OCENA SKÓRY I OKRYWY WŁOSOWEJ

WYKŁAD I

Skóra razem z okrywą włosową stanowi rodzaj powłoki zewnętrznej okrywającej całe zwierzę, utrzymując jego ciało w pewnej równowadze w stosunku do środowiska.

Funkcje skóry:

• Ochrania organizm przed czynnikami zewnętrznymi(mechaniczne, drobnoustroje, zimno) oraz utratą ciepła i wilgoci

• Amortyzuje narządy wewnętrzne

• Służy jako narząd czucia, oddychania i wydzielania potu

• Zapachowa-gruczoły apokrynowe(odstraszająco, wabiąco)

Gruczoły łojowe, potowe-gdy jest zimno kurczy się mięsień przytrzymujący gruczoł łojowy, wyrzuca łój na włos, włos nie wchłania wilgoci.

Mięsień stroszycie włosa-włos się napina, tworzy się poduszka powietrzna chroniąca przed zimnem.

Gruczoł apokrynowy -biała wydzielina, zapach charakterystyczny dla danego gatunku

Główna masę skóry stanowią włókna elastyczne i pęczki kolagenu

Woski-ochrona przed zimnem, ochrona włosa

Ciałka Patiniego- w tkance podskórnej, wibracje i ucisk

Różny stopień gęstości splotu włókien klejodajnych:

- gęsty ( I klasa)

-średni ( II klasa)

- rzadki ( III klasa)

BUDOWA SKÓRY

1. Naskórek( epidermis)

2. Skóra właściwa(dermis)

3. Tkanka tłuszczowa podskórna (hypodermis)

NASKÓREK-zewnętrzna część skóry, spełnia rolę płaszcza ochronnego dla położonych głębiej warstw skóry, grubość 0,5-5% grubości całej skóry, w przypadku słabego owłosienia lub jego braku naskórek jest gruby, u zwierząt o gęstym owłosieniu warstwa naskórka jest bardzo cienka.

• Warstwa rozrodcza-najgłębsza warstwa przylegająca do skóry właściwej, jeden rząd podłużnych komórek cylindrycznych z wyraźnie zaznaczonym jądrem, komórki stale się namnażają i przesuwają ku powierzchni tworząc warstwę pośrednią ziarnistą następnie warstwę zrogowaciałą

• Warstwa komórek kolczystych-splaszczone, mają cytoplazmatyczne wypustki, wyraźne jądro

• Warstwa kolczysta z podstawową stanowią warstwę rozrodczą

• Warstwa ziarnista-komórki spłaszczone, dolny rząd ma wyraźne jądra, zawiera ziarna kerotiochialiny, stadium powolnego rogowacenia

• Warstwa rogowa(jasna) - komórki spłaszczone, wypełnione eleidyną -pochodzi z rozpadu kerotiochialiny, komorki łuszczą się i odpadają, w ten sposób odbywa się stałe odświeżania naskórka

• Warstwa rogowa właściwa -komórki spłaszczone, brak jądra, skeratynizowana, ulega wycieraniu

• Od powstania nowej komórki do starcia- 40-50 dni w miejscach nie narażonych na ścieranie; 25-30 dni w miejscach narażonych na ścieranie

• Melanocyty-komórki barwnikowe, zawierają tyrozynę, pod wpływem oksydazy 2-fenolowej i tyrozynazy tyrozyna utlenia się i daje barwę, są w warstwie podstawowej naskórka, mają wypustki

• Komórki Langenhansa- są we wszystkich warstwach naskórka, najwięcej w warstwie kolczystej, są to wyspecjalizowane makrofagi, ważny składnik systemu odpornościowego ,usuwają bądź magazynują chory materiał

• Komórki Merkla-w warstwie podstawowej, stanowią zakończenia nerwów, odpowiedzialne za dotyk

SKÓRA WŁAŚCIWA-warstwa środkowa skóry, zbudowana z tkanki łącznej składającej się z dwóch warstw: górnej brodawkowatej i dolnej siateczkowatej zwanej licem. W warstwie brodawkowej występują liczne stożkowate brodawki losowe ze specjalnymi tworami, z których wyrastają włosy, warstwa ta przechodzi w warstwę siateczkową ,tworząc sploty włókien kolagenowych, sprężystych, kratkowych. Włókna w warstwie siateczkowej są grubsze, układają się poziomo.

Naskórek oddziela od warstwy brodawkowej błonka hialinowa-misterna siateczka zbudowana z włókien kolagenowych, retikularnych i elastycznych, błonka jest półprzepuszczalna, nadaje skórze elastyczny wygląd.

Poszczególne gatunki różnią się proporcjami WB i WS : lis rozbudowana warstwa brodawkowa, bydło rozbudowana warstwa siateczkowa.

Na powierzchni WS i WB są liczne komórki tuczne, wypełniają się tym samym tłuszczem co tkanka podskórna.

Główna masę skóry stanowia włókna elastyczne i pęczki kolagenu

TKANKA TŁUSZCZOWA PODSKÓRNA-sklada się z wiotkiej tkanki łącznej włóknistej ,w której można wyróżnić liczne włókna sprężyste, klejodajne, siateczkowe, duże pnie naczyń krwionośnych,nerwy oraz komórki tkanki łącznej .Występują w niej również :błona ,mięśnie i tłuszcz. Dzięki luźnemu utkaniu warstwy podskórnej cała powłoka skórna może ulegać przesuwaniu i marszczeniu .W trakcie przeprowadzania procesu mizdrowania (oczyszczania skóry) warstwa podskórna zostaje oddzielona od skóry właściwej .Znajduje się ona bezpośrednio pod warstwą naskórka .Warstwa podskórna stanowisk.80% grubości całej skóry surowej.

WYKŁAD II

BUDOWA CHEMICZNA SKÓRY

C 49,9-50,47 %

N 17,1-17,93%

H 6,31-6,5%

O 25,1-26%

S 0,2-0,25%

SKÓRA SUROWA

• Woda 65-75%

• Białka 25-35 % : białka bezpostaciowe ( albuminy, globuliny-po uboju trzeba się ich pozbyć, bo powodują proces gnilny), enzymy z grupy proteaz; białka włókniste : kolagen 62-92 % ( elastyna ok. 1%, kreatyna -włosy i naskórek)

• Składniki mineralne

• Tłuszczowce < 30%

• Inne substancje : enzymy, pigmenty, węglowodany

Enzymy w skórze

• Dużo w skórze młodych zwierząt

• Odpowiadają za wiele czynności życiowych

• Po uboju się uaktywniają

Autoliza skóry

• Powoduje utratę na wartości

• Zupełne hamowanie - 14 C

• Szybko przebiega w 40 C

• Katepsyna w największej ilości

Białka włókniste

• Stanowią 30% w organizmie , z czego połowa w skórze

• W skórze SA typy kolagenu : I, III, VII

• fibroblasty i fibrocyty- w skórze właściwej syntezują kolagen, który wyrzuca na zewnątrz prokolagen, 1)tworzą się z aminokwasów , 3 spiralnie połączone peptydy z grupą aminowa i karboksylową przy udziale witaminy C , Fe i enzymów,2) po odcięciu reszt przy udziale odpowiednich enzymów powstaje tropokolagen -już poza komórką, który tworzy nici 300 um długości, odcinek zachodzenia 67 um, przerwa pomiędzy nimi 35 um, 3) tworzą się włókienka--- włókna---pęczki, pęczki zatopione są w lepiszczu-mukopolisacharyd, 4) na powierzchni włókien tworzy się siateczka cienkich włókien kolagenowych i retikularnych, w skórze mają jedną grubość na całej długości, od 35 roku zanika w skórze kolagen ,zanik enzymów-zanik funkcji fibroblastów ,kolagen nie tworzy się, za tworzenie się kolagenu odpowiada 20 genów

• zawartość głównych aminokwasów w kolagenie skóry: gly 33,5%, pro 12,5%, hydroksyprolina 10%, hydroksylizyna 1,3%, alanina 10,7%

• przy niedoborze Wit c i Fe hydroksyprolina nie wiąże się z kolagenem-skóra mało wytrzymała

• dużo wolnej hydroksyprolina-niedojrzały kolagen

• fibroblasty trąca moc-zanik kolagenu w skórze

• wytrzymałość skóry jest proporcjonalna do zawartości kolagenu

Elastyna:

• odpowiada za elastyczność skóry

• przyczynia się do ułożenia elementów skóry ( na właściwym miejscu)

• z wiekiem ciemnieje i dzieli się na fragmenty-skóra mniej elastyczna, opada

• pomiędzy poszczególnymi włóknami silne wiązania

• główne aminokwasy elastyny leucyna, izoleucyna, gly, pro

• 2 geny odpowiadają za syntezę elastyn

• Prekursor elastyny powstaje w fibroblastach wyspecjalizowanych w produkcji elastyn

• Nie tworzy pęczków, występuje pojedynczo

WYKŁAD III

1. Tłuszcze - występowanie:

• W tkance podskórnej

• W komórkach tucznych na pograniczu warstwy siateczkowej i brodawkowej (SA spłaszczone)

2. Rodzaje tłuszczy:

• Tłuszcze właściwe - Trójglicerydy kw.nasyconych

• stearynowy, palmitynowy

• trójglicerydy kwasu oleinowego

• Woski - estry wysokocząsteczkowych jednowartościowych alkoholi i wyższych kwasów tłuszczowych

• Fosfolipidy - trójglicerydy zawierające kwas fosforowy

3. Rola tłuszczy:

• Stanowią 75% w skórze tkance podskórnej głównie właściwej

• W czasie życia stanowią ochronę termiczną

• Skóry nietłuste - bydlęce, zajęcze, królicze

• Skóry tłuste - świńskie, owcze - niektóre, futerkowe, focze

• 0,5-30% masy skóry stanowi tłuszcz

4. Woda:

• Zawartość wody w skórze 50-70%

• U młodszych więcej wody

• Związana z kolagenem

• W skórze wygarbowanej 15%

• Rodzaje wody w skórze

• kapilarna - między włóknami skóry 65-70%

• micelarna - związana chemicznie z tk.skórną

5. Uwodnienie skóry

• Warstwa termostatyczna - brodawkowa - 74,35%

• Środkowa - siateczkowa - 15,65%

• Dolna- granicząca z warstwą podskórną - 10%

• Naskórek - niewiele

6. Substancje mineralne w skórach (mg/100g świeżej skóry)

• Na - 118-408

• K - 83-134

• Ca - 7-25

• Mg - 20-49

• P - 40-85

• S - 150-260 (naskórek, włos)

• Si - 7-20

• Zn - 15-33 (aktywator wielu enzymów)

7. Powstawanie włosów u ssaków:

• Sygnałem do zapoczątkowania procesów włosotwórczych jest zawsze aktywność … odżywienie komórek, zwiększenie ich podziałów. Mitotyczne podziały komórek powodują ich nagromadzenie i wbijanie się w głąb skóry.

• Zawsze tworzy się gruczoł łojowy, potowy i stroszycie włosa.

• Czasami obok torebki głównej tworzą się dodatkowe torebki o wspólnym ujściu z torebką główną. Mają wspólny gruczoł łojowy (bardzo gęsta okrywa włosowa np.u merynosów australijskich)

8. Przekrój poprzeczny:

• Rdzeń włosa

• Kora

• Kutikula I (warstwa łuseczkowa )

• Kutikula II

• Warstwa obłonkowa

• Warstwa Henlego

Mocno skutynizowane tworzą szyny po których włos wsuwa się na zewnątrz dochodzą do powierzchni skóry

• Pochewka wewnętrzna

• Pochewka zewnętrzna

• Komórki podstawowe naskórka

• Torebka włosowa

Łuseczki włosowe- skeratynizowane łuski utworzone przez warstwę nabłonkowo - łuseczkową. Mogą mieć układ:

• Pierścieniowy - łuseczka otacza włos dookoła

• Niepierścieniowy - kilka łuseczek otacza włos dookoła

9. Okrywa włosowa ssaków

• Włosy długie - włosie

• Włosy pokrywowe - kierunkowe (0,5-1%)najgłębiej osadzone, najgrubsze, najdłuższe, stanowią podporę dla innych; ościste (1-6%), szczecina; kolce

• Włosy puchowe

• Czuciowe

• Włosy…

A: podszycie - niewidoczne gołym okiem, rola termostatyczna, włosy puchowe

B: warstwa zew. - rusztowanie dla poszycia

10.Rozmieszczenie włosów na powierzchni skóry:

• Układ prosty

• Grupowy

• Pęczkowy - włos kierunkowy otoczony jest włosami puchowymi, a te otoczone wianuszkiem włosów ościstych

Włosy ssaków różnią się kształtem łusek, rozmieszczeniem rdzenia, występowaniem rdzenia, występowaniem kory.

Włosy czuciowe - zgrupowanie komórek nerwowych przy wylocie ze skóry, włos jest gruby, brukowy układ łuseczek.

11.Okres wzrostu włosa:

• Anagen może trwać od 4-25lat u ludzi

• U innych ssaków zależy od pory roku 0,37mm dziennie

• W ciągłym wzroście u owiec merynosowych, królików angorskich, kity ogonowe u bydła, ogon i okrywa u koni (nie podlegają linieniu)

12.Katagen - inwolucja

• Odrywanie się włosa od cebulki

• Zakończenie szczotko…

• Nie ma więzi z brodawką

• Przesuwa się ku górze

13.Telogen - spoczynek

• Zagnieżdżenie wyżej

• Łatwo wypadają w czasie pielęgnacji

14.Regulacja hormonalna linienia:

• ACTH -dzień się skraca - ANAGEN

• Adrenalina - wypadanie włosów, MELANOCYTY - w warstwie podstawowej naskórka w dolnej części włosa

• POWSTAWANIE BARWNIKA:

• eumelanina - ciemna:brąz - czarny, tyrozyna utleniona pod wpływem tyrozynazy.

• feomelanina - Jasna barwa

• erytromelanina - czerwona barwa

ANAGEN IV - przechodzą z włosa do brodawki gdy odrywają się od niej melanocyty z brodawki wchodzą z powrotem do nowego włosa. We włosach ciągle te same melanocyty.

Siwienie- starzenie się melanocytów nieprodukujących barwnika.

WYKŁAD IV

GRUBOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH WARSTW WŁOSA

	ŁUSKA %	KORA %	RDZEŃ %
FOKA	2	98	-
WYDRA	2	52	46
NORKA	1,5	44	55
KUNA	1,5	40	59
SOBÓL	1,5	34	65
WIEWIÓRKA	1	20	79
GRONOSTAJ	1	20	79
KRÓLIK	1	12	87
ZAJĄC BIELAK	1	8	91
LIS RUDY	1	28	71
RENIFER	2	-	98
JELEŃ	2	-	98
OWCA	2	90	10
KOZA	2	38	60

Wycieńczenie, choroba, niedożywienie- może pojawić się rdzeń we włosach , w których wcześniej go nie było.

Rdzeń-puste komórki wypełnione powietrzem-nie ma keratyny

Kształty włosów- stożkowaty, cylindryczny, wrzecionowaty, lancetowaty

Formy zgięcia włosa- prosty, zgięty, złamany, falisty, karbikowany, spiralny

Uwarunkowanie genetyczne- grubość włosa, głębokość osadzenia włosa w skórze, barwa włosa

Ukształtowanie się współzależności między grubością a zróżnicowaniem okrywy włosowej skór futrzarskich

	Liczba morfologicznych kategorii włosa ościstego
suseł	3
Świstak	3
Lis rudy	4
Tchórz, soból	4
Lis polarny	6
Zając bielak	7

Liczba morfologicznych kategorii włosa ościstego zależy od : gatunku, rasy i warunków klimatycznych i jest dodatnio skorelowana z gęstością włosów.

Zróżnicowanie okrywy włosowej bobra europejskiego:

	Długość mm	Grubość um	Gęstość włosów u/cm^2
Grzbiet: Włosy przewodnie Włosy ościste: I-rzędu II-rzędu II-rzędu Włosy puchowe	66 58,2 40,7 31,5 23,7	193,7 194,2 184,8 100,6 16	11 17 41 26 30480

Grubość i długość maleje, ale gęstość wzrasta.

Futra płaskie- źrebięce, cielęce, koźlęce( maja mało puchu)

Zestawienie długości i grubości włosów rożnych rodzajów i kategorii samców i samic norek:

	samiec		samica
	długość	grubość	długość	grubość
przewodnie	30,1	151	26,2	141,9
Ościste I-rzędu II-rzędu III-rzędu IV-rzędu	28,2 26,2 24,3 20,0	143,4 137,1 120,2 91,6	24,6 23,0 21,6 19,1	133,4 127,7 113,6 85,8
puchowe	17,9	12,7	13,9	11,9

Włosy samic cieńsze-wpływ estrogenów

Gęste włosy u samców-wpływ androgenów

% dominacja puchu

Określenie gęstości okrywy włosowej po przez rozdmuchiwanie:

• Widok rozetki z boku: 2-5 rozetki widziane z góry oznaczają okrywę

• Bardzo gęsta

• Gęsta

• Przeciętna, rzadka

• Bardzo rzadka

Oporność na ścieranie włosów:

Rodzaj skory	Grupa trwałości	trwałość
Wydra rzeczna	I	100
Bóbr kamczacki	I	100
Rosomak	I	90
Niedźwiedź polarny	I	90
Foka	I	80
Jenot	II	75
Borsuk srebrzysty	II	70
Norka	II	70
Owca merynos	II	70
Świstak	II	70
Szop pracz	II	60
Sobol syberyjski	II	60
Wilk	II	60
tchórz	II	60
Szakal	II	60
Kuna leśna	II	60
Karakuł	II	60
Kojot	II	60
Skunks	II	50
Piżmak	II	50
koty	II	50
Sobol ameryk.	III	45
Lis polarny	III	40
Lis srebrzysty	III	40
Łasice chińskie	III	40
Opos	III	40
Szakal	III	38
Opos ameryk.	III	35
Nutria	III	35
Ryś	III	30
Suseł	III	30
Gronostaj	IV	25
małpa	IV	25

Włosy o grubości niewiernej:

• Pogrubione

• Pocieniony

• Łuski tracą charakter

Budowa chemiczna włosa:

• Elementy włókniste mają mniej siarki

• Lepiszcze , których zanurzone są elementy włókniste są bogate w siarkę pochodzącą z Cys.

CO CO

/ /

CH-CH₂-S-S-CH₂-CH

\ \

NH NH

SKŁAD AMINOKWASOWY KERATYNY WLOSÓW SSAKÓW:

aminokwas	keratyna
Alanina	5,2
Arginina	6,2
Kwas asparaginowy	5,9
Cystyna	13,1
Kwas glu.	11,1
Glicyna	8,6
Histydyna	0,8
Izoleucyna	3,0
Leucyna	7,2
Lizyna	2,7
Metionina	0,5
Phe	2,5
Pro	6,6
seryna	10,8
Treonina	6,5
Tyrozyna	3,8
Tryptofan	0,7
Walina	5,7
siarka	2,5-5,8

Temat: wykorzystanie włosów do oceny skażenia środowiska

Oznaczenie zawartości metali ciężkich:

As, Be, Cd, Cu, Cr, N, Pb, Tl, Hg metodą……………

Przykłady:

Cu 4, 134 ppm LGOM

0,321ppm Dolina Baryczy

Ti 0,044ppm

0,011ppm

- uszkodzenie łusek

Zawartość metioniny wpływa na:

• Warstwę łuseczkową: uszkodzenie lub brak łusek

• Zmiana strukturalna kory

Temat: Skóra

Ilość bakterii na skórze zależy od:

• Środowiska

• Higieny chowu

50 tyś- 5 mln bakterii / 1 g skóry

1- 10 mln przy sprzyjających warunkach po 10 h

Melanocyty 10 -40⁰C :

• Bakterie proteolityczne niszczą białko skóry i występują na skorze wybrudzonej kałem i moczem

• Dermatomykozy -na powierzchni skóry, pH 7-8 i wilgotność

Bakterie termofilne 40-70⁰C

Bakterie psychrofilne 0-15⁰C

Człowiek konserwując skórę musi stworzyć warunki hamujące rozwój tych bakterii

Pierwszym symptomem uszkodzenia skóry przez bakterie proteolityczne jest wychodzenie włosów

Rozkład kolagenu i innych białek do amoniaku

Pływające lico-przesuwanie się warstw skóry względem siebie

WYKŁAD 4.12.2006r.

PODZIAŁ SKÓR ZWIERZĘCYCH ZE WZGLĘDU

NA SPOSÓB UŻYTKOWANIA:

• SKÓRY ZWYKŁE:

Garbarskie: świńskie, bydlęce, końskie, owcze, koźlęce

• SKÓRY FUTRZARSKIE:

Szlachetne: sobole, norki, wydry, łasice, chomiki, gronostaje, borsuki, popielice, piżmaki, tchórze, nutrie, szynszyle, krety, karakuły (wyjątek)

Nieszlachetne: źrebięce, koźlęce, cielęce, dzik, pies, wilk, kot, renifer, jeleń, sarna

TRAWŁOŚĆ SKÓR FUTRZARSKICH - kategorie

Skóra zielona (świeża)

Konserwacja

Skóry futerkowe skóry garbarskie

Suszenie solenie

Skóry surowe

Garbowanie skóry garbarskie

KONSERWACJA

1. Studzenie - skórujemy zwierzę, skóra wisi do czterech godzin mizdrą na zewnątrz

2. mizdrowanie - ręcznie tępym nożem, zdziera się ze skóry resztki tkanki tłuszczowej i mięsa, które są pożywkom dla bakterii, ułatwia to dyfundowaniu soli do wnętrza skóry (skóry garbarskie) czy też odparowaniu wody (skóry futerkowe)

3. konserwacja - solenie, suszenie - solenie na pomostach, sól wiąże wodę i powoduje obniżenie jej zawartości o ok. 30% co ogranicza rozwój bakterii, ich wzrost eliminuje także suszenie. Konserwacja solą powoduje wydalanie białek bezpostaciowych (albuminy, globuliny) które to wiążą wodę. Środki wzmacniające: sól kalcynowa (dodatek ok. 3%) i naftalen - wzmacniają alkaliczność. Przy skórach garbarskich stosuje się dodatek soli równy 50% wagi skóry. Skóra zasolona powinna leżeć 7-14 dni, pochodząca od młodych zwierząt dłużej. Mizdra ma być matowa, nie obślizgła, gdy nie spełnia tych wymagań dodaje się soli - 25% masy skóry. Jeśli wymagania są spełnione przenosi się skóry do magazynów i dosala:

składowane do 3-m-cy - 20-25% soli, powyżej 3-m-cy - >25% soli; temperatura w magazynie powinna wynosić 4-10˚C.

NIE WIEM CZY CZEGOŚ NIE ZAMIESZAŁA

Skóry futerkowe - studzenie, mizdrowanie (odtłuszczanie w specjalnych bębnach z rozpuszczalnikami), konserwacja - suszenie.

Skóry futerkowe suszone są na prawidłach, przez 3 doby:

• pierwsza doba - 20-25˚C - skóra rozłożona na prawidle, mizdrą na zewnątrz, włosem do środka

• po pierwszej dobie - skóry ściągamy, przewracamy na drugą stronę - włosem na zewnątrz, pozostawiamy na dwie doby w temperaturze 25-28˚C

• po trzech dobach - skóry powinny zawierać oh. 14-16% wody, aby nie zachodziły różnego rodzaju procesy

Jakiekolwiek uszkodzenia przez bakterie powodują, że po wybarwieniu pozostają plamy.

PODSTAWOWE CECHY FIZYCZNE SKÓR SUROWYCH GARBARSKICH

Gatunek	Powierzchnia dm^2	Ciężar (kg)	Grubość (mm)
Skóry bydlęce:
Cielęta	50-100	2-7	1,3-2,2
Żarłoki	70-150	4-7	2-3
Jałówki	120-250	14-17	2,5-3,5
Byczki	130-220	13-17	2-4
Krowy	200-450	18-30	4
Byki	250-550	17-50	5
Woły	300-550	18-45	5
Skóry końskie	200-450	10-28	2-3,5
Krupony świńskie	50-90	3-4	2-4
Skóry owcze	30-100	0,5-4,5	1-2,5
Skóry kozie	25-100	0,4-2,5	0,8-2,5

PODSTAWOWE NAZWY I OKREŚLENIA SKÓR SUROWYCH

1. skóry z bydła - wyporki (przedwcześnie urodzone), cielaki, żarłoki, bukaty, jałówki, krowy, woły, byki

2. skóry końskie - wyporki, źrebaki, końskie

3. skóry świń domowych - świńskie i z knurów (jako krupon zwykły lub poszerzony)

4. skóry z kóz domowych - mleczaki, żarłoki, roczniaki, kozy, capy

5. skóry owcze - z owiec, tryków, jagnięce, golce

6. skóry zwierzyny łownej i psów

USZKODZENIA SKÓR

1. powstałe za życia zwierzęcia (w Polsce stanowią 60% wad): mechaniczne, różyca świń, giez bydlęcy, egzema, grzybica, świerzb, wszawica, ognojenie, wychodzenie włosa, łamliwość, spilśnienie

2. powstałe podczas uboju i skórowania: ubytek skóry, dziury, zacięcia, wychwyty (>1/3 głębokości), oparzenie, niewykrwawienie

3. powstałe podczas konserwacji: plamy solne (gdy występują domieszki soli wapiennych), plamy barwne (od strony mizdry - brunatne, czerwone, fioletowe, następują procesy gnilne, barwne enzymy bakteryjne), gnicie (można poznać po zapachu, włos wychodzi, gnicie III˚ - >30% powierzchni skóry)

TOPOGRAFIA SKÓR

(rysunki w normach)

- futerkowych - (decyduje jakość i gęstość okrywy) łeb, szyja, kark, lewa i prawa przednia łapa, grzbiet, lewy i prawy bok, podbrzusze, lewa i prawa tylna łapa, zad, ogon; najbardziej cenna jest część grzbietowa

- garbarskich - podział zależy od grubości i zwięzłości skóry, krupowanie skór; rozkrojenie na krupon (największa środkowa część skóry o wyrównanej grubości), łeb, kark, boki, tył; skóry końskie - podział na przód i zad, w zadzie wyróżniamy środek (pęczki włókien kolagenowych ułożone bardziej pod kątem prostym -75-85˚- większa wytrzymałość, skóra nieprzepuszczalna, gęste sploty włókien kolagenowych) i łapy (włókna ułożone pod kątem 25˚)

• skóra równa - krupon o wyrównanej grubości - zwierzęta młode

• skóra przepadzista - część kruponowa znacznie grubsza od pozostałych części; od zwierząt, które wielokrotnie rodziły - wieloródki -maciorki, krowy

• skóra pochwiasta - cienki krupon, grubsze boki i kark, działanie hormonów męskich - skóra grubieje - dorosłe samce-byki, tryki, kozły

UKŁAD TOPOGRAFICZNY

• dobry - po wyprawie 50% ciężaru skóry stanowi krupon

• średni - po wyprawie 45% ciężaru skóry stanowi krupon

• zły - po wyprawie <45% ciężaru skóry stanowi krupon

WADY NIEDOPUSZCZALNE:

1. brak do 25% powierzchni całkowitej skóry

2. brak > 25% powierzchni całkowitej skóry

3. dziura w środkowej części skóry (z wyjątkiem skór bydlęcych, końskich, świńskich)

4. gnicie I stopnia

5. gnicie II i III stopnia

6. niewykrwawienie

7. oparzenia kruponu świńskiego

8. plamy solne zaawansowane

9. skłębienie

10. zamarznięcie

a, c, d, f, g, h - eliminuje skóry z gatunku I

e, j - eliminuje skóry z gatunku I i II

b, i - eliminuje skóry ze wszystkich gatunków - I, II, III i kwalifikuje do wybrakowania

WADY POLICZALNE, MIERZALNE:

1. blizna

2. drągowina

3. dziura

4. gnicie

5. krosta

6. łupież; uszkodzenie naskórka

7. ognojenie

8. oparzenie

9. plamy od gnoju i moczu

10. plamy krwiste

11. plamy solne zaawansowane

12. różyca

13. skaleczenie

14. strup

15. uszkodzenie przez skórnika

16. uszkodzenie przez kleszcze

17. wągier niezarośnięty

18. wszawica

19. wychwyt głęboki

20. zacięcie głębokie

21. zamarznięcie

WTRĄCENIA

• katepsyna występuje głównie u młodych zwierząt, skóry są bardziej narażone na proces samotrawienia

• dermatomikozy i bakterie skórne są mezofile, najlepiej pH obojętne

• ścieralność - futro wyprawione wyciera się, porównuje się ile w określonym czasie się zetrze

• nie należy wyparzać skór świńskich ponieważ kolagen ulega zniszczeniu

Podział skór:

• futerkowe

• futrzarskie

• garbarskie - w obrocie kupujemy je sprzedajemy na wagę, bydlęce, końskie, świńskie

• białoskórnicze - skóry owcze, kozie, ze zwierzyny łownej, pozbawione włosa - na rękawiczki, galanterię

SKÓRY GARBARSKIE

Skóry końskie:

• najmniej spotykane, jedne z najlepszych skór, w Polsce ubój koni jest minimalny, 1% w obrocie krajowym

• występuje linia zagięcia włosa dzieląca skórę na przód i zad, przód wykorzystywany jest na wierzch obuwniczy, odzież; zad koński na obuwie wojskowe, galanterię

Skóry bydlęce:

• cielęce, żarłoki, młode bydło opasowe, krowy, byki

• najlepsze skóry cielęce - skóra wyrównana; mnie wiecej tej samej grubości na całej powierzchni, droga, ładne naturalne lico i wygląd; można wyprawiać skórę eksponując lico, włos równy, błyszczący, zdrowy- do momentu pobierania pokarmu matki

• żarłoki - skóra traci jedwabistość, boki są rozepchane, cienkie, wewnętrzne części krupony grubsze, włos nastroszony, gęściejszy, grubszy, skóra niższej wartości, pośrednia między cielęcą a bydlęcą

• skóry z krów - występuje rozciągnięcie partii brzucha po ciąży, wykorzystywane do produkcji odzieży i obuwia, bardzo dobre na wierzch obuwniczy

• najlepsze są skóry z młodego bydła opasowego- skóra wyrównana, zbliżona do cielęcej

• skóry z buhajów- skóra jest zróżnicowana; inne boki, brzuch, krupon, łopatki, skóra niewyrównana o bardzo dużej masie

Wady - dziury, zacięcia… proces gnilny to najgorsza wada, niszczy strukturę lica, najcenniejszą część skóry

Skóry bydlęce są grube, można je dzielić otrzymując dwoinę lub nawet troinę (w zakładach obuwniczych), gdy mizdra nie jest uszkodzona; dwoina jest mało ciągliwa i mało elastyczna, szybko ulega zniszczeniu, jest ciężka ale przewiewna

Nubuk - z różnych gatunków, określenie metody garbowania i uszkodzenia

Skóry świńskie

• dawniej zdejmowało się tylko krupon, a reszta szła na galanterię skórzaną

• boki oparzane - w trakcie oparzania schodziło lico, bez niego skóra wyglądała jakby zachodził proces gnicia, skóry świńskie są bardzo przetłuszczone, dlatego proces garbowania jest droższy, włos uszkadza skórę, przechodzi przez całość i to osłabia jej wytrzymałość, główną wadą jest wszawica, owady przebijają tkankę skórną i powodują wylewy, wyroby są mniej ciągliwe, mniej elastyczne, sztywniejsze

WAGA ZIELONA

W obrocie są skóry surowe - konserwowane (posypywane solą - konserwuje wyrób przez wyciągnięcie wody, nie zabija bakterii tylko zabiera im środowisko sprzyjające ich rozwojowi, nie ma dzięki temu procesu gnilnego.

Waga zielona powstała by odtworzyć wagę surową

(waga brutto - obciążenia zbędne) * 100

----------------------------------------

100 - % wysolenia

Obciążenia zbędne - wszystko to co znajduje się na skórze a nie jest nam potrzebne (ognojenie, włosy, tłuszcz, mięśnie), przy skórach bydlęcych nie ma problemu - przyjmujemy jako zero

Waga brutto - w kilogramach jednej skóry lub całej partii,

Np. 100 sztuk o średniej wadze 25kg - wb=2500kg, ob.=5%, % wysolenia 10%

SKÓRY BIAŁOSKÓRNICZE

- kozy, owce, czasem zwierzyna łowna

Skóry kozie

• najlepsze, bardzo zwięzłe, mocne, dobre właściwości wentylacyjne, na odzieżówkę i bardzo delikatne buty, jeżeli nie mają uszkodzeń lica są najlepsze; 90% i więcej skór koźlęcych pochodzi z Afryki i Azji, hodowla jest trudna, występują duże uszkodzenia skóry

• wyroby futrzarskie z koźląt - włos się lekko lokuje, tworzy tzw. morę, skóra jest cienka i delikatna, wadą jest kruchość i łamliwość włosa

Skóry owcze

• 90% wyrobów na rynku oprócz dwoin

• na futrzarstwo - kożuchy, futra (od strony włosa), całkowicie likwidując włos mamy skórę licową, kożuchy wyprawiane na welur - od strony mizdry, zeszlifowana skóra, podobne właściwości do dwoiny

• podstawową wadą jest proces gnilny - włos wychodzi, co jest bardzo niepożądane, lico schodzi na skórę białoskórniczą

(zamsz - od strony lica zerwana skóra, nubuk - to samo ale lico zeszlifowane, welur - od strony mizdry zeszlifowana skóra)

• w skórach owczych obecnie rzadko spotykany jest włos wychodzący na zewnątrz

• skóra owcza jako skóra typu lico, odzieżowa, miękka, przewiewna, ale lico jest bardzo delikatne, może nastąpić jego przerwanie, sama skóra także jest delikatna. Większość skór owczych jest z licem, bardzo charakterystyczny rysunek lica owczego - fale, nie ma skór owczych bez widocznego rysunku lica

Skóry ze zwierząt łownych

• włos zimowy ze zwierząt łownych jest włosem pustym (izolacja), łamie się i wypada, włosy letnie są lekkie, bardzo dobrze trzymają się na skórze

• skóry te przeznaczane są na irchę - tak długo nasącza się skórę tłuszczem, aż nabierze specyficznych właściwości - dobrze chroni wodę a po praniu nadal jest miękka

SKÓRY FUTRZARSKIE

• skóry futrzarskie kupujemy na powierzchnię a nie w kilogramach

• przeważają skóry ze zwierząt hodowlanych; lisy polarne, srebrzyste, pospolite

• podstawą klasyfikacji jest włos, skóra, przy zakupie surowca interesuje nas: kolor mizdry (biała, kolor żółty świadczy o jełczeniu - niszczy skórę)

• podstawowe wady:

• lisy

• wygryzienia - zależą od sposobu utrzymania, złe żywienie, gęstość włosa wyczuwamy dotykiem,

• sfilcownia - lisy pod koniec lata zrzucają włosy, jeśli nie wytrą się odpowiednio następuje sfilcowanie włosa, najczęściej na partiach pośladkowych, nie da się go usunąć (powierzchniowe - gdy da się delikatnie wyczesać); podszycie musi być widoczne- srebrzystość; większość skór z lisów farbuje się

• woal - kontrast między podszyciem a włosami ościstymi, tworzy się rysunek, teraz woale są rozmyte, lisy osiągają nawet 1,5m długości, skóry są ciężkie, gęste

• norki - można plastycznie formować jeśli chodzi o kolor, bardzo podatne na zmianę barwy włosa, obecnie głównie platyna i różne odcienie brązu; idealnie wyrównany włos, włosy ościste prawie tej samej długości co włosy puchowe,

• nutria - bardzo plastyczna odmiana, w skórze surowej od strony mizdry jest sporo tłuszczu, trudno jest go wygarbować

1

---