Sytuację poprawił także znaczny napływ kapitału z zagranicy.

Podczas gdy wzrastała rola wielkich okręgów, malała takich jak: tarnobrzeski, karpacki, tarnowski, górnośląski, łódzki, częstochowski, sudecki. Po roku 1989 zaczęła obowiązywać gospodarka rynkowa, co doprowadziło do zmian własnościowych w przemyśle i w samej strukturze przemysłu. Zmiany te są stopniowe i trwają również obecnie poprzez proces restrukturyzacji, dzięki któremu staramy się dogonić kraje zachodu.

Charakterystyka ważniejszych okręgów przemysłowych w Polsce

GÓRNOŚLĄSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY: Jest największym okręgiem przemysłowym w Polsce i należy do jednych z największych w Europie. Głównym bogactwem tego terenu jest węgiel kamienny, dzięki któremu rozwinęło się górnictwo, przemysł energetyczny i koksowniczy, hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych. Ważny dla tego okręgu jest również przemysł maszynowy, nastawiony na typową produkcję dla górnictwa, hutnictwa, energetyki i branży budowlanej. Co ciekawe, tutaj wykonywane są także wszelkiego rodzaju obrabiarki i środki transportu. Cały okręg jest uzależniony od wydobycia węgla i to go ogranicza rozwojowo, a w czasach niskiego popytu na węgiel prowadzi do ubożenia ludności na tym terenie.

OKRĘG KRAKOWSKI: Na tym terenie istnieje kombinat Huty im. Sędzimira, o dużych rozmiarach, zakłady przemysłu mineralnego (tzw. topniki), koksownie, produkcja materiałów ognioodpornych, fabryka kabli, przemysł tytoniowy, walcownia mająca swoją lokalizację w Bochni.

OKRĘG BIELSKI: Specjalizuje się w przemyśle włókienniczym, elektromaszynowym i produkcji maszyn i środków transportu dla tych gałęzi przemysłu. Ponadto może poszczycić się wysoką jakością produkowanych tkanin i obuwia, browarem w Żywcu i dużym kombinatem chemicznym ulokowanym w Oświęcimiu.

OKRĘG CZĘSTOCHOWSKI: Jest on podstawowym źródłem zaopatrzenia dla GOP, w surowce i paliwa, i potrzebny do produkcji maszyn metal, dostarczany z huty w Częstochowie. Rozwija się przemysł włókienniczy. Na tym terenie istnieje poważne zagrożenie dewastacją środowiska.

OKRĘG SUDECKI: Przemysł jest rozproszony po małych miasteczkach, głownie mineralny i włókienniczy, oparty na uprawie lnu. Na trenie okręgu turoszowskiego znajduje się kopalnia węgla w Bogatyni, w Turowie z kolei mieszczą się zakłady energetyczne. Ponadto istnieje przemysł celulozowo-papierniczy i drzewny. Na terenie Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego niegdysiejsze kopalnie węgla kamiennego zostały zamknięte.

OKRĘG OPOLSKI: Kręg ten posiada bogatą bazę surowcową. Rozwija się przemysł mineralny, wapienniczy i cementowy, głównie na terenie Strzelców Opolskich i miejscowości Górażdże. Ma tu swoje miejsce przemysł chemiczny. W Kędzierzynie produkuje się nawozy azotowe, w Bełchatowni Śląskiej jest rafineria, istnieją także koksownie. Rozwija się także rolnictwo i związany z nim przemysł spożywczy, głownie mleczarski i cukierniczy. Istnieją również zakłady zajmujące się produkcją butów i włókiennictwem, a także elektrownia Opole.

OKRĘG STAROPOLSKI: Cechuje go hutnictwo i górnictwo. W Ostrowcu Świętokrzyskim znajduje się huta, w Starachowicach fabryka samochodów ciężarowych, rozwija się przemysł elektromaszynowy, zakłady zbrojeniowe, obuwnicze, garbarskie i tytoniowe w Radomiu. Wyróżniamy tu także przemysł mineralny, cementowy, kamieniarski w Górach Świętokrzyskich, wapienniczy. W Pionkach istnieje zakład produkujący tworzywa sztuczne. Region ten obsługuje elektrownia "Kozienice".

OKRĘG WROCŁAWSKI: Głównie przemysł maszynowy, elektromaszynowy i produkcja środków transportu: Zakłady Produkcji Samochodów w Jelczu, fabryka produkująca wagony marki "Pafawag". Produkuje się obrabiarki, silniki elektryczne i sprzęt AGD. W Brzegu istnieje zakład chemii organicznej. We Wrocławiu znajduje się przetwórstwo metali nieżelaznych. Ponadto przemysł włókienniczy i spożywczy. Niegdyś zajmowano się produkcją maszyn cyfrowych marki "Elwiro", ale w wyniku napływu takiego sprzętu z zachodu wstrzymano produkcję.

OKRĘG BYDGOSKO TORUŃSKI: Dobrze rozwinięty przemysł chemiczny. W Bydgoszczy istnieje zakład zajmujący się związkami organicznymi-"Zachem", a w Toruniu ma swoją siedzibę zakład produkujący włókna sztuczne- " Elana". Ponadto istnieją zakłady wyrobów gumowych, produkujące nawozy fosforowe i kwasy siarkowe, zajmujące się obróbką sodu czy też produkcją chloru. W Świeciu i Kwidzynie zlokalizowane są kombinaty celulozowo-papiernicze. Tu też znajduje się przemysł elektrotechniczny i elektroniczny, czego przykładem są zakłady "Telfa" w Bydgoszczy, a także przemysł rolniczy, cementownie i wapienniki, Do roku 1999 na tym terenie produkowano rowery marki "Romet".

OKRĘG POZNAŃSKI: Tu zlokalizowany jest przemysł maszynowy i metalowy, przemysł gumowy i farmaceutyczny, przemysł chemiczny, spożywczy i tytoniowy. Produkuje się nawozy fosforowe i meble w Swarzędzu.

OKRĘG ŁÓDZKI: Słynie z włókiennictwa, produkcji włókien sztucznych, barwników, odzieży i maszyn włókienniczych. W tym rejonie jest duże bezrobocie i rozwija się tzw. szara strefa.

OKRĘG GDAŃSKI: Tu ma swoją lokalizację przemysł stoczniowy, spożywczy, rafineryjno-petrochemiczny oraz fabryka nawozów fosforowych.

OKRĘG WARSZAWSKI: Posiada bardzo wysokie zaplecze naukowo techniczne i duży rynek zbytu. Z tego względu lokuje się tutaj przemysł elektromaszynowy, precyzyjny, elektroniczny i elektrotechniczny. Znajduje się tu także huta stali szlachetnej, przemysł spożywczy, farmaceutyczny, poligraficzny, perfumeryjno-kosmetyczny i odzieżowy. Istnieje tu duże zanieczyszczenie środowiska i niepokojący deficyt wody.

66. Wymień główne okręgi przemysłowe w Europie

67. Omów konsekwencje nadmiernego połowu ryb na świecie

68. Omów rolę usług w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo

69. Omów główne regiony turystyczne w Polsce

70. Omów główne regiony turystyczne na świecie

71. Wymień korzyści wynikające z rozwoju turystyki

72. Omów transport morski na świecie

73. Omów transport lotniczy na świecie

74. Omów transport samochodowy na świecie

75. Omów transport kolejowy na świecie

76.-----------------------------------------------------------------

77. Wymień państwa członkowskie Unii Europejskiej

78. Podaj różnicę między społeczeństwami starymi i młodymi

79.Podaj przyczyny spadku urodzeń w większości krajów europejskich

80. Podaj różnicę miedzy urbanizacja a dezurbanizacją

81. Jakie znasz bariery osadnicze na świecie

---