Charakterystyka geograficzna Żuław Wiślanych

Położenie: Delta Wisły, czyli Żuławy Wiślane, jest położona w środkowej części Pomorza

Wysokości: Max. + 14,6 m npm Min. -1,8 m ppm Powierzchnia: ok. 2500 km^2 Miąższość: 30-40 m

(na Pobrzeżu Gdańskim), u ujścia tej rzeki do Morza Bałtyckiego. Ma kształt trójkąta - jej wierzchołkami są: miejsce podziału Wisły na Leniwkę i Nogat (tzw. Piekło lub Mątowska Głowa), Gdańsk i Pasłęk. Na wschodzie sąsiaduje z Wysoczyzną Elbląską i Równiną Warmińską, na południowym-wschodzie z Pojezierzem Iławskim, a na zachodzie z Pojezierzem Kaszubskim i Starogardzkim. Dzieli się na cztery części: Żuławy Gdańskie na lewym brzegu, Malborskie (Wielkie) pomiędzy Wisłą i Nogatem, Małe i na północ od nich Elbląskie na prawym brzegu Nogatu.

Rzeźba terenu i geologia: Żuławy to najmłodsza kraina geograficzna Polski. Zaczęła

powstawać 6 tys. lat temu w holocenie, na skutek gromadzenia się osadów rzecznych w zatoce. Charakteryzują się monotonicznością równinnej rzeźby. Partie południowe są położone wyżej, po czym powoli obniżają się. Od strony północnej można zaobserwować lekką falistość terenu ze względu na występujące depresje (ok. 28% powierzchni Żuław). W okolicach Mierzei Wiślanej brzeg wydmowy.
Około 85% Żuław jest zbudowanych z żyznych gleb aluwialnych (mad rzecznych) zaliczanych do I i II klasy bonitacyjnej. Pozostałe to piaszczyste bielice (na piaskach polodowcowych) i gleby torfowe (III i IV klasa).

Hydrografia: Żuławy mają najbardziej gęstą sieć wodną w kraju (na 1 km² powierzchni przypada 1 km rzeki). Od XIII wieku są intensywnie wykorzystywane i przekształcane przez człowieka. Skutkiem tego jest niewielki spadek cieków, prawie poziomy i równy z powierzchnią morza teren oraz liczne obiekty np. groble, tamy, wały, śluzy, sztuczne koryta (3,5 tys. kanałów i 11 tys. rowów melioracyjnych). Z naturalnych rzek najważniejsze to: Wisła (Nogat i Leniwka, oraz odchodząca od niej Martwa Wisła), Szkarpawa, Radunia i Motława. Z jezior wyróżnić można Drużno. Paradoksalnie mieszkańcy Żuław mają problem z deficytem wody pitnej i wykorzystywanej do celów rolniczych i przemysłowych. Wody powierzchniowe nie mieszczą się w klasyfikacji czystości (zanieczyszczenie od rozkładających się związków organicznych, głównie związki żelaza, metanu, azotu i siarki), natomiast podziemne są płytkie i słone. Dopiero na głębokości 40-80 m w osadach czwartorzędowych występuje woda zdatna do użytku.

Środowisko przyrodnicze: Środowisko przyrodnicze Żuław zostało całkowicie przekształcone przez człowieka. Dotyczy to obiektów melioracyjnych, jak i wycinki naturalnej roślinności poza pasami nasadzeń klimatycznych. Dlatego można mówić o tym terenie jako o posiadającym krajobraz kulturowy, chroniony w Obszarach Chronionego Krajobrazu: Żuław Gdańskich, Środkowożuławski, Rzeki Szkarpawy i Rzeki Nogat. Na Żuławach spotkać można: łęgi, olsy, podmokłe łąki, szuwary i torfowiska.

Zagospodarowanie: Deltę Wisły wykorzystuje się głównie rolniczo. Na madach uprawia się pszenicę, buraki cukrowe i rośliny oleiste (rzepak, rzadziej konopie), a na bielicach jęczmień. Pozostały obszar przeznaczono na łąki i pastwiska dla hodowli przede wszystkim bydła mięsno-mlecznego. W rękach prywatnych pozostaje ok. 80% użytków rolnych.

Najważniejsze miasta: Gdańsk, Elbląg, Tczew, Nowy Dwór Gdański, Malbork.

1

---