grecja rzym lo notatki, Rzeczy do szkoły


Wczesny okres dziejów Grecji

Plemiona greckie:

USTRÓJ PAŃSTW GRECKICH:

Kolonizacja grecka VIII-VI w. p.n.e.

Sparta

Społeczeństwo Sparty

Ustrój Sparty - określony przez legendarnego prawodawcę i reformatora Likurga

(IX/VIII w. p.n.e.)

Państwo i społeczeństwo spartańskie

„ Wychowanie Spartan trwało aż po wiek dojrzały. Nikt nie mógł postępować jak mu się podobało. Żyli w polis jak w obozie wojskowym, oddając się sprawom publicznym i prowadząc taki rodzaj życia jaki prawo przepisywało ".

(Plutarch)

Wojna peloponeska 431-104 r. p.n.e.

„ Wojna była długotrwała i tyle cierpień przypadło w udziale Helladzie, ile nigdy przedtem. Nigdy bowiem przedtem nie zdobyli i nie zamienili w pustynię tylu miast ani barbarzyńcy, ani sami Grecy. [...]... za najistotniejszy powód [wojny], chociaż przemilczany, uważam wzrost potęgi ateńskieji strach, jaki to wzbudziło u Lacedemończyków [Spartan] ".

(Tukidydes z Aten)

Wojny perskie

Persja - kolebką Persji był Elam (Iran), w połowie VI w. p.n.e. władca Persów Cyrus Wielki rozszerzył granice państwa w dolinie Eufratu, Tygrysu i Indusu

-zajęcie terenów greckich

,, Naprzód synowie Hellenów! Za wolność ojczyzny, za żon naszych, dzieci naszych wolność, za bogów, których ojce czcili, domy święte, za groby przodków! Dziś się bój o wszystko toczy!" (Ajschylos z Eleuzis)

-Kampania 490 r. p.n.e.; bitwa pod Maratonem (42 km od Aten) - zwycięstwo ateńskie pod dowództwem Miltiadesa, który pokonał Persów (pod dowództwem Artafernesa i Datysa) na otwartym polu dzięki hoplitom (ciężkozbrojnej piechocie ustawionej w szyk bojowy zwany falangą); rozbita armia perska uciekła na okręty; tradycja biegu maratońskiego

-Kampania 480 r. p.n.e.

-Zwycięstwo Greków w bitwie morskiej pod Salaminą w Zatoce Sarońskiej; Temistokles przygotował pułapkę, rozpuszczając plotki, że wśród Greków panuje niezgoda i wciągnął ciężkie okręty perskie do małej zatoki; wola walki Greków, lepsze przygotowanie bojowe i zwrotniejsze okręty zdecydowały o zwycięstwie

-Kserkses musiał wycofać się z Attyki, pospieszył do Babilonii, gdzie wybuchło powstanie antyperskie

- Kampania 479 r. p.n.e.

-Znaczenie wojen perskich:


Demokracja ateńska

Reformy Drakona - w 621 r. p.n.e. spisał prawa zwyczajowe, aby uchronić ludność Aten od samowoli arystokracji, która wzmocniła swoją pozycję ekonomiczną, popełniała gwałty i naruszała normy moralne; późniejszym pokoleniom prawa te wydawały się bardzo surowe, stąd powiedzenie „drakońskie prawo"

Reformy Solona (594 r. p.n.e.) - przyczyną reform były napięcia społeczne spowodowane niewolą chłopów za długi i utratą przez nich ziemi

„Bowiem tyle, co trzeba, ludowi władzy przyznałem ani mu czci nie ujmując, ani jej dając zbyt wiele tym zaś, co władze dzierżyli i podziw budzili majątkiem też nakazałem się wyzbyć tego, co z hańby się bierze ". (Solon)

• ustrój oligarchiczny (rządy arystokracji, która posiadała majątek, ponosiła największe świadczenia na rzecz państwa, ale miała też największy wpływ na władzę)

Rządy tyrana Pizystrata (561-527 r. p.n.e.) i jego synów (do 510 r. p.n.e.) - część społeczeństwa, niezadowolona z reform Solona, poparła zamach stanu i rządy tyrana, który m.in. rozdał ziemię ubogiej ludności, popierał rozwój osadnictwa, rzemiosła i handlu, rozpoczął bicie monety, wprowadził podatek dochodowy, był mecenasem kultury - ustanowił święta ku czci Ateny i Dionizosa

Reformy Klejstenesa (508/507 p.n.e.) - ich celem było odebranie arystokracji wpływu na politykę i obalenie tyranii oraz rozciągnięcie obywatelstwa na wszystkich wolnych mieszkańców Attyki

Rozkwit demokracji za Peryklesa (połowa V w. p.n.e.)

• urzędnicy (według Arystotelesa było ich 700) losowani na roczną kadencję, tylko 10 strategów było wybieranych i kierowało wojskiem (urząd stratega można było sprawować ponownie); archontowie - funkcje religijne

* Znaczenie demokracji dla Greków

„Nasz ustrój polityczny nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami jesteśmy raczej wzorem dla innych, niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości. Każdy obywatel jest równy w obliczu prawa ". (Tukidydes z Aten)

Warunki naturalne

Znaczenie Aten po wojnach perskich

Rolnictwo

Rzemiosło

Niewolnictwo

życie gospodarcze aten w V-IV w. p.n.e.

Kultura starożytnej Grecji

Religia

Teatr - powiązanie ze świętami Dionizosa (boga wina i ekstazy); budowa teatru na stokach gór; aktorzy (mężczyźni) ubrani w maski, peruki, buty na koturnach i specjalne stroje

Sport - od 776 r p.n.e. organizowano igrzyska w Olimpii z różnymi dyscyplinami sportowymi (rzut dyskiem i oszczepem, zapasy, skoki, biegi o różnej długości, wyścigi wozów)

Filozofia - zamiłowanie do mądrości; „Od młodości obieraj mądrość za towarzyszką życia, z wszystkich dóbr ona najpewniejsza" to dewiza życiowa Greków, poszukujących odpowiedzi na pytania dotyczące duszy, rozumu, wszechświata, idealnego państwa

Architektura

„Najwięcej zaś pięknego wyglądu i ozdoby przysparzały Atenom wznoszone w tym mieście wspaniałe budowle publiczne. One to budziły za granicą największy podziw, a dzisiaj także są dla Hellady jedynym świadectwem tego, że głośna jej potęga i dawna świetność nie były tylko wymysłem ". (Plutarćh)

Rzeźba

* Znaczenie kultury helleńskiej

- wpływ na kulturę starożytnego Rzymu, a później na Europę nowożytną

„Myśmy też stworzyli najwięcej sposobności do wypoczynku po trudach, urządzając przez cały rok spektakle i uroczystości religijne. [...] Kochamy bowiem piękno, ale z prostotą kochamy wiedzę, ale bez zniewieściałości, bogactwem się nie chwalimy, lecz używamy go w potrzebie ".

(Tukidydes z Aten)

Hellenizm

Macedonia - północno-wschodnia kraina Grecji, zjednoczona pod władzą królów

Kultura hellenistyczna - łączy w sobie kulturę grecką (helleńską) i wschodnią (orientalną); powstała po śmierci Aleksandra Wielkiego (przetrwała do zdobycia

Egiptu przez Rzymian w 30 r. p.n.e.)

Religia - Grecy przyswoili sobie wierzenia orientalne, utożsamiając bóstwa

Wschodu z greckimi (Zeus = Sarapis, Izyda = Demeter); ubóstwienie władcy

(Aleksander Wielki)

Nauka

Filozofia

Piśmiennictwo

Architektura i sztuka - budowa miast według planów z rynkiem i symetrycznymi ulicami oraz systemem kanalizacyjnym i murami obronnymi; przepych budowli, monumentalne formy, ekspresja w rzeźbie

Znaczenie hellenizmu

Powstanie i rozwój terytorialny

państwa rzymskiego

• legion składał się z 30 manipułów, czyli 3000 ciężkozbrojnych piechurów (długa włócznia, miecz, tarcza, skórzany pancerz i żelazny miecz), 1200 lekkozbrojnych (krótkie oszczepy, lekkie plecione tarcze i skórzane hełmy), 300 jeźdźców, a także rzemieślników; dyscyplinę utrzymywano poprzez kary cielesne i nagrody

„Żołnierz rzymski jak raz wystąpi w uzbrojeniu do walki, jednako jest przygotowany na każdą ewentualność, na każdy teren i każde spotkanie z nieprzyjacielem. Gotów jest zawsze i w tym samym stopniu bić się, gdy trzeba czy to występując wspólnie z całą swą armią czy z jej częściami, oddziałami, czy indywidualnie ". (Polibiusz)

do 264 r. p.n.e. Rzym prowadził podbój Półwyspu Apenińskiego - trzy wojny Rzymu z Samnitami zakończone w 290 r. p.n.e. zdobyciem Kampanii i Apulii; wojna z Tarentem, który uzyskał pomoc króla Epiru Pyrrusa - 275 r. p.n.e. klęska Pyrrusa pod Benewentem, zajęcie miast greckich w Italii

wojny punickie - Kartagina założona w IX w. p.n.e. przez Fenicjan w północnej Afryce, z czasem objęła swoim wpływem Sycylię i Hiszpanię

„... a ponadto sądzę, że Kartagina powinna być zburzona".

(Katon Starszy)

prowincje - obszary zamorskie; ludność musiała płacić podatki; brak własnej armii; ponieważ Rzym nie miał rozwiniętego systemu urzędniczego, zbieraniem podatków w prowincjach zajmowali się dzierżawcy (publikanie), którzy zobowiązani byli wpłacać określone sumy do skarbu państwa, co doprowadziło do nadużyć i zdzierstwa w prowincjach; zarząd prowincjami sprawowali prokonsulowie oraz propretorzy po upływie ich kadencji urzędniczej w Rzymie

do końca II w. p.n.e. zajęto Grecję, Macedonię, Azję Mniejszą

podbój Galii przez Cezara, który w 52 r. p.n.e. pokonał Wercyngetoryksa,

dowódcę powstania Galów

podboje cesarskie - Egipt (30 r. p.n.e.), w I w. n.e. zajęto Brytanię; cesarz Trajan na przełomie I/II w. podbił Dację (dzisiejsza Rumunia), Armenię, Mezopotamię


Ustrój republiki rzymskiej

Ustrój republiki rzymskiej wykształcił się po upadku ostatniego króla Tarkwiniusza (około 509 r. p.n.e.) w toku walk pomiędzy patrycjuszami (arystokracja, dobrze urodzeni, grupa zamożnych rodzin mających dostęp do urzędów) a plebejuszami (reszta obywateli - możni i chłopi - nie mieli dostępu do urzędów, posiadali prawo odmowy udziału w kampanii wojennej; wywalczyli stworzenie urzędu trybuna ludowego)

* Słabość systemu republikańskiego

częste walki między ugrupowaniami (np. optymatów z popularami zakończona dyktaturą Sulli w 82-79 p.n.e. - ograniczył kompetencje Zgromadzeń Ludowych, trybunów ludowych i cenzorów, usunął ekwitów z sądownictwa, podwyższył liczbę senatorów do 600, rozpoczął liczne prace budowlane w Rzymie wprowadził listy proskrypcyjne, na których znaleźli się jego przeciwnicy skazani w ten sposób na śmierć, przeprowadził akcję kolonizacyjną oddając skonfiskowaną ziemię 100 tys. żołnierzy)

Kryzys republiki

Powstanie cesarstwa rzymskiego

Przyczyny kryzysu politycznego republiki

• 90-88 r. p.n.e. wojna sprzymierzeńcza, która zmusiła zagrożonych Rzymian do ustępstw i nadania Italikom obywatelstwa - wojna ujawniła słabość senatu i monopol nobilów na władzę

Pierwszy triumwirat

„... i tak dotarł do rzeki, dzielącej Galię Przedalpejską od właściwej Italii. Rzeka ta nazywa się Rubikon. [...] uświadamiał sobie jak wielkie nieszczęścia może przynieść ludzkości jego przekroczenie tej rzeki i jak go za to osądzi potomność. Ale ostatecznie zdobył się na odwagę [...] wypowiadając owe znane słowa: Ałea iacta est - Kości zostały rzucone ". (Plutarch)

Dyktatura Cezara

Drugi triumwirat - 43 r. p.n.e.

Formy Cesarstwa

„... górowałem nad wszystkimi dostojeństwami, ale władzy nie miałem wcale więcej, niż inni, którzy byli moimi kolegami w urzędzie ".

(Oktawian August)

♦ dominat - cesarz Dioklecjan (III/IV w.) wprowadził monarchię absolutną, w której cesarz tworzył prawo, ale stał ponad nim, poddani musieli oddawać mu czołobitność; wprowadził też system tetrarchii, czyli współrządów czterech panujących - dwóch augusto w i dwóch cezarów

* Zalety nowego ustroju cesarskiego

„ Wewnątrz panował spokój, nazwy urzędów zostały te same; młodsi urodzili się już po zwycięstwie pod Akcjum, a także większość starców podczas wojen domowych: jakżeż niewielu z tych pozostało, co rzeczpospolitą widzieli!" (Tacyt)

Kultura starożytnego Rzymu

Religia

Piśmiennictwo

Filozofia - na mocy uchwały senatu na początku II w. p.n.e. filozofowie zostali wydaleni z Rzymu, ale pod greckimi wpływami zaczęto interesować się filozofią; Rzymianie oczekiwali odpowiedzi na konkretne pytania: jak osiągnąć szczęście, jaki jest najlepszy ustrój; nie stworzyli własnej myśli filozoficznej, nadali kierunkom greckim charakter praktyczny

„ Życie to wojna i przystanek chwilowy w podróży, wspomnieniem pośmiertnym - zapomnienie. Cóż więc może posłużyć za ostoję? Tylko jedno: filozofia". (Marek Aureliusz)

• pod wpływem prawa rozwinęła się sztuka wymowy sądowej i politycznej; obfita literatura prawnicza (komentarze, podręczniki prawa, opisy casusów, czyli konkretnych przypadków i ich rozstrzygnięć)

Chrześcijaństwo w I tysiącleciu

Narodziny chrześcijaństwa

Chrześcijaństwo religią panującą

* Organizacja Kościoła

Ojcowie Kościoła - pisarze chrześcijańscy wyodrębnieni spośród innych twórców na podstawie następujących kryteriów: działalność we wczesnym okresie chrześcijaństwa między I i VIII w., głoszenie prawowiernej nauki, świętość życia, powszechne uznanie przez Kościół - do najbardziej znanych należą: Ambroży, Hieronim, Augustyn z Hippory, Anastazy, Grzegorz z Nyssy, Grzegorz z Nazjanzu, Bazyli Wielki, Jan Chryzostom, Izydor z Sewilli

Upadek Cesarstwa

zachodniorzymskffigo

Przyczyny upadku Imperium

Wielka wędrówka ludów w IV-V w.

476 r. - Odoaker usunął z tronu ostatniego cesarza Romulusa Augustulusa i uznał zwierzchnictwo cesarza bizantyjskiego - upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego

Skutki upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego

- koniec epoki starożytnej, początek średniowiecza

- powstanie państw barbarzyńskich na gruzach Imperium (państwo arabskie, Franków)

14

23

27

29

23

44

45

32

33



Wyszukiwarka