Działania niepożądane leków

Działanie uboczne- dodatkowe oprócz głównego działania leku:

_ pożądane, niepożądane

_ niegroźne, ciężkie

_ przewidywalne, nieprzewidywalne

_ zależne lub niezależne od dawki

_ bezpośrednie, wtórne

Działanie uboczne-przykład

Atropina powoduje wysychanie śluzówki jamy ustnej

- dawniej chorym na astmę oskrzelową w celu przerwania ataku podawano atropinę- wysychanie

śluzówki jamy ustnej jako efekt niepożądany

- leczenie ślinotoku- wysychanie śluzówki efektem pożądanym

Działanie niepożądane

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia

(WHO, World Health Organization; 1970) o działaniu niepożądanym leku mówi się wówczas, gdy zastosowany w dawkach diagnostycznych, profilaktycznych lub leczniczych powoduje w

organizmie pacjenta zmiany, które nie były celem postępowania lekarza.

Czynniki sprzyjające wystąpieniu

działań niepożądanych

_ właściwości leku

_ cechy osobnicze pacjenta: wiek, płeć, współistniejące choroby polimorfizm genów kodujących enzymy uczestniczące w metabolizmie leków (np. polimorfizm CYP2D6 uczestniczącego w metabolizmie leków przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych,

stosowanych w chorobach układu krążenia)

Czynniki sprzyjające wystąpieniu

działań niepożądanych

_ właściwości leku

_ cechy osobnicze pacjenta: wiek, płeć, współistniejące choroby polimorfizm genów

kodujących enzymy uczestniczące w metabolizmie leków (np. polimorfizm CYP2D6 uczestniczącego w metabolizmie leków przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych,

stosowanych w chorobach układu krążenia)

Stany chorobowe wywołane przez środki farmakologiczne:

_ utrata słuchu po dłuższym stosowaniu streptomycyny

_ niewydolność nerek po długotrwałym stosowaniu leków przeciwbólowych

_ dyskinezy po stosowaniu neuroleptyków

Reakcje alergiczne

_ najczęściej niezależne od dawki

_ niespecyficzne dla zastosowanego leku

_ trudne do przewidzenia

_ reakcja antygen- przeciwciało

_ warunkiem wystąpienia reakcji nadwrażliwości jest sensybilizacja- uczulenie= pierwszy kontakt z tym samym lub podobnym antygenem

-antygen- lek lub jego metabolit związany z makrocząsteczką np. z białkiem (pełny antygen)

- przeciwciała skierowane przeciwko substancji leczniczej

-antygenowość grupowa- jeśli różne chemicznie i farmakologicznie substancje lecznicze prowadzą do wystąpienia tej samej reakcji

-alergia krzyżowa- reakcję wywołuje substancja, z którą organizm nie miał wcześniej kontaktu, ale jest ona strukturalnie podobna do innej substancji, która uczuliła organizm

Reakcje nadwrażliwości z

udziałem przeciwciał

Reakcja typu I- anafilaktyczna

Reakcja typu II- cytotoksyczna

Reakcja typu III- kompleksów immunologicznych

Reakcja typu I- anafilaktyczna

-nagła, potencjalnie zagrażająca życiu reakcja nadwrażliwości

-przeciwciała klasy IgE

-rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększenie przepuszczalności kapilar, obrzęk, pokrzywka

- czasem charakter ograniczony- astma oskrzelowa

katar sienny

Stadium 0 Reakcja miejscowa: zmiany ograniczone w miejscu kontaktu z alergenem - rumień, obrzęk;

Stadium 1 Lekka reakcja ogólna: zmiany skórne rozsiane -świąd, pokrzywka, rumień; wyciek z nosa, łzawienie, dysfonia; niepokój, ból głowy;

Stadium 2 Nasilona reakcja ogólna: reakcje skórne jak w stadium 1; hipotonia, tachykardia, arytmia, duszność, objawy dyspepsji (nudności, wymioty, biegunka),

odczuwanie lęku;

Stadium 3 Groźna reakcja ogólna: objawy wstrząsu anafilaktycznego - ciężka hipotonia, obrzęk krtani, bronchospazm (skurcz oskrzeli) prowadzący do asfikcji, zaburzenia świadomości, ostra dyspepsja;

Stadium 4 Niewydolność narządowa - niewydolność krążeniowa prowadząca do zatrzymania oddechu.

Przyczyny reakcji anafilaktycznej

- leki

- antybiotyki: penicylina, cefalosporyny, aminoglikozydy, tetracyklina i inne

- witaminy: kwas foliowy, tiamina, cyjanokobolamina

- płyny infuzyjne: dextran

- hormony: insulina, parathormon

- leki anestetyczne (suksametonium)

- środki kontrastowe z jodem używane w radiologii

- niesteroidowe leki przeciwzapalne (aspiryna)

- narkotyczne środki przeciwbólowe (morfina)

- enzymy: trypsyna, chymotrypsyna, penicylinaza, papaina

- surowice: anatoksyna tężcowa, jadu kiełbasianego, zgorzeli, jadów węży itd.

- produkty żywnościowe (gł. orzeszki ziemne, ryby, skorupiaki, owoce cytrusowe i inne) i dodatki do żywności (chemiczne środki konserwujące)

- jady owadów błonkoskrzydłych (rzędu Ordo, grupa Hymenoptera: pszczoły, osy)

- immunoterapia alergenem (tzw. odczulanie)

- lateks

- przetoczenia krwi lub preparatów krwiopochodnych

Reakcja typu II- cytotoksyczna

- przeciwciała klasy IgG i IgM

- antygeny zlokalizowane na powierzchni komórki

- aktywacja dopełniacza i liza komórek

Przykłady:

- reakcja niezgodności przy przetaczaniu krwi

(odczyny poprzetoczeniowe)

- reakcja cytotoksyczna po podaniu sulfonamidow,

tiouracylu, chininy

Reakcja typu III- kompleksow

immunologicznych

- kompleksy immunologiczne w wyniku aktywacji dopełniacza prowadzą do rozwoju reakcji zapalnej w krwioobiegu, tkankach, jamach ciała

- odkładanie kompleksów immunologicznych w śródbłonku naczyń krwionośnych - zapalenie

naczyń

- kompleksy w jamach ciała --zapalenie jednej lub wielu rodzajów błon surowiczych

-kompleksy immunologiczne w tkankach - alergiczne choroby płuc („płuco farmera”-

narażenie na pleśniejące siano, „płuco hodowcy ptaków”- narażenie na odchody), enteropatia

glutenozależna lub celiakia

- reakcja typu III obserwowana po penicylinie, penicylaminie

Reakcja nadwrażliwości z

udziałem limfocytów T

- po kontakcie z antygenem limfocyty T CD4+ produkują limfokiny - aktywacja cytotoksycznych limfocytów T, makrofagów, neutrofili

- maksymalne nasilenie reakcji następuje po dniach

lub tygodniach

- przyczyną niektóre leki: sulfonamidy, związki złota, ampicylina

Kliniczne objawy

- reakcje skórne- np. reakcja tuberkulinowa po

iniekcji tuberkuliny

- alergie kontaktowe skory- często po wielokrotnym

kontakcie z chromianami, solami niklu, niektórymi

barwnikami

- reakcje odrzucania przeszczepu

Szczególne postacie alergii

- rumień- wywołany np. przez sulfonamidy,

barbiturany

- zespół Lyella (toksyczna nekroliza naskórka)-

wywoływany przez sulfonamidy, barbiturany,

NLPZ

- zespoł Stevensa- Johnsona- po podaniu

sulfonamidow

- zespół tocznia trzewnego- po podaniu izoniazydu

Zapobieganie reakcjom

alergicznym

- jasne ustalenie wskazań dla danego leku, stosowanie, jeśli to możliwe, w monoterapii

- dokładny wywiad dotyczący wcześniejszych reakcji alergicznych

- zakaz leczenia miejscowego substancjami silnie alergizującymi (np. penicylina)

- nadzór nad pacjentami w trakcie długotrwałego leczenia

- wyjaśnienie pacjentom ryzyka przyjmowania leków (także w zakresie tzw. samoleczenia!)

Niepożądane działanie leków w

czasie ciąży

- komórki embrionalne szczególnie wrażliwe na

działanie leków

- uszkodzenie płodu może nastąpić na etapie:

- blastogenezy

- embriogenezy

- feto genezy

Działanie teratogenne

-cytostatyki

-leki przeciwpadaczkowe

-retinoidy

-inhibitory ACE

-alkohol

-talidomid

Przykłady działania teratogennego

lekow

- porażenie oddechu i objawy odstawienia po zastosowaniu opioidów

- maskulinizacja płodów żeńskich wywołana androgenami lub gestagenami o działaniu androgennym

- feminizacja płodów męskich wywołana gestagenami o działaniu antyandrogenowym (antyandogennym)

- uszkodzenie słuchu spowodowane stosowaniem antybiotyków aminoglikozydowych

- zaburzenia rozwoju zębów, uszkodzenia kośćca w wyniku stosowania tetracyklin

- niedoczynność tarczycy spowodowana stosowaniem tyreostatyków

Stosowanie leków w czasie ciąży musi poprzedzać szczególnie staranne oszacowanie ryzyka

Aby zmniejszyć ryzyko teratogenności należy stosować leki tylko w przypadku bezwzględnych wskazań, unikać preparatów niedawno wprowadzonych na rynek.

Działanie niepożądane w okresie

postnatalnym

Enzymy biorące udział w procesach biotransformacji leków u niemowląt, noworodków, wcześniaków nie osiągają pełnej aktywności np. znacznie mniejsza aktywność glukuronylotransferazy -substancje sprzęgane z kwasem glukuronowym wolno

eliminowane z organizmu.

Farmakologia chorób

Neurodegeneracyjnych

Choroba Alzheimera

(AD, Alzheimer's disease)

- Postępująca,, degeneracyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego

-Pomimo rozwoju medycyny nie udało się poznać przyczyn powstawania tej choroby

Farmakotterapiia

Współczesna farmakoterapia choroby Alzheimera polega głownie na leczeniu objawowym, którego celem jest poprawa funkcjonowania psychospołecznego pacjenta i spowolnienie procesu chorobowego.

Farmakoterapia ukierunkowana jest na:

1. Zmniejszenie zaburzeń w zakresie funkcji poznawczych

(pamięci, mowy, uwagi itp.)

2. Leczenie zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania

związanych z otępieniem, to znaczy depresji,

pobudzenia, objawów psychotycznych

Jednym z lepiej udowodnionych hipotetycznych patomechanizmów AD są zaburzenia neurotransmisji cholinergicznej. W związku z tym zaleca się podawanie inhibitorow

cholinesterazy (AchEI) których działanie polega na blokowaniu enzymu odpowiedzialnego za hydrolizę acetylocholiny w synapsie, a tym samym na zwiększeniu jej dostępności dla receptorów cholinergicznych (muskarynowych i nikotynowych).

donepezil (Aricept)

rywastigmina (Exelon)

- leki przeciwlękowe

- neuroleptyki

- leczenie zaburzeń depresyjnych- selektywne iinhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

- leki opoźniające postęp choroby- np.. antyoksydanty

((alfa- ttokoferol))

Choroba Parkinsona

(PD,, Parkinson's disease)

- należy do grupy chorób zwyrodnieniowych układu

nerwowego,, najczęstsza choroba jąder podstawnych, spada ilość neuroprzekaźnika- dopaminy

- choruje 1,5% osób w wieku powyżej 65 lat.. zaczyna się na ogół po 60.. roku życia..

- PD dotyka w jednakowym stopniu obu płci,, z lekką przewagą mężczyzn..

- początek choroby jjest niekiedy podstępny,, a rozpoznanie,, zwłaszcza we wstępnym okresie choroby,j jest trudne

Przyczyny

- pojawia się,, kiedy zniszczeniu ulegają komórki nerwowe (neurony) w części mózgu zwanej istotą czarną. Neurony te w prawidłowych warunkach wydzielają dopaminę,

- impulsy przekazywane z istoty czarnej są opowiedzialne za to,, że zależne od naszej woli ruchy są płynne ii przebiegają bez zakłóceń.

- jeśli zniszczeniu ulegnie ponad 80% komórek produkujących dopaminę,, utracona zostaje zdolność kontroli nad takim typem ruchów..

Kardynalne objawy choroby

_ drżenie

_ sztywność

_ akinezja i bradykinezja

_ niestabilna postawa ciała

Objawy spoza układu ruchu

_ otępienie,, upośledzenie funkcji poznawczych

_ objawy psychiatryczne np.. depresja

_ zaburzenia czynności układu autonomicznego::

częstomocz,, zaparcia,, hipotonia ortostatyczna,,

zaburzenia wydzielania potu,, impotencja

_ dysfagia

_ duszność

_ zespół niespokojnych nóg

Objawy spoza układu ruchu c..d..

_ zaburzenia snu:: bezsenność,, fragmentacja snu nocnego,,

nadmierna senność wciągu dnia,, zaburzenia fazy REM

_ zaburzenia zmysłu węchu

_ zaburzenia wzrokowe:: dwojenie,, upośledzenie

wrażliwości na barwy ii kontrast

_ spadek masy ciała

Zasady leczenia

1.. Metody niefarmakologiczne: systematyczne

ćwiczenia,, prawidłowe odżywianie

2.. Indywidualizacja farmakoterapii:: uwzględnienie wieku chorego,, zaburzeń sfery poznawczej, godziny, w których chory najbardziej potrzebuje ruchu

3.. Ocena reakcji na leczenie: poprawa ruchomości,, zwłaszcza w obrębie kończyn i tułowia,, wpływ na drżenie,, poprawa zaburzeń równowagi

4.. Ocena możliwych działań niepożądanych:: działania niepożądane bywają czasami bardziej uciążliwe niż sama choroba

Farmakoterapia

-Zwiększenie zawartości dopaminy w OUN::

-dopamina nie może być dostarczana do OUN- nie pokonuje bariery krew- mozg

-llewodopa ((L-DOPA))- aminokwas prekursorowy dla dopaminy,, przedostaje się przez barierę krew- mozg

-dopamina powstaje z llewodopy przez odłączenie grupy karboksylowej ((CO2)) w reakcji katalizowanej przez dekarboksylazę dopaminową ((DDC))

-z podanej dawki llewodopy większość ulega dekarboksylacji już na obwodzie i tylko ok.. 10% dociera do OUN dlatego podaje się inhibitory DDC np. karbidopa lub benserazyd

W wyniku wieloletniego leczenia lewodopą zmienia się jej działanie,, po ok.. 3-5 latach zaczynają pojawiać się wahania siły działania leku- nagłe zmiany od okresu dobrej ruchliwości i sprawności do bezruchu

- wprowadzenie lewodopy do terapii wyraźnie poprawiło jakość życia chorych i wydłużyło ich życie.

Działanie niepożądane lewodopy

_ Objawy ruchowe:: dyskinezy,, hiperkinezy

_ dolegliwości żołądkowo- jelitowe

_ zaburzenia sercowo- naczyniowe

_ zaburzenia psychiczne- zaburzenia snu,, niepokój,,

pobudzenie,, omamy

Zahamowanie rozkładu dopamiiny

_ inhibitory monoaminooksydazy ((I-MAO))

_ selektywny inhibitory MAO-B to:: selegilina

_ w wyniku hamowania MAO zmniejsza się również

tworzenie reaktywnych form tlenu

_ ulega szybkiemu wchłanianiu po podaniu doustnym

Agoniści receptorow D2

_ główne działanie:: stymulowanie receptorów D2

np.. bromokryptyna, pergoli

początkowo stosowane były w bardziej zaawansowanych stadiach choroby łącznie z lewodopą i inhibitorem dekarboksylazy; obecnie coraz częściej stosowane są w monoterapii już we wczesnych fazach choroby

_ działania niepożądane: nudności, wymioty,, zaburzenia psychiczne, rzadko dyskinezy, zaburzenia ukrwienia palców rąk i stop

Inhibitory wychwytu zwrotnego

dopamiiny

_ amantadyna- Viiregyt- pierwotnie stosowana w profilaktyce grypy,, hamuje w sposób niekompetytywny receptory NMDA (receptory dla N-metylo-Dasparaginianu))

_ zwiększa uwalnianie endogennej dopaminy

_ stosowana w monoterapii do leczenia łagodnych przypadków, częściej w terapii skojarzonej z lewodopą i innymi lekami przeciwparkinsonowskimi

_ działania niepożądane słabsze niż w przypadku lewodopy.

Inne metody leczenia PD

_ leczenie operacyjne- zniszczenie jądra nerwowego w obrębie gałki bladej lub w obrębie wzgórza

_ stymulacja elektryczna- umieszczenie na stałe elektrody wpływającej na czynność podwzgórza

_ zastępowanie uszkodzonych neuronów komórkami macierzystymi (z zewnętrznego źródła np.. płody po zapłodnieniach in vitro)

Farmakoterapia chorob

układu pokarmowego

czynniki agresji czynniki obrony

- stres - śluz

- kwas solny - prostaglandyny

- pepsyna - odnowa komorek

- kwasy żółciowe nabłonkowych

- zaburzenia motoryki - prawidłowy przepływ

- alkohol krwi

- nikotyna

- NLPZ

- kortykosteroidy

- Helicobacter pylori

Ważną rolę w patogenezie choroby wrzodowej odgrywają:

- dziedziczne predyspozycje

- wzmożone napięcie nerwu błędnego (dodatkowo nasila się w sytuacjach stresowych i emocjonalnych obciążeniach)

- zasiedlenie błony śluzowej przez Helicobacter pylori potwierdzono występowanie tej bakterii u ok. 99% pacjentów z wrzodem dwunastnicy i u ok. 75% chorych z wrzodem żołądka.

Leczenie choroby wrzodowej

Cele:

- ograniczenie dolegliwości bólowych

- przyspieszenie wygojenia wrzodu

- uniknięcie powikłań- krwawienia, perforacja wrzodów, zwężenia odźwiernika

W celu szybkiego i skutecznego wyleczenia choroby wrzodowej wartość pH soków żołądkowych powinna wzrosnąć >4 przez co najmniej 15 godzin w ciągu dnia.

Leczenie choroby wrzodowej c.d.

_ Kwas solny ---leki zobojętniające i zmniejszające

wydzielanie żołądkowe

- leki zobojętniające

- antagoniści rec. muskarynowych (M1, M1 i M2)

- antagoniści rec. histaminowych H2

- antagoniści rec. gastrynowych

- leki hamujące pompę protonową

- leki cytoprotekcyjne

- leki uspakajające

Inhibitory pompy protonowej- IPP

(H+ K+-ATPazy)

- blokada pompy protonowej (H+ K+-ATPazy) pozwala ograniczyć sekrecję kwasu solnego

- leki pierwszego wyboru w leczeniu wrzodu trawiennego i refluksowego zapalenia przełyku

- pochodne benzimidazolu:

- omeprazol (Omeprazol-Egis, Polprazol, Helicid)

- lanzoprazol (Lanzul)

IPP c.d

- proleki w kwaśnym środowisku zamieniają się w

aktywne sulfonamidy

- po przejściu przez żołądek wchłaniają się w jelicie

cienkim i z krwią transportowane do komórek

okładzinowych

- cykliczny sulfonamid (aktywna postać)

nieodwracalnie blokuj H+/K+-ATPazę

Zastosowanie IPP

- leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy

- leczenie zespołu Zollingera- Ellisona

- leczenie owrzodzeń w refluksowym zapaleniu

przełyku

- profilaktyka nawrotów choroby wrzodowej

- eradykacja H pylori.

Leki przeciwhistaminowe

(blokery H2)

- konkurencyjne blokowanie rec. H2

- blokada rec. H2 w komórkach okładzinowych błony śluzowej żołądka hamowanie podstawowej i stymulowanej przez histaminę sekrecji kwasów żołądkowych

- dodatkowo zmniejszają wydzielanie kwasu solnego pobudzane przez nerw błędny i gastrynę

Wybrane leki:

_ cymetydyna (Cimetidine, Altramet)

_ ranitydyna (Zantac, Ranitidina)

_ hydrochlorek ranitydyny (Ranigast)

Leki przeciwhistaminowe

(blokery H2) c.d.

- działanie: eliminacja objawów u pacjentów z chorobą wrzodową, przyspieszają gojenie

owrzodzeń

- kliniczne działanie wszystkich leków blokerów H2 jest podobne, rośnią się siłą działania

- blokery H2 działają słabiej niż IPP, dlatego są lekami drugiego wyboru w leczeniu wrzodów.

Leki przeciwhistaminowe

(blokery H2) c.d.

- po zażyciu cymetydyny (działanie antyandrogenne) może dojść do zaburzeń potencji, oligospermii i ginekomastii; ponadto u starszych osób oraz chorych z zaburzoną funkcją wątroby i nerek obserwowane były stany spłatania i halucynacje.

Leki zobojętniające

_ neutralizują lub wiążą kwas solny w żołądku: wiązanie jonów H+ prowadzące do neutralizacji kwasu solnego treści żołądkowej oraz do częściowej, inaktywacji proteolitycznej aktywności pepsyny

- prawdopodobnie dodatkowe działanie: stymulacja syntezy i uwalniania prostaglandyn (miejscowe działanie ochronne)

- działanie słabsze niż IPP i blokery H2

Leki zobojętniające c.d.

- leki zobojętniające znane są już od czasów starożytnych. Najstarszym ze znanych leków alkalizujących, były sproszkowane korale, których podstawowym składnikiem jest węglan wapnia

- obecnie najczęściej stosowanymi lekami zobojętniającymi są sole wapnia, glinu, magnezu, sodu zażywanie: 1- 3 h po posiłku oraz przed snem, nie powinny być stosowane z innymi lekami ze względu na właściwości adsorpcyjne.

Terapia lekami zobojętniającymi

- dawka leku alkalizującego powinna być dobrana indywidualnie w zależności od poziomu wydzielania kwasu solnego oraz szybkości opróżniania żołądka

- lek alkalizujący należy stosować we właściwym czasie w stosunku do posiłków oraz przyjmowanych leków

- należy uwzględnić przeciwwskazania w rożnych stanach klinicznych i współistnienie innych chorób.

Parasympatykolityki

- antagoniści rec. cholinergicznych M

(muskarynowych)

- działanie na układ przywspółczulny: zwiotczenie/rozkurcz mięśni gładkich, przyspieszenie częstości pracy serca, zmniejszenie wydzielania śliny, łez, potu, zmniejszenie sekrecji

gruczołów przewodu pokarmowego, zmniejszenie wydzielania śluzu w górnym i dolnym odcinku dróg oddechowych, zwiotczenie mięśniówki gładkiej oskrzeli, przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowodów i pęcherza moczowego,

rozszerzenie źrenic.

Parasympatykolityki c.d.

Wskazania:

- skurcz mięśniówki gładkiej przewodu

pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych

- zaburzenia rytmu serca z bradykardią (bradyarytmia)

- wyłączenie odruchów nerwu błędnego

- zespół Parkinsona

- przed badaniem dna oka.

Parasympatykolityki c.d.

Działania niepożądane:

- W zależności od wskazania odmienne działania niepożądane: jeśli efektem pożądanym ma być działanie rozkurczowe to rozszerzenie źrenicy, czy zmniejszenie wydzielania śluzu będzie działaniem niepożądanym; jeśli stosowane są w celu rozszerzenia źrenicy to jest to wówczas efekt pożądany, natomiast efektem niepożądanym będzie zwiotczenie mięśni gładkich.

Parasympatykolityki c.d.

- w leczeniu wrzodów żołądka i refluksu stosowana

jest piranzepina (Gastrozepin)

- obecnie coraz rzadziej podawana pacjentom ze względu na mniejszą skuteczność i gorszą tolerancję niż IPP.

Helicobacter pylori

- wg WHO ponad 70% dorosłych osób zainfekowanych

- droga zakażenia: doustnie,

droga kropelkową

- bakterie przenikają przez barierę śluzowkową, łączą się z nabłonkiem żołądka za pomocą swoistych receptorów i osłonięte przez barierę śluzową produkują:

- ureazę- rozkłada mocznik do amoniaku i CO2

- cytotoksynę

Amoniak wraz z cytotoksyną prowadzą do uszkodzenia komórek śluzówki, miejscowa reakcja immunologiczna, miejscowy stan zapalny_ mediatory stanu zapalnego zwiększają wydzielanie gastryny i jonów wodorowych.

Eradykacja Helicobacter pylori

- poprzez całkowitą eliminację H pylori możliwy jest spadek nawrotów choroby wrzodowej (częstość nawrotów poniżej 20%), u części pacjentów możliwe całkowite wyleczenie choroby wrzodowej

- o erydykacji można mówić wówczas gdy po zakończeniu terapii nie wykazuje się H pylori przez co najmniej 4 tyg.

- leczenie 3 lekami: inhibitor pompy protonowej (IPP)

+klarytromycyna/amoksycylina/metronidazol

Inhibitory pompy protonowej

IPP (H+ K+-ATPazy)

- Omeprazol (Losec, Antra, Ortanol)- poprzez nieodwracalne hamowanie H+ K+-ATPazy hamuje wydzielanie HCl, czas działania 2- 3 dni, metabolizm głównie w wątrobie, hamuje działanie cyt P-450

- Lansoprazol (Lanzul)- skuteczność porównywalna z omeprazolem.

Klarytromycyna

- antybiotyk makrolidowy nowej generacji (mechanizm działania jak erytromycyna - hamowanie syntezy białka, silniejsze działanie bakteriostatyczne)

- Szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, t1/2: 5-7h,metabolizowana w wątrobie do czynnej 14- hydroksyklarytromycyny.

Metronidazol

- działanie p/bakteryjne i p/pierwotniakowe, zredukowana forma leku uszkadza DNA

drobnoustroju

- mniej skuteczny niż klarytromycyna, częściej zdarza się oporność na lek.

Amoksycylina

_ połsyntetyczna penicylina o rozszerzonym spektrum działania,

_ działanie bakteriobójcze

_ mechanizm działania: blokowanie syntezy peptydoglikanu ściany komórkowej bakterii.

Zapalenie żołądka (gastritis)

_ proces zapalny błony śluzowej żołądka bez owrzodzeń:

- ostre zapalenie żołądka: spowodowane silnym stresem, nadużyciem alkoholu, NLPZ, infekcjami; przemija spontanicznie po wykluczeniu czynników

wywołujących, trwa kilka dni.

Zapalenie żołądka (gastritis) c.d.

Przewlekłe zapalenie żołądka- trzy formy:

a) zapalenie żołądka typu A- rzadkie, często występuje wraz z chorobami autoimmunologicznymi, p/c przeciwko komórkom okładzinowym, H+/K+-ATPazie_ achlorydia, zaburzenia czynności przewodu pokarmowego; w leczeniu stosuje się środki zakwaszające np. kwas solny lub kwas cytrynowy.

b) zapalenie żołądka typu B- częste, spowodowane zakażeniem bakteryjnym (najczęściej H pylori)

c) Zapalenie żołądka typu C- rzadkie, spowodowane przez długotrwałe stosowanie NLPZ lub przez refluks kwasów żółciowych do żołądka, leczenie: IPP, antagoniści rec. H2.

Zaparcia

- Leki przeczyszczające- przyspieszają wydalanie stolca poprzez zwiększenie treści jelitowej i

wywołanie ruchów perystaltycznych:

- środki pęczniejące: siemię lniane, nasiona indyjskiej babki jajowatej, otręby pszenicy,

- środki osmotycznie czynne: siarczan sodu, mannitol, sorbitol, laktoza, laktuloza.

- środki hamujące resorpcję Na+ oraz wody ze światła jelita- olej rycynowy (Laxopol), glikozydy antrachinowe występujące np. w aloesie, rabarbarze (stosowane w postaci naparów)

- środki powodujące wzrost sekrecji wody do światła jelita

Zaleca się również podaż do 25 g błonnika pokarmowego na dobę. Nie należy zapominać o

odpowiednim nawodnieniu.

Biegunka

- zwiększona częstość wydalania (więcej niż 3 razy

dziennie) wodnistych lub luźnych stolców

Leczenie:

- uzupełnianie płynów i elektrolitów: glukoza, jony

sodu

- opioidy- hamują perystaltykę: loperamid (Imodium)- nie wpływa na CSN

- środki adsorbujące: węgiel aktywny (carbo medicinalis)

- antybiotyki

Leczenie przewlekłego zapalenia

wątroby typu B

- interferon-α (Intron A)- miesięczna kuracja jest standardem w leczeniu chorych, działania

niepożądane: objawy grypopodobne tj. gorączka, bole mięśni, głowy, dreszcze, ponadto utrata masy ciała, wypadanie włosów, obniżenie odporności na zakażenia bakteryjne; przeciwwskazaniem do terapii jest zaawansowana marskość wątroby, ciężkie choroby serca, choroby psychiczne, autoimmunologiczne, jednoczesne stosowanie leków immunosupresyjnych, nadużywanie alkoholu.

Leczenie przewlekłego zapalenia

wątroby typu B c.d.

- lamiwudyna (Zeffix)- analog nukleozydu, hamuje polimerazę DNA wykorzystywaną przez HBV do replikacji; działania niepożądane: zmęczenie, bole głowy, wymioty, biegunka, infekcje dróg oddechowych.

Leczenie WZW C

- interferon- α- monoterapia prowadzi do wyleczenia poniżej 20% pacjentow

- interferon- α + rybawiryna- obecnie stosowane leczenie, skuteczniejsze niż monoterapia interferonem

Rybawiryna (Rebetol)- hamuje namnażanie wielu rodzajów wirusów, zarówno DNA jak i RNA wirusów, zakaz stosowanie w ciąży- działanie teratogenne.

Leki stosowane w

jonoforezie

Zalety

- przy w wprowadzaniu leku przez skórę do krwioobiegu następuje ominięcie przewodu pokarmowego

- brak ograniczeń wnikania leków wynikających z bariery, jaką jest błona śluzowa żołądka i dwunastnicy

- na substancję leczniczą nie działają enzymy trawienne

- zmniejszona toksyczność leku- wprowadzenie leku bezpośrednio do krążenia dużego, a nie przez układ żyły wrotnej (jak przy podaniu doustnym), ogranicza w pewnym zakresie proces usuwania substancji leczniczej przez wątrobę (ominięcie efektu pierwszego przejścia).

Zalety c.d.

- stężenie wprowadzanego przezskórnie leku może być utrzymane na podobnym poziomie przez cały czas trwania zabiegu (ominięcie krąŜenia wrotnego, brak efektu pierwszego przejścia)

- przedłużenie działania substancji leczniczej o krótkim biologicznie czasie półtrwania

- doprowadzenie leku do tkanek o słabym stopniu ukrwienia, (np. tkanka chrzęstna)

- bezpieczne, bezbolesne i skuteczne w leczeniu miejscowym.

Wady

- podrażnienia, uczulenia skory (reakcje alergiczne).

- brak standaryzacji techniki wykonywania zabiegu (wiele przykładów dotyczących rożnych wartości prądu elektrycznego, rodzaju elektrod i czasu oddziaływania).

- brak jednoznacznego dawkowania w zależności od głębokości penetracji leku.

- czasochłonność podawania leku w porównaniu do metod doustnych i iniekcyjnych.

Jodek potasu

- nieorganiczne połączeniem jodu o bardzo dobrej rozpuszczalności w wodzie. W przyrodzie obecny jest w wodzie morskiej. Do celów farmaceutycznych otrzymywany wyłącznie

syntetycznie. Działa rozmiękczająco na tkankę łączną, stosowany w leczeniu blizn i bliznowców.

Hialuronidaza

- enzym katalizujący hydrolizę kwasu hialuronowego (glikozamin oglikan, wiąŜe H2O dzięki czemu utrzymuje prawidłowe nawodnienie tkanek)

- zalecana jest hialouronidaza jądrowa w ilości 1-2 j./ml podawana w buforze octanowym o pH = 5,4 skład: sodium acetate 11,4; acidi acet.0,92; aquae dest. a ad 1000,0 ml, leczenie blizn i bliznowców.

Antybiotyki

- stosując antybiotyki w jonoforezie należy uwzględnić czy dany lek ulega dysocjacji (np. chloramfenikol nie ulega dysocjacji).

- należy uwzględnić działania niepożądane: przykładem są tetracykliny w postaci chlorowodorków.

powodujące oparzenia elektrochemiczne skory

- stosowane w leczeniu rozsianych dermatoz pochodzenia bakteryjnego, czyraczności lub

niewielkich przetok i promienicy

Siarczan neomycyny- działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze na bakterie Gram-ujemne oraz niektóre Gram-dodatnie, spektrum działania: gronkowce (z wyjątkiem szczepow opornych na meticylinę), pałeczki Enterobacteriaceae (zwłaszcza Klebsiella spp., Enterobacter spp.), Escherichia coli, Klebsiella, Haemophilus influenzae, Shigella, Pseudomonas, prątki np. Mycobacterium tuberculosis (oporne na streptomycynę), uzyskuje koncentrację w tkankach jako jon dodatni; stosowany w dermatozach, stanach zapalnych oka.

penicylina- działa bakteriobojczo m.in. na Streptococcus spp. z wyjątkiem szczepow Streptococcus pneumoniae, Neisseria gonorrhoeae, Staphylococcus spp. (szczepy nie

wytwarzające beta-laktamazy), Listeria monocytogenes, Bacillus anthracis, niektore szczepy Clostridium spp., Actinomyces spp. (Actinomyces israeli i viscosum wywołują promienicę- twarde, czerwone nacieki w tkankach miękkich lub błonie śluzowej, po pewnym czasie rozmiękają i ulegają przebiciu z wytworzeniem przewlekłych, trudno gojących się

przetok, z ktorych wydobywa się treść ropna z jasnożółtymi ziarenkami (druzami) stanowiącymi kolonie promieniowca).

sole sodowe i potasowe penicyliny- dobrze dysocjują na jony ujemne, przenikają przez skórę, powodując wyraziste efekty kliniczne, stosowane np. w stanach zapalnych oka.

Prokaina

- nowokaina (Novocaine)- lek dobrze rozpuszczalny w wodzie, środek miejscowo znieczulający, działa hamująco na unerwienie sympatyczne powodując efekt przeciwbólowy (hamowanie przewodzenia w nerwach sympatycznych), poprawia przepływ

tętniczy, poprawia przepływ w

- działa korzystnie w zapaleniu nerwu trójdzielnego, nerwów obwodowych, zespołach krążkowo korzeniowych

- leczenie odleżyn, choroby zapalne stawów,

Cynk

- stosowany w postaci siarczanu cynku

- powoduje przyżeganie, powierzchniową koagulację i w konsekwencji dezynfekcję

- wskazania: zakażone, sączące rany

- 0,5-1% roztwór siarczanu cynku przy natężeniu prądu 0,5-1 mA/cm2 ≤ 10 mA, w czasie 3-5 min

- rana oczyszcza się zazwyczaj w ciągu 6- 8 dni od zabiegu

Witamina C

- uszczelnia naczynia krwionośne, bierze udział w

produkcji kolagenu

- wskazania do stosowania: przebarwienia skory,

trądzik różowaty, profilaktyka procesów starzenia

skóry.

Leki wpływające na

układ nerwowy

• Leki ingerujące w pracę układu nerwowego wpływają na przekazywanie impulsów w

obrębie synaps lub na postsynaptyczną transdukcję sygnału pobudzającego.

Synapsy

• Łączność pomiędzy neuronami

• Rodzaje synaps:

- nerwowo- nerwowe:

aksono- dendrytyczne, aksono- somatyczne, aksono- aksonalne, dendrytycznodendrytyczne

- nerwowo- mięśniowe- pomiędzy zakończeniami somatycznych neuronów

ruchowych a komórkami mięśniowymi.

Chemiczne przewodnictwo

synaptyczne

• większość synaps ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego wykazuje przewodnictwo chemiczne

• element presynaptyczny: synteza, gromadzenie, uwalnianie neurotransmitera

• element postsynaptyczny: receptory dla

Neurotransmiterów.

Neurotransmitery

• Acetylocholina (Ach)- amina biogenna, przekaźnik w synapsach pobudzających, receptory cholinergiczne typu muskarynowego (M1, M2, M3, M4, M5) lub typu nikotynowego (N).

• Monoaminy

-dopamina

-serotonina (5HT)

-histamina

-adrenalina (A)

-noradrenalina (NA) (receptory α-, i β-adrenergiczne)

• Pochodne aminokwasow:

działanie pobudzające

-asparaginian

-glutaminian

działanie hamujące

-glicyna

-kwas γ-aminomasłowy (GABA)

Leki psychotropowe

• Wprowadzone w latach 50-tych

• Wpływają na sferę psychiczną

• Stosowane do leczenia zaburzeń i chorób psychicznych

• Etiopatologia chorób psychicznych oraz działanie leków psychotropowych poznane

zostało tylko częściowo.

• Liczne dowody naukowe wskazują iż u podłoża chorób psychicznych leżą zaburzenia w zakresie neuroprzekaźników: dopamina, noradrenalina, serotonina

• Wtórnie do zaburzeń w zakresie neuroprzekaźników są zmiany rozmieszczenia i gęstości odpowiednich receptorów.

Grupy leków psychotropowych

Grupa leków Główne wskazania

Leki neuroleptyczne

(neuroleptyki) Schizofrenie, manie, stany pobudzenia

psychoruchowego, stany lękowe

Leki przeciwdepresyjne Depresje

Leki uspokajające Zaburzenia nerwicowe, stany lękowe, zaburzenia snu, zaburzenia wegetatywne

Substancje

Psychostymulujące Zespół hiperkinetyczny, narkolepsja

Substancje

Halucynogenne --------------------------

Schizofrenia

• Grupa zaburzeń psychicznych, w których przebiegu ujawniają się wielowarstwowe zaburzenia struktury osobowości, z charakterystycznymi zaburzeniami myślenia, odczuwania, relacjami w stosunku do otoczenia

• Prawdopodobieństwo zachorowania wynosi ok. 1%, najczęściej okres dojrzewania do 30 roku życia.

• Etiologia i patogeneza mają charakter wieloczynnikowy, prawdopodobny jest również

udział czynnika genetycznego.

Objawy podstawowe (objawy

ujemne)

• zaburzenia myślenia: roztargnienie, rozkojarzenie, zaburzenia toku myślenia

• zaburzenia mówienia: słowotok, zahamowanie mówienia, dziwaczne wypowiedzi, neologizmy, ciągłe powtarzanie

• zaburzenia w sferze afektywnej: zobojętnienie, depresja, ambiwalencja uczuciowa

• zaburzenia przeżywania własnej osoby: autyzm, depersonalizacja, rozpad struktury osobowości.

Objawy dodatkowe (objawy

dodatnie)

• omamy: halucynacje słuchowe, wzrokowe, zapachowe, smakowe

• urojenia: np. prześladowcze

• zaburzenia motoryki: bezruch, zatrzymanie mówienia, niepokoj, pobudzenie psychoruchowe

Zaburzenia afektywne

• Depresja- obniżenie nastroju, nieadekwatne do życiowych okoliczności, nieuzasadnione,

poczucie beznadziejności, brak apetytu, problemy ze snem, dolegliwości gastryczne, zagrożenie podjęcia próby samobójczej

• Mania- chorobowo podwyższony nastrój, patologiczne podniesienie samopoczucia,

przecenianie własnych możliwości,

Zaburzenia nerwicowe

• Zaburzenia fobiczne (fobie): agorafobia, antropofobia, homofobia, klaustrofobia,

nekrofobia itp.

• Lęk paniczny- epizodyczny, napadowy lęk, nawracające napady (ataki paniki) ujawniające się bez związku z jakąś określoną sytuacją; objawy: zawroty głowy, uczucie duszności, bole

w klatce piersiowej, kołatanie serca.

• Nerwica natręctw (zaburzenia obsesyjnokompulsywne)- wielokrotne wykonywanie

bezcelowych czynności np. natręctwo mycia; pacjent dostrzega bezsesnsowność swoich

działań, lecz nie potrafi się powstrzymać

• Neurastenia (zespoł psychowegetatywny, dystonia neurowegetatywna, „nerwowość”) osłabienie koncentracji, obojętność, drażliwość, bole głowy, bezsenność, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: zaparcia

• Zaburzenia konwersyjne- reakcje histeryczne- psychiczne stany pobudzenia, napady rzekomopadczkowe

• Zaburzenia hipochondryczne- lęk przed zachorowaniem

• Jadłowstręt psychiczny (Anorexia nervosa)

• Bulimia

Neuroleptyki

• Leki o bardzo różnorodnej strukturze chemicznej i mechanizmach działania, wspólną cechą jest efekt kliniczny- znoszenie objawów psychotycznych, zwłaszcza w schizofrenii!

• Łagodzą objawy psychiczne bez wpływania bniekorzystnie na świadomość i funkcje

Intelektualne

• Neuroleptyki „klasyczne”, I generacji:fenotiazyny, pochodne fenotiazyny, butyrofenony

• Neuroleptyki „atypowe”- II generacji

• Neuroleptyki „klasyczne” działają głownie na objawy pozytywne- zmniejszają stany pobudzenia psychoruchowego, stany napięcia, lęki i doznania omamowe

• Nowe neuroleptyki dodatkowo mogą wpływać na objawy negatywne

• Wszystkie neuroleptyki wykazują działanie profilaktyczne- zapobieganie nawrotom

Choroby

Mechanizm działania

• Hamowanie funkcji receptorów głownie dopaminergicznych (neuroleptyki klasyczne- rec. D2 i D3, neuroleptyki

atypowe- rec. 5HT2)

• Rezerpina- obecnie juŜ nie stosowana, powodowała zmniejszenie magazynowania amin

• Wraz ze wzrostem działania neuroleptycznego nasila się działanie uspokajające ale nasilają się rownież objawy niepożądane

• Różna indywidualna reakcja na leki

Klasyczne neuroleptyki

- chlorpromazyna - Fenactil

- promazyna - Promazin

- flufenazyna - Mirenil

- haloperidol - Decaldol, Haloperidol

• droperidol - Droperidol

Neuroleptyki „atypowe”

- klozapina - Clozapine, Klozapol

- olanzapina - Zyprexa

- risperidon - Rispolept, Risperon

- sulpiryd - Sulpiryd

OBJAWY NIEPOśĄDANE I

POWIKŁANIA

OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

• nadmierna sedacja, senność, obniŜenie napędu i aktywności złożonej (zwykle na początku leczenia, przy niektórych neuroleptykach oraz u osób nadwrażliwych - rownież na dalszych etapach kuracji)

• akatyzja - przykro odczuwany stan niepokoju w kończynach dolnych i miednicy, zmuszający do ciągłego chodzenia, dreptania, uniemożliwiający dłuższe siedzenie

• ostre reakcje dystoniczne

• zespoł Parkinsona poneuroleptyczny

• późne dyskinezy

• napady padaczkowe

UKŁAD KRĄżENIA

• tachykardia (głownie na początku leczenia)

• obniżenie ciśnienia tętniczego

• ortostatyczny spadek ciśnienia krwi; ryzyko upadku, utraty

świadomości (głownie na początku leczenia)

INNE NARZĄDY I UKŁADY

• przyrost masy ciała

• obniżenie potencji płciowej, libido

• nieregularność krwawień miesięcznych (niekiedy brak miesiączek)

• reakcje alergiczne

• nadwrażliwość na światło (fotosensybilizacja, ryzyko

oparzeń skory przy nasłonecznieniu)

• powiększenie gruczołów piersiowych, mlekotok

• hiperglikemia

• uszkodzenie wątroby (rzadko)

Zaburzeń pozapiramidowych nie wywołuje klozapina (sulpiryd rzadko), daje natomiast zaburzenia żołądkowo- jelitowe, suchość błon śluzowych, spadek ciśnienia tętniczego krwi,

senność, uszkodzenie szpiku, żółtaczkę.

Sole litu

• Węglan litu- Lithium carbonicum

• Stosowane głownie w zapobieganiu nawrotom psychozy maniakalno depresyjnej

• Mechanizm działania: hamowanie hydrolizy fosforanu inozytolu w błonach komórkowych, zmniejszenie zawartości fosfatydyloinozytoli- osłabienie działania neuroprzekaźników

Leki przeciwdepresyjne

• Substancje zmniejszające nasilenie objawów depresji

• Ingerują w metabolizm neuroprzekaźnikow: -inhibitory MAO-monoaminooksygenazy _

wzrost stężenia monoamin

- hamowanie wychwytu zwrotnego noradrenaliny i/ lub serotoniny

Leki przeciwdepresyjne

Trojcykliczne:

- np. imipramina- Imipramin

Czterocykliczne:

- np. mianseryna- Lerivon, Miansemerk, Mianserin

Inhibitory wychwytu zwrotnego

NA i 5HT

• wenflaksyna- Efectin, Velafax

• jedyny lek wprowadzony do klinicznego stosowania

Selektywne inhibitory wychwytu

zwrotnego 5HT (SSRI)

• citalopram- Cipramil, Citaxin, Aurex

• fluoksetyna- Bioxetin, Deprexetin, Fluoxetin, Seronil, Prozac („tabletka szczęścia”)

• dobrze wchłaniane z przewodu pokarmowego, wydalane głownie z moczem

• często stosowane w terapii depresji

• działania niepożądane: podwyższone ryzyko prób samobójczych, bezsenność, bole głowy,

zaburzenia żołądkowo- jelitowe.

Selektywne inhibitory wychwytu

zwrotnego NA (NSRI)

• reboksetyna- Edronax

• działania niepożądane: bezsenność, zawroty głowy, suchość w ustach, nadmierne

pocenie się, tachykardia, problemy z oddawaniem moczu, zaburzenia potencji.

Inhibitory

monoaminooksygenazy (MAO)

• hamują proces degradacji monoamin zwiększenie synaptycznego stężenia dopaminy,

noradrenaliny, adrenaliny, serotoniny w mózgu

• selegilina- Segan

• moklobemid- Aurorix, Mobemid, Mocloxil, Moklar

• działania niepożądane: zaburzenia snu, nudności, bole głowy

• przeciwwskazania: próby samobójcze

Inne preparaty

wyciąg z dziurawca- Neuroplant

• stosowany w przypadku lekkich i średnio nasilonych depresji

• substancje aktywne: hipercyna, hiperforyna- hamowanie wychwytu zwrotnego 5HT, NA, GABA i dopaminy

• działanie niepożądane- możliwe uczulenie na światło

• Leki psychotropowe, stosowane z uzasadnionych wskazań, wielokrotnie ogromnie przyczyniają się do opanowania schorzeń i zapewnienia choremu ulgi, a nawet całkowitego zdrowia. Nie wykazują natomiast korzystnego działania u osób zdrowych!!!

Leki uspokajające

• brak działania psychotycznego

• dodatkowe działanie przeciwdrgawkowe, nasenne, zmniejszenie napięcia mięśni

• wpływają na układ limbiczny i twór siatkowaty_ zmniejszenie ilości impulsów

elektrycznych, osłabienie indukowanych bodźcami psychicznymi pobudzenia

neuronów wegetatywnych.

Wskazania

• stany niepokoju, napięcia i lęku

• wspomagająco w terapii depresji

• zaburzenia snu

• długoterminowa terapia kurczow mięśni lub wzmożonego napięcia mięśniowego

Działania niepożądane

• uczucie zmęczenia

• zaburzenia chodu

• zawroty głowy

• osłabienie funkcji intelektualnych

• zaburzenia koordynacji

• paradoksalne reakcje pobudzenia i splątania (szczególnie u starszych osób)

• nasilenia łaknienia i zwiększenie masy ciała (przy długotrwałym stosowaniu)

• utrata libido

• zaburzenia owulacji i miesiączkowania

• uzależnienie psychiczne bez zwiększania dawkileku (tzw. low-dose-dependency)- nagłe

odstawienie preparatu wyzwala lub nasila poczucie lęku i bezsenność_ pacjent znowu sięga po leki, aby zapobiec należy odstawiać leki stopniowo.

• uzależnienie fizyczne, związane ze zwiększeniem dawki (tzw. high- dose- dependency).

Benzodiazepiny

• najważniejsza grupa leków uspokajających

• mechanizm działania: nasilenie hamujących funkcji GABA- ergicznych neuronów

• diazepam- Relanium, Relsed

• oksazepam- Oxazepam, Oxam

• lorazepam- Lorafen

Leki nasenne

• Idealny lek:

-powinien wywoływać stan podobny do snu fizjologicznego

-w przypadku przedawkowania nie powinien wpływać na inne funkcje układu nerwowego ani

innych narządow

-nie powinien ulegać kumulacji

-nie powinien wywoływać rano żadnych niekorzystnych działań poźnych

-przy długotrwałym stosowaniu nie powinna się zmniejszać jego skuteczność.

Na ma jednak idealnego leku nasennego

spełniającego wszystkie kryteria dlatego:

• leki nasenne powinny być stosowane tylko wówczas gdy nie można opanować przyczyny

zaburzeń snu

• należy ustalić, czy zaburzenia dotyczą zasypiania czy przebiegu/ trwania snu

Właściwości lekow nasennych

• wszystkie leki zaburzają fizjologiczny przebieg snu

• barbiturany- skrocenie snu REM

• benzodiazepiny- wydłużenie fazy II i III snu, skrócenie snu głębokiego (faza IV)

Działanie niepożądane

• uczucie zmęczenia i rozbicia (na drugi dzień tzw. efekt hangover)

• po 2- 4 tygodniach zmniejsza się ich skuteczność.

Leki nasenne pochodzenia

roślinnego

• Wyciągi z: korzenia kozłka lekarskiego (Valeriana officinalis), szyszek chmielu (Humulus), liści melisy (Melissa),

kwiatostanów męczennicy (Passiflora)

• Kozłek lekarski (Valerin, Valdispert, Kalms i inne)- szybsze osiągnięcie głębokich faz

snu, nieznaczne zwiększenie się czasu trwania snu głębokiego.

Leki przeciwlękowe (anksjolityki)

• pochodne benzodiazepin

• pochodne difenylmetanu- hydroksyzyna

(Hydroxyzinum, Atarax)

• zmniejszenie lęku, napięcia emocjonalnego, niepokoju, dodatkowo działania nasenne i

Uspokajające.

Leki psychostymulujące

(psychoanaleptyki)

• Leki działające aktywizująco na czynności psychiczne:

polepszenie procesow kojarzeniowych zahamowanie zmęczenia, senności zwiększenie koncentracji, wydolności psychicznej.

Kofeina

• stymulacja OUN (słabsze działanie ma teofilina)

• po spożyciu kofeiny w zwykłych dawkach (50- 200mg) działanie ujawnia się stosunkowo szybko, osiąga maksimum po ok. 30 min., ustępuje w ciągu 2-3 godz., po wypiciu herbaty efekt jest opoźniony ale czas działania wydłużony

• u osób zmęczonych kofeina znosi objawy zmęczenia (na skutek blokady receptorów

adenozynowych), u osób przebudzonych, w pełni czujnych praktycznie nie prowadzi do poprawy sprawności psychicznej.

• w większych dawkach kofeina pobudza ośrodek naczynioruchowy i oddechowy

• nasila procesy lipolizy i glikogenolizy

• duże dawki wywołują wzmożenie aktywności ruchowej, gonitwę myśli i drżenia mięśniowe, zaburzenia rytmu serca

• w doświadczeniach prowadzonych na modelach zwierzęcych duże dawki kofeiny wykazywały działanie teratogenne.

Amfetamina i jej pochodne

• amfetamina, metamfetamina

• działanie: wzrost uwalniania katecholamin

• prowadzą do uzależnienia- nie stosowane w farmakoterapii (wyjątkiem farmakoterapii

narkolepsji i zespołu hiperkinetycznego).

Leki przeciw otyłości

• leki zmniejszające łaknienie (anorexigenica)- obniżają uczucie głodu, ograniczają apetyt

• szybko zmniejsza się siła działania tych leków, co stwarza niebezpieczeństwo uzależnienia i

możliwość wywoływania licznych działań niepożądanych: bezsenność, zawroty głowy,

drażliwość, tachykardia, arytmia, nadciśnienie

• większość leków została wycofana

• dostępny na rynku preparat Meridia (sibutramina)- inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI).

Leki przeciwpadaczkowe

• padaczka (epilepsja)- zespół objawów towarzyszących wielu schorzeniom ośrodkowego

układu nerwowego

• złożona etiologia

• ujawniające się w sposób napadowy, przewlekły nawracający przebieg

• zwiększona pobudliwość ośrodkowych neuronów, obniżony próg drgawkowy

• prawdopodobne przyczyny: defekty genetyczne, wczesnodziecięce uszkodzenia mózgu, urazy mózgu, guzy mózgu, zapalenia mózgu.

Podstawa właściwej terapii

• poprawne rozpoznanie padaczki

• analiza kliniczna w celu rozpoznania ewentualnych schorzeń postępujących OUN

• klasyfikacja występujących napadów padaczkowych

• odpowiedni dobór leku

• kontrola farmakoterapii

• Leczenie powinno rozpoczynać się poprzez podawanie jednego leku (u dzieci monoterapia

rzadko ma zastosowanie)

• Leki podaje się stopniowo, zaczynając od małych dawek, aby zwiększając je po ok. 2-3 tygodniach, dojść do pełnej dawki terapeutycznej

• Jeżeli nie ma efektow leczniczych po wprowadzeniu jednego leku, często zachodzi

konieczność podania więcej niż jednego leku lub/i wymiany leku poprzednio zastosowanego.

Wymianę tę należy przeprowadzać także ostrożnie i stopniowo.

Mechanizm działania

• blokowanie napięciowo zależnych kanałów sodowych

• nasilenie działania GABA

• zmniejszenie depolaryzującego dokomórkowego napływu jonow Ca2+

• zapobieganie uwalniania pobudzających aminokwasow (kwas glutaminowy, kwas

asparaginowy).

Przykłady leków

przeciwpadaczkowych

• barbiturany: fenobarbital (Luminal), benzobarbital (Benzonal)

• pochodne pirymidyny: prymidon (Mizodin)

• pochodne iminodibenzylu: karbamazepina (Amizepin)

• pochodne benzodiazepiny: diazepam (Relanium), klonazepam (Clonazepanum)

• analogi GABA: kwas gammawinyloaminomasłowy

(Vigabatrin)

• w przypadku braku napadów w ciągu 3 lat można podjąć próbę odstawienia leków

• leki odstawiane są stopniowo przez okres 6- 12 miesięcy, pod kontrolą EEG.

• przy braku efektów terapeutycznych, mimo stosowania wielu kolejnych leków, a zwłaszcza przy stwierdzeniu zespołu uciskowego (guz, krwiak mózgu itp.) ewentualnie zespołu zogniskowanego w mózgu (np. blizny pourazowej), istnieją wskazania do leczenia neurochirurgicznego.

Metabolizm ksenobiotyków

DEFINICJE

Związki biologicznie czynne- substancje wywołujące w żywym organizmie działanie biologiczne

Działanie biologiczne- zmiany wywołane przez związek czynny w układzie biologicznym

Substancje lecznicze- związki czynne mogące być wykorzystane w zapobieganiu, łagodzeniu, leczeniu lub rozpoznawaniu chorób

Ksenobiotyk- każda substancja nie będąca naturalnym składnikiem żywego organizmu

Trucizna- substancja czynna wywołująca działanie szkodliwe.

Ksenobiotyki

_ Leki

_ Pestycydy

_ Substancje dodawane do żywności

_ Zanieczyszczenia środowiska

Metabolizm ksenobiotykow

_ wchłanianie (absorpcja)

_ rozmieszczenie (dystrybucja )

_ przemiany biochemiczne (biotransformacja)

_ wydalanie (eliminacja)

Wchłanianie

Polega na przejściu substancji ze środowiska zewnętrznego

do krążenia ogolnego (krew, chłonka).

Główne drogi wchłaniania:

- pokarmowa,

- skórna (dermalna),

- wziewna (inhalacyjna),

- pozajelitowa (parenteralna) - dożylna, dootrzewnowa, domięśniowa, doskórna,

- podskórna, dordzeniowa,

- przez jamy ciała - dospojowkowa, donosowa, doodbytnicza, dopochwowa.

Większość substancji obcych przechodzi przez błony za pomocą dyfuzji biernej.

Zachodzi bez nakładu energii wytworzonej przez komórkę i odbywa się zgodnie z gradientem stężeń lub potencjałow na obu powierzchniach błony. Przenikanie substancji przez błony zależy od ich lipofilności i zmniejsza się wraz ze zwiększeniem stopnia jonizacji.

Transport przy udziale nośników

Cechami charakterystycznymi transportu przy udziale

nośnikow są :

- swoistość - dany związek lub grupa związków tworzy kompleks z określonym nośnikiem,

- wysycenie - przy dużych stężeniach substancji mechanizm transportu jest wysycony i nie ma możliwości zwiększenia jego szybkości,

- hamowanie kompetycyjne - substancja o większym powinowactwie do przenośnika hamuje transport innego związku chemicznego.

Transport przy udziale nośników, odbywający się zgodnie z rożnicą stężeń po obu stronach błony, a więc bez wkładu energii komorki, nosi nazwę transportu ułatwionego.

W ten sposób jest transportowana w organizmie np. glukoza, witamina B12.

Transport aktywny

-odbywa się wbrew gradientowi stężeń lub potencjałów

-niezbędna jest energia, pochodząca najczęściej z hydrolizy ATP pod wpływem ATPazy.

Makrocząsteczki, rozproszone lub zawieszone wśrodowisku, są pobierane przez komorkę podczas endocytozy. W przypadku cząstek stałych zjawisko to jest nazywane f a g o c y t o z ą, pobieranie zaś makrocząsteczek rozpuszczonych w środowisku, np. białek, p i n o c y t o z ą.

Za pomocą endocytozy transportowane są np. tłuszcze, glicerol, białka, witaminy A, D, E, K,

skrobia, a także jaja pasożytów i bakterie. Endocytoza ma istotne znaczenie w usuwaniu

substancji stałych (pyłów) z pęcherzyków płucnych oraz niektórych trucizn z krwią przez komórki układu siateczkowo- śródbłonkowego wątroby i śledziony.

Niezależnie od drogi podania wchłanianie ksenobiotyków zależy od:

_ masy cząsteczkowej

_ konfiguracji przestrzennej

_ rozpuszczalności w lipidach

_ stopnia jonizacji

_ stężenia

_ wielkości powierzchni wchłaniania

_ ukrwienia miejsca, w którym zachodzi absorpcja

Dystrybucja

_ Rozmieszczenie substancji między poszczególnymi tkankami i narządami

_ Przenikanie przez bariery wewnątrzustrojowe, nieswoiste wiązanie z białkami osocza i narządów oraz wybiorcze odkładanie się w tkankach (kumulacja).

Wiązanie przez białka osocza

_ Frakcja związana z białkami osocza nie przenika przez ściany naczyń włosowatych i nie ulega przesączaniu w kłębuszkach nerkowych

_ Związanie z białkami osocza zwiększa biologiczny okres połtrwania, opoźnia metabolizm i wydalanie: metalotioneina, hemoglobina

Przykłady kumulacji

ksenobiotykow

_ kadm- nerki

_ ołow- kości

_ rtęć (sole)- nerki

_ rtęć (pary) mozg

_ tlenek węgla- krew

_ arsen- wątroba, włosy, paznokcie, kości, skora

Biotransformacja

_ Ksenobiotyki hydrofilowe są wydalane w postaci pierwotnej

_ Substancje lipofilowe ulegają metabolizmowi

Wiele ksenobiotykow jest słabo rozpuszczalnych w wodzie, natomiast rozpuszczają się one dobrze w tłuszczach. Ponieważ wydalanie z organizmu zachodzi poprzez systemy wodne (żółć, mocz), substancje nierozpuszczalne w wodzie nie mogłyby być wydalone, gdyby nie zostały przetworzone na substancje rozpuszczalne.

Metabolizm ksenobiotyków

lipofilowych

_ I faza- wprowadzenie grupy polarnej, reaktywna grupa funkcyjna: utlenianie, redukcja, hydroliza

_ II faza- reakcja koniugacji- do reaktywnej grupy przyłączony zostaje endogenny substrat

rozpuszczalny w wodzie.

- Największą rolę w biotransformacji ksenobiotykow odgrywają enzymy zlokalizowane w siateczce śródplazmatycznej gładkiej.

- Enzymy mikrosomalne biorą udział w reakcjach utleniania, redukcji, hydrolizy i sprzęgania.

- Siateczka środplazmatyczna stanowi rozległą sieć tubuli, kanalikow i blaszek występujących w całej cytoplazmie komórki.

Reakcje I fazy: utlenianie

_ Oksydazy

_ Oksygenazy:

- monooksygenazy

- dioksygenzay

- Głównymi monooksygenazami siateczki

śródplazmatycznej są enzymy grupy cytochromu P-450.

- Układ ten obejmuje: cytochrom P-450, reduktazę NADPH- cytochrom P-450 oraz fosfolipidy.

Rodzina enzymów cytochromu P-450

_ białka transbłonowe, związane z błoną retikulum.

endoplazmatycznego oraz wewnętrzną błoną mitochondriom.

_ aktywność monooksygenazy.

_ największa aktywność w wątrobie i rdzeniu nadnerczy.

Ponad 150 genów kodujących

rożne cytochromy P-450

Przynależność do podrodziny uwarunkowana jest analogią strukturalną większą niŜ 55-60%. Białka i geny kodujące cytochromy P-450 oznaczane są przez CYP, po którym następuje określenie rodziny (liczba arabska), podrodziny (duża litera) i poszczegolnego białka lub genu (ponownie liczba arabska), np. CYP 2A1.

Cytochrom P-450 występuje w postaci wielu

izoenzymow różniących się budową apoproteiny,właściwościami spektralnymi i immunologicznymi oraz masą cząsteczkową (43-60kDa)

Izoenzymy odznaczają się szeroką i nakładającą się na siebie specyficznością substratowa, gatunkową, etniczną, osobniczą, tkankową oraz wykazują różnice w zależności od płci i wieku.

Reakcje II fazy

sprzęganie z:

- aktywowanym kwasem glukuronowym

- kwasem siarkowym

- aminokwasami (głownie glicyną)

- glutationem

• acetylacja, metyzacja

Sprzęganie z aktywowanym

kwasem glukuronowym

-kwas glukuronowy- pochodna glukozy zawierająca grupę karboksylową

-produkty sprzęgania (glukuronidy) są zwykle nieczynne biologicznie (wyjątki np. 6-glukuronian morfiny działa analgetycznie).

Sprzęganie z kwasem siarkowym

_ 3'-fosfoadenozyno-5'-fosfosiarczan czyli PAPS

_ PAPS przenoszony przez sulfotransferazy

_ sprzęgane głownie fenole

_ wydalanie produktu sprzęgania z moczem.

Sprzęganie z glicyną

Reakcji tej podlegają zw. zawierające grupy hydroksylowe, najpierw następuje aktywacja

ksenobiotyku przez koenzym A w mitochondriach, a następnie sprzęganie w cytoplazmie lub we frakcji mikrosomalnej, np. kwas benzoesowy- kwas hipurowy.

Sprzęganie z glutationem

_ glutation- trojpeptyd, reszta aminokwasowa kwasu glutaminowego, cysteiny i glicyny

_ wątrobie, zlokalizowane są głownie w cytosolu, mikrosomach

_ koniugaty glutationu z ksenobiotykami są transportowane do krwi lub, w przypadku hepatocytow, do żołci. Ich dalsza biotransformacja przebiega przy udziale tych samych enzymow, ktore uczestniczą w degradacji glutationu

_ substancje sprzęgane z glutationem: np. paracetamol i 1- chloro-2,4-dinitrobenzen

Eliminacja

_ ksenobiotyki mogą być wydalane w formie niezmienionej lub jako produkty przemiany

ustrojowej

_ w zależności od ich właściwości fizykochemicznych eliminacja następuje z moczem, żółcią lub wydychanym powietrzem

_ mniejsze ilości substancji wydalane są także ze śliną, potem, mlekiem, włosami.

_ żółć- głownie związki polarne o ciężarze cząsteczkowym > 300-500, niektóre metale

_ powietrze wydychane - lotne związki organiczne

_ włosy -metale (arsen, selen, metylortęć),

_ mleko -substancje lipofilne (leki, polichlorowane bifenyle, polichlorowane dibenzo(p)dioksyny, dibenzofurany, insektycydy, metylortęć).

Leki działające na

układ oddechowy

Histamina

_ występuje we wszystkich tkankach jako produkt dekarboksylacji aminokwasu histydyny

_ magazynowana w komorkach tucznych i granulocytach zasadochłonnych

_ uwolnienie histaminy następuje w momencie uszkodzenia komórek (np. zranienia), w reakcjach nadwrażliwości zależnych od IgE oraz niezależnie

od IgE przez substancje chemiczne.

Receptory histaminowe

_ histamina działa poprzez receptory: H1, H2, H3

_ pobudzenie receptora H1 powoduje spadek ciśnienia krwi na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych

_ rozkurcz naczyń i zwiększona przepuszczalność włośniczek przyczyniają się do powstania wstrząsu anafilaktycznego

_ histamina ułatwia migrację leukocytow

_ pobudzenie neuronow aferentnych wywołuje reakcję bólową i skurcz mięsni gładkich oskrzeli i jelit.

Pobudzenie receptorów H2 prowadzi do przyspieszenia akcji serca, wzmożonej siły skurczu

serca i wzrostu wydzielania gruczołów szczególnie w błonie śluzowej żołądka.

Znaczenie histaminy

_ w skórze- bolesne zaczerwienienie (spowodowane rozszerzeniem naczyń krwionośnych i włośniczek)

_ uwolnienie histaminy może spowodować rozwój wstrząsu anafilaktycznego, pokrzywkę alergiczną, obrzęk.

Leki przeciwhistaminowe H1

_ leki I generacji- blokują działanie histamniy poprzez nieselektywne blokowanie rec. H1 obwodowych oraz w OUN.

_ leki II generacji- selektywne blokowanie obwodowych rec. H1 , słabo, bądź wcale nie

przenikają przez barierę krew-mozg.

Leki I generacji

Nazwa międzynarodowa Nazwa handlowa

doksylamina Tabcin Impakt

dimenhydrynat Aviomarin

prometazyna Atosil

hydroksyzyna Atarax

klemastyna Clemastinum

Leki II generacji

Nazwa międzynarodowa Nazwa handlowa

azelastyna Allergodil

loratadyna Claritine

feksofenadyna Telfast

cetyryzyna Zyrtec

Działanie

_ hamowanie kompetycyjne rec. H1

_ leki I generacji- działanie uspokajające, oprócz blokowania rec. H1 blokują rec. cholinergiczne, serotoninergiczne, adrenergiczne, dopaminergiczne_ nieselektywność powoduje szereg działań niepożądanych.

_ leki blokujące rec. H1 przy doustnym podaniu są wchłaniane stosunkowo szybko

_ w wątrobie podlegają intensywnej biotransformacji

_ wskazania: wszystkie choroby przebiegające z uwolnieniem histaminy takie jak: pokrzywka, alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek, reakcje alergiczne po przetoczeniu osocza, alergie polekowe, ukłucia owadów.

Działania niepożądane leków

przeciwhistaminowych (rec.H1)

_ Leki I generacji: wpływ na ośrodkowy układ nerwowy co ogranicza zdolność reakcji na bodźce, zaburzenia żołądkowo- jelitowe, suchość w jamie ustnej, zaburzenia rytmu serca.

Interakcje

Wzmacniają działanie:

lekow przeciwbolowych

nasennych

psychotropowych

przeciwdepresyjnych

alkoholu

Astma oskrzelowa

_ przewlekła choroba charakteryzująca się napadową dusznością wskutek odwracalnej obturacji (zwężenia) dróg oddechowych.

_ podłożem jest nadreaktywność oskrzeli na bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne, z towarzyszącym przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych.

Klasyfikacja

_ astma atopowa (alergiczna, zewnątrzpochodna)- spowodowana uczuleniem dróg oddechowych przez alergeny środowiskowe, choroba zaczyna się najczęściej w dzieciństwie lub młodości

_ astma nieatopowa (niealergiczna, wewnątrzpochodna)- powodowana przez zakażenia

dróg oddechowych, ekspozycję na czynniki chemiczne lub fizyczne, u dzieci i młodzieży bywa związana z wysiłkiem fizycznym, ujawnia się najczęściej po 35 r.ż.,

cięższy przebieg.

Leczenie astmy oskrzelowej

_ leczenie astmy może się zacząć już na poziomie reakcji alergenu i przeciwciała- leczenie

przyczynowe

_ usunięcie lub ograniczenie skutków reakcji alergen-przeciwciało

_ ograniczenie uwalniania mediatorów reakcji zapalnej lub odruchowego skurczu oskrzeli- leczenie objawowe.

Leczenie przyczynowe

Możliwe jest dzięki

- unikaniu czynników wyzwalających, takich jak dym,

alergeny środowiskowe, β-blokery, kwas acetylosalicylowy oraz inne NLPZ (przy nadwrażliwości)

- odczulaniu

- wychwytywaniu IgE za pomcą monoklonalnych przeciwciał anty- IgE

Leczenie objawowe

_ długotrwałe, ciągłe przyjmowanie leków

cel: powstrzymywanie astmatycznych reakcjizapalnych, obniżenie nadreaktywności oskrzelowej

cel: osiągnięcie korzystniejszego przebiegu choroby

Leki przeciwzapalne

_ początek działania leków przeciwzapalnych jest powolny ( z wyjątkiem regularnie podawanych glikokortykosteroidow)

_ leki przeciwzapalne stosuje się regularnie, przez dłuższy okres czasu, niezależnie od stanu

zdrowia_ zapobieganie atakom duszności (zmniejszają: naciekanie tkanek przez komórki

reakcji zapalnej; obturację dróg oddechowych; osłabiają spastyczną odpowiedź oskrzeli na

substancje drażniące).

Leki przeciwzapalne c.d.

Ograniczenie reakcji zapalne możliwe jest dzięki zastosowaniu:

_ środków hamujących uwalnianie mediatorów reakcji zapalnej

_ glikokortykosteroidow

Kromoglikany

Substancje hamujące uwalnianie mediatorów reakcji zapalnej:

- kromoglikan disodowy- Cropoz

- nedokromil- Mint, Tilavist

Glikokortykosteroidy

_ najsilniej działające leki przeciwzapalne

_ powodują zmniejszenie wydzielania śluzu

_ poprawiają proces oczyszczania śluzówki

_ redukują obrzęk oskrzeli

_ częściowo hamują proces niszczenia nabłonka

oskrzeli

_ wzmacniają działanie β2 sympatykomimetykow

Glikokortykosteroidy wziewne

- budezonid- Pulmicort

- flunizolid- Inhacort

-leki z wyboru, stosowane

w długotrwałej terapii

-nie działają w napadach astmy oskrzelowej, są

stosowane w profilaktyce

Działania niepożądane

Miejscowe:

- chrypka (długotrwała wymaga przerwania terapii)

- suchość w ustach

- ok. 5% pacjentow objawy grzybicy jamy ustnej

Glikokortykosteroidy stosowane

ogolnie

_ zalecane jedynie w ciężkich postaciach astmy

oskrzelowej

_ zazwyczaj podawane doustnie; w bardzo ciężkich

atakach podawane są dożylnie

- prednizolon- Encortolon

- prednizon- Encorton

Działania niepożądane

_ redystrybucja tkanki tłuszczowej (otyłość)

_ zatrzymanie jonów potasu, sodu i wody

_ atrofia mięśni, skory (tworzenie rozstępów), tkanki tłuszczowej

_ zahamowanie wzrostu u dzieci

_ opóźnione gojenie się ran

_ ujawnienie się ukrytej cukrzycy

_ zwiększenie ciśnienia śródgałkowego- niebezpieczeństwo ślepoty

_ niebezpieczeństwo osteoporozy

_ zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (zaburzenia snu,

zahamowanie napędu)

_ wrzody żołądka i jelit przy jednoczesnym stosowaniu NLPZ

Leki rozszerzające oskrzela

_ β2sympatykomimetyki

_ antagoniści receptorów muskarynowych

_ teofilina

β2 sympatykomimetyki

_ rozluźnienie mięśniowki ścian oskrzeli, przerwanie skurczu.

_ pobudzają proces naturalnego oczyszczania nabłonka dróg oddechowych przez pobudzanie

ruchów rzęsek.

_ wziewne, krotko działające: np. salbutamol, przerywanie ataków astmy.

Leczenie stanu astmatycznego

_ stan astmatyczny polega na długotrwałym, silnym skurczu oskrzeli

_ stan zagrożenia życia

_ oprócz zabiegów fizykalnych konieczna jest farmakoterapia: β2sympatykomimetyki, glikokortykosteroidy doustnie lub dożylnie.

Przewlekła obturacyjna choroba

płuc (POChP)

_ nadreaktywność oskrzeli prowadzi do uwalniania acetylocholiny co prowadzi do de granulacji mastocytów w ścianie oskrzeli i wydzielania histaminy i innych mediatorow stanu zapalnego.

_ mediatory stanu zapalnego powodują: skurcz oskrzeli, nadmierne wydzielanie śluzu, obrzęk błony śluzowej oskrzeli.

_ w leczeniu stosowane są bronchodilatatory- leki rozszerzające światło oskrzeli

_ teofilina- działanie rozkurczowe i pobudzające ośrodek oddechowy

_ leki rozluźniające śluz oskrzelowy

_ w cięższych postaciach stosowane są rownież glikokortykosteroidy.

Leki rozluźniające śluz oskrzelowy

Dzielimy na:

sekretolityki- zwiększające wydzielanie śluzu oskrzelowego: sole (jodek potasu), olejki eteryczne i inne substancje roślinne

mukolityki- zmniejszające lepkość śluzu: bromheksyna, ambroksol, N-acetylocysteina, karbocysteina.

Alergiczny nieżyt nosa

_ choroba atopowa

_ częstość występowania: 10- 20% populacji

_ reakcja zapalna błony śluzowej nosa, przy współudziale IgE, poprzedzona fazą uczulenia na dany alergen.

Choroba ma charakter przewlekły, co prowadzi do wystąpienia komplikacji, skutkow odległych takich jak zmiany w błonie śluzowej nosa, przewlekłe zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego, zaburzenia węchu.

alergiczny nieżyt nosa wymaga farmakoterapii

Leki stosowane w leczeniu alergicznego nieżytu nosa

_ blokery receptorow H1- leki przeciwhistaminowe

_ kromoglikan disodowy

_ glikokortykosteroidy w spreju do nosa

Leki wykrztuśne

_ substancje ułatwiające i przyspieszające wydalanie wydzieliny z oskrzeli i tchawicy

_ środki zawierające glikozydy (saponiny)

_ olejki eteryczne

_ bromheksyna (Flegamina, Bromhexin) i jej metabolit ambroksol (Mucosolvan, Ambroxol)

_ acetylocysteina (ACC, Fluimucil)

_ karbocysteina (PestoDrill, Mukolina)

Olejki eteryczne

_ np. Oleum Eucalypti, Menthae, Thymi- zwiększają sekrecję w oskrzelach

_ nie powinny być stosowane u niemowląt i małych dzieci_ może wystąpić skurcz krtani, pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego.

Bromheksyna

_ pobudza komórki gruczołowe wydzielające śluz-zwiększona sekrecja śluzu prowadzi do

zmniejszenia lepkości wydzieliny

_ aktywnym biologicznie metabolitem bromheskynyjest ambroksol- oprócz działania, ktore wykazuje bromheksyna dodatkowo obniża napięcie powierzchniowe poprzez stymulację

powierzchniowo czynnego surfaktantu.

Acetylocysteina

_ acetylocysteina i jej aktywny metabolit- cysteina obniżają lepkość śluzu w oskrzelach

_ działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo jelitowe, bole głowy, szum w uszach, reakcje

Alergiczne

Karbocysteina

_ zwiększa wytwarzanie śluzu o niewielkiej gęstości, hamuje wytwarzanie gęstego i lepkiego śluzu - ogólnie powoduje spadek produkcji śluzu.

Leki przeciwkaszlowe

_ zmniejszają częstość kaszlu_ poprzez tłumienie

odruchu kaszlowego

_ stosowane w przypadku kaszlu suchego

Przykłady:

kodeina (Ascodan)

dihydrokodeina

dekstrometorfan (Gripex, Acodin)

Farmakoterapia mukowiscydozy

Leczenie jedynie objawowe:

- fizjoterapia- ćwiczenia wspomagają odksztuszaniewydzieliny z oskrzeli, odciąŜanie mięśnioddechowych, utrzymanie ruchomości klatkipiersiowej

- inhalacja lekami sekretolitycznymi, rozszerzającymi oskrzela, antybiotykami, glikokortykosteroidami, rh- deoksyrybonukleazą, amiloridem.

_ Amilorid: zmniejsza lepkość wydzieliny oskrzelowej, diuretyk blokujący kanały Na+, a przez to absorpcję sodu, zwiększając tym samym ilość H2O w wydzielinie

_ rhDNAza- w wydzielinie oskrzeli zawarta jest duża ilość DNA, co prowadzi do wzrostu lepkości wydzieliny, dokonywane są próby podaży rekombinowanej, ludzkiej

deoksyrybonukleazy; mogą wystąpić działania niepożądane takie jak zapalenie gardła, krtani, chrypka, bóle w klatce piersiowej, wysypka skórna.

---