MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

WPROWADZENIE DO TEMATYKI MSG

PRÓBA DEFINICJI

1. Perspektywa globalna ( 2 punkty widzenia świata jako całości)

- MSG to przepływ kapitału, informacji , know how, towarów i usług, pieniądza pomiędzy różnymi krajami lub grupami krajów

- MSG to stosunek pomiędzy krajami o różnych ustrojach i różnych perspektywach gospodarczych

- MSG to współzależność, konieczność gospodarczej ( politycznej i społecznej) współpracy wynikająca z procesu globalizacji

- MSG analizuje procesy gospodarcze zachodzące w gospodarce światowej.

“KULA ZMIEMSKA? FIU - TOŻ TO ZALEDWIE JAK POMARAŃCZ”

2. Perspektywa państwa lub granice państw

- ZPE to związek gospodarczy pomiędzy określonym krajem a zagranicą,

- ZPE analizuje metody i środki działania w stosunku danego państwa za granicą np. poprzez zawieranie dwustronnych umów gospodarczych, wielostronnych porozumień gospodarczych.

	NAUKA O MSG PERSPEKTYWA:GLOBALNA	NAUKA O ZPE PERPEKTYWA: KRAJOWA
ILE?	Ogólne rozmiary importu, eksportu - wszystkie kraje łącznie	Ogólne rozmiary importu, eksportu w danym kraju
CO?	Ogólne tendencje w światowym handlu (żywność, surowce...)	Ogólne tendencje w handlu danego kraju
GDZIE?	Struktura kierunkowa (geograficzna) handlu światowego	Struktura kierunkowa handlu zagranicznego danego kraju

PODSTAWY METODOLOGICZNE MSG

Jakie podstawy skłaniają ludzi do tzw. działalności gospodarczej?

Czy istnieją wyraźne różnice pomiędzy sferą aktywności krajowej, a zagranicznej?

Czy istnieje powód wyodrębnienia osobnej dyscypliny naukowej (MSG)?

• wyspecjalizowały się (w ramach MSG) własne narzędzia analizy ( z czasem zyskały nawet wymiar uniwersalności np. teoria kosztów komperatywnych )

• odmienne rozłożenie akcentów badawczych

• najważniejszy powód: państwo narodowe

* najważniejszy atrybut - suwerenność

* globalizacja

*granica

* bariery

Np. Dżem z owoców

1. Hiszpania - Portugalia - Bariery protekcjonistyczne

2. Portugalia - Argentyna - Polityka walutowa

3. Lizbona - Porto

DLACZEGO WARTO STUDIOWAĆ MSG

• ze względu na aktualność polityczna

• niezwykła atrakcyjność problematyki

* nie ma gospodarek samowystarczalnych

* przełamanie nacjonalizacji powiązanie wzrostu gospodarczego ze wzrostem wymiany gospodarczej .

MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY MPP

Czy możliwa jest w dzisiejszych czasach antarchia ?

Próby antarchii :?

Korea, Laos, Chiny, .......'

MPP to ewolucje społecznego podziału pracy ale pomiędzy podmiotami znajdującymi się w innych krajach..

KSZTAŁTOWANIE SIE USPOŁECZNIONEGO MPP

• starożytność

• wiek XV - XVI : początki “gospodarki światowej”

Europa wschodnia : rolnictwo przemysł surowcowy

Europa zachodnia : dobra przetworzone

KOMPLEMENTARNOŚĆ WYMIANY

• czasy ekspansji kolonialnej

• druga połowa XIX wieku - kształtowanie się tradycyjnego MPP

Przyczyny :

* aktywna polityka państw kolonialnych

* nierównoprawne układy handlowe

* zagrożenie bezpośrednim użyciem siły w obronie interesów gospodarczych

* generalny efekt - kilka państw oddziałujących, narzucających swoje reguły , kontrolujących

• wymiana handlowa

Europa zachodnia 2/3 światowej produkcji 0,9 krajów uprzemysłowionych

• Rewolucja przemysłowa

umaszynowienie produkcji + nowe środki transportu = nadprodukcja i konieczność szukania nowych rynków zbytu

• wywóz kapitału

docieranie do coraz dalszych rynków i wypieranie z nich krajowych konkurentów

• 1820 - 1870

29 x wzrost światowej produkcji przemysłowej

31 x wzrost handlu

JAKIE CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄ MPP?

Co przesądza o miejscu i pozycji danego kraju w MPP?

1. Czynniki zewnętrzne :

• zewnętrzne impulsy, które zmieniają :

* strukturę gospodarcza i społeczną

* cele gospodarcze i społeczne

* wzorce kulturowe

• problem selekcji i absorpcji bodźców zewnętrznych

• które kraje są bardziej podatne

Np. ATAK NA WTC

WZROST POPYTU

SPADEK POPYTU

Rynek ubezpieczeniowy sprzęt do rozpoznawania ludzi (echelon, i ritech - pośrednich, internet Police 100 * CAPPS - system informacji o pasażerach kupujących bilety lotnicze flagi USA ( szczególnie Kanada) przemysł farmaceutyczny np. antybiotyki przeciw wąglikowi maski przeciwgazowe telekomunikacja 11.09.01 431 mln. Normalnie 300 mln internet, poczta telepizza video-wypożyczalnie blue niles (brylanty) - wzrosła liczba zaręczonych przemysł zbrojeniowy

Linie lotnicze * obniżenie ratingu * redukcja zatrudnienia (80 tys. osób) * Dedukcja lotów - 20 % * łączne straty ponad 5 mld $ * bardzo duża pomoc państwa przemysł turystyczny (np. hoteli) * obłożenie w Las Vegas 95 % - 55 % * Disneyland ( hotele przy lotnisku) * spadek wzrostu akcji przemysł samochodowy - spadek pozytywnych opinii na temat gospodarki USA wśród konsumentów, spadek zakupu aut (General Motors) “Niech Ameryka idzie na przód” Massmedia * CBS, ABC, FOX przez kilka dni nie emitowały reklam ok. 700 mln $ * gazety - reklamy 20 % mniej wpływów wpływ na psychikę klienta * klimat zagrożenia * obawy przed następnymi atakami * obawy o pracę i stan gospodarki restauracje, kawiarnie, disco - spadek obrotów przemysł energetyczny * mniej lotów i ograniczenia podróży * spadek popytu na gaz i ropę obrót stalowy sklepy detaliczne łączne straty USA 110 mld $

2. Czynniki wewnętrzne

• warunki naturalne

* położenie

* klimat

* zasoby naturalne

* zasoby demograficzne

• osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego (Por - Jap)

• postęp techniczny

• czynniki systemowe

• sytuacje nieprzewidywalne (tzw. Akty Boga )

GRA

1. Dlaczego większość uczestników wybrała wariant z handlowaniem ?

2. Dlaczego niektórzy nie podjęli handlu ? ( antarchia - niezależność od uwarunkowań zewnętrznych , mniejsza podatność na wpływy zewnętrzne)

WNIOSKI

• handel (międzynarodowy) przynosi korzyści

• specjalizacja ( w handlu międzynarodowym) przynosi korzyści

WPROWADZENIE DO TEORII MSG

ADAM SMITH 1723 -1790

Szkocki filozof, ekonomista często uważany za ideologa leseferyzmu (dzięki kapitalizmowi)

JEGO DZIEŁA

1759 “TEORIA UCZUĆ MORALNYCH”

Teoria głosi, że człowiek jest egoistą i będzie dążył do maksymalizacji zysku, ale z gruntu rzeczy każdy jest dobry,

1776 “BADANIA NAD NATURĄ I PRZYCZYNAMI BOGACTWA NARODÓW”

• teoria kosztów absolutnych

• podstawy sformułowania przez J.S.Mill'a koncepcji homoekonomii ( człowieka, którego racjonalne wybory przyczyniają się do pomnożenia uzasadnionego bogactwa )

• podstawowym bogactwem jest praca, specjalizacja i wymiana dóbr

• krytyka merkantylizmu (ochrona własnego rynku)

DAWID RICARDO 1772 - 1823

Uznany za pierwszego klasycznego ekonomistę na świecie . W 1817r. dostał się do Izby Gmin.

Przykład Ricardowski

Sukno - Anglia

Wino - Portugalia

1. W ciągu jednego dnia w Anglii można wytworzyć : - 12 galonów wina

- 6 jardów sukna

2. W ciągu jednego dnia w Portugalii można wytworzyć :

- 8 galonów wina

- 1 jard sukna

3. Wniosek

• Anglia posiada absolutna przewagę w produkcji sukna i wina

• pokusa pochopnych postulatów : Anglii nie opłaca się niczego kupować w Portugalii gdyż oba produkty potrafi wytworzyć taniej

4. Wewnętrzny stosunek wymienny :

• Anglia

- 1 jard sukna = 2 galony wina

- 1 galon wina = ½ jarda sukna

• Portugalia

- 1 jard sukna = 8 galonów wina

- 2 galony wina = 1/8 jarda sukna

5. Zewnętrzny stosunek wymienny

• Angielski producent otrzyma za 1 jard sukna :

- wewnątrz kraju - 2 galony wina

• za granicą - 8 galonów wina

• zysk - 6 galonów wina

• Portugalski producent wina otrzyma za 1 galon wina :

• wewnątrz kraju - 1/8 jarda sukna

• za granica - ½ jarda sukna

- zysk - 5/8 jarda sukna

6. Wniosek podsumowujący

Anglia powinna specjalizować się w produkcji sukna i wysyłać je do Portugalii oraz odwrotnie

POCZĄTEK KLASYCZNEJ TEORII HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

Jeśli kraj A jest bardziej efektywny (posiada absolutną przewagę) w produkcji dobra x nad krajem B

A zatem jest mniej efektywny niż kraj B ( nie dysponuje absolutną przewagą) w “produkcji dobra “

To oba kraje mogą osiągnąć korzyści wskutek wzajemnego podziału pracy

pod warunkiem, że kraj A ogólnej produkcji dobra x (kraj B = dobro Y = kraj A)

Stosowanie TKA prowadzi do :

• lepszego wykorzystania mocy produkcyjnych

• powoduje wzrost produkcji obu towarów

Kiedy stosowanie TKA jest imperaktywem ?

POLSKA : ropa naftowa, cytrusy, nowoczesna technika

“ Jest zasada każdego roztropnego ojca rodziny by nie produkował w domu tego czego wyrób kosztuje więcej niż kupno” ( np. chleb) - A. Smith

“Nie można łowić ryb tam gdzie nie ma wody” A.Schmith

SUBSYDIA ROLNE

CHILE

Reforma zrobiona przez Chicago Boys po 74r. (11.09.1973r. Do władzy Pinocheta)

• wzrost produktywności po reformie 8 x

• eksport produktów rolnych 20 x

AUSTRALIA

lata '70

• zrywa subsydia

• wzrost produktywności i wydajności

NOWA ZELANDIA

• agrosocjalizm lat powojennych

• zerwanie ze subsydiami ( reforma 1984 - 33 % dochodów rolnika pochodziło z subsydiów)

• bankructwo co najmniej 10 % gospodarstw

• wzrost produkcji o 40 %

• wzrost wydajności o 6 % rocznie

• w tej chwili Nowa Zelandia jest najmniej subsydiowanym państwem na świecie Ok 19 %

USA

• 1996 - ustawa rolna ( w ciągu 7 lat subsydia rolne miały być zlikwidowane )

• 1970 - 2000

* spadek liczby “pełnoetatowych “ farmerów o 50 %

* wzrost liczby urzędników departamentu rolnictwa o 50 %

• roczny dochód przeciętnego gospodarstwa rolnego 65 tys. $ ( ok. 17 - 20 % więcej niż ...........)

• połowę subsydiów rządowych otrzymują farmy zarabiające ponad 140 tys. $ rocznie

• upadłość firm

* sektor rolny 3 %

* sektor nie rolny 13 %

• 120 mln. $ - dostarczenie farmom szybkich połączeń internetowych ( program dla farmerów prezydenta JWB)

• 204 mln $ - wdrożenie nowoczesnych technologii informacyjnych (program dla farmerów prezydenta JWB )

DUMPING

DUMPING - sprzedaż tego samego produktu po różnych cenach - istotą zbliżony do subsydiów

RÓŻNICA :

subsydia - finansowane przez państwo

dumping - finansowane przez samo przedsiębiorstwo

CELE DUMPINGU :

• zdobycie zagranicznego rynku

• pokonanie konkurencji

• utrzymanie się zagranicznych w warunkach na rynkach zagranicznych w warunkach kryzysu lub recesji gospodarczej

KTO PONOSI KOSZTY DUMPINGU ?

• Producenci - konkurenci w kraju docelowym (importera)

• Konsumenci w kraju eksportera

JAK SIĘ BRONIĆ PRZED DUMPINGIEM ?

CŁA ANTYDUMINGOWE - nałożenie marży dumpingowej - czyli różnicy pomiędzy wartością normalna a ceną dumingową ( kwoty, ograniczenia ilościowe, kontyngenty, wprowadzenie ściśle ograniczonego limitu dopuszczalnej ilości, w skrajnych przypadkach zero)

WNIOSKI :

Rzeczywiste argumenty za protekcją handlowa ( uznane argumenty ma rzecz protekcjonalizmu polityki handlowej) BUDNIKOW

• konkurencja korzyści z polityki prorekcjonalistycznej - PRODUCENCI

* silne, dobrze zorganizowane lobby ( dysponują środkami wpływu na władzę)

* wprowadzenie barier protekcjonalistycznych jest często dla producentów być albo nie być

* mogą liczyć na wsparcie związków zawodowych

• rozproszenie kosztów -KONSUMENCI

* najliczniejsza grupa, ale stosunkowo słabo zorganizowana

* brak realnego przełożenia na władze

* często nieświadomie ponoszonych przez siebie kosztów protekcji handlowej

Władza czyli realizowanie grup silnie zorganizowanych.

PODATEK IMPORTOWY JAKO NARZĘDZIE POLITYKI PROTEKCJONALISTYCZNEJ

1. przesłanki wprowadzenia produktu importowego w Polsce :

• ochrona polskiego rynku

• walka z bezrobociem

• zapewnienie środków budżetowych

2. Struktura polskiego importu :

• ograniczenie importu artykułów konsumpcyjnych czyli jak ochronić zagraniczne koncerny działające na polskim rynku

* 20,8 % udziału w ogólnej wartości importu

* struktura importu konsumpcyjnego

A) żywność i napoje

• przeciętne wydatki Polaka na żywność w 2001r. sięgały miesięcznie 185 zł.

• na żywność i napoje pochodzenia zagranicznego ten sam respondent wydał 22,5 zł.

B) leki, preparaty perfumeryjne, kosmetyczne, mydła, środki piorące

C) samochody osobowe

• ograniczenie importu zaopatrzeniowego czyli bicz na przedsiębiorców

* 60,1 % udziału ogólnej wartości importu

* pokusa podniesienia cen - rodzimi konkurenci bazujący na krajowym zaopatrzeniu

• ograniczenie importu inwestycyjnego (najnowocześniejsze maszyny, technologie know how...) czyli XX wiek i XXI wieku

* 19,1 % udziału w ogólnej wartości importu

* czy innowacje są polska specjalnością ?

DOSTĘP DO NOWOCZESNYCH TECHNOLOGII

1. Finlandia 5,92 pkt

2. USA 5,78 pkt

3. Singapur 5,58 pkt

39 Polska 3,85 pkt

Estonia, Czechy, Węgry i Słowenia nas wyprzedziły !!!

JAK WPROWADZENIE PODATKU IMPORTOWEGO WPŁYNEŁOBY NA SYTUACJĘ GOSPODARCZO - POLITYCZNĄ ?

1. Ograniczenie dopływu nowoczesnych technologii ( import inwestycyjny)

2. Wzrost kosztów krajowej produkcji

3. Spadek opłacalności krajowej produkcji

4. Ponowne rozkręcenie inflacji

5. Wzrost bezrobocia (ograniczenie kosztów)

6. Obniża się opłacalność eksportu

7. Reperkusje protekcjonalistyczne

8. Negatywny wpływ na członkostwo w UE

TEORIA KOSZTÓW KOMPERATYWNYCH

(WZGLĘDNYCH)

Gdy kraj A dysponuje absolutna przewagą nad krajem B w produkcji różnych dóbr

To tenże kraj A powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować najtaniej względem kraju B ( tzn. Tego towaru w przypadku którego jego przewaga jest największa )

A kraj B powinien się specjalizować w produkcji tego towaru, którego niekorzystna sytuacja ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu

* podstawa socjalnego gospodarowania w skali międzynarodowej

* typowa zasada prokseologiczna, która wskazuje jak uzyskać dana ilość danego dobra, przy minimalnym nakładzie.

DLACZEGO PAŃSTWA STOSUJĄ OGRANICZENIA DLA HANDLU MIEDZYNARODOWEGO ?

1. Polityka handlowa protekcjonistyczna .

Realizowanie wymiany handlowej z zagranicą przy zastosowaniu określonych narzędzi (instrumentów)

2. Ochrona rynku krajowego (producentów) przed konkurencja zewnętrzną.

3. Ochrona krajowego zatrudnienia.

4. Strategiczna polityka handlowa.

5. Ochrona bilansu płatniczego.

6. Argument cła koniecznego(naukowe).

7. Argument ochrony ( relacji cen importowanych do eksportowych).

8. Ochrona przemysłu początkującego - nowych gałęzi.

9. Chęć do zapewnienia kontroli państwa nad gospodarką

10. Ochrona dóbr kulturalnych.

ARGUMENTY TRADYCYJNE - CAŁKOWICIE LUB CZĘŚCIOWO NIESŁUSZNE PODZIAŁ ŚRODKÓW POLITYKI PROTEKCJONALISTYCZNEJ

1. Cła - środki taryfowe ( cło - opłata ponoszona przy przekraczaniu przez towar granicy celnej państwa)

Rodzaje ceł :

* od wartości ( cło ad valorem)

* od ilości ( specyficzne cła)

* cło kombinowane ( od wartości i ilości)

Podział ceł:

• cła importowe

• cła eksportowe ( na antyki, dzieła sztuki, rzadkie metale) dążenie do powstawania wartości dodanej w kraju macierzystym ( np. ruda żelaza - żelazo przetworzone)

• cło na handel tranzytowy

• cła stałe

• cła sezonowe

2. Środki para-taryfowe (depozyty, podatki importowe, cła anty......... i anty subwencyjne)

3. Środku poza-taryfowe ( kwoty ilościowe i jakościowe, VER, licencje normy techniczne i sanitarne ).

4. Polityka kursu walutowego.

SUBSYDIA EKSPORTOWE JAKO JEDEN Z NAJWAŻNIEJSZYCH INSTRUMENTÓW POLITYKI HANDLOWEJ

Subsydia eksportowe - wyrównywanie różnicy pomiędzy wyższą ceną wyrobu krajowego a jego niższą ceną na rynkach zagranicznych.

W krajach rozwiniętych :

Popularna metoda pozbywania się nadwyżek towarów rolnych, wspomagania własnych rolników, rozwoju eksportu w warunkach ostrej konkurencji i nadprodukcji.

SPOSOBY PRZYZNAWANIA SUBSYDIÓW

Formy bezpośrednie :

• pieniężne

• ulgi podatkowe

• preferencyjne kredyty ( nawet do 0 %)

• promocje eksportowe

• dotowanie prac badawczo rozwojowych ( ukryte preferencje)

WTO / GATT

V Konferencja ministerialna WTO (Cancum - Meksyk) 9 -14.09.2003r. Czyli dlaczego nie doszło do pogłębienia liberalizacji handlu światowego ?

( krowa w Holandii 3 $ / dzień - 1,50 mln ludzi biednych 1 $/dzień)

WTO - ŚWIATOWA ORGANIZACJA HANDLU

• powstała w 1995r. Na bazie GATT (światowy układ w oprawie Ceł i Handlu)

• główne zadania

* liberalizacja przepływu wszelkiego rodzaju dóbr pomiędzy państwami

• pracuje w cyklach zwanych rundami (wielostronne konferencje z udziałem członków)

• główne zasady

* równego traktowania - niedyskryminacji

* przyznawanie klauzuli najwyższego uprzywilejowania

• przewodniczący : Supahcki Panitchpakdi

• siedziba : Genewa

• budżet ok. 150 mln frnaków szwajcarskich/rok

RUNDY GATT

• 8 rund, których zadaniem była liberalizacja handlu światowego 4 z nich są kluczowe dla handlu światowego:

A) RUNDA GENEWSKA 1947

obniżka ceł objęła ........... handlu światowego

B) RUNDA KENEDIEGO 1964 -79

o 1/3 obniżono cła na towary przemysłowe

1. RUNDA TOKIJSKA 1973 -79

po raz pierwszy dyskutowano o barierach poza paraterytorialnych (subsydia, normy)

D) RUNDA URUGWAJSKA 1986 - 94

Bariery parataryfowe, towary wrażliwe (np. tekstylia , przemysł samochodowy). Bezpośrednie inwestycje, subsydia. Przyjęto decyzję o zastąpieniu GATT WTO

1. Półmetek Rundy Rozwoju

W stolicy Katharu - Doha doszło do spotkania ( 2 m-c po WTC) gdzie uchwalono deklarację o rozwoju zacofanych państw min z Afryki i Azji.

2. Nadzieja w Cancun czyli kurort dla bogatych i dla biednych .

3. 20 zakresów negocjacyjnych - główne zadanie - doprecyzowanie ustaleń z Doha

4. Punkty zapalne :

• obniżenie barier handlowych na produkty rolne ( 7,5 % eksportu światowego)

• redukcja ceł na towary przemysłowe

• ustalenie reguł rozwiązania sporów handlowych

• własność intelektualna, reguły patentowe

• ułatwienia w handlu dla krajów najuboższych

• ustalenie globalnych reguł inwestowania zagranicznego, zamówień publicznych, politycznych konkurencji (tematy singapuskie)

• handle usługami.

5. Polska w Cancun

6. Bunt ubogich czyli dlaczego doszło do zerwania rozmów w Cancun ?

• 6 - 20 - zjednoczenie państw rozwijających się o charakterze rolniczym

• Unia Afrykańska, ACA (kraje Karaibów i Pacyfiku) , państwa najbardziej rozwinięte

• Co łączyło ubogich ?

Bieda lub względna bieda - to ich połączyło i przemówili jednym głosem

7. Wygrani i przegrani w Cancun. 14.IX minister spraw zagranicznych Meksyku zerwał obrady konferencji

• UE - przegrała - subsydia dla rolnictwa

• USA - przegrała - nie chciała znieść subsydiów

• JAPONIA - przegrała - dotacje do plantacji ryżu

• WTO - przegrała -

• KRAJE ROZWIJAJACE SIĘ I BIEDNE - sukces ? Przemówili jednym głosem, spoliczkowali mocarstwa i powiedzieli NIE

• ORGANIZACJE POZARZADOWE ?

“PRZEGRALIŚMY WSZYSCY”

Pascal Lamy

Komisarz d/s Handlu w UE

“ FIASKO SZCZYTU NIE POMOŻE PAŃSTWOM NAJUBOŻSZYM”

KORPORACJE TRANSNARODOWE - KTN

1. Wielcy byli zawsze - początki XVIII wieku, XIX wieku wielkie imperia.

2. Rozkwit korporacji - od 1990r. Świat staje się wolny handlowo.

3. Globalizacja

KIM JEST KTN ?

• Lata ' 70 koncentracja na aspekcie własnościowym

• działa poza krajem pochodzenia

• działa na wielu rynkach

• podejmuje BIZ (BIZ - Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne )

• znaczna kapitalizacja

• ogromne możliwości inwestycyjne i wysokie przychody

• wiodąca grupa podmiotów w gospodarce światowej

KTN - DEFINICJA

Organizacja koordynująca działalność produkcyjno handlową różnych jednostek w różnych państwach z jednego ośrodka podejmującego strategiczne decyzje.

SKALA POTĘGI KTN

• ponad 50.000 korporacji

• prawie 400.000 filii i oddziałów

• KTN realizują 80 % wymiany handlowej na świecie

• 40% handlu światowego = handle wewnątrz - koncernowy

• 80% prywatnych nakładów B8R (B8R - badania i rozwój)

• około 15 % KTN prowadzi działalność globalną

• w długim okresie - bardziej dynamiczne niż gospodarka światowa ogółem

• 300 największych KTN kontroluje ponad 30 % majątku produkcyjnego świata.

REGÓŁA 3 STREF

• KTN działają z reguły przynajmniej trzech największych gospodarek świata ( tzw TRIADA : USA, UE, Japonia )

• na świecie 100 największych KTN jest w triadzie .

ZAKRES DZIAŁALNOŚCI KTN

Największe KTN działają w tradycyjnych sektorach gospodarczych

• wydobycie i przetwórstwo paliw Royal Dutch / Schell, BP, E.On Exxol, Mobil

• motoryzacja : GM, Ford Motor, Honda

• maszyny i sprzęt użytkowy : Sony, Simens, IBM, GE

• dobra konsumpcyjne : Wal - Market, Philips Morrio, GlaxoSmithKline

CECH CHARAKTERYSTYCZNE KTN

• suwerenność

• złożoność ( produkcji, sprzedaży, reklamy)

• rozproszenie

• specjalizacja

• zdolność do integracji

• elastyczność działania

• globalna efektywność

DLACYEGO NIELUBIANI?

• Wpływ na kulturę globalną

• zaangażowanie w lokalna politykę

• preferencyjne warunki inwestowania

• bezkarność ekologiczna

DLACYEGO NIELUBIANI TROCHE MNIEJ ?

• etyczne metody produkcji

• standardy środowiskowe czy eko - wybielacze

• działalność na rzecz społeczeństw lokalnych

• kto może pozwolić sobie na krytykę ?

“To teraz nie luksus lecz konieczność. Trzeba grać wg czystych reguł inaczej wypada się z rynku. Krąg odbiorców “Brudnych produktów” zmniejsza się nieubłaganie “.

Mark Moody Stuart

1. Handel informacjamił:

• patenty

• know how

• licencja

HANDEL ZAGRANICZNY

Wojsko : Sprzedaż / zakup za granica dóbr materialnych

Sprzedaż : Sprzedaż / zakup za granicą dóbr materialnych i niematerialnych ( patentu, wzory użytkowe, wiedza organizacyjna i techniczna związana z procesem wytwarzania jakiegoś produktu )

Handel zagraniczny a handel międzynarodowy

PODSTAWOWE FORMY HANDLU ZAGRANICZNEGO

• EKSPORT - pośredni i bezpośredni

• IMPORT - pośredni i bezpośredni

• HANDEL TRANZYTOWY - sprowadza się wyłącznie do obrotu towarowego i dotyczy sytuacji, w której siedziba firmy realizującej transakcje kupna i sprzedaży, nie znajduje się ani w kraju importera ani w kraju eksportera

HANDEL GRAFICZNY HANDELU TRANZYTOWEGO

Motywy złożonego Handlu Tranzytowego

• udoskonalenie ( uszlachetnienie towaru )

• opakowanie

• wyposażenie w odpowiednie etykiety

• przygotowanie do innego rodzaju transportu

DETERMINATY KORZYSTANIA Z HANDLU TARNZYTOWEGO

• nieznajomość rynku krajów trzecich ( trudna dostępność)

• wykorzystywanie preferencyjnych stawek cenowych pomiędzy krajem B i C

• dążenie do wykorzystania “przywilejów” eksportowych(omijanie ceł, bezcłowe kontyngenty)

• względy polityczne

PODMIOT I LOKALICAJA HANDLU TRANZYTOWEGO

• towary masowe, produkty seryjne ( duże partie) np. tytoń, bawełna

• lokalizacja : głównie wielkie węzły komunikacyjne, szlaki, centra handlowe

TRANZYT - transport obcych towarów przez terytorium państwa trzeciego ( kraju tranzytowego)

RODZJA TRANZYTU

• morski + kombinowany

• lądowy + kombinowany

• lotniczy + kombinowany

• przesyłowy ( wodociągi, przewody)

ZCZEGÓLNE FORMY HANDLU TRANZYTOWEGO

BARTER

istotą barteru jest wymiana towaru za towar ( obrót bezgotówkowy)

Co jest najczęściej podmiotem barteru ?

• Towary masowe

• towary niskiego gatunku

• nadwyżki rynkowe

Kto korzysta z barteru ?

Najczęściej są to kraje przeżywające trudności płatnicze, w stanie kryzysów finansowych państwa, o dużym zadłużeniu zagranicznym.

TRANSAKCJE KOMPENSACYJNE (BARTER II)

czym się różni transakcja kompensacyjna od barteru ?

• Możliwość zapłaty za część dostawy pieniędzmi

• ilość partnerów transakcji = lub > 4

MODEL GRAFICZNY TRANSAKCJI KOMPENSACYNYCH

SZPICA KOMPENSACYJNA

Powstaje w wyniku nierównoważności wzajemnych dostaw , jest to nieskompensowana nadwyżka

wartości, która może być regulowana w formie pieniężnej.

Transakcje kompensacyjne są matrycą umów cleaningowych

XERO - OBRÓT LICENCJAMI I KNOW HOW + do opracowania

OBRÓT USZLACHETNIAJĄCY - np.: diamenty i krasnale

Motywy korzystania z obrotu uszlachetniającego:

• tania siła robocza

• niższe wymogi standardy ochrony środowiska niż w kraju macierzystym

W trakcie obrotu uszlachetniającego właścicielem towaru cały czas jest firma exportująca

INTERCOMPANY TRADE - polega na wymianie i kooperacji w ramach KTN. Ingerencja państwa jest praktycznie wyeliminowana.

SAMOSPŁATA - jest to swoista forma barteru. Jej rodzaje:

• zakupy zwrotne - polegają na zobowiązaniu, że za środki uzyskane z exportu do danego kraju zakupi się w danym czasie (z reguły trzy lata) towary tego kraju

• czysta samospłata - zobowiązuje do zakupu części produkcji z zakładu budowanego na terenie partnera

• czysty barter

1. Formy handlu zagranicznego:

• leasing

• frenchising

• transakcje wiązane

• export - import

• obrót licencjami i „Know How”

2. Rynki zagraniczne (zorganizowane) - giełdy, aukcje, wolne obszary celne

3. Pośrednicy w handlu zagranicznym:

• rodzaje pośredników

• przedstawiciele zagraniczni (agent, cif-agent, przedstawicielstwo firmy polskiej za granicą)

• makler handlowy

• komisant i konsygnator

• dystrybutor (Dealer)

• pośrednicy o specjalnych funkcjach: Comprado, Broker, Jobber, dystrybutor jako hurtownik w USA

Krótka historia Frenchisingu - De Guils - jego pierwsza forma. Jest to system cechowy funkcjonujący już w londyńskim city w XI w. Działa nadal, jednak jego pierwotne funkcje dawno się zdezaktualizowały.

• W city nikt nie mógł posiadać działalności gospodarczej jeśli nie posiadał właściwości cechu

• Członkostwo po pomyślnym ukończeniu szkolenia

• Po zdobyciu licencji - rozpoczęci własnej działalności korzystając ze znaków towarowych i renomy cechu

Co przyświadcza o formie frenchisingu w przypadku De Guolds?

1. Nazwa

2. Metoda prowadzenia działalności gospodarczej

3. Zezwolenie na wykorzystywanie technologii działania, na korzystanie z nazwy cechu

4. Obowiązek uiszczania opłat

Masoneria (wolnomularze) jako pierwotna forma frenchisingu:

• Tied House Contracks - w znaczący sposób wpłynęły na jakość współczesnego frenchisingu - początek XVIII w. - Ich działalność była związana z browarami i gorzelnią

• Procut Distribution Franchising - kazus Singera. John Pemberton wymyślił Coca-Colę

• Rozkwit frenchisingu to II połowa XIX w. Początek XX w. To powstanie Biznesformat Frenchising, który był traktowany jako niejedyny kanał dystrybucji frenchisingu. Staje się oddzielną koncepcją prowadzenia działalności gospodarczej.

• Frenchising konwencyjny - nie rezygnujemy z naszej działalności, ale przyjmujemy znana markę i ichne sposoby wytwarzania, za co im odpalamy coś tam...

Reasumując Frenchising to: odstąpienie opatentowanej technologii wytwarzania dóbr i usług w zamian za okresowe opłaty. Jest to:

• Stosunek łączący dwie niezależne firmy dawca przekazuje biorcy „Know How” , podręcznik operacyjny i pozwala na korzystanie z jego znaku towarowego

• Określa zasady ścisłej kontroli

• Dokładnie określa wszystkie opłaty - koszty frenchisingowe

1. Eksport bezpośrednio do odbiorców finalnych

2. Eksport do pośredników

3. Eksport przez przedstawicieli handlowych

4. Sprzedaż licencji

5. Frenchising

6. Własna spółka handlowa za granicą

7. Jonit venture

8. Własna spółka produkcyjno - handlowa za granica

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako najbardziej zaawansowana forma handlu zagr.

Definicja inwestycji zagranicznej (BIS)

Rodzaje kapitału zagranicznego.

Przepływy formy inwestycji bezpośrednich w skali świata i regionu.

Kapitał zagraniczny w Polsce : szansa na rozwój czy zagrożenie .

Dlaczego PSA, Toyota, Hundai, Kia nie zainwestowały w Polsce - klimat inwestycyjny, uwarunkowanie napływu BIS do Polski .

Kontrowersje i potencjalne zagrożenia związane z napływem BIS ( nabywanie przez cudzoziemców kapitału zagranicznego w polskiej bankowości, BIS w polskim sektorze handlowym - hipermarkety).

Ceny transferowe jako rzeczywista patologia związana z napływem inwestycji zagranicznych ( formy nielegalnego wprowadzenia zysków z polskich spółek) .

Czym są ceny transferowe ?

Stosunek cen transferowych polega na przesuwaniu zysków pomiędzy leżącymi w różnych krajach oddziałami lub spółkami zależnymi wchodzącymi w skład przedsiębiorstw wielonarodowych w celu zmniejszenia globalnej kwoty zobowiązań podatkowych.

Intra Company Trade (handel wewnętrzny, koncernowy).

Główne metody stosowania cen transferowych. Zatajanie zysków w państwie, w którym są one generowane i ich ujawnianie w kraju w którym się to najbardziej opłaca.

Cel:

• unikanie lub obniżenie stawki podatku dochodowego

• unikanie lub obniżenie stawki VAT (około 25 % przypadków)

• wysysanie zysków z polskich spółek - córek

• dążenie do wykazywania zysków w państwie, w którym urzęduje zarząd firmy, gdzie wypłaca się dywidendę,

KAZUS: BMW

• 1989r. - 545 mln DEM podatku w Niemczech

• 1992r. - 31 mln DEM podatku w Niemczech

• 1993r. - brak zysków

Volke - Dopelfeld (manager) - „staramy się ponosić koszty tam gdzie podatki są najwyższe - a takie podatki są właśnie w Niemczech”

Arm's lenght (zasada dystansu OECD) stosowanie nielegalnych cen transferu jest zabronione w skali międzynarodowej.

Jakie straty ponosi budżet z powodu nielegalnego transferu zysków: Francja 2001 niecałe 40 mld USD , Polskie Ministerstwo Finansów 1997 - 2000 straty 1,5 mld zł.

Według Ministerstwa Finansów nielegalne ceny transferowe stosuje około 25 % działających w Polsce firm z udziałem zagranicznym. Według specjalistów z Urzędów Kontroli Skarbowej są to liczby sięgające 75 % podmiotów zagranicznych.

Jak udowodnić stosowanie cen transferowych:

• brygady Belki

• modernizacja protypu (typowanie podatników do kontroli)

• kraje stosujące „szkodliwą konkurencje podatkową” w 1998r. W Polsce V miejsce w zbycie samochodów na świecie

• zyski straty firm z udziałem zagranicznym (w 2001r. Co 5 przedsiębiorstwo wykazywało straty

• 100 % udziału zagranicznego (rentowność - średnia stopa w 2000 r. - 1,8 %)

Jak to wytłumaczyć?

Formy nielegalnego wyprowadzania zysku z polskich spółek - córek

a) obciążanie spółek - córek nadmiernymi kosztami prac badawczo - rozwojowych (Kazus; Michelin - Stomil Olsztyn)

b)Zawyżanie opłat licencyjnych

c) obciążanie spółek - córek zróżnicowanymi kosztami administracyjnymi doradztwa prawnego i opłatami z tytułu usług prowadzonych zagranic

(casus:

d) transakcje pozorne (casus: lampki stolikowe z Cypru)

e) porzucanie polskiej spółce produktów zewnętrznych dystrybutorów (Pernard - Ricard - Aeros

dopuszczanie się błędów inwestycyjnych, zaciąganie złych kredytów w imieniu polskich spółek córek (DAEWOOD)

DO EGZAMINU

1. Merkantylizm

2. Neoklasyczna teoria handlu międzynarodowego

3. Termes of trite

4. Teoria Meckchera - Ohlina ( z zadania )

5. Efekt Stoplera - Samuelsona

6. Alternatywne teorie handlu międzynarodowego .

2

---